Lögberg - 19.10.1939, Side 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. OKTÓBER, 1939
7
í ríki Bárðar
Snæfellsáss
Ein af þeim fornsögum vor-
uin, sem taldar eru með mikl-
um ýkjakeim er Bárðar saga
Snæfellsáss. Hún er eigi að
síður mjög gömul og þar rek-
umst við á persónur, sem
flestar er að finna í öðrum
ábyggilegri heimildum, og má-
ske þessvegna hefir sagan af
Bárði og félögum hans fengið
á sig sannleiksbragð í trú al-
þýðufólksins og þess vegna
hefir hún ekki einungis lifað
í hug fólksins, heldur hefir
það bætt við — skapað ótal
sögur í viðbót um Bárð, er
ekki standa í neinum tengsl-
um við söguna. Þannig eru í
riki Bárðar Snæfellsáss all-
mörg nöfn á stöðum tengd
við hann, þótt þeirra sé hvergi
getið í sögu háns.
Bárður var af trölla eða
jötnakyni og ættaður úr Nor-
egi. Með honum hingað út til
fslands kom allmargt hjúa og
voru sum þeirra all hysksöm
og tryllingsleg, sem vart var
að undra, þar sem sum voru
runnin af sama stofni og
Bárður. Skipi sínu lenti hann
á sunnanverðu Snæfellsnesi,
þar sem Djúpalón heitir. Snæ-
fellsnes er mjög rómað fyrir
fegurð og sérkennileik og mun
enginn staður á Nesinu kom-
ast til jafns við Djúpalóns-
sand í þeim efnum. Jafn
tröllsleg fegurð, ef svo mætti
orða það, mun ekki viða við
strendur landsins. Og einmitt
á þessum stað lendir Bárður
-— það er eins og staðurinn
falli óvenjulega vel við hans
Umgjörð. Þarna er fádæma
hrikafenglegt, en svo var
Bárður sjálfur stórfenglegur,
að hann þótti í öllu um fram
menska menn.
Er bárður kom á land með
fólk sitty gekk hann i klett
einn stóran og blótaði þar til
heilla sér, og heitir þar Trölla-
kirkja síðan. Þar er hátt til
lofts og úti fyrir kirkjudyrum
rymur hafið æ og sið. Þegar
Vér viljum tilkynna, vorum
mörgu, íslenzku vinum, að
vér nú getum selt þeim
hina velþektu
Wisconsin Air-Cooled Engines
WISCONSIN MASKlNAN veitir
fylstu lorku meíi allra minstu
eldsneytis notkun. og sparar
yður tlma og peninga.
Vér höfum þá stærð, sem full-
hægir þörfum yðar og gjaldþoli.
Skrifið oss á Islenzku ef þér
viljið, og vér skýrum fyrir yður
hvernig þér getið fengið þessa
Undursamlegu Loftkoeldu Masklnu
til afnota á býli yðar. fyrir bif-
feiðarskýli, mjölkurbú, eða til
annarar notkunar þar sem orku
er þörf.
,Mumforp,Mepianp,1imitep,
576 W4LL STREET Dept. H.
Winnipeg, Manitoba
Bárður hafði lokið veru sinni
í Tröllakirkju og sett skip
sitt upp í Dritvík fór hann
að skoða sig um í nágrenninu
ásamt fólki sínu. Fann hann
þá helli einn mjög stóran og
þótti honum bergmála allmik-
ið í honum. Dvaldist hann
þar um stund ásamt fólki
sínu. í helli þessum réði
Bárður öll sín ráð meðan
hann lifði. Hellinn kölluðu
þeir Sönghelli. Hann er, sem
kunnugt er, í nánd við Stapa-
fell og þykir bergmála meira í
honum en flestum öðrum hell-
um á íslandi; enda er hann
fyrir löngu orðinn nafnfrægur.
—Skömmu síðar kom l^árður
að tjörn nokkurri og fór úr
klæðum og baðaði sig. Síðan
hefir tjörnin verið nefnd Bárð-
arlaug. Hún er mjög ein-
kennileg og öllum hulin, þar
til komið er að barmi hennar,
en þá er eins og maður ætli
að steypast ofan í gíg. Bárð-
arlaug er hringmynduð og
mikið niður grafin og er svo
að sjá, að einhverntíma i
fyrndinni hafi verið hlaðið
með fram barmi hennar. ör-
stutt fyrir norðan hana er
Laugarbrekka, en þar á Bárð-
ur að hafa reist sér bú. Milli
Laugarbrekku og Bárðarlaug-
ar eru svonefndar Gálgheiðar
—gamall aftökustaður. Upp
á þeim sér votta fyrir þremur
dysjum, eiga þar undir að
vera leyfar Axlar-Bjarnar,
þess er ekki þótti trútt að
dysja í einu lagi, því að hann
þótti svo magnaður, að menn
óttuðust að hann mundi ganga
aftur, ef hann væri allur
heygður á sama stað.
Bárður bjó nú um skeið á
Laugarbrekku. Með honum
höfðu komið að utan karl og
kerling, er hétu Svalur og
Þúfa. Þau hurfu strax til
fjalla, er á land kom. Voru
þau bæði trylt og óspök og
fengu fæstir við þau ráðið.
