Lögberg - 18.03.1943, Blaðsíða 5
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 18. MARZ 1943.
5
sé upplestur og stundum illur
söngur. Skemtanir eru helstar
töfl, eins og skák, kotra, Ólafs-
tafl, mylla, færingartafl og goða
tafl. Ennfremur er spilað al-
kort, pamphile o. fl. Þá nefnir
hann víkivaka og gleðir, eins-
konar grímudansleik og hring-
dansa, grímur, knattleika á ís-
um og kappreiðar.
í einu bréfi von Troils er
skýrt frá klæðaburði Islendinga,
°g sagt að hann sé þá enn lítið
breyttur frá því sem var að
lornu. Gestirnir telja íslenzkan
þjóðbúning að vísu ekki falleg-
an, en þó snotran og eigi vel
Vlð loftslagið. Karlmenn klæðast
inst línfötum, síðan þykkum
ullartreyjum og víðum buxum.
Á ferðalögum bregða þeir yfir
sig hempu, venjulega úr svörtu
vaðmáli, nema við Arnarfjörð
norðanverðan, þar eru hempurn
ar hvítar. Höfuðfötin eru stórir
þríhyrndir hattar, fótabúnaður-
lnn ullarsokkar og íslenzkir
skór. Konur klæðast nærfötum
Ur líni, þá upphlut og venju-
iega svörtum vaðmálsfötum og
hempu yst. Von Troil getur
þess, að það sé þá tíska ungs
fólks eða elskenda að láta fella
npphafsstafi sína í víravirkið í
|aufunum á skyrtuhnöppunum.
* hátíðabúning kvenna segir
hann að mikið sé lagt og hafi
arntmannsfrúin átt ein föt að
niinsta kosti ^00 rdl. virði. Banks
hafði keypt önnur sem kostuðu
53 rdl. 46 sk.
Það, sem þeir félagar áttu
einna erfiðast með að sætta sig
við á íslandi, var mataræðið, og
unr það fjallar eitt af bréfum
v°n Troils, stílað til frúar einn-
ar í Gautaborg. En þeir félagar
þóttu hér sælkerar og lifa í
hilífi, þeir héldu stórveislur með
^örgum réttum og vínum og
v°ru herramenn -práktugir að
klæðum og allri viðhöfn og sið-
íerði, segir um þá í samtíma
’slenzkri heimili. Þeir sakna
hér fyrst og fremst brauðs og
Segja, að það sé hér lítið notað
°g dýrt, en fjallagrös og mel-
gras sé þó nokkuð notað til
hrauðgerðar og kosti grasatunn
an 1 rdl. Smjörmeðferð íslend-
lnga þykir þeim einkennileg,
þ^í að þeir noti sjaldan nýtt
SrnjÖr eða saltað heldur súrt
SInjör, telji það bragðbetra og
heilnæmara en hitt, og geyma
þ^ð jafnvel í 20 ár. Af öðrum
rettum nefna þeir mysuost, skyi|
°g sýru og segja, að mest sé
^ukkin blanda og mjólk og
stundum te af íslenzkum jurt-
nna, holtasóley og æruprís, en
n°fðingjar drekki frönsk vín og
’uffi. Fiskur og ket er annars
aðalmaturinn og nefna þeir sér-
^taklega hangiket. Efnabændur
b°rða ket og smér og hákarl
®ða hval, en fátæklingar fisk,
lóndu, mjólk og grasagraut.
lr>u sinni voru þeir félagar
huðnir til landlæknisins, Bjarna
ulssonar, og fengu íslenzkan
^uiðdegisverð. Fyrst fengu þeir
lennivínssúpu, svo brauð, ost
°g .súrt smér. Á miðju borðinu
*tóð fult fat af harðfiski. Annars
engu þeir góða kindakjötssteik,
Jotsúpu með sýru, lax og kök-
1117 a eftir. Ábætirinn hjá land-
,kninum var svo hvalur og
akarl. Segjast þeir hafa borð-
að alt þetta með góðri lyst,
nerna helst súra smérið og harð-
lskinn, en hákarlinn segja þeir
að hafi verið svo megn, að stækj
f11 af honum hafi hrakið þá frá
rðinu undir eins og hann kom
lnn- Annars segjast þeir vera
g°ðu vanir í mat frá sjálfum
Ser> því að þeir hafi haft með
Ser franska matreiðslumenn,
Sern gert hafi þeim feitar steik-
||r °g fagra búðinga, en góð vín
hafi þeir haft í stað blöndunnar
a*9 f,siendingum. Segir von Troil
sér þyfo líklegt, að frúnni í
^uutaborg muni bjóða við ís-
zka matnum, þegar hann
lnnist þeirra fyrirtaksmáltíða,
ern hann hafði þegið hjá henni
sJálfri.
