Lögberg - 06.05.1943, Blaðsíða 7

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 6. MAÍ 1943.
7
Frá Sendiráði íslands í Washington
Upplýsingastarfsemi
(Framhald)
FYRSTU FRAMKVÆMDIR
RÍKISSTJÓRNARINNAR.
IL
Látið ekki tækifærið ganga
úr greipum yðar!.
Verzlunarmenntun er ómissandi nú á dögum. og
það íólk, sem hennar nýtur, hefir ætíð forgangs-
rélt þegar um vel launaðar stöður er að ræða.
Það margborgar sig, að finna oss að máli, ef þér
hafið í hyggju að ganga á verzlunarskóla; vér
höfum nokkur námskeið til sölu við fræguslu og
fullkomnustu verzlunarskóla vestan lands.
The Columbia Press Limited
Toronto og Sargent, Winnipeg
;!1
Bann gegn verðhækkunum.
Ríkisstjórnin lagði strax fyrir
Alþingi sitt fyrsta frumvarp og
var það um stöðvun á hækkun
dýrtíðarinnar. Alþingi samþykti
frumvarpið hinn 19. des. og varð
það að lögum samdægurs. Fólst
í því heimild til að ákveða að
ekki megi frá útgáfudegi aug-
lýsingar og þar til nánar verði
ákveðið, þó ekki lengur en til
lok febrúar-mánaðar 1943 selja
nokkra vöru í heilsölu eða smá-
sölu, innlenda eða erlenda, við
hærra verði en lægst var á
henni á hverjum stað hinn 18.
des. 1942.
Auglýsing um þetta var og
gefin út 19. des. 1942 og gilda
því ákvæðin frá þeim degi.
Jafnframt var samkvæmt
heimild í sömu lögum bannað
að hækka farmgjöld og flutn-
inga á landi, lofti og sjó, við-
gerðir, smíðar, saumaskap, prent
un og annað slíkt.
Skipun viðskipiaráðs.
Þegar er Alþingi kom saman
eftir áramótin lagði stjórnin fyr-
ir þingið frumvarp um nýja
skipun á innflutnings- og gjald-
eyrismálum. Tilætlunin er að
ieggja niður Innflutnings- og
gjaldeyrisnefnd svo og dóm-
nefnd í verðlagsmálum, en
stofna fimm manna Viðskipta-
ráð er sjái um framkvæmd þess
ara mála og er valdsvið þess
allrúmt.
Skyldi ríkisstjórnin skipa
menn í viðskiptaráðið. Frum-
varpið vakti nokkurn ágreining
í þinginu, sérstaklega vildi
þingið hafa afskifti af vali
manna í Viðskiptaráðið, en ríkis-
stjórnin vildi ekki kvika frá því
að hún ein skyldi ráða manna-
valinu. Hafði hún sitt fram.
Frumvarpið varð að lögum með
þeirri breytingu að eigi mætti
skipa í Viðskiptaráð fulltrúa
sérstakra stétta eða félaga né
heldur menn, er eiga beinna
hagsmuna að gæta í sambandi
við störf ráðsins eða eru í þjón-
ustu aðila, sem svo er ástatt um.
Lögin eru staðfest 16. janúar
1943 og er texti þeirra svohljóð-
andi:
L gr.
Ríkisstjórnin skipar fimm
manna nefnd, er nefnist Við-
skiptaráð, og jafnmarga vara-
menn, er sæti taka í ráðinu í
forföllum aðalmanna, eða ef
sæti verður laust um stundar-
sakir.
Eigi má skipa í Viðskiptaráð
fulltrúa sérstakra stétta eða
féiaga né heldur menn, er eiga
heinna hagsmuna að gæta í
sambandi við störf ráðsins eða
eru í þjónustu aðila, sem svo
er ástatt um.
2. gr.
Viðskiptaráð hefir þessi verk-
efni með höndum:
L Akveður, hvaða vörur skuli
flytja til landsins.
