Lögberg - 17.06.1943, Blaðsíða 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. JÚNÍ 1943.
í Lögbergi, sem út kom 27. maí s. 1., birtist grein með
fyrirsögninni “Hvað segja þeir um okkur í Ameríku?-’ eftir
’frú Kristínu Þ. Thoroddsen, sem dveldur í Bandaríkjunum um
þessar mundir. — Einnig birtist í Heimskringlu, 2. júní, grein
eftir Rannveigu Schmith um sama efni.
Þar sem þessar greinar sýna aðeins aðra hlið málsins,
þykir rétt að birta hér grein, skrifaða af manni búsettum í
Reykjavík. • '
Hvað segja þeir um okkur í Ameríku?
Það er fyrir mér eins og
fjölda annara, að Lesbókin er
það rit, sem aldrei er lagt til
hliðar ólesið, enda er hvert Les-
bókarheíti mér jafnan hinn besti
gestur, sem oft færir bæði gleði
og gaman.
Það er því engin furða, þótt
eg yrði dálítið hissa að sjá
þennan gamla vin færa mér
grein sem hneykslaði mig. En
það er grein Kristínar Þ. Thor-
oddsen: “Hvað segja þeir um
okkur í Ameríku.”
Það er rétt að taka það fram,
' að ýmislegt í grein þessari á
fullkominn rétt á sér, >og sumt
eru orð í tíma töluð, eins og
t. d. um bókmentalega kynningu
okkar út á við. Það er hverju
orði sannara, að við eigum ekki
að loka hinar dýrmætu bókment
ir okkar niður, heldur eigum við
að kynna þær fyrir erlendum
þjóðum, svo að aðrar þjóðir geti
metið gildi þeirra að verðleik-
um og skilið -baráttu okkar fyrir
íslenzku þjóðerni og menningu.
En svo tekur greinarhóf. það
fram, að fyrirlestrar hér að
lútandi megi ekki vera “of
þrungnir af fróðleik”. Er dálítið
erfitt að giska á, hvað frúin á
við með þessu. Sennilega á hún
við, að fyrirlesarinn vaði elginn
og strái einstaka fróðleiksmola
innan um, sem áheyrandinn verð
ur síðan að tína upp og setja
saman, ef hann á að verða nokk-
urs vísari. Slík fræðsluaðferð er
ekki norræn og myndi ekki tak-
ast neinum íslendingi, svo gagn
yrði að.
Greinarhöf. tekur það rétti-
lega fram, að sambúð og kynn-
ing setuliðsmanna og lands-
manna er viðkvæmt mál o%
vandasamt. Og ýmiskonar á-
rekstrar milli svo gífurlegs
fjölda bráðókunnugra manna í
ókunnu landi við ókunna lands-
menn er eðlilegur og í mörgum
tilfellum óhjákvæmilegur hlut-
ur. Stafar það vitanlega af
þeirri einföldu ástæðu, að ;afn-
an er misjafn sayður í mörgu
fé. Þarf ekki að kippa sér upp
við það. Eða heldur greinarhöf.,
að sambúðin myndi verða betri
og “skilningurinn” á okkur í
Ameríku vaxa, þótt við tækjum
hönd hvers hermanns og sýnd-
um þeim “vor grafar inni öll?”
Þá fer greinarhöf. mörgum
orðum um “kulda” okkar í garð
hinna amerísku hermanna og
sársauka amerískra kvenna yf-
ir því. Við skulum nú athuga
dálítið afstöðu okkar til setuliðs-
ins, eins og hún er í raun og
veru.
Hinir erlendu hermenn eru
hér ekki í eigin erindum, til
þess að kynnast landi og þjóð.
Þeir eru her