^ Um, atvinnulíf landsmanna'eru
vísu bréf en ekki sérlega
merkileg. Þó efu þar allgóðar
lýsingar á sjóklæðum íslend-
inga, eins og þau gerðust þá,
fyrst og fremst í Hafnarfirði
og þar í grend. SjÓklæðin eru
gerð úr sauðskinnum eða kálf-
skinnum, vendilega smurð með
lýsi, leistabrækur, sem ná hátt
upp í mitti, ullarsokkar og sjó-
skór úr þykku leðri. Ekki þykir
þeim komumönnum sjósóknin
vera vel stunduð á íslandi.
Kenna þeir það, sem aflaga fer
í fiskiveiðum sumpart aðsókn
erl. skipa, sumpart fólksfækkun-
inni í landinu en mest ánauð
einokunarinnar. Fiskverðið er
talið mjög lágt, móts við það,
sem söluverðið sé á erlendum
markaði.
Hér hefir helst verið rakið
það úr frásögnum þeirra félaga,
sem á einhvern hátt lýsir þjóð-
háttum og daglegu lífi Islend-
inga. En annars hnigu rannsókn
ir þeirra mest að náttúru lands-
ins. Einn af gestum Banks,
Solander, var grasafræðingur
og lærisveinn Linnés, annar
þeirra, James Lind, var læknir
og stjörnufræðingur og höfuð-
áhugamál Banks sjálfs var einn-
ig náttúruskoðunin. Von Troii
hafði einnig áhuga á bókment-
um og fornfræðum og kirkju-
málum og skrifar mikið um þau
efni í bréfum sínum.
Ferð Banks varð, eins og fyr
segir, mjög til þess að auka þá
athygli, sem íslandi var veitt
erlendis. Ferðin þótti að ýmsu
leyti æfintýraferð í fjarlæga
furðuheima. Margt af því, sem
erlendir gestir skrifuðu þá og á
næstu áratugum um landið er
meðal skemtilegustu og merk-
ustu athuguna, sem til eru úm
land og lýð þessa tíma. Sumt
eru að vísil missagnir og sumt
miður sanngjarnt. en mjög oft
brugðið skemtilegu og skæru
ljósi á ýms einkenni þjóðlífsins,
og sum þau, sem heimamönnum
hættir við að sjást yfir. Rann-
sóknarferðirnar, sem farnar voru
hingað frá því að Banks hóf
sína ferð og þangað til Gaimard
lauk sinni voru með mestri fyr-
irmensku farnar og bestum
glæsibrag allra heimsókna hing-
að. Þó að sérfræðilegur rann-
sóknarárangur þeirra yrði ekki
einlægt ýkjamikill voru almenn
áhrif þeirra meiri. Ýmsar ferða-
bækur, sem frá leiðangursmönn-
um komu, voru bæði til mikils
,fróðleiks og mjög til þeirra
vandað sumra, svo að augnayndi
er að.
Hér hefir verið sagt nokþuð
frá því, hvernig einum leiðang-
ursmönnum kom landið fyrir
sjónir og landsmenn. En hitt
má einnig rekja, hvernig leið-
angurinn kom landsmönnum fyr
ir sjónir. Manna á milli hefir
auðsjáanlega farið hér mikið orð
af leiðangri Banks, bæði af tign
sjálfs hans og auðlegð útbúnað-
ar hans, enda var til alls vel
vandað. I upphafi stóð mönnum
samt stuggur af þessu óþekta
skipi hans. Espólín segir, “að
menn hræddust það í fvrstu og
hugðu Tyrkja vera”. I Annál
séra Magnúsar á Höskuldsstöð-
um segir, að “skipið hafi verið
allstórt, með fallstykkjum og
vopnum búið. Voru þar á
herramenn praktugir að klæð-
um og héldu stór gestaboð
með mörgum réttum og drykkj-
um og mælt var að skenk-
ingar hefðu farið fram millum
þeirra og æðri manna þeir
sögðu sig siglt hafa kringum
alla veröld og hefðu nú full-
komnað þá sína lystireisu”.