2. Ráðstafar farmrými í skipum
er annast eiga vöruflutninga
til landsins og eru eign ís-
lenzkra aðila eða á vegum
þeirra.
3. Ráðstafar gjaldeyri til vöru-
kaupa erlendis og annara
nauðsynja.
4. Úthlutar innflutningi á vör-
um til innflytjenda og setur
þau skilyrði um hann, sem
nauðsynleg kunna að vera
eða verða vegna ófriðar-
ástands eða viðskiptaskilyrða.
5. Annast innflutning brýnna
nauðsynja eftir ákvörðun
ríkisstjórnarinnar, ef hún tel-
ur sýnilegt, að innflytjendur
sjái ekki þörf þjóðarinnar
borgið, eða aðrar ástæður
gera slíkar ráðstafanir nauð-
synlegar að dómi ríkisstjórn-
arinnar.
6. Fer með verðlagsákvarðanir
og verðlagseftirlit samkvæmt
lögum nr. 79/1942 eða öðrum
lögum, sem sett verða í þeira
stað, og vöruskömmtun lög-
um samkvæmt. Ráðherra
getur sett Viðskiptaráði starfs
reglur.
3. gr.
Engan erlendan gjaldeyri má
láta af hendi án leyfis Við-
skiptaráðs, nema séu greiðslur
vegna ríkissjóðs og banka eða
vextir og afborganir bæjar- og
sveitarfélaga. Landsbanki ís-
lands og Útvegsbanki Islands
h.f. hafa einir kauprétt á er-
lendum gjaldeyri.
Þeim gjaldeyri, sem bankarnir
kaupa, skal skipt milli Lands-
banka Islands og Útvegsbanka
íslands h.f., þannig að hinn síð-
arnefndi fái þriðja hluta alls
gjaldeyris, ef hann óskar, fyrir
innkaupsverð, hlutfallslega af
hverri mynt, sem keypt er á
mánuði hverjum. Hlutfalli því,
sem hvor banki fær, getur ráð-
herra breytt, ef báðir bankarnir
samþykkja. Enginn hefir rétt
til að selja erlendan gjaldeyri
nema Landsbanki íslands og Út-
vegsbanki íslands h.f. Þó er
póststjórninni heimil slík verzl-
un innan þeirra takmarka, sem
ráðherra setur.
Bannað er að flytja íslenzkan
eða erlendan gjaldmiðil úr landi,
nema nauðsynlegan farareyri
eftir reglum, sem ráðherra setur.
4. gr.
Ríkisstjórnin setur nánari
fyrirmæli í reglugerð um efni
þau, er í lögum þessum greinir,
þar á meðal um úthlutun inn-
flutnings og um gjaldeyrisleyfi,
um gjaldeyrisverzlun, um eftir-
lit tollmanna til varnar við út-
flutningi innlends og erlends
gjaldmiðils og til tryggingar því,
að íslenzk útflutningsverðmæti
verði greidd með erlendum
gjaldeyri, er renni til bankanna.
Enn fremur ákvæði um það, að
allur annar gjaldeyrir, sem
menn eiga eða eignast, renni til
þeirra.
5. gr.
Hver sá, er innflutningsleyfi
fær, greiðir Viðskiptaráði %
af upphæð þeirri, sem leyfi hljóð
ar um, þó aldrei minna en 1
krónu fyrir hvert einstakt leyfi.
Skal gjaldi þessu varið til að
standast kostnað af Viðskipta-
ráði og framkvæmd þessara
laga.
6. gr.
Bhot á lögum þessum eða
reglum settum samkvæmt þeim,
þar á meðal skilyrðum um leyfi,
er Viðskiptaráð setur, varða
sektum allt að 100.000 kr. Ef
miklar sakir eru eða brot er
ítrekað, má og svipta sökunaut
með dómi rétti til verzlunar.
Upptaka eignar samkvæmt 69.
gr. almennra hegningarlaga skal
og heimil vera.
7. gr.
Mál út af brotum samkvæmt
6. gr. fara að hætti opinberra
mála.
8. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Jafnframt eru úr gildi numin
lög nr. 99/1941, svo og önnur
ákvæði, sem fara í bág við lög
þessi.
Lög þessi falla úr gildi í síð-
asta lagi sex mánuðum eftir að
núverandi Evrópustyrjöld er
lokið.
Ákvæði til bráðabirgða.
Gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd skal starfa þangað til Við-
skiptaráð hefir tekið við þeim
störfum, sem nefndin hefir nú.
Hinn 20. janúar skipaði ríkis-
stjórnin eftirtalda menn í Við-
skiptaráð:
Svanbjörn Frímannsson, aðal-
gjaldkeri Landsbankans, for-
maður.
Gunnlaugur E. Briem, stjórn-
arráðsfulltrúi, varaformaður.
Jón Guðmundsson, skvifstofu-
stjóri í viðskiptamálaráðuneyt-
inu.
Jón ívarsson fyrv. alþingis-
maður.
Dr. Oddur Guðjónsson skrif-
stofustj. Verzlunarráðsins.
Jón Ivarsson hefir þó ekki tek-
ið sæti í ráðinu að svo stöddu
heldur varamaður, Sigtryggur
Klemenzson lögfræðingur.
Viðskiptaráðið tók til starfa
26. janúar.
Verðlækkun á nokkrum vörum.
Hinn 2. janúar skýrði ríkis-
stjórnin frá því að verð hefði
verið lækkað á eftirtöldum vöru-
tegundum:
Egg hafa lækkað úr kr. 25.00
kg í 16.00 kg. Smjör hefir lækk-
að úr ca. 21.50 kg í 16.00 kg.
Kindakjöt (súpukjöt) hefir lækk
að úr ca. 7.75 kg í 6.50 kg. Kol
hafa lækkað úr kr. 200.00 pr.
tonn í kr. 184.00 per. tonn.
Saltkjöt hefir lækkað úr kr.
820.00 tunnan í kr. 690.00 tunn-
an.
Ákveðin hefir ennfremur ver-
ið hámarksálagning á tilbúnum
fatnaði og munu á næstunni
verða sett slík ákvæði um æ
fleiri vörur.
Uppbætur á landbúnaðarafurðir.
Skv. þingsályktunartillögu
samþykktri á vetrarþinginu 1941
nema verðuppbætur ríkissjóðs á
landbúnaðarafurðir frá 1941
sem hér segir (talið í þús. kr.):
Gærur 2.096 þús.
Garnir 396 þús.
Ull áætl. 1.991 þús.
Uppbæturnar á gærur og garn
ir hafa verið greiddar. Skv. þál.
frá síðasta sumarþingi skal veita
þessar uppbætur (enn ógreidd-
ar):
Ull 5.332 þús.
Gærur 8.781 þús.
Kjöt 6.000 þús.
Sjávarúlvegurinn 1942.
(Bygt á yfirliti forstjóra Fiski
félags Islands í dagblaðinu Vísi
5. jan. 1943).
Allt frá því styrjöldin hófst
og út árið 1941 mun óhætt að
segja, að afkoma sjávatútvegs-
ins hafi verið góð.
Á þessu varð nokkur breyting
á árinu 1942 og það til hins
verra.
Því skal ekki haldið fram, að
um taprekstur hafi verið að
ræða hjá útgerðinni á þessu
ári, en þegar öll kurl koma til
grafar, þá er næst að halda að
afgangurinn hjá hinni smærri
útgerð að minnsta kosti verði
ekki ýkja mikill.
