Lögberg - 11.03.1943, Blaðsíða 6

6
LÖGbERG. FIMTUDAGINN 11. MARZ 1943.
Dóttir fangavarðarins
s,'i',',',',','i','i','tt'i','i',',',','S,',','i','i','i',
Málarinn.
1 upphafi átjándu aldar bjó í Feneyjum ung-
ur málari, sem hét Ríva; var hann síðasta af-
sprengi gamallar og vel metinnar ættar lengsf
framan úr öldum. Hann hafði tekið höll litla
að erfðum eftir föður sinn, stóð hún meðal
skrauthýsa skamt frá Rialto-brúnni. Nú bjó
hann með roskinni konu er hann hafði fyrir
matselju. Það var einhvern dag, að úrsúla
gamla hóf mál sitt á þessa leið:
“Æ, meistari! Ætlið þér aldrei að gifta
yður?”
“Þegiðu kerling,” svaraði málarinn hlæjandi
. “það smáfærist nær því takmarki, en það ættir
þá að hafa í huga að hvenær, sem eg gifti mig
eru sæludagar þínir á enda. Hefurðu munað
eftir því gamla kona.”
“Nei.” Matseljan hrökk við, hún hafði ekki
munað eftir því.
“Hvernig geðjast þér að því að eg gangi að
eiga Gióvu Masanó hina fögru?” hélt málarinn
áfram tali sínu, og hafði gaman af hve kerl-
ingin varð skelkuð.
“Það gerir þó yðar náð aldrei,” sagði Úrsúla.
“Hafa Masavarnir ekki verið ættarfjendur
yðar? Og hefir ekki ofstopamennið Gueseppi
bróðir Gíovu, nú fyrir skemstu smánað mál-
verk þín er þér hafið sýnt? ónei, Ríva. Gang-
ið aldrei að eiga konu úr þeirri ætt.”
“Þú hefir rétt að mæla,” svaraði málarinn,
cg brann eldur úr fögru augunum. “Faðir
minn fór halloka fyrir þessu þrotlausa hatri,
og þó eg sé fátækur, þá er eg orðinn miðdepili
alls haturs þessarar ríku og voldugu ættar, af
því eg hefi neitað að selja þeim þessa litlu
höll föður míns, er stendur á þessum yndis-
fagra reit, en hvernig sem fer, hefi eg góða
samvizku og gott sverð einnig ef á þarf að
lialda.”
“Æ, göfugi herra,” sagði úrsúla og varp
óndinni. “Eg verð um leið að segja -þér að
Guiseppi gengur hér oft fram hjá glugganum,
cg horfir fullur hroka á hús yðar, eins og
hann hugsaði: Það skal ekki bíða lengi að eg
sjálfur eigi höll þessa til íbúðar.”
“Eg býst þó við að það geti dregist nokkuð
lengi gamla góða kona, því nú sel eg olíu-
málverkið og vona að við getum lifað á and-
virðinu áhyggjulaust næsta ár.”
“Ág^ett, bezti herra!” sagði matseljan, “en
þó er það mitt álit, að hyggilegast fyrir yðu^
væri að giftast einhverri ríkisstúlkunni í Fen-
eyjum og bjóða svo fjandmönnum þínum byrg-
inn.”
“Aldrei kom mér í hug að þú værir svona
langsýn, úrsúla,” sagði málarinn og hló, “en
lofaðu mér nú að vera einum, eg þarf að hafa
rökkrið til að hugleiða ýmislegt.”
Matseljan fór, og málarinn tók að ganga
um gólf í rúmgóða herberginu. Á veggjunum
héngu hálfgerð og fullgerð málverk. Hann nam
oft staðar, leyt út um opinn gluggann og út á
Rialtó-brúna þar sem birtuna lagði frá ljósker-
unum og út á dimmann vatnsflötinn. Dómara-
liöllin og hin svonefnda “Andvarpa-brú”, er lá
að þingsalnuum var uppljómuð. Uppi undir
þaki á þingsalnum voru einhverjir hræðilegustu
fangaklefar heims, hinir illræmdu “Blýþaka-
klefar”.
