Lögberg - 23.05.1940, Blaðsíða 2

o
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. MAl, 1940
Heimsókn hjá
Jóhannesi
Nordal---
níræðum
Ml
\
(l'ramh.)
Vorhret.
Vorið, sem eg fór vestur til
Ameríku, 1887, var mjög i.ll-
veðrasamt. Eg átti 50—60 kind-
ur og nokkur hross, er eg seldi
Jónasi bónda. En 35 gemlinga
framgengna misti hann í einu
hríðarkastinu.
En versta stórhríðin skall á
j). 20 mai. Þá var eg laus úr
vistinni og orðinn minn inaður.
Búið var að sleppa ánum, og
voru þa*r í Vatnsdalsfjallinu.
Mér leist ekki á veðrið um
morguninn. Var þétt kafalds-
mugga. Spurði eg Jónas, hvort
honum fyndist ekki, að varlegast
væri að smala ánum. En hann
kvað nei við því. Hann sagði,
að bráðlega myndi birta upp.
Hann sæi, að það væri góðviðri
i fjúkinu. En eg var á annari
skoðun. Og eg fór með Pétri
nokkrum, sem ráðinn var fjár-
maður í minn stað, upp í fjall,
út í Hvammsbreið, komst upp
fyrir ærnar, en í því var líka
komin blindaska og mátti ekki
tæpara standa að við næðum
heim með féð. Hríðin stóð í
hálfan mánuð. Miklir fjárskað-
ar urðu víða um sveitir, og mátti
Jónas bóndi þakka mér, að hann
átti sitt fé.
Til Ameríku.
En nú fór eg til Ameríku.
Margt var samferðafólk mitt
vestur, en minnisstæðastur er
mér Jón Benediktsson, sem oft-
ast var kallaður Hóla-Jón, þó
hann væri þá farinn frá Hólum
fyrir nokkrum árum. .Hann var
ósköp óþrifalegur, karlanginn, og
altaf með munntókbakshönk i
treyjuvasanum og lafði tóbaks-
rúllan svo langt út úr vasanum,
að hann gat gripið endann i
munn sér, þó hönkin í vasanum
væri þar kyr. Það var nú hans
máti að umgangast tóbak. Það
var orðið annað upplitið á hon-
um en þegar hann keypti að því
er sagt var 48 blankhatta í einu
á Hofsós, til þess að hafa þá ti!
skiftanna.
—En hvernig stóð á þvi, að
þú komst heim aftur, en ílentist
ekki í Ameriku?
—Eiginlega ætlað eg altaf að
koma heim aftur, og langaði alt-
af heim. En að úr því varð eftir
sjö ár, það er saga lit af fyrir
sig og hún er svona:
En heyrðu góði, þú bragðar
ekkert á þessu, segir Jóhannes
um leið og hann hellir i staupið.
Það þori eg þó að bölva mér upp
á, að þú færð ekki betra ákaviti
annarsstaðar.
Nytsamir hlutir.
Þá skiftum við einum “löjten.”
Og síðan hélt hann áfram:
Sagan er svona:
Hingað heim kom Sigurður
frændi minn Jóhannesson skáld.
Hann var eitt sinn i glöðum hóp
niðri á Hótel ísland. Þangað
kom Halldór Jónsson banka-
gjaldkeri. Hann sagði við gig-
urð svona í glensi, að Sigurður
væri líklega einn af þessum
vesturfarar-agentum, en þeir
væru yfirleitt ekki vel séðir hér
heima á Fróni. Sigurður neitaði
því harðlega. En Halldór þótt-
ist ekki vilja taka það sem gilda
vöru, og þótti sem Sigurður gæti
rekið erindi sín á laun.
En þá blandaði Tryggvi Gunn-
arsson sér í málið og sagði, að
réttara væri fyrir þá að tala um
einhverja nytsama hluti, heldur
en vera að pexa um þetta. T. d.