Espólín getur þess einnig, að
verið hafi hin “mesta rausn í
veislum Banks og borðhaldi,
meir en nokkur hafði séð hér á
landi”. Séra Jón Steingrímsson
heimsótti þá félaga í Hafnar-
firði, hann ársetur reyndar þessa
heimsókn 1777. Segir hann, að
sér hafi verið boðið í stássstofu
“hvar í var langt borð með
annari hliðinni og mátti þiggja
þar vín og hvað eg vildi, því
þeir voru höfðinglega sinnaðir.
Á borðinu lá ein opin bók, á
hverri ei var annað en strik og
nótur að taka lög, á hverja eg
leit”. Sungu þeir og spiluðu fyr-
ir séra Jón og hafði hann af
því svo mikla lystisemd, að hann
komst allur á loft og reri og
raulaði með. En hann var söng-
maður sjálfur og lék á hljóð-
færi, uns hann segist hafa hætt
því eftir jarðeldana “af marg-
faldlegri mæðu þeirri, sem yfir
mig féll”.
“Skenkingar” þær, sem sr.
Magnús talar um, voru m. a.
þær, að Banks gaf Finni biskupi
rakfæri silfurbúin og skóla-
meistara silfurúr, amtmanni te-
borð og fleira lét hann rausnar-
lega af hendi rakn^.
Af allri veru sinni hér varð
Banks vinsæll og vel metinn
og þeir félagar allir. I kvæði
til þeirra kemst Bjarni Jónsson
skólamestari m. a. svo að orði.
Velkomnir víst með sóma
vís þjóð af enskri slóðu.
Hélst lengi vinátta Banks við
íslendinga. Seinna, í Napoleons-
stríðunum, kom hann skörulega
við íslenzk mál og er af því
önnur saga. íslandsferðin var í
senn skemtiferð, stjórnmálaferð
og rannsóknarleiðangur. — að
eins einn liður í viðburðaríkri
æfi umsvifamikils manns. Banks
varð mikilsmetinn maður í
heimalandi sínu og áhrifaríkur.
ísl-ándsferðin hafði mjög orðið
til þess að auka áhrif hans og
álit.
Lesbók.
Dánarfregn
Guðlaug Sesselja Sigurður, kona
Þorsteins bónda Sigurður, í
Höfn, við Camp Morton, fjórar
mílur norðanvert við Gimli,
andaðist að heimili sínu þann
3. marz árdegis. Hafði hún um
nokkur síðari ár liðið vanheilsu,
en gengdi þó oftast störfum
sínum, þó af veikum mætti
væri. Hirta síðustu mánuði hafði
hún sjúkrahúsvist um hríð, bæði
á Gimli og í Winnipeg, en and-
aðist á heimili sínu ofangreind-
an dag. Guðlaug var fædd þann
15. maí, 1882, að Hólshúsum, í
Hjaltastaðaþinghá í Norður-
Múlasýslu; foreldrar hennar
voru Pétur Eyjólfsson, og Sig-
urbjörg Magnúsdóttir kona hans,
bæði ættuð af Austurlandi. Þau
fluttu af íslandi til Vesturheims,
1887, og settust að í N.-Dakota
um hríð, en fluttu til Manitoba
1898, og settust að og bjuggu um
hríð við Rauðarárósa, sunnan
við Winnipeg-Beach. Stuttu síð-
ar fluttu þau norður fyrir Gimli
og námu land í Höfn, hafði þar
áður verið numið land á frum-
landnámstíð, en síðan lagst í
eyði.