Eftir að málarinn hafði virt fyrir sér þennan
nafnfræga hluta bo/garinnar, sneri hann frá
giugganum, og ætlaði sér að fara að ganga
um gólf aftur. í sama bili heyrði hann eitt-
hvað þrusk fyrri aftan sig. Glugginn hrökk
upp og maður kom inn um hann og lét hann
aftur á eftir sér, kom svo inn í herbergið.
“Hver er þar?” spurði málarinn.
Sá ókunnugi hafði ekki gert ráð fyrir að
hitta þar mann fyrir, kiptist við, svo málarinn
hélt að þar væri þjófur genginn í greipar sér.
“Hver eruð þér?” spurði hann aftur
“Hafið meðaumkun með mér,” svaraði maður
þessi og stundi við.
“Hvað heitið þér?”
“Gonsalov”, sagði hinn með dálitlum þótta.
“Hvað. Hafið þér verið í ráðinu?”
“Já, svo er það, en svo sem yður er kunnugt
hefi eg nú í 10 ár setið fangi undir “Blýþökun-
um”. Það gengur næst kraftaverki, að mér
skyldi takast að strjúka, en af því stökkið var
hátt, fótbrotnaði eg og því er mér ómögulegt
að komast lengra. Ó, göfuglyndi herra! hver
sem þér aruð, þá leynið mér ógæfusömum sak-
leysingja, sem í 10 ár hefir þráð frelsi sitt. Hver
cruð þér drenglyndi Feneyingur?”
“Eg heiti Paolo Ríva.”
“Þá eruð þér sonur bezta vinar míns, er eg
frétti að til hinstu stundar, hefði ekkert látið
ógert að bjarga mér úr bölvuðum “Blýþaka-
klefanum”, æpti Gonsalvo. “Eg veit að þér
munuð ekki svíkja mig í hendur kvalara minna
svo framarlega að þér líkist eitthvað föður
yðar.”
Málarinn varð gagntekinh af meðaumkvun
og mælti:
“Verið þér óhræddur um það herra Gansalvo,
cg þótt dauðarefsing sé lögð við leyna ein-
hver strokumanni mun eg ekki afhenda yður..
Komið með mér til úrsúlu gömlu og hana læt
eg vísa yður á fylgsni þar sem lögregluþjón-
arnir finna yður ekki.”
“Verið margblessaður fyrir það,” sagði flótta-
maðurinn og fylgdi málaranum.
Þegar þeir voru gengnir úr herberginu laum-
aðist maður fram hjá glugganum að utan. Hann
tautaði við sig þessi orð: “Þar býðst mér færið,
cg nú samstundis fer eg til lögreglustjórans
svo hann geti dregið hann út úr þessu fallega
hreiðri.”
Sá er þannig hugsaði var einn af aðalsmönn-
um þeim, er eftir geðþótta sínum stýrðu þessu
volduga lýðveldi, en áður en hann kæmist að
fangelsinu, heyrði hann kallað með voða hljóð-
um:
“Hann er horfinn! Hann er strokinn! Og svo
tók hver við af öðrum. í höllinni varð alt í
uppnámi. Lögreglustjórinn réði sér ekki fyrir
heift á fangavörðunum og hótaði þeim hræði-
legustu pintingum, ef ekki hefðist upp á stroku
manninum.
“Hvað gengur á?” spurði aðalsmaður nokkur
og tróð sér inn í mannþröngina.
“Gonsalvo er strokinn, herra”, svaraði lög-
reglustjórinn.
“Fangavörðurinn missir höfuðið,” sagði að-
alsmaðurinn.
“Ó, herra Masana! Náð! Náð!” æpti rödd ein,
og um leið fleygði fangavörðurinn sér flötum
fyrir fætur aðalsmannsins.
“Stattu upp,” sagði hann með drambi.