ætti Sigurður að visa þeim á
einhvern íslending vestra, sem
kynni til íshúsagerðar og
geymslu á fiski, svo við gætum
geymt hann von úr viti eins og
þeir Ameríkumenn.
Þegar þér byggið nýtt hús
er mikils umvert að það sé
auðhitað, og þetta fæst með
notkun hins rétta efnis.
INSULATTNG WALL BOARO
Notað til þess að fóðra veggi og
loft að innan, heldur húsinu
hlýju ft vetrum og svölu um
sumur.
paS getur veriS málað, kalso-
minað eða papplrað.
Skrifið á Islénzku ef >ér viljið
eftir sýnishornum og upplýsing-
um til
ARMSTRONG DISTRIBUTORS LTD.
BOX 404
WINNIPEG - MANITOBA
Þá sagði Sigurður, að hann
vissi af manni vestra, sem kynni
nú alt til þeirra hluta og hann
langaði einmitt til að hverfa
heim. Og Sigurður beinlíni* lof-
aði jieim því þarna á Hótel ís-
land, að fá mig til að koma og
setja á fót íshúsgeymslu.
Hann skrifaði mér svo um
þetta alt vestur og sagði sem
var, að hann hefði í votta viður-
vist lofað þeim að útvega þeim
manninn. Þetta varð til jiess
að eg kom heim.
Meðan eg var vestra var eg
talsvert við húsasmíðar, og svo
hjá miklu fisveiðafélagi, er rak
hvítfiskveiðar og seldi hvítfisk-
inn ísaðan suður um öll Banda-
ríki. Alla leið til Englands var
hann sendur í ís.
Eg var við alt, sem að þessu
laut, við að byggja ishús og ísa
fiskinn. Auk þess var eg stund-
um við verzlun hjá þessu félagi.
Með Indíánum.
Ein af bækistöðvum félagsins
var fyrir norðan Winnipegvatn.
Þar þurftu menn að hafa vetur-
setu til að hafa umsjón með
verzlunarhúsum og vörubirgð-
um, svo Indíánarnir færu ekki
með alt saman. Þarna var mik-
ill sægur Indíána. Meðan veiðar
stóðu yfir voru þarna um 120
manns hjá félaginu. Indíánarnir
höfðu þarna kirkju fyrir sig. Eg
var oft í kirkju hjá þeim.
Eg vann oft með Indiánum.
Þeir voru eins og hundar hrædd-
ir við okkur, en illa var þeim
við okkur, þó jieir þyrðu ekki
að æmta né skæmta. Mér líkaði
vel að vinna með þeim, nema
einu sinni, þegar einn þeirra
ætlaði að drepa mig. Við vorum
þrír sendir út í eyju í vatninu,
tveir Indíánar og eg. Við áttum
að höggva þar við og byggja
kofa fyrir ísgeymslu, þ. e. a. s.
þeir áttu að höggva viðinn og eg
átti að “kanta” hann.
Þetta líkaði ekki öðrum Indí-
ánanum. Hann kemur til mín
og segir, að eg eigi að bera
timbrið með þeim. Eg þvertók
fyrir það með öllu, og sagði, að
jiað væri þeira verk að bera trén
til mín.
Þá reiddist Indiáninn þetta
litla. Hann hafði hárbeitta
skógaröxi. Hann reiðir exina
til höggs og býst til að keyra
hana í hausinn á mér. En eg
bíð ekki boðanna, stekk í hann
eins og köttur, skelli honum og
lem hann miskunnarlaust. Þá
kallar hann á félaga sinn og
spyr, hvort hann ætla að horfa
upp á það, að fslendingsforsmán.
in drepi sig þarna fyrir augunum
á honum. Hann var seinn til.