Þátttaka í útgerðinni mun yfir
leitt hafa verið minni á árinu
en á fyrra ári. Ollu þar mestu
um að miklir erfiðleikum var
bundið að fá fólk á bátana og
á þetta þó eingum við um
smæstu bátana. Eftirspurnin
eftir vinnuaflinu til landvinnu,
einkum í þágu setuliðanna, var
svo gífurleg og kaupið sem gold-
ið var fyrir þá vinnu svo hátt,
að menn tóku heldur þann kost-
inn, að taka fé sitt á þurru
landi. •
Aílabrögð á þorskveiðum voru
yfirleitt mjög misjöfn á árinu
og var það hvortveggja að gæft-
ir voru stirðar og afli oft treg-
ur. Á vetrarvertíð sunnanlands
voru gæftir frámunalega stirð-
ar lengi vertíðar og afli sömu-
leiðis tregur, þó glæddist afl-
inn þegar leið á vertíðina og í
maí-mánuði var góður afli og
stóð fram yfir lok, en það er
heldur ótítt. En þrátt fyrir afla-
hrotu þá, sem kom 1 lok vertíð-
arinnar, verður að telja vertíðina
í lakasta lagi hvað aflamagn
snertir.
Heildaraflinn á öllu landinu
mun hafa numið um 190 þús.
smál. (af slægðum fiski með
haus); er það 5. þús. smál. minni
afli en á fyrra ári.
Verkun á aflanum var með
svipuðum hætti og árið áður.
Yfirgnæfandi meirihl. aflans
var fluttur út ísvarinn. Sáu
bæði íslenzk og erlend skip um
þá flutninga auk þess sem tog-
ararnir fluttu utan fisk, sem
þeir veiddu sjálfir. Islenzku fisk
tökuskipin, sem flest eru smá,
fóru um 180 ferðir á árinu,
j en 201 ferð á fyrra ári. Aftur
á móti fjölgaði ferðum togar-
anna úr 188 í rúmlega 300. Var
siglingum haldið áfram viðstöðu
laust fram í októbermánuð, en
lögðust eftir það niður að mestu.
Ástæðan til þessarar siglinga-
stöðvunar var, eins og mönnum
mun kunnugt sú, að Bretar skip-
uðu svo fyrir, að togararnir
skyldu sigla til hafna á austur-
strönd Bretlands tvær ferðir af
hverjum þremur sem þeir færu,
en þá þriðju mættu þeir sigla
til þeirrar hafnar á vesturströnd
inni sem þeir áður höfðu siglt
til.
Saltfiskverkun var mjög lítil
á árinu miðað við það sem var
hér áður fyrr. Mun hún hafa
verið u.ndir 3. þús. smál. alls
en var árið áður um 13 þús.
smál.
Hraðfrystihúsum fjölgaði enn
á árinu og munu hafa verið
starfrækt 44 hús og enn eru
nokkur hús í byggingu. Alls
munu hafa verið fryst á árinu
talsvert yfir 20 þús. smál. af
fiski og mun það vera um
helmingi meira en á fyrra ári.
Framleiðsla hraðfrystihúsanna
var eins og annar fiskur seld
samkv. samningi fyrir fastákveð-
ið verð til júní-loka 1943. Seinni
hluta ársins 1942 hækkaði fram-
leiðslukostnaður frystihúsanna
hröðum skrefum sem bein af-
leiðing af hinni vaxandi dýrtíð í
landinu. Gerði þetta alla starfs-
rækslú húsanna mjög erfiða og
svo kom að lokum, að frysti-
húsaeigendur töldu sig ækki
geta starfrækt hús sín vegna
hins aukna framleiðslukostnað-
ar.
Síldveiðin.
Eins og á fyrra ári varð nokk-
ur dráttur á því, að gengið
væri frá samningum um sölu
á síldarafurðum. Það dróst því
nokkuð að unnt væri að ákveða
verðið á bræðslusíldinni. Hinn
2. júní tilkynnti ríkisstjórnin,
þá ákvörðun sína, að ríkisverk-
smiðjurnar skyldu hefja mót-
töku síldar hinn 5. júlí og greiða
kr. 18.00 fyrir mál fast verð eða
kr. 15.30 pr. mál, ef síld væri
tekin til vinnslu og^uppbót síðar
ef afkoma verksmiðjanna leyfði.
Var hér um mjög verulega
hækkun á síldarafurðum að
ræða frá því sem verið hafði
á fyrra ári, en þá var það kr.