“Að þessu sinni sleppið þér með hræðsluna
eina saman. Verið hægir piltar! Gonsalvo er
sama sem tekinn. Komið þér lögreglustjóri með
þjóna yðar til húss litarklíningsmannsins Ríva,
þangað hefir landráðamaðurinn leitað, og þar
hefir hann fengið góðar viðtökur og falinn. Eg
komst að því fyrir sérstakt atvik.”
“Það er óhugsandi herra”, mælti lögreglu-
stjórinn mjög undrandi, “að Ríva hafi skotið
yfir hann skjólshúsi.”
“Haldið yður saman”, svaraði aðalsmaður-
inn. “Komið með mér og þá sannast það er
eg segi.”
Lögreglustjórinn kallaði á þjóna sína og far-
ið var að leita að flóttamanninum.
Fimtán mínútum eftir var sleginn hringur
um hús málarans og lögreglustjórinn gekk inn.
“Vér erum komnir til að leita að stroku-
manninum og landráðamanninum Gonsalvo,
herra” mælti lögreglustjórinn við málarann,
er varð skelkaður, og vér óskum eftir að leita
í húsi yðar, svo sem hálfan klukkutíma.”
“Eg lýt valdi yðar, og verð að samþykkja
beiðni yðar.”
“Vér skulum verða fljótir, herra,” sagði lög-
reglustjórinn kurteyslega. Síðan skipaði hann
þjónum sínum að dreifa sér um öll herbergi
hallaripnar og leita vandlega. Á meðan það
fór fram beið lögreglustjórinn hjá málaranum
og talaði við hann.
“Hver hefir sagt yður að eg hafi falið stroku-
manninn?” spurði málarinnýeftir dálitla þögn.
“Yðar náð fær nógu snemma að vita það.
Kærandinn segir að Gonsalvo hafi farið hér inn
og sé geymdur hér, en yðar náð getur verið
als ókvíðinn, því ef vér finnum hann ekki,
dettur málið auðvitað niður.”
Meðan þeir þannig töluðu saman, leituðu
lögregluþjónarnir um alla höllina, og létu for-
ingja sinn vita að þeir yrðu einkis varir.
“Vér höfum hér ekkert upp úr krafsinu, og
hver svo sem af íbúum þessarar heilögu borg-
ar væri líklegur til að hjálpa landráðamanni?”
sagði lögreglustjórinn.
Hann var að fara þegar maður kom fram
á sjónarsviðið og beindi málinu í óhagstæða
átt, það var Guiseppi Masanó.
“Hvað, hafið þér enn ekki fundið stroku-
manninn?”
“Nei, herra”, sagði lögreglustjórinn.
“Gott og vel! Hann hlýtur þó að vera hér,
cg við getum beðið,” sagði aðalsmaðurinn og
blammaði sér ofan í hægindastól, eins og hann
væri heima hjá sér.
Ríva fölnaði af gremju, gekk til mótstöðu-
manns síns og mælti:
“Herra Masanó. Höll þessi er eign Ríva-ætt-
arinnar óvina yðar.”
“Eg veit það,” svaraði Guiseppi Masonó, “þó
áiít eg, — sendimaður þingsins — að hún sé
orðin ríkiseign.”
“Hvers vegna,” sagði málarinn. «
“Af þeirri ástæðu, að sá sem hefir átt hana
er kærður fyrir svik gagnvart þjóðveldinu, og
verður að hálfum klukkutíma liðnum kominn
undir blýþökin,” svaraði Masanó kuldalega.
Lögreglustjorinn, sem hafði gott álit á málar-
anum fyrir kyrlátan lifnað og fyrir íþrótt hans,
varð skelkaður og leit undan framan í að-
alsmanninn.
“Sem embættismaður þjóðveldisins, skipa eg
yður að taka mann þenna fastan,” kallaði nú
Guiseppi Masanó í hátíðlegum róm.
“Fyrir hvað er hann kærður?” spurði lög-
reglustjórinn.