Með þeim ólst Guðlaug upp;
árið 1902, þann 25. nóv. giftist
hún eftirlifandi manni sínum,
settust þau að í Höfn, nokkru
vestar en heimili Péturs föður
hennar var, og bjuggu þar á-
valt síðan. Hjá þeim dóu hin
öldruðu hjón, foreldrar Guðlaug
ar, éftir nokkurra ára dvöl, einn
ig Jóhann Sigurðsson, faðir Þor
steins, einn af frumherjum Nýja-
íslands, listamaður og heppinn
formaður, Evfirðingur að ætt.
Börn Þorsteins og Guðlaugar
eru:
Þorsteinn, ekkjumaður, til
heimilis í Höfn, nú starfandi í
Winnipeg.
Ingibjörg, kona Einars B.
Einarssonar, útvegsmanns í
Höfn.
Pétur Sigurberg, Höfn, ógiftur.
Jóhanna, Mrs. Karl Thorlák-
son, Höfn.
Rósbjörg, heima hjá föður sín-
um.
Baldur Pálmi, býr í Höfn, kv.
Lillian Johnson.
Barnabörn eru 4 á lífi.
Systkyni hinnar látnu eru:
Þórunn Björg, kona Júlíusar
Sigurður, bónda í Grenivík við
Riverton, og Magnús Páll, bóndi
í Höfn, kv. Frances Lukas.
Þó ekki mætti Guðlaug í
Höfn öldruð kallast, hafði hún
innt af hendi stórt og mikið
dagsverk, oft hin síðari ár, var
hún háð hindrun þeirri er vax-
andi vanheilsu fylgir. Má með
sanni segja, að hún var styrk
stoð eiginmanni sínum, í land-
námsbaráttu þeirra, með stóran
hóp barna, og þeirri heimilis-
ábyrgð er stórri fjölskyldu fylg-
ir. Gestrisin og góðviljuð var
Guðlaug, og þau hjón bæði,
mun vart hafa þar mann að
garði borið að ekki nyti hann
góðgerða hjá Guðlaugu og Þor-
steini. feamhent voru þau í
lífsbaráttunni, er var sigrandi
barátta. Þau nutu beztu sam-
vinnu barna sinna, bæði sona
og dætra, er nú hafa bygt sér
heimili í frum-landnámi foreldra
sinna. Er Þorsteinn og synir
hans kunnir hagleiksmenn, af-
kastamenn að hverju sem þeir
ganga.
Útförin fór fram frá heimil-
inu í Höfn, þann 6. marz, að við-
stöddum öllum börnum og
tengdabörnum og systkinum
hinnar látnu, mörgu tengda-
fólki, nágrönnum og vinum.
S. Ólafsson.
eldra hans, og frá Vídalinkirkju
sem hann tilheyrði, og þar sem
hann starfaði af trúmensku.
Stór hópur fylgdi honum til
grafar, og sýndi þannig vinar-
hug sinn til hins látna og fólks
hans.
Mrs. H. Sigmar söng sóló við
útförina. Séra H. Sigmar jarð-
söng.
Dánarfregn
Það hefir dregist miklu leng-
ur en átti að vera að geta þess
að laugardaginn 13. febrúar
andaðist Haraldur Kristinn John
son, að heimili foreldra sinna
í grend við Hensel N. D.
Haraldur sál. fæddist 4. júlí
1907, í þeirri sömu bygð, og hafði
ávalt dvalið hér á heimili for-
eldranna, þeirra Helga og Jarð-
þrúðar Johnson. Auk foreldr-
anna lifa hann 5 systkini, tveir
bræður og þrjár systur.
Haraldur bar þungan sjúk-
dómskross um margra ára skeið,
þó hann væri svona ungur. En
krossinn bar hann með frábærri
stilling og hugprýði, og naut í
því efni kærleiksríkrar umönn-
unar og aðstoðar góðra foreldra
og systkina.'
Haraldur sál. var drengur hinn
bezti, vingjarnlegur í framkomu
félagslyndur og hjálpfús. Enda
var hann hugljúfi foreldra og
systkina sinna er syrgja hann
nú sárt á skilnaðarstundinni, og
vinsælda naut hann hjá sam-
ferðafólkinu öllu.
