Lögberg - 06.05.1943, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. MAÍ 1943.
-----------löBtoerg---------------------
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS. LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOGBERG,
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lyögbergr" is printed and publishea by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manftoba
PHONE 86 327
Rafljós og myrkvun
Við vorum fjórir á ferð nýlega í bifreið, að
aflokinni hinni árlegu skemtisamkomu lestrar-
félagsins á Gimli; það var komið nokkuð fram
yfir miðnætti, er við ferðafélagarnir lögðum
af ^að heimleiðis eftir nokkurra klukkustunda
ánægjulega dvöl í “bústa?f guðanna” norður
við Vatnið, þar sem öndvegissúlum íslenzkra
írumherja í vesturvegi fyrst skolaði á land. Þó
komið væri vor, var Winnipegvatn eins langt
og augað eygði, eitt óslitið mjallarhaf; veður
var svalt, en bjart í lofti, og yfir sléttunni
vestrænu hvolfdist heiður stjörnuhiminn í órofa
kyrð dulrænnar aprílnæturinnar; við nutum
forustu hins öruggasta bifreiðastjóra; ferðin sótt
ist greitt, og áður en oss varði, vorum við
komnir í námunda við Selkirk; þar voru megin-
götur enn raflýstar þó nótt væri; innan tiltölu-
lega fárra mínútna bjarmaði fyrir WTinnipeg,
borginni okkar, er deplaði þúsundum rafaugna,
eins og hún væri að bjóða okkur velkomna heim;
það var eins og við ferðafélagarnir vöknuðum af
dvala; við fórum að tala um þann feikna mun,
sem á því væri, að njóta ótakmarkaðrar raf-
Ijósadýrðar frá síðdegi til morguns, eða aðstöðu
þess fólks, sem orðið hefði, ásamt óteljandi
öðrum mannkúgunarstimplum, myrkvun þýzku
Nazistastefnunnar að bráð.
Okkur flaug Pólland í hug, þar sem flest er
i rústum og myrkur yfir djúpinu; okkur fanst
sem að hlustum okkar bærist um óravegu óm-
ur af frelsisbæn Pólverja:
Guð, þú sem vorri ættjörð skýldir áður,
alvaldi guð, sem vilt að hún sig reisi.
Lít þú í náð til lýðsins, sem er þjáður,
lagður í fjötra jafnt í borg sem hreysi.
Guð, heyr vort óp, þess grættir vér þig biðjum,
gef oss vort land og frelsa það úr viðjum.”
Og nú hefir stór hópur annara saklausra
þjóða sömu sögu að segja og Pólland, er hrópa
til Guðs um lausn úr helheimi Hitlers-myrkv-
unarinnar. Danmörk situr í myrkri, og Npregi
er að blæða til ólífis. Og upp að hásæti Guðs
stíga heitar bænir allra hreinræktaðra fslend-
inga um, að íslenzku þjóðinni verði forðað frá
rammagaldri þeirra skaðsemdarafla, sem slökt
hafa á vitum þeilagra mannréttinda með öðr-
i:m þjóðum; að land feðra okkar, og mæðra,
megi í aldir fram halda áfram sköpunarsögu
sinni við hækkandi frelsisbjarma komandi
dags.
Gyðinga sagan er saga merkrar þjóðar, og
á að engu fremur skylt við kerlingarsögurj en
saga annara þjóða. Gyðingaþjóðin hefir öldum
saman verið hundelt fyrir þá sök, að hún hefir
ávalt viljað vera hún sjálf. Og nú er það eitt
af höfuðboðorðum Hitlers, að þurka þessa
gáfuðu, dreifðu þjóð með öllu út af jörðinni;
og þó furðulegt sé, verður maður þess var, hér
og þar, að slíkt tiltæki eigi skylt við land-
hreinsun, og sé að öllu leyti réttmætt.