“Kemur yður ekkert við,” svaraði Mosanó
kuldalega
“Hvar er handtökuleyfið? Án þess get eg
ekki tekið neinn fastan og flutt í blýþaka-
klefana.”
“Hér er það”, sagði Mosanó, og dróg upp
skjal.
“Það er undirritað af tveimur þjóðstjórum,
og því verð eg að taka yður fastann tigni
Ríva. Vér vonum að yður takist innan skams
að sanna sakleysi yðar.”
Það var árangurslaust þó málarinn mótmælti
þessu, og þó Úrsúla gamla grátbændi þá há-
stöfum um náð og miskunsemi og þó lögreglu-
stjórinn væri honum velviljaður, með því hann
vegna embættisskyldu sinnar var knúður til
að flytja hann til loftklefanna undir blýþök-
unum. *
Fangelsið.
Þegar þeir komu til stjórnarbyggingarinnar
var Ríva leiddur fyrri þingskrifarann, er hafði
yfirumsjón með föngunum. Hann virti mál-
arann fyrir sér sem fljótast og bauð svo að
fara með glæpamann þenna í klefann nr. 7.
“Hafðu vakandi auga á honum Dolce,” sagði
skrifarinn við fangavörðinn. Hann hneigði sig
þegjandi, og benti svo þessum nýja fanga að
koma með sér. Fyrst gengu þeir upp marga
stiga og tók þá við langur gangur, sem náði
gegnum þessa miklu byggingu. Loks nam fanga
vörðurinn staðar, losaði lykil stórann frá belti
sinu og lauk upp járnsleginni hurð.
“Gangið inn,” skipaði hann svo. Báðir gengu
inn í dimmann klefa. Þakið var úr traustufn
bjálkum og hallaðist mjög. Annarsvegar vart
manngengt, en hins vegar aðeins 3—4 fet.
“Viljið þér fá rúm?” spurði fangavörðurinn.
veslings málarann, sem var að virða fyrir sér
þenna hræðilega framtíðardvalarstað sinn með
óumræðilegri skelfingu.
“Já, látið tafarlaust sækja rúmið mitt.”
Fangavörðurinn^ypti öxlum.
Þessa nóttina verðið þér að gera vður að
góðu að vera án þess, því nú er það orðið um
seinan,” sagði hann. Svo setti hann ljóskerið
ofan á gólfið og fór út, og skildi fangann
einan eftir með örvæntingu sína. Fáeinar mín-
útur stóð hann sem höggdofa, svo varð honum
ósjálfrátt að strjúka hendinnu um hár sitt, er
dökkt og þykkt féll yfir ennið.
“Heilaga jómfrú! Hvílíkt ógurlegt heimkynni
er þetta,” æpti hann upp. “Getur það skeð,
að eg sem aðeins lifi fyrir list mína, verði
látinn líða hér þann hræðilegasta dauðdaga.
Nei, það er ekki hugsandi að svo verði. Eg
verð að ná aftur frelsinu þó það kosti mig
lífið.”
Hann þreifaði fyrir sér í fangelsisklefanum.
Allstaðar þar sem ljósglætuna úr ljósberunum
lagði eftir gólfinu, sá hann rotturnar laumast
burt og hverfa í rifurnar. Fanginn hafði þann
mesta viðbjóð á þessum ósvífnu dýrum, en nú
varð hann að ganga fram af sér, hugsaði hann.
Þetta voru þó einu skepnurnar er hann hafði
í einverunni. Þegar hann hafði kannað klef-
ann eftir vild, féll hann loksins í svefn á stein-
hörðu gólfinu, og gleymdi breytingunni er var
orðin á kjörum hans. En ekki átti hann lengi
að fá að véra í þessu algleymisástandi. Hann
hrökk upp við einhverja undarlega tilkenningu
og sér til mikils viðbjóðs, sá hann 'að hópur aí
rottum stökk ofan af honum, og hlupu tíst-
andi og skrækjandi út í horn á klefanum.