Segir alþýðutrúin, að þau hafi
einkanlega haldið sig i Mið-
vallahlið. — Eitt sinn rak
stóran hval fyrir land Bárðar
og fór Svalur þangað að næt-
urlagi og skar hvalinn. En
þá kom Bárður þar að og
glímdu þeir alllengi út 'af hval-
skurðinum. Varð Svalur svo
tryltur, að Bárður hélt sig
ekki ráða við hann. Að lolt-
um fór þó svo, að hann gat
hryggbrotið hann og kastaði
hann honum siðan í möluna
og heitir þar Svalsmöl. Nóttu
síðar var Þúfa, kerling Svals,
á ferðinni og drap Bárður
hana á svipaðan hátt og
fleygði henni að því loknu
fyrir hamra og heita þar síð-
an Þúfnabjörg, og eru þau
sunnan við Lóndranga. Að
þessum þokkhajúum þótti
mikil landhreinsun.
Á Arnarstapa bjó Þorkell
bróðir Bárðar og var því stutt
í milli þeirra bræðra. — Bárð-
ur átti dætur og voru þær
bæði miklar og ásjálegar og
var Helga þeirra elzt og þótti
í öllu fyrir þeim. Þorkell átti
tvo syni — Sölva og Rauðfeld.
—Þau systkinabörnin léku sér
saman á vetrum, einkanlega á
svellum, sem mynduðust við
Barnár, en þær eru innan við
Stapafell. Dag einn, er þau
voru að leika sér, var kapp
mikið milli þeirra Helgu og
Rauðfeldar. Þennan dag var
l mikil þoka og var hafís við
land. Að þessu sinni léku
þau sér niður við sjó. Þá var
það að Rauðfeldur hrinti
Helgu út á einn jakann og þar
sem mikill vindur stóð af
landi bar jakann frá. Um
nóttina lagði ísinn frá landi
og rak hann svo hratt, að eftir
7 daga var hún komin með
honum til Grænlands, og var
þar í vist með Eiríki rauða
um veturinn.
Nú er frá því að segja, að
systur Helgu sögðu föður sin-
um frá hversu farið hafði með
þeim Helgu og Rauðfeldi.
Bárður varð mjög reiður við
fréttina og þaut inn að Arnar-
stapa. Þorkell bróðir hans var
ekki heima, en piltarnir. Var
annar þeirra 11 ára en hinn
12. Tók hann þá sinn undir
hvora hönd sér og hélt til
fjalla. Ekki reyndu strákarn-
ir að brölta um, enda hefði
Bárður haldið þeim, þótt full-
orðnir menn hefðu verið. Er
hann kom upp á fjallið, kast-
aði hann Rauðfeld í gjá eina
stóra og djúpa og rotaðist
hann þegar, er niður kom.
Síðan kallast gjáin Rauðfeld-
argjá og er í Botnsfjalli, en
það er rétt innan við Stapa-
fjall. Með Sölva hélt hann
siðan til sjávar og fleygði hon-
um þar niður fyrir, er nú
heitir Sölvahamar. Að þessu
loknu hélt hann heim á leið,
en kom við á Arnarstapa og
sagði frá dauða piltanna. Er
Þorkell bróðir hans var heim
kominn spyr hann hversu að
hafi borið dauða sona sinna
og snýr þegar á eftir Bárði.
Heilsast þeir ekki en takast á.
Stóð nú löng og hörð glima og
veitti hvorugum betur. Að
lokum féll Þorkell og lá hann
nokkra stund, en Bárður hélt
heim. Við byltuna hafði
brotnað lærleggur Þorkels.
Þegar hann var heill orðinn,
flutti hann af Snæfellsnesi.
ZIGZAG
5
Úrvals pappír í úrvals bók
C
5
2 Teffundir
SVÖRT KAPA
Hinn , upprunalegi p u n n i
vindlinga papplr, sem flestir,
er reykja “Roll Your Own”
nota, BitSjiS um
“ZIG-ZAG” Black Cover
BLA KÁPA
‘‘Egyptien’’ úrvals, h v 11 u r
vindlinga pappír — brennur
sjálfkrafa -— og gerir vindl-
ingana eins og peir væri
vafSir I verksmiSju. BiSjiS
um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
Upp frá þessu tók Bárður
mikið óyndi vegna hvarfs
dóttur sinnar og viðureign
þeirra bræðra. Var hann mjög
fámáll og ekki sem kumpána-
legastur við að eiga. Hvarf
hann síðan á brott með alt
sitt lið, nema það er hann
skildi eftir og gaf jarðir þær,
sem hann hafði yfir að ráða.
Trúlegast þótti mönnum, að
hann hefði horfið upp til jök-
uls og gert þar helli stóran,
enda mun það hafa staðið nær
skapi hans að búa i hellum
i jökltJm uppi en í moldar-
kofum niður á flatneskjunni.
Upp frá því er hann hvarf
upp til jökulsins fékk hann
nafnið Bárður Snæfellsáss og
höfðu menn hann á nálega
öllu Nesinu fyrir heitguð sinn,
og varð hann mörgum mikill
bjargvættur.