Nú er bifreiðarstjórinn farinn að hægja á
ferð, því við ferðafélagarnir vorum komnir inn
yfir landamerki borgarinnar, og ferðinni rétt
um það að verða lokið; samtal okkar, rétt
áður en við kvöddumst laut að því, hve þakk-
lát við mættum vera, sem land þetta byggj-
um fyrir það frelsi, sem við njótum, þó rétti-
lega megi eitt og annað að einu og öðru finna;
hve enn sé hér hátt til lofts og vítt til veggja
við hækkandi hugsjónir vaxandi lýðfrelsis.
Borgin, eða réttara sagt langmestur hluti
borgarbúa var nú í fasta svefni; yfir þessari
fviðuðu rafljósaborg, höfuðb'org íslendinga
vestan hafs, hvolfdist ómælilegur stjörnugeim-
urinn — draumur Guðs.
Íslendingar skjálfa af
kulda í Philadelphia
Þannig er fyrirsögn á fréttagrein í blaðinu
‘ Philadelphia Recora” 26. marz síðastliðinn.
Creinin er útdráttur úr viðtali fréttaritara við
sex unga íslenzka námsmenn þar í borginni.
“Veðrið er kaldara í Philadelphia en á íslandi
en stúlkurnar eru það ekki.” Þetta er sam-
hljóma vitnisburður sex ungra íslendinga hér
í borginni, sem allir eru að fullkomna sig í
námi við lyfja- og vísindaskólann,' og fellur
þeim námið ágætlega.
Skipastóll íslendinga
hefir minkað um 3,000
smál. á tveimur árum
Þeir komu hingað á varðskipum, eftir hættu-
legar og langar krókaferðir sem varði í margar
vikur. Fjórir þeirra komu í september í haust
en hinir fyrir tveimur mánuðum; en þeir hafa
allir verið hér nógu lengi til þess að breyta
að ýmsu leyti þeim hugmyndum, sem þeir
höfðu um þetta land og íbúa þess áður en þeir
komu. Þeir hafa yfirleitt mætt miklu vingjarn-
legri móttökum en þeir áttu von á; er þeir
lýsa vonbrigðum sínum í sambandi við ame-
rxskar lyfjabúðir og þeir eru hálf hissa á því
að hafa ekki mætt neinum ræningjum, sem
svo mikið veður er gert af í hreyfimyndum og
sýningum að vestan.
Þessir ungu gestir eru á aldrinum frá 22 til
28 ára, allir útskrifaðir stúdentar með sex ára
rámsskeið að baki sér sem svarar til miðskóla
hér og þriggja ára háskólanámi. Þeir tala allir
laukrétta ensku. Að útliti til eru þeir alveg
eins og venjulegir amerískir menn.
Á venjulegum tímum hefðu þeir fullkomnað
nám sitt í Evrópu — sennilega í Danmörku.
Hafi þeir efast um það áður að hér væri um
íullkomið nám og góða kenslu að ræða þá
hafa þeir nú þegar sannfærst í því tilliti. Vér
gátum þess að þeim félli vel á skólanum, og
þá má bæta við að kennurunum fellur ekki
síður vel við þá: “Þessir piltar eru allir góðir
námsmenn og hafa staðið sig ágætlega við
prófin”, sagði Dr. E. Fullerton Cook forstjóri
lyfj afræðisdeildarinnar.
En þegar þessir gestir eiga að segja álit sitt
um lyfjabúðir í Vesturheimi kveður við annan
tón:
“Lyfjabúðirnar hér eru miklu líkari kaffi-
stofum”, sagði Ivar Daníelsson.
“Lyfjafræðsla er miklu fullkomnari hér en
lyfjabúðirnar,” sagði Sigurður Magnússon. “Á
íslandi eru lyfjabúðirnar miklu stærri — þar
vinna að meðaltali 40 til 50 manns — og þar
er ekkert selt nema meðul og ef til vill lítið
eitt af fegurðarlyfjum — engin ísrjómi, engar
brauðsneiðar, engin skrifföng. íslendingar
heima mundu ekki stíga fæti sínum inn í
lyfjabúð líka þeim, sem þið hafið hérna.”