“Guð minn! Hvílík voðaleg framtíð bíður
mín. Þúsund sinnum væri betra að láta lífið
strax.”
Ljósið á ljóskerinu logaði enn og sendi drauga
lega glætu um fangelsið, og varð hann var
við að rotturnar voru að ná sér eftir hræðsl-
una, og koma nær. Hann gat ekki sofnað
aftur og fór að ganga um gólf og var að hugsa
ráð hvernig hann gæti losnað við rotturnar.
Honum jafnvel datt í hug að biðja fanga-
vörðinn um eitur, en sá, að til þess feng-
ist hann ekki. Hann vakti svo það sem eftir
næturinnar, og þegar dagaði fór hann að
hlusta hvort hann ekki heyrði til fangavarðar-
ins, en hann heyrði ekkert, Um síðir tók hann
eítir því, að einhver læddist að dyrunum, hurð-
in laukst upp með miklu ískri í hjörunum, og
Dolce gekk inn. Ríva átti nú kost ó að veita
honum eftirtekt. Þóttist hann geta lesið á
svipnum að maðurinn væri gersneyddur allri
samúð; honum jafnvel virtist að litlu gráu
augun hafa háðslegan svip, en þó fannst hon-
um skrækróma málfærið hræsnislegra.
“Hvernig hefir yðar náð sofnast í nótt?”
spurði hann.
Ríva sárlangaði til að berja mannhræið,
fyrri þenna flærðar ruddaskap, en stilti sig.
“Eg ætla að bera mig upp við forsetann og
þingið undir eins og mér verður sleppt,” sagði
hann.
“Sleppt!” Át fangavörðurinn’ eftir, “þá meg-
ið þér bíða tímakorn, því hver sem fær vist
í þessu herbergi, flytur ekki úr því lifandi,
cg auk þess hefir þingið, skipað skrifaranum
að hafa ströngustu gætur á yður, því þér séuð
mjög hættulegur landráðamaður. Fyrir árið
sem kemur er yður ætlað svo mikij fram-
færzluupphæð, að þér getið lifað þægilegu
lífi, eftir því sem gera ihá ráð fyrir í svona
klefa. Svo hefir yður verið leift að hafa rúm,
og mér er sú skylda lögð á herðar, að sjá yður
íyrir matnum, og gera yður reikningsskil a
hverjum mánuði. Hafið þér nú nokkru sér-
staklega við þetta að bæta?”
“Fantur!” var komið fram á varir málarans
en hann stillti sig, sem fyr, það var nú kom-
ið í ljós að maðurinn var hvorttveggja grimm-
ur og ágjarn, þessi maður sem hét Dolce er
þýðir blíður, og nafnði því ekki annað en háð
við sjálfa persónuna.
“Eigur mínar fær matseljan,” sagði málar-
inn. Eg bið aðeins um rúmið mitt, ef hægt
er þá vildi eg fá málaratækin.”
Dolce yppti öxlum.
“Rúmið fáið þér áreiðanlega, en viðvíkjand>
málaratækjunum, þá held eg þeim sé ofaukið
hér. En fyrst verður yðar náð að eta og drekka
það sem er í þessari körfu.”
Svo hvarf hann úr fangaklefanum.
Ríva fór einnig að skoða í körfuna, borðaði
dálítið en fleygði afganginum fyrir rotturnar,
því hann hélt að þær yrðu spakari á nóttunni
ef þær fengju sefað hungrið og vendust því-
Gesiurinn.
Ríva hafði verið tvo mánuði í fangelsinu.
Hann var svo hægur og háttprúður í um-
gengni að fangavörðurinn var orðinn dálítið
viðfeldnari en áður. Þegar reikningurinn var
gerður upp átti Ríva eftir 40 gillini.
“Hvað á eg að gera við peninga þessa herra, ’
spurði fangavörðurinn.
“Eg bið yður að skifta þeim milli fátækra,
eða gefa þá fyrir sálumessu,” svaraði Ríva.