Jarðarförin fór fram miðviku-
daginn 17. febrúar á heimili for-
NEFNDIR TIL AÐ
VINNA STRÍÐIÐ
Framleiðsla fæðutegunda er
lífsskilyrði vegna röggsamlegrai
stríðssóknar.
Nú er fram á það farið, að
sérhver héraðsstjórn í Saskatch-
ewan komi á fót nefnd til að
vinna stríðið, er starfi í sam-
vinnu við bændur á allan hugs-
| anlegan hátt. Til þess er mælst,
að sérhver bóndi setji sig í sam-
band persónulega eða með fyr-
irspurnum við héraðsstjórnir við
víkjandi mannaflaþörfum og lýsi
jafnframt ástæðum sínum til
framleiðslu. Þetta er áríðandi.
Bændur, hugheil samvinna
yðar, er nauðsynleg vegna her-
manna vorra, vegna borgaranna,
og yðar sjálfra, sem slíkra.
Vinnið af alefli með Sigurnefnd-
unum nótt sem nýtan dag.
Department of Agriculture
Regina, Sask.
F. H. Auld.
Deputy
Jfoti. J. G. Tagpartt
Minister
+
GEFIÐ
i
Rauðakross sjóðinn
$10,000,000
þarf til að halda uppi því nauðsynjaverki, að senda
matarpakka til stríðsfanga, og annast um blóðsöfnun
til þess að lina mannlegar þjáningar.
Þessi auglýsing er birt af
CITY HYDRO
Látið þá renna inn í
COCKSHUTT STRÍÐS
SPARNAÐARKERFIÐ
til búverkfæra kaupa að loknu stríði
• Er þér takið þátt í Cockshutt stríðssparnaðarkerfinu, ræk-
ið þér eigi aðeins þjóðræknisskyldu, heldur grundvallið
framtíð yðar. Þessu samkvæmt kaupið þér .reglubundið
Stríðssparnaðarskýrteini. Þessir peningar styðja stríðssókn-
ina, bera góða vöxtu og gilda sem greiðslupartur af þeim
nýju- verkfærum, er þér þarfnist eftir stríðslok, þegar stjórn-
arskömtun hættir; þetta tryggir yður forgang yfir þá alla,
sem ekki taka þátt í þessari skipulagningu. Vakið á verði
. . . skipuleggið framtíðina ... takið virkan þátt í hinni
nýju Cockshutt stríðssparnaðaraðferð.
Svona vinnur þetta í framkvœmð !
1. Þér kaupið stríðssparimerki hjá skrásettum Cockshutt
umboðsmanni, og næst
2. Gerið þér kaupsamning við umboðsmann, og skírteini
yðar verður skrásett hjá Cockshutt Plow Company Ltd.
og tekið sem borgun upp í pöntun að loknu stríði. eða
nær, sem um ræðir “óumflýjanleg verkfæri”.
3. Skírteini yðar fást með skömmum fyrirvara ef þér þarfn-
ist þeirra vegna sjúkdóms, eða annars aðkallandi
Cokshutt. stríðssparnaðaraðferðin er gerð í samræmi við
Alþjóðarfjármálanefndina, og er enn ein Cokshutt ívilnun
í garð canadiskra bænda ... Notið Hana!
Hvort heldur viljið þér vera ?
Yiljið þér fylla hóp þeirra.
sem njóta forréttínda við ju
verkfj^rakaup að loknu
Fintiið - Cockshutt umboðsmann, og
spijrjist fi/rir ... kaupið stríðssparn
Eruð þér ánægður með að
láta> reka á reiðunum, og:
láta alt dankast af unz
verkfæróframleiðsla hefst
að nýju ?
nðarmc rk i rey 7 u lcga.
k 7&*
COCKSHUTT
PLOW COMPANY LIMITED
BRANTFORD. ONTARIO
SMITHS FALLS . WINNIPEG . REGINA
SASXATOON . CALGARY . EDMONTON
COCKSHUTT PLOW OUEBEC LIMITED, MONTREAL, OUEBEC
COCKSHUTT PLOW MARITIME LIMITED. TRURO, N.S.
1 839 - Forusta í meir en öld - 1 943