Lyfjabúðirnar eru tiltölulega miklu færri á
íslandi en í Ameríku; þar er að meðaltali ein
lyfjabúð fyrir 12 500 íbúa, en hér er að meðal-
talið einn fyrir 2000 manns. Lyfjabúðirnar á ís-
landi eru jafnframt lyfjagerðarhús.
Þessir námsmenn segja það hreinskilningslega
að Ameríkumenn séu miklu viðkunnanlegri en
þeir hafi gert sér í hugarlund. Þeir segjast hafa
att hægt með að kynnast amerísku stúlkunum.
“Þær eru alveg eins og stúlkurnar heima,”
sagði iViatthías Ingibergsson: “nema að því leyti
að þær eru meira blátt áíram og það er auð-
veldara að kynnast þeim. Við höíum mætt
vinsemd og kurteisi hjá öllum, sem við höí-
um kynst.”
“Það er mér gleðiefni að eg kom hingað,”
sagði Kjartan Jonsson: “Við attum alls ekki
\on á svona góðum viðtökum, fólkið er mikiu
vingjarnlegra en við héldum.”
“Er það satt að kuldalega sé tekið á móti
amerískum hermönnum á Islandi,” var spurt.
“Það er ekki vegna þess að þeir eru Vestur-
heimsmenn, heldur sökum hins, að þeir eru
hermenn,” svaraði Sigurður Ólafsson: “Auð-
vitað höfum við samhygð með Bandaríkja-
mönnum og því sem þeir aðhafast, en samt
sem áður er það erfitt að sýna vináttu gagn-
vart herliði sem flutt hefir inn í landið”.
“Hinn margræddi kuldi, sem sagt er að ís-
lenzkar stúlkur sýni amerískum hermönnum,”
sagði einn stúdentanna, “er að nokkru leyti
afleiðing þess að setuliðshermanni er bannað
það bæði af herstjórn Bandaríkjanna og af
stjórninni á Islandi að kvongast íslenzkri
stúlku.”
ísland er ekki kalt land, eins og hér er
alment álitið,” sagði Kjartan Jónssou: “Hér
halda menn að við hljótum að vera Eskimóar.
Sannleikurinn er sá að þar er aldrei kaldara
en 10 fyrir ofan frostmark.”
“Kaldasti vetur, sem eg hefi komið út í, er
einmitt hérna í Philadelphia”, sagði Sigurður
Magnússon.
Þegar þessir gestir koma aftur til ættjarðar
sinnar að afloknu námi, segjast þeir ætla að
gerast talsmenn og fulltrúar vináttu og virð-
ingar gagnvart Vesturheimi. ,
Nöfn hinna ungu námsmanna eru þessi: ívar
Daníelsson, Kjartan Jónsson, Sigurður Jónsson,
Sigurður Ólafsson, Sigurður Magnússon og
Matthías Ingibergsson. Blaðið flytur af jjeim
ágæta mynd.
Sig. Júl. Jóhannesson
þýddi.
Nýútkomin Hagtíðindi birta
lista yfir skipastól íslendinga í
árslok 1942. Samkvæmt honum
hefri skipastóllinn minkað um
3000 smál. á tveimur árum. Ár-
ið 1940 áttu Islendingar skipa-
stól er nam 43.476 brúttó smál.
1941 var skipastóllinn 41.233
smálestir og í árslokin síðustu
40.575 smálestir.
En þrátt fyrir að smálesta-
talan hafi minkað, hefir tölu
skipa, sem eru 12 smálestir og
stærri, fjölgað. Við síðustu ára-
mót áttum við 627 skip, en ekki
nema 602 árið 1940. Gufuskip-
um hefir hinsvegar fækkað, því
1940 áttum við samtals 78 gufu-
skip, en ekki nema 59 í árslok
1942.