En eg reif upp skammbyssu og
skýt rétt yfir hausinn á mót-
stöðumanni mínum. Þá rétti
hinn upp hendurnar og bað Guð
að hjálpa sér. Því hann var
kristinn og alt svoleiðis, það
vantaði ekki. Þannig lauk þeirri
viðureign og við bygðum ískof-
ann. Indíánarnir unnu vel og
þorðu ekki annað, því eg hótaði
þeim, að annars myndi eg klaga
þá.
f annað skifti lenti eg í tuski
við Indíána. Það var í Selkirk.
Eg var þar hjá ólafi bróður
mínum. Við vorum þar einir
20 að spila einn dag í skúr
frammi á hlaðinu. Það var að
vetri til. Við sátum þarna
snöggklæddir og skemtum okkur
vel við spilin. Þá kom Indíáni
til ólafs bróður míns til að fá
borgun hjá honum fyrir eldivið,
er ólafur hafði fengið hjá hon-
um. Indíánanum sinnaðist við
ólaf, sagði að hann vanborgaði
sér viðinn,' réðist að Ólafi og
barði hann í andlitið, svo hann
fékk rokna blóðnasir. Eg sá
þetta út um glugga. Mér líkaði
það ekki að sjá svona farið með
bróður minn, snaraði mér út og
í Indíánann og barði hann niður.
Ekkert karlaraup.
Heyrðu góði. Þú mátt ekki
halda, að eg sé orðinn svo gam-
all, að eg sé lniinn að fá í mig
karlaraup. En sem eg er lif-
andi maður, þá hefi eg ekki leg-
ið fyrir neinum — nema einum
manni. Hann hét Finnbogi.
Hann var vestan úr Ólafsvik..
Hann kom stundum niður í ís-
hús til mín, við vorum svolitið
að reyna okkur. En þú þarft
ekkert að skrifa neitt sérstak-
lega um það.
Það segi eg satt, sagði Trvggvi
gamli einu sinni við mig, að
aldrei hefi eg séð svona lítinn
mann vera eins hraustan eins og
þig. Eg var einu sinni að hjálpa
honum að gera út skip, sem
hann átti. Við vorum niðri í
bryggjuhúsi. Þar þar akkeris-
keðja uppi á loftinu, fantalega
þung, eins og akkeriskeðjur eru.
Eg fór upp á loftið til að rétta
hana fram af stigagatinu. Þá
sagði Trvggvi: “Hvað er að sjá
til þín, maður. Þú rekur þetta
niður eins og snæri.”
Með handabandi.
En við vorum að tala uin
Indíánana. Það var veturinn,
sem eg var þarna á fiskstöðinni
við verzlunina og til að gæta
húsanna, að til mín komu á jól-
unum 30 Indíánakerlingar í ein-
um hóp til þess að þakka mér
fyrir viðskiftin og lipra af-
greiðslu. Þær höfðu valið sér
fyrirliða til að hafa orð fyrir
þeim. Og þegar hún hafði lokið
máli sínu, sveif hún að mér og
ætlaði að kyssa mig fyrir. En
eg bandaði henni frá mér og
hún varð að láta sér nægja að
þakka mér með handabandi. Eg
sá það á eftir, að eg hafði með
þessu móðgað hana og þær allar,
og sá eftir því.
En eg er annars að tefja þig
með þessum útúrdúrum. Þetta
fer að verða eins og sagan hans
Hjalta. Hagalín hefir nú eflaust
eitthvað fært hana í stílinn.
Hann er talsvert pennafær,
strákurinn.
—Var það í Ameriku, sem þú
tókst upp Nordalsnafnið?
—Eg átti ekki upptökin að
því, heldur var það Sigurður
bróðir minn. Þeir voru tveir
Sigurðar Guðmundssynir í Sel-
kirk, sem altaf var brenglað
saman, og því tók bróðir minn
upp þetta nafn og þeir bræður
minir, er voru komnir vestur á
undan mér. Og þegar allir vissu,
að eg var bróðir þeirra, þá varð
eg eðlilega líka að heita Nordal.
