Lögberg - 16.11.1939, Blaðsíða 7

/
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. NÓVEMBER, 1939
7
Indriði
Þorkelsson
á Fjalli
Eftir Sigurð Nordal, prófessor
f miðjum Aðaldal i Þingeyj-
arsslu standa tveir bæir, Ytra-
Fjall og Syðra-Fjall. Þar hafa
búið mestan hluta þess, sem
af er 20. öldinni, bræður tveir,
Jóhannes Þorkelsson, sem lát-
inn er fyrir nokkrum árum, á
Syðra-Fjalli, en Indriði Þor-
kelsson á Ytra-Fjalli. Þorkell
Guðmundsson faðir þeirra var
kynjaður frá Sílalæk, bróðir
Sigurbjargar, konu Friðjóns á
Sandi og Sigurjóns á Laugum.
Er það Sílalækjarkyn fjöl-
niennur ættbálkur og fjölhæf-
ur, þó að hér verði ekki getið
fleiri manna. Þeir Fjallsbænd-
ur voru báðir óvenjulegir
menn. Þar sem Benedikt Grön.
dal lýsir í Dægrakvöl kenslu
sinni í Möðruvallaskóla (vet-
urinn 1884—85), getur hann
þess, að í skólanum hafi ein-
ungis verið einn lærisveinn,
sein hafi verið “algerlega
hneigður fyrir þekkingu” og
það hafi verið Jóhannes Þor-
kelsson, “en raunar hafi hann
lesið einna mest það, sem ekki
var kent í skólanuin, eins og
verður flestum þeim, sem
verða vef að sér.” En Grön-
dal kallaði ekki alt ömmu
sína, eins og kunnugt er. Jó-
hannes las alla tíð mikið og
fór þar ekki alfaraleiðir,
kunni t. d. heila kafla úr
Paradísarmissi Miltons utan
bókar á ensku. Hann fékst
dálítið við skáldskap á yngri
árum, bæði í bundnu máli og
óbundnu, en hélt því lítt á
lofti, var húhöldur góður, en
mundi líklega hafa notið sin
bezt semi lærdómsmaður. Son-
ur hans er dr. Þorkell, sagn-
fræðingur og bókavörður.
Indriði á Ytra-Fjalli hefir
verið eljumaður mikill, búið
sæmilegu búi og komið upp
sex sonum og þremur dætrum.
Mætti kalla það gott dagsverk
út af fyrir sig., En “hjáverk-
in” hafa samt orðið svo rif-
leg, að furðu gegnir. Þó að
Indriði hafi engrar skólament-
Unar notið, hefir hann lesið
kynstrin öll, bæði af islenzk-
Um og erlendum bókmentum.
Og hann hefir alt frá æsku
lagt stund á ættvísi og margs
Drengur Vaktl Alla Nótt Vegna
ÁKAFS HÓSTA
Svaf Kins og Selur Kftir Kina
Inntöku af Iíuckley’s Mixture
Ma>fiur, farið að dæmi þessarar
llonu og notið Buckley’s Mixture
ef einhver í fjölskyldunni þjftist af
kvefi, hálssárindum, flú eða kíg-
bósta. Hún segir: “f nótt sem
leið gat 11 ára sonur minn ekkt
sofiíí fyrlr þrálátuin hósta. Eg gat
honum inntöku af nuekley’s Mlx-
ture með liunangi og eftir það
s'af hann nótt.ina út. Nú í morgun
°r lausara um kvefið.’’ — Mrs. B.
Jones, Verdun, P.Q.
Heynsla yðar mun þessu iík.
Uuckley’s Mixture er hjálparheila
* 3 af 5 canadiskum heimilum;
bað dregur því nær undir eins úr
uóstanum, mýkir hrákann og hrjúf-
ar öndunarpípur, og nemur á brott
°fsýru — linar kvef á skömmum
tlma.
YPIU 10 MII*TÓN FBÖSKTJR
____ SELDAR!
konar sögulegan fróðleik ann-
an, einkum það, er varðar
Þingeyjarsýslur. Telja kunn-
ugustu menn, að það sem
hann á ritað í fórum sínum
um þessi efni sé bæði geysi-
mikið að vöxtum og reist á
traustri þekkingu, þvi að mað-
urinn er glöggskygn og vand-
virkur i senn. Því miður eru
litlar líkur til þess, að honuin
endist aldur til þess að vinna
til fulls nema úr litlu broti af
þessu mikla safni eða koma
því á prent um sína daga. En
fræðimenn framtiðarinnar eiga
þar samt aðgang að sjóði
þekkingar, sem sjálfsagt að
miklu leyti hefði glatast eða
brenglast, ef hans hefði ekki
notið við. Um þetta æfistarf
Indriða er óhætt að spá, að
það muni halda nafni hans
uppi uitt ókomnar aldir, með-
an fslendingar hirða um að
vita deili á sjálfum sér og
sögu sinni.