Allur þorrinn af þessum skip-
um eru fiskiskip. Eftir notkun
þeirra skiptast þau þannig:
í Botnvörpuskip 31, alt gufu-
( skip, önnur fiskiskip 576, þar
af 18 gufuskip, fafþegaskip 8
5 gufu- og 3 mótorskip, vöru-
flutningaskip 8, 4 gufu- og 4
mótorskip, varðskip 2, bæði
mótorskip, björgunarskip 1 og
dráttarskip 1.
Af farþegaskipunum eru 5
gufuskip. Brúarfoss, Dettifoss,
Goðafoss, Lagarfoss, og Súðin,
en 3 mótorskip: Esja, Fagra-
nes og Laxfoss. Vöruflutninga-
skipin eru: Selfoss, Fjallfoss,
Hermóður og Katla, gufuskip,
og Arctic, Skeljungur, Skaftfell-
ingur og Baldur frá Stykkis-
hólmi, mótorskip. Varðskipin
eru: Ægir og Óðinn, mótorskip.
Björgunarskipið er Sæbjörg, og
dráttarskipið er Magni, eign
Reykj a víkurhafnar.
Frá næsta hausti á undan hef-
ir skipum fjölgað um 27, en lesta
talan samt lækkað um 658 lest-
ir. Mótorskipum hefir fjölgað
um 33 og lestatala þeirra hækk-
að um 900 lestir. Hinsvegar hef-
ir gufuskipunum fækkað um 6
og lestatala þeirra lækkað um
1558 lestir. Reyndar hefir 1 gufu
skip bæst við, sem var keypt
strandað og síðan gert við,
en aftur á móti hafa 7 fall-
ið í burtu. Eitt þeirra er komið
í útlenda eigu, Gullfoss, 3 hafa
farist, Fróði, Jón Ólafsson og
Sviði, en 3 hefir verið breytt í
mótorskip. Þó að mótorskipun
um hafi fjölgað, hafa samt líka
mörg þeirra fallið burtu á árinu.
í Sjómannaalmanakinu er talið,
að 15 þeirra hafi strandað eða
farist á annan hátt, en 2 verið
rifin.
Mbl. 12. marz.
unar um endurreisn
Alþingis
Saga Alþingis verður fullgerð
1945.
Alþingi mintist 8. marz merki-
legra tímamóta. Þá voru 100
ár liðin frá því að gefin var út
tilskipun um endurreisn Al-
þingis. Þessi tilskipun var gef-
in út 8. marz 1843, en fyrsta
endurreista þingið kom saman
1. júlí 1845.
Alþingi minnist þessara tíma-
móta með sérstökum dagskrár-
lið á fundi í Sameinuðu þingi.
Þessi dagskrárliður er; 100 ára
minning tilskipunarinnar um
endurreisn Alþingis. Forseti Sþ.,
Haraldur Guðmundsson flutti
ávarp.
Á þessum þingfundi var
einnig lögð fram, rædd og af-
greidd ný þingsályktunartillaga
um sögu Alþingis. Flutnings-
menn tillögunnar eru þeir Har-
aldur Guðmundsson, Jóhann
Jósefsson, Steingrímur Aðal-
steinsson og Jörundur Brynjólfs-
son. '
Þingsályktunartillagari er svo-
hljóðandi:
“Alþingi ályktar að fela 5
manna nefnd, er ríkisstjórnin
skipar, að láta fullgera sögu Al-
þingis, þá er fyrirhugað var að
gefa út á 1000 ára hátíð þings-
ins 1930, með svipaðri tilhögun
og ráð var þá fyrir gert, ásamt
viðauka, er fjalli um tímabilið
eftir 1930, enda sé miðað við, að
ritið komi út á árinu 1945, þeg-
ar liðin eru 100 ár frá endur-
reisn Alþingis.
Fjórir nefndarmanna skulu
skipaðir samkvæmt tilnefningu
þingflokkanna, og nefnir hver
þeirra einn mann, en hinn fimti
skal skipaður án tilnefningar. —
Nefndin kýs sér sjálf formann.
Kostnað að útgáfunni og af
störfum nefndarinnar skal greiða
úr ríkissjóði”.