Fangavörðurinn hneigði sig og lofaði að gera
það er fyrir hann var lagt.
Um kvöldið kom hann aftur, opnaði hurðina
og mælti:
“Eg færi yður geSt herra! sem verður hjá
yður í nótt.” Svo kom hann inn með gamlan
mann, snjóhvítan fyrir hærum, var hann fangi
eins og málarinn. Þegar Dolce var farinn horfð:
gamalmennið með mikilli eftirtekt innaoum
klefann og svo að öðrum þræði á málarann.
“Eg heiti Batteux,” mælti gamalmennið.
“Eg minnist ekki að hafa heyrt það nafn
fvr,” svaraði Ríva.
“Það er sennilegt, því eg hefi lifað í bygg-
ingu þessari yfir 40 ár, og er það af óvana-
legri tilviljun að eg heimsæki yður. Eg bið
yður 'að fyrirgefa ónæðið.”
“Afsökun yðar er óþörf,” svaraði Ríva, “og
því til sönnunar, fæ eg yður sængurdýnuna
mína til að sofa á,” sagði hann og tók sæng-
ina og lagði hana á gólfið.
“Æ,” sagði gamalmennið og andvarpaði.
“Fjörutíu ár eru nú síðan eg svaf í svona góðu
rúmi.”
“Hvað segið þér,” svaraði Ríva er var að
leggja sig til svefns, “yður hefir þá verið mein-
að rúm, sem hefðuð átt heimting á því framai'
öllum öðrum, vegna aldurs yðar.”
“Ó, vinur minn,” sagði gamalmennið. “eg
hefi reynslu fyrir hve mannlegt líf getur þol-
að. Mér hefir ekki verið fengin bústaður hér
undir blýþökunum, heldur í kjallaranum.”
“Eg hélt að hann væri fullur af vatni.”
“Það er hann líka áreiðanlega, vinur minn-
Skítugt vatnið úr næsta skurði er þar 2 fet a
dýpt, og veggirnir huldir myglulagi og gor-
kúlum.”
“Og hafið þér öll þessi skelfingar ár staðið
í vatni?” kallaði Ríva óttasleginn.
“Nei, bezti samfangi, það var smíðaður pall-
ur, auðvitað ekki svo mikill ummáls að eg gæti
legið á honum, en í þess stað varð eg að sitja
á fótum mér.”
“Óumræðileg skelfing,” sagði Ríva.
“í dag brotnaði pallurinn af fúa, og því var
farið með mig til yðar,” hélt gamalmennið
áfram. “Já, eg hefi kvalist mikið, þó mest af
vatnsrottunum, sumu hefi eg vanist. Fyrsta
mánuðinn sem eg dvaldi þar, datt mér ekki í
hug að eg lifði ár, en nú hefi eg lifað þar,
eftir mínum reikningi, 40 ár.”
“Er þetta satt?”
“Lífsþróttur mannsins getur vanist við margt
og þolað mikið. Heilsa mín var svo traust að
hún vann sigur á þjáningunum. Eg hefi oft
óskað mér að vera einn í tölu þeirra heilsu-
leysingja, sem vekja meðaumkun við fyrstu
sýn.”
Hér þagnaði gamalmennið. Svo varð löng
þögn.
Ríva virtist þetta alt óskiljanlegt. Loksins tók
hann aftur tilmálsi
“Við erum báðir teumkunarverðir, því, er
ekki dvölin hér óþokindi fyrir þann, sem er
, saklaus, og hefir beoið ósigur fyrir persónu-
legu hatri?”
“Svo getur það verið hvað yður snertir
herra,” svaraði Botteux, “en öðru máli gegnir
með mig þó þjáningar mínar standi í engu
sambandi við sökina. Eg er ættaður úr Provence
í Frakklandi og gekk þrítugur í þjónustu lýð-
veldisins, og varð skömmu síðar officeri í sjó-
hðinu. Skipstjórinn á skipi því er eg var á
var harðstjóri.
(Framhald)