Þegar eg kom í fyrsta sinn
að Fjalli til Indriða fyrir lið-
ugum þrjátíu árum, veitti eg
orðbragði hans ósjálfrátt at-
hygli og hefi oft hlustað eftir
þvi síðan. Mér er til efs, að
eg hafi heyrt nokkurn mann
tala jafngóða islenzku, enda
vill það brenna! við hjá okkur
íslendingum, ekki sizt þeim
skólagengnu, að láta alt flakka
í samtali, þó að við böslum
við að vanda ritmálið. En i
hversdagsmáli Indriða er hver
setning fullburða og lýtalaus,
orðavalið bæði auðugt og
hreint, án þess að hann virð-
ist hafa nokkuð fyrir því eða
Ieiti langt yfir skamt. Það
getur ekki hjá því farið, að
honum hefði verið lagið að
rita sundurlaust islenzkt mál
flestum beturv ef hann hefði
iðkað það. Má sjá þess merki
i Þætti af Pétri hinum sterka
á Kjálfaströnd, er kom út í 1.
hefti af Sagnaþáttum Þjóðólfs
(1900). En hann hefir lítinn
tíma gefið sér til þess að skrá-
setja sögur á þann hátt, þó að
eitthvað af því kunni að vera
óprentað í safni hans. Hitt
hefir orðið að ganga fyrir, að
draga á land aðalatriði fróð-
leiksins, sem var að falla i
gleymsku.
En Indriði hefir ort kvæði
og vísur, og sumt af því er
fyrir löngu orðið landfleygt.
Þar hefir listfengi hans i með-
ferð tungunnar fengið að
njóta sín. Nú er nýlega komið
út kvæðasafn eftir hann,
Raugabrot, allmikil bók (352
blaðsíður), sem synir hans
hafa gefið út rétt fyrir sjö-
tugsafmæli hans, sem er 20.
þessa mánaðar.
Indriði' Indriðason hefir rit-
aðað prýðilegan formála að
Ijóðmælum fðður síns. Hann
leggur þar áherzlu á það, að
búskapurinn hafi orðið að
vera höfuðstarfið. Því næst
hafi komið ýmis opinber störf
fyrir sveit og hérað, sem suin
hafi verið timafrek. Þær tóm-
stundir, sem þessu hafi verið
afgangs á kvöld- og morgun-
vðkum, hafi fræði-iðkanirnar
setið i fyrirrúmi. Meginþorr-
inn af kveðskap höfundarins
sé til orðinn fjarri skrifborði
eða ritfæruin, við bústörfin,
við orfið og rekuna, fjárgæsl-
uná og vefstólinn. Enda hafi
hann altaf Iitið á ljóðagerðina
sem fullkomið hjástundaverk.
— Þetta er auðsjáanlega ekki
ofmælt. Það er því engin
furða, þó að Indriði Þorkels-
son, sem er dulur maður og
hlédrægur að eðlisfari, hafi
látið árin líða án þess að ráð-
ast i að vel,fa úr kvæðum sín-
um til útgáfu. Og þegar hann
loksins gerði það, hafði hann
ekki líkt þvi alt, sem hann
hafði ort, handbært. Þessi
mikli fróðleikssafnandi hafði
aldrei lagt stund á að safna
sínuin eigin kveðskap í eina
heild.
Því að Indriði hefir ort
mjög mikið, miklu meira en
þessi stóra bók rúmar. Hag-
mælskan hefir verið honum í
blóðið borin. “Lausavísur
hans eru nærri þvi óteljandi,
og er honum vist viðlíka létt
um að gera þær eins og að tala
mælt mál,” ritaði Guðmundur
frændi hans á Sandi um hann
fyrir löngu (Eiinr., 1906).
Jafnvel með þeirri litlu þekk-
ingu, sem eg hefi á skáldskap
hans, af því, sem hann sjálfur
hefir látið mig heyra, gengið
hefir manna á milli eða eg
lesið i blöðum og timaritum,
—man eg eftir inörgu, sem
vantar í bókina og sakna
margs af þvi. Sumt hefir
Indriði dregið undan viljandi,
eins og flestallar visur, sem
hann hefir ort í gletni og hálf-
kæringi um náunga sina og
margar eru frábærar. Sumu
hefir hann týnt eða ekki mun-
að eftir i bráðina. Og sumt
hefir orðið út undan vegna
rúmleysis, þar sem oft hlaut
að orka tvimælis, hvað skyldi
kjósa og hverju hafna.
Indriði yngri segir i formál-
anum, að bókin sé hvorki
heildarsafn né úrval. En hún
flytur að minsta kosti mynd-
arlegt sýnishorn af kveðskap
Indriða á Fjalli, hans mestu
og vönduðustu kvæði og sæg
af stökum og kviðlingum.
Sumum kann að þykja, að i
svo stórri bók séu yrkisefnin
heldur fábreytt og sjóndeild-
arhringurinn þröngur. En þá
má ekki gleyma þvi, að þetta
er að mestu tækifærisskáld-
skapur, þar sem atvik og um-
hverfi hafa ráðið vali við-
fangsefna. Indriða hefði
vafalaust vaxið breiðari væng-
ir, ef hann hefði seilst lengra
og til stærri yrkisefna. Dæmi
þess er hið stórfelda og hag-
lega kvæði um Bólu-Hjálmar.