Það kom fyrir að Bárður
bauð mörinum úr bygð í hell-
inn til sín. Þannig heimsótti
Tungu-Oddur hann á jóluni
eitt sinn, eri ekki komst hann
í hellinn nema með fylgd og
svo var mikil hriðin á leið-
inni þangað upp, að hann
vissi ekki hvar hann fór fyr
en hann kom í hellismunnan.
Engir voru i hellinu nema
heimamenn. Þetta heimboð
Tungu-Odds hafði það í för
með sér, að Bárður gifti hon-
um Þórdísi dóttur sina. —
Það er af Helgu dóttur Bárðár
að segja, að hún undi ekki
hag sínum í Grænlandi —
lagði heim í víðsýnið til föður
sins. Er heim kom var hún
óróafull og fór víða um og
hafðist við í hellum, einkan-
lega í Helguhelli í Dranga-
hrauni, en það er stutt utan
við Laugarbrekku. — Bárður
fór nú víða um Jökla og fjöll
og mundi hann eflaust hafa
þótt liðtækur í Fjallamanna-
félagið, ef hann hefði uppi
verið nú. Síðast fréttir maður
af Bárði i Hundahelli, en þar
sitijr hann jólaveislu ‘hjá Hít
vinkonu sinni í Hítardal. Var
þar margt ófreskra manna
saman komið og var Bárður
þeirra sterkastur, þótt gamall
væri orðinn. f veizlu þessari
var etið mikið og drukkið ó-
stjórnlega, “svo að allir urðu
gintir,” eins og sagan orðar
það svo fagurlega. — Upp frá
þessu hverfur Bárður svo að
segja alveg úr sögunni.
Allir þeir staðir, sem nú
hafa nefndir verið og snerta
Bárð, eru enn þá til og vita
menn gjörla hvar þeir eru,
nema Bárðarhellir. Eins og
getið var um í upphafi, hefir
sagan af Bárði haft sannleiks-
gildi i augum alþýðufólks og
er ekki grunlaust að það hafi
þózt vita hvar Bárðarhellir er.
Minsta kosti hefi eg eina sögu
um það heyrt og er hún ekki
langt að komin, því að hún
var mér sögð af fóstursyni
mannsins, er þóttist hafa
fundið hellinn. — Fyrir um
90 árum síðan var Gísli Guð-
mundsson bóndi á Syðri-Bæ í
Einarslóni, eitt sinn í fjallleit-
um að hausti. Kom hann þá
að hellismunna einum í jökul-
röndinni ofan við Saflakinn
svo nefnda. í hellisdyrunum
sá hann stóran hvallið og blá-
grýtisstein. Beggja inegin við
hellisdyrnar var hlaðið með
stórum björgum, en fyrir mik-
inn hluta dyranna var stór
hraunhella og var hún farin
að hallast. Leit út sem hell-
irinn væri að hrynja beggja
megin. Síðan hefir enginn
fundið helli þennan, þótt leit-
að hafi verið. Þessi sögusögn
virðist vel falla við Bárðar-
sögu, því að frá þeim stað,
sem menn ætla að hellirinn
hafi verið, munu sjást allir
þeir staðir, sem Helga dóttir
Bárðar nefnir í vísu einni,
sem hún yrkir á Grænlandi.
En að öðru leyti er hinn
venjulegi svipur alþýðufólks-
trúarinnar á þessari sögu um
hellisfundinn. Hins má reynd-
ar geta, að frá þeim stað, þar
sem menn halda, að Gísli hafi
fujndið hellinn, er reyndar
meira víðsýni en á nokkrum
stað öðrum í jöklinum. —
Þessi saga sýnir að Bárður
hefir staðið nokkuð traustum
fótum í alþýðutrúnni og enn
má heyra sumt fólk vestra
tala um hann eins og samtíð-
armann sinn — eins og mann,
sem verið hafi í jöklinum og
veitt Nesbúum margvíslega
hjálp.
Ýmsar sagnir hafa lifað í
munnmælum um Bárð og ótal
staðir eru kendir við hann á
utanverðu Snæfellsnesi. Þar
er t. d. Bárðarrúm og Bárðar-
kolla í hrauninu fyrir ofan
Lón. Máske hefir hann ein-
hverntíma gist þar á leiðinni
upp á jökulinn? f Dritvik eru
klettar nefndir Bárðarákip og
Bárðartrúss. Hermir þjóð-
sagan, að Bárður hafi tröll
verið undir dögun er hann
lenti, hafi hann nauðuglega
sloppið undan geislum rísandi
sólar, en skip hans og trúss
orðið að klettum þeim, sem
þarna eru í fjörunni. — Bárð-
arkistur eru tvær á Snæfells-
nesi, önnur á því utanverðu
en hin að sunnan. Eru það
(Framh. á bls. 8)
MAN. 1
SUPREME REFRESHMENT
25 oz.
$2.40
40 oz.
$3.55
This advertisement is not published or displayed by the
Liquor Control Board or by the Government of Manitoba.