I greinargerð segir:
Með tilskipun frá 8. marz 1843
var ákveðið að endurreisa Al-
þingi, og kom hið endurreista
þing saman í fyrsta sinni 1. júlí
1845.
Flutningsmönnum þessarar til-
lögu þykir hlýða, að minnst sé
þessara merkilegu tímamóta í
sögu þingsins með þeim hætti
m. a. að þingið geri ráðstafanir
til þess, að fullgerð verði saga
þess og hún gefin út á 100 ára
afmæli hins endurreista Al-
þingis, 1945, en drög til alþingis-
sögunnar eru mörg fyrir hendi.
Mbl. 7. marz.
Þakkarorð og rabb
Löng er vist í liðagigt
liggja þrjá mánuði
á eigin reynslu er það bygt
og aldrei verður framhald trygt,
þó vonirnar við veruleikann
suði.
Þessar ljóðlínur eru hvorki
fréttmætar né frumlegar. Þetta
er svo algengt og hversdags-
legt, að rosknir menn séu alls-
lags kvillum haldnir, ekki er
það heldur skrifað í þeim til-
gangi að eg óski eða vænti neinn
ar samhrygðar né sjúkrastyrks,
heldur aðeins að geta þess
manns sem gerði mér þennan
tíma ekki aðeins þolanlegan,
heldur skemtilegan hvíldartíma
því þótt eg gæti mig lítið hreyft,
tók ekki út neinar kvalir þegar
eg hreyfði mig ekkert. Eftir að
vera búinn að vera eina viku á
sjúkrahúsi á Gimli átti eg tal
við læknirinn þar Dr. K. John-
son sem bæði er læknir góður
og ljúfmenni og var hann svo
hreinskilinn að láta mig vita að
þetta mundi geta orðið lang-
vint og það eina sem læknis-
fræðin þekti væri heitir vatns-
bakstrar og þó sólar og sumar-
hitinn bestur; leist mér þá illa
á þá hliðina, sem að kostnað-
inum laut, enda þótt eg kynni
vel við þær syndlausu systur
nunnurnar; spurði læknirinn
mig hvort eg ætti enga kunn-
ingja á Gimli, en þá átti eg
fáa, enda heyrði eg að svo
þröngt væri þar í hverju húsi
að gamalmenni, sem annars
voru ekkert veik urðu að vera
á sjúkrahúsinu; var það því bæði
nndrun og ánægja fyrir mig
þegar læknirinn sagði mér næsta
dag að hann tæki mig til Jó-
hanns Sæmundssonar, sem er
stutt frá húsi læknisins; þar var
eg svo yfir þrjá mánuði.
Enda þó eg kannaðist vel við
Jóhann Sæmundsson, sem er af
íslandi úr sömu sýslu og eg,
ög hér heyrði eg hans líka oft
getið, vorum við sem sagt ekki
neitt persónulega kunnugir; gat
honum því ekki gengið neinn
vanalegur vinskapur til allra síst
á batavon, heldur aðeins hjálp-
fýsi og hjartagæska. Það sem
eg vissi um Jóhann heima var
að hann þótti með beztu verk-
mönnum, en hér heyrði eg hans
getið sem ráðdeildar og reglu-
manns og búmanns í bezta lagi.
Eg býst við að eg hafi snert af
kvilla sem kvelur marga að
álíta þá alla auðs og efnishyggju
menn sem fjármunalega eru
sjálfstæðir en þetta á hvergi við
um Jóhann, heldur hitt að hann
er víðsýnn mannúðarmaður
frjáls og félagslyndur, enda þó
hitt standi óhaggað um verk-
lægpi hans og vinnuþrek og til
marks um það er að núna síðast-
liðinn vetur er hann búinn að
spinna og prjóna þrjú hundruð
pör af vetlingum auk annarar
vinnu og sagar tvö korð af
við á dag í vanalega stóarlengd,
þetta mun einsdæmi um hálf-
áttræðan mann. Þó virðist hann
altaf hafa tíma að gera öðrum
greiða, sem hans lejta, sem eru
bísna margir sem eru hjálpar-
þurfar á margan hátt, og aldrei
leið sá dagur að hann læsi ekki
eitthvað, mér og sér til skemt-
unar, hann er mjög bókhneygð-
ur og hefir góðan skilning á
bókum og fáa betri stuðnings-
menn hygg eg Lestrarfélagið
eigi en hann.