En til) þess að skáldgáfa hans
hefði notið sin, þótt ekki hefði
verið nema til hálfs, varð hún
að geta verið meira en auka-
starf allra annara 'aukastarfa.
Og kvæði Indriða um heimili
sitt og börn, árstíðir og veður-
far, átthagana og náttúruna í
kringum hann, nágranna og
vini lífs og liðna, eru hans
eigin garður, sem hann hefir
ráðið við að þaulrækta. Eg
skal aðeins taka hér sem dæmi
þessa kveðskapar fjögur
fyrstu erindin úr Heimasveit-
inni:
Með raunir og baráttu, rústir
og flög,
með rangsnúin afguðs og
menningar lög,
með handvísar nætur og svip-
ula sól, ,
þú sveit ert mér kær eins og
barninu jól.
Á grundum, í þvermó, á grjót-
inu hér.
eg gengið hef bernskunnar il-
skó| af mér,
ZIGZAG
5'
Orvals pappír í úrvals bók
5
2 Tegundir
SVÖRT KAPA
Hinn upprunalegi þ u n n i
vindlinga papplr, sem flestir,
er reykja "Roll Your Own”
nota. Bi8ji6 um
“ZIG-ZAG” Black Cover
BLA KAPA
"Egyptien'' úrvals, h v 11 u r
vindlinga pappír — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindl-
ingana eins og þeir vœri
vafSir I verksmiSju. BiSjið
um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
Og hérna i fyrstu þá ljósdís
eg leit,
sem lagði mig ungan á brjóst-
in sin heit.
Og alt það, sem mest hefir
glatt mig og grætt
og grafið mig, hafið mig,
skemt mig og bætt,
eg naut þess, eg þoldi það,
þáði það hér,
og því ertu dalur svo hjart-
fólginn inér.
Með harðvígar brekkur og
hressandi lind,
með hvimleiðar dygðir og geð-
þekka synd,
með æðandi frostbyl og yl-
ríka sól,
með ellinnar grafir og bernsk-
unnar jól.
Þó að það komi ekki bein-
línis skáldskap Indriða við, þá
sýnir það betur en nokkur orð
taugarnar í þeirri átthagaást,
sem hann yrkir um, að sumir
af sonuin hans hafa farið í
“víking” vestur á Kyrrahafs.
strönd og komist vel áfram í
þvi Gósenlandi, en horfið svo
aftur heim til þess að gerast
bændur i Aðaldal.
Og svo skal eg að lokum
fara með tvær vísur úr bók-
inni, aðra gamla, hina nýlega,
sem inargir reyndar kunna, en
verða ekki of oft kveðnar:
Eina þá, er aldrei frýs
úti á heljarvegi
kringda römmum álnar-is
á sér vök hinn feigi.
Hrós um dáið héraðslið
hamast sá að skrifa,
sem er ávalt illa við
alla þá, sem lifa.
Fyrri vísan sýnir vel kyngi-
þrótt Indriða, sú síðari mál-
fimi hans og vígfiini. Það
mun verða leit að islenzkum
ferskeytlum, sem tvímælalaust
fari fram úr þessum. Og þó
að Indriði hafi, eins og hann
gefur i skyn i nafni bókar
sinnar, ekki goldið skáldgyðj-
unni skatt af gáfu sinni öðru
vísi en i “skjaldaskriflum og
baugabrotum,” þá ættu þau
fáu erindi, sem hér hefir verið
unt að tilfæra, að geta fært
mönnum sanninn heim um
málminn í þessum baugabrot-
um.—Lesb. Mbl. 15. okt.
Börnin
Frjálsu, saklausu, fögru börn,
fjörglöð til náins og menta-
gjörn.
Fagurt er yðar æskuvor
yðar er stígið fyrsta spor;
fram á mentanna fögru braut,
—fögur ment er hið dýrsta
skraut—
jafnframt ráðvendni dáð og
dygð
drenglyndi, ást og vina-trygð.
En hugsum um það börnin
blið,
þó björt sé vonar-alda,
að æskan hefir storma og stríð,
á styrkleik þarf að halda.
En þegar ellin kemur köld
ei kólni ástin bjarta,
en lifi fram á lífsins kvöld
með Ijóssins mátt í hjarta.
W. G. Jobnson.
ítalir hafa mikil og víðtæk
áhrif i Brazilíu; þeir eiga all-
mikil ítök í Perú og mega sin
jafnframt nokkurs í Argen-
tínu á sviði viðskiftalifsins;
það er haft eftir Mussolini, að
í Suður-Ameríku eigi ítalía
þann hauk i horni, er frá
hagsmunalegu s j ó n a r miði
hljóti að gera ítaliu að heims-
veldi.
This advertisement is not puhlished or displayed by the Liquor
Control Board or by the Government of Manitoba. ”