Eg kom heiin haustið 1894,
ineð Thyru norðan um land og
var hálfan mánuð frá Akureyri
til Reykjavíkur. Þá hitti eg ólaf
vert á Oddeyri og tók hann mér
með mestu virktum. Þetta var
afbragðsmaður.
ísfélagið.
Þegar hingað kom átti eg að
fá fargjaldið borgað. En Tryggvi
sveik það alf. Hann sagði, að
fsfélagið ætti ekkert. Þar væri
ekkert nema skuldir. Og við
það sat. En eg hafði larið frá
góðu kaupi fyrir vestan.
—Hve mikið var stofnfé fs-
félagsins.
—Eg veit ekki hvað eg á að
segja um það. Það voru ekki
miklir peningar manna á milli
í þá daga. Stofnfé var safnað
40 þús. krónum. En það var
flMHERST
«i
im..

AMHEBrMH«*TBURORONT- M,
This advertisement is not published or displayed by the Liquor
) Control Board or by the Government of Manitoba. '
mest í loforðum um fjárfram-
lög. Hlustabréfin hljóðuðu upp
á 50 krónur hvert, og dreifðust
þau milli margra. Og nokkuð
var það, að altaf þegar það kom
til orða með peninga, var sama
viðkvæðið hjá Tryggva, að engir
peningar væru til.
En hlutahafarnir sumir vildu
þó ráða ýmsu um rekstur fé-
lagsins. Eg man t. d. eftir því,
hve Magnúsi Stephensen lands-
höfðingja sárnaði við mig einu
sinni út af smáatriði.
Gull fyrir ts.
Svoleiðis var, að hingað kom
enskur togari, sem vantaði ís
ofan á lestarnar. Hann bað mig
um 5 tonn af möluðum ís og eg
lofaði honum því.
Þá kom landshöfðinginn til
mín og spyr mig með þykkju,
hvort eg hafi lofað Englending-
um 5 tonnum af ís. Já, sagði eg,
og ætla að enda það.
Þá segir hann, að ef eg selji
þessum Englending isinn, þá
segi hann sig úr fsfélaginu.
Þá segi eg að það gildi einu,
það muni aldrei svo mikið um
þessar 100 krónur, er hann hafi
lagt fram. Eg sé opinberlega
auglýstur íshússtjóri, og hann
eigi ekkert með að taka ráðin af
mér í hverju smáatriði, sem hon-
um þóknist.
Hann segist þá fyrirbjóða mér
að selja ísinn, en eg stend upp
í hárinu á honum og segist gera
eins og mér sýnist. Hann gæti
þá rekið mig, ef hann vilji. En
bætti því við, að mér þætti und-
arlegt, ef ætti að setja lands-
höfðingjabann á það, að menn
hefðu skifti á gulli og ís.
Hann sagði þá að þetta yrði
til þess að hæna Englendingana
að landinu.
En eg hélt að þeir myndu hafa
einhver ráð, ef þá vantaði ís, þó
við neituðum að selja þeim.
Eg fór svo með peningana til
Tryggva gamla og þótti honum
þetta ágæt verzlun og aurarnir
komu sér vel í tóman kassann.
En Iandshöfðingja var illa við
mig eftir þetta.
Tiiskup og landlæknir.
—Komu ekki margir í heiin-
sókn til þín i ishúsið?
—Það voru nú mest skipstjór-
ar og aðrir sjómenn. En ýmsir
komu til mín aðrir. T. d. Hall-
grímur Sveinsson biskup. Hann
hafði ákaflega gaman af.smíð-
um. Hann kom oft til mín til
þess að skoða verkfæri, sem eg
kom með að vestan og sem hann
aldrei hafði áður séð. Hann var
viðfeldinn maður. Og eins
Jónassen landlæknir. Eg hafði
oft gaman af honum. Hann var
svo ræðinn og skemtilegur, og
altaf til í að segja sögur af sér
og öðrum.