Það eru aðeins tvö ár síðan
hann fluttist til Gimli og bygði
þar hús fyrir það að hann þoldi
ekki orðið erfiðisvinnu en lét
búið í hendur syni sínum en
ekki var hann fyr búinn að
fullgera húsið en hann tók
gamalmennið Magnús Sigurðs-
son frá Storð auk hans hefir
nálega alt af verið þar einhver
sem hefir verið undir læknis-
hendi en of fátækt til að vera á
sjúkrahúsi og af eigin revnslu
get eg borið um það að það er
ekki gert í hagnaðarskyni því
því er fremur tap en tekjur með
þeirri aðbúð sem þar er. því til
sönnunar nægir að sjá og heyra
gamla ættfræðinginn Magnús
áttatíu og sjö ára alt af blíðan
og brosandi ræðinn og rannsak-
andi íslenzka ættfræði.
Eg býst við sumum finnist
þettað vera óþarflega orðmargt
og efni og orðfæri sé fremur
fátæklegt, en mér finst eg eigi
fullan rétt á að blöðin birti þetta
þar sem í hverri viku eru lof-
samleg ummæli um nálega alla
sem einhverju lærdómsprófi
ljúka, að ekki sé nefnt ef einhver
nær þingstöðu eða öðrum embætt
um án þess nokkur viti fyrir-
fram hvort það verður til gagns
eða gæfu fyrir þá eða aðra, en
hitt geta allir sagt og sannað
sem til þekkja sá sem lokið hef-
ir sjötíu og fimm ára lífsprófi
með dáð og drengskap, honum
á land og þjóð mikið að þakka,
þó hann hafi ekkert embættis-
próf tekið, en þess sér maður
sjaldan getið nema þá helst í
sambandi við gull eða silfur-
brúðkaup, þó aðeins ef veizla
hefir verið haldin, verður því
oft eins og matarlykt af þess-
háttar umsögnum, en svo má
segja að nálega allir eigi von á
æfiminningu við síðasta áfang-
ann, en þær eru oftast svipaðar
á hverja hliðina sem oltið hefir.
í vanalegum þakkar ávörpum
eru oftast nefnd nokkur nöfn,
og svo ótal fleiri sem Guð er
beðinn að blessa af ríkdómi
sinnar náðar, þessari reglu vil
eg fylgja aðeins að sleppa úr
þessu ótal fleiri, því þó einstaka
maður heimsækti mig tók eing-
inn virkan þátt í kjörum mín-
um nema Jóhann og hans
heimili.
Hnausar 17. apríl 1943.
Daníel Halldórson.
Wartime Prices and
Trade Board
Skömtunardeild W. P. & T. B.
hefir ákveðið að láta bændur
hafa seðla til þess að kaupa
^kamt af sykri te og kaffi, einn-
ig smjöri, ef þess þarf, þegar
þeir bæta við sig vinnufólki
sem ekki er hjá þeim nema
nokkra daga.
Beiðnir eiga að sendast á
næstu skrifstofu Local Ration
Board. Hver umsækjandi verð-
ur að taka fram hve margt
vinnufólk hann mun ráða til
sín, og hve lengi hver um sig
verði hjá honum, einnig, hve
margar máltíðir í alt verði veitt-
ar þessu fólki á meðan það er
í hans þjónustu.
Ef smjör er framleitt á heim-
ilinu, er ekki nauðsynlegt að
biðja um smjörseðla, nema að
það sem búið er til heima fyrir
hrökkvi ekki til, og bóndinn
verði því að kaupa viðbót í