12.00 pr. mál. Varð þetta til
þess, að þátttaka í síldveiðun-
um varð meiri en ella hefði
orðið. Alls tóku þátt í síldveið-
unum 114 skip með 101 herpi-
nót, en tala skipverja á síld-
veiðiflotanum var 1690. Á fyrra
ári voru stundaðar síidveiðar
«
alls með 105 herpinótum, en ár-
ið 1940 er talan 171. Síldar-
vertíðina í sumar er óhætt að
telja eina þá beztu sem komið
hefir hvað aflamagn snertir.
Alls nam bræðslusíldaraflinn
1.544.159 hektol. en 979.103
hektól. á fyrra ári. Söltun síldar
var með minsta móti á árinu.
Voru saltaðar alls 49.548 tn. en
þar af voru 10.714 tn Faxaflóa-
síld, en sú síld var söltuð um
vorið og þó einkum um haustið.
Á fyrra ári nam heildarsöltunin
70.003 tn. Yfirgnæfandi meiri
hluti Norðurlands-síldarinnar
var matiesverkaður eða alls
28.874 tn. og er það meira magn
en verið hefir þrjú undanfarin
ár. Öll Norðurlands-síldin er
seld til Bandaríkjanna en Faxa-
síldin samkv. fisksölusamning-
um til Bretlands.
Meðalafli hinha einstöku
skipaflokka á síldveiðunum
varð svo sem hér segir: Togarar
18.545 mál (mál = 1.5 hektol.)
(15.034)*. Línuveiðarar 16.691
mál (7.313). Mótorskip 9.666 mál
(6.104). Mótorbátar 2 um nót
8.444 mál (4.381). Er meðalafli
skipanna á þessari vertíð sá
hæsti, sem nokkurntíma hefir
þekkzt hér á landi.
*Tölurnar í svigunum tákna
meðalaflann árið 1941.
Sala afurðanna og útflutningur.
Árið 1941 var í fyrsta skipti
gerður samningur um sölu á
öllum fiski landsmanna til eins
árs í senn. Gilti sá samningur
til 30. júní 1942. Voru samning-
ar þessir gerðir við Breta. I
júní 1942 voru gerðir nýjir
samningar, að mörgu leyti svip-
aðir hinum fyrri, en þó ennþá
víðtækari, og gilda þeir til 30.
júní 1943. En nú voru það
Bandaríkin, sem voru kaup-
andi afurðanna, enda þótt meiri
hluti þeirra væri fluttur út til
Bretlands. Við þetta vannst
fyrst og fremst það, að í stað
sterlingspunda, sem Bretar
höfðu greitt fyrir þær afurðir,
sem þeir keyptu, var andvirði
þeirra afurða, sem seldir voru
samkv. síðari samningi, greitt í
Bandaríkja-dollurum, en þess
gjaldeyris var okkur mikil þörf
til innkaupa á ýmis konar varn-
ingi frá Bandaríkjunum.
Verðlag á fiskinum samkv.
þessum samningi varð mun hag-
stæðara en eftir hinum fyrri.
Hækkaði verðjð um 28% og
mátti það teljast fullkomlega
viðunandi, eins og sakir stóðu,
þegar samningarnir voru gerðir
•í lok júní-mánaðar. En seinni
hluta ársins 1942 hefir allt verð-
lag og kaupgjald í landinu
breytzt svo mjög til hækkunar,
að útgerðarkostnaður aliur hef-
ir stórhækkað og meira en etið
upp verðhækkunina á fiskinum.
(Framhald)
Þegar Jana litla ætlaði að fara
að hátta, sagði mamma hennar
við hana:
“Þú veist það, Jana mín, að
amma þín er komin til okkar, og
mundu nú eftir, þegar hún bið-
ur guð að varðveita okkur, að
biðja hana einnig að lofa ömmu
þinni að lifa miklu lengur og
verða gömul.”
“Ó, hún er nógu gömul”, svar-
aði Jana. “Eg ætla heldur að
biðja guð að gera hana yngri”.