Einu sinni sagði hann mér,
hvernig hann hefði læknað mann
með lungnabólgu. Þetta var
drykkjumaður. Eg læknaði hann
með whisky, sagði hann. Eg lét
karlinn taka inn whisky annan-
hvern klukkutíma, þangað tii
honum fór að skána. Þetta gekk
svo tvisvar.
En svo fékk hann lungna-
bólgu í þriðja sinn. Þá var
eg ekki sóttur. Þá kom annar
læknir til hans.
Og hvernig fór þá? spurði eg.
Iss-ss. Hann dó undir eins.
Gröndal.
—Þektir þú ekki Gröndal vel?
—Jú, eg held nú það. Hann
skifti altaf við mig og sendi
jiantanir sínar í Ijóðum. Eg á
einhversstaðar talsvert af þeim
“pöntunarseðlum” frá honum.
Hann sagðist myndi koma oft-
ar til mín, ef ekki væru hest-
arnir í Zimsensporti. Honum
var svo illa við hesta. En þó
var honum ennþá ver við kýr
°g naut. Eg sagði honum, að
hestarnir væru svo meinlausir,
að maður gæti skriðið undir
kviðinn á þeim án þess þeim
dytti í hug að slá mann. En
það kom fyrir ekki. Hann forð-
aðist í lengstu lög að koma ná-
lægt hestum. Og þessvegna
forðaðist hann Zimsensport og
íshúsið.
En honum var sérlega vel við
mig. Því eg bölaði Ameríku-
agentum og vildi ekki sjá Ame-
ríku eins og hann, og hafði kom-
ið þaðan heim. Hann var hun-
angsmaður.
/ hákarlaveizlu.
Hafðir þú ekki mikil skifti
við Tryggva Gunnarsson ?
—Hvort eg hafði! Jú Jú,
bæði í blíðu og stríðu. Mér lik-
aði ekki altaf hans fjármála-
stjórn. En hann var bezti ná-
ungi. Hann bjó i Hafnarstræti
rétt hjá mér, uppi á lofti, þar
sem nú er Smjörhúsið. Eg kom
oft til hans.
Einu sinni var eg þar i há-
karlsveizlu með Eiriki Briem.
Jóni forna og Birni Guðmunds-
syni timbursala. Tryggvi var
altaf með þessar hákarlsveizlur
fyrir þá, sem þótti góður hákarl.
Hákarlinn fékk hann frá Guð-
jóni á Ljúfustöðum. Við rifum
í okkur hákarlinn, og Tryggvi
hafði eina flösku af brennivini
með. Þegar minst varði var
búið úr brennivinsflöskunni.
Nú er .eg illa staddur, sagði
Tryggvi. Eg átti ekki nema
þessa eina flösku.
Jú, sagði eg, eg sá aðra til,
þegar eg kom.
Hvar komstu auga á hana?
segir þá Tryggvi.
Hún stendur þarna hjá komm-
óðunni.
Nú, þú hefir J)á komið með
hana sjálfur, sagði hann.
Það var gaman að heyra þá
eigast við, Eirík og Jón forna.
Þeir voru að gera upp gamlar
væringar, Jón með sinn liðuga
talanda, en Eiríkur stirðmáll og
stamandi.
Trvggvi sagði um þá: En það
er bót í máli, að það er þó altaf
að gagni, ]>að sem Eirikur segir.
Grjót fyrir pentnga.
Einu sinni var eg í kvöldboði
hjá Þorsteini Erlingssyni með
Þorvaldi á Þorvaldsevri. Þor-
steinn hafði ákaflegá gaman af
að fá Þorvald til að segja eitt
og annað, sem á daga hans hafði
drifið.
Hann sagði okkur meðal ann-
ars söguna af því, þegar timbur-
skipið strandaði í Eyjum, og
hann tók sigr upp til að gera þar
góð kaup, fylti hnakktösku sína
af smá hellublöðum og (ét vaka
yfir henni um nóttina áður en
uppboðið var, svo allir héldu
statt og stöðugt, að þetta væru
peningar, en enginn þorði að
bjóða á móti því auðvaldi, sem
rogaðist með hnakktöskufylli af
silfri eða gulli, svo hann fékk
góð kaup og gat bvgt sitt land-
fræga Þorvaldsevrarhús úr ó-
dýru tinibri.
Tölt.
Einu sinni átti að sekta mig,
sagði Nordal, og sólskinsbrosið
sem er honuni svo eðlilegt, færð-
ist yfir alt andlitið, en hann
lyfti sér í sæti af ánægju yfir
Jivi, að fara yfir þá endurminn-
ingu í' huganum.
Það var Þorvaldur pólití, sem
klagaði mig fyrir, að eg hefði
riðið of hart eftir götunum. Við
vorum nokkrir saman, sem fór-
um í reiðtúr, Guðmundur Olsen,
Bernhöftsbræður Vilhelm og
Daníel og Hannes Thorarensen.
Við vorum allir í bezta skapi
þegar við komum til baka og
klárarnir fjörugir eftir þvi.
Daginn eftir gerði Halldór
Daníelsson bæjarfógeti mér orð
og bað mig að finna sig.
Þút ert kærður, sagði bæjarfó-
getinn.
Og fyrir hvað? spurði eg.
Fyrir að ríða of hart eftir göt-
unum.
Hver hefir klagað mig? spyr
eg-
Þorvaldur, hann sá það sjálf-
ur, sagði Halldór* þá.
Reið eg meira en tiilt? spyr
eg þá bæjarfógeta. Það væri
annað mál, ef eg hefði farið á
stökki eða skeiði.
Eg skal spyrja Þorvald, sagði
bæjarfógeti.
Siðan var Þorváldur kallaður.
Jóhannes segist ekki hafa rið-
ið nema tölt, segir hann við
Þorvald.
Það var alveg satt, segir Þor-
valdur, hann var á tölti, en hann
för eins og örskot.
Þá sagði eg, að það þætti mér
helvíti hart, ef ætti að fara að
sekta mig fyrir að fara tölt. Eg
mintist ekki á það, á hvaða gangi
hinir fóru.
En bæjarfógeti gekk inn á, að
ekki væri hægt að kæra mann.
sem færi á tölti. Og með það
slapp eg.
Vantaði kraftaskáld. '
—Hvernig gast þú slitið þig
frá íshúsinu, eftir öll J)essi ár,
sem þú varst búinn að vera J)ar?
—Það kom af sjálfu sér. Mig
vantaði eitthvert kraftaskáld til
þess að yrkja úr mér gigtina,
sem alveg ætlar inig lifandi að
drepa enn í dag. Svo sagði eg
ríð Þorleif Bjarnason einn dag,
hann var þá formaður ísfélags-
ins: Eigum við ekki að gefa
strákunum íshúsið, sem búið er
að pina í mörg ár með lágu
kaupi, en hafa þó unnið vel og
samvizkusamlega, og eiga ekki
nema skyrtuna utan á kroppinn,
en nóg af krökkum. Þorleifur
félsþ á það. Hann var altaf svo
sanngjarn. Eg sé ekki eftir því,
að við gáfum piltunum húsið.
Þeir voru vel að því komnir.—
Heyrðu góði, nú fáuin við
okkur einn, sagði Jóhannes og
helti í staupið með stvrkri, ó-
skjálfandi hendi. Því hann er
ekki enn orðinn skjálfhentur.
Nii drekk eg ekki nema helm-
inginn, sagði eg, þvi nú þarf eg
að fara að sinna alvarlegum
störfum.
—Ekki nema helminginn! Ja,
hafðu það alveg eins og Guð
hefir skapað þig, sagði Jóhannes,
um leið og hann rendi út úr
glasinu.—V. St.
(Lesbók Mbl.)
Dvergurinn Leach, sem Iézl
árið 1818, hafði svo langa hand-
leggi, að hann náði með hend-
urnar niður á gólf, J)ó hann stæði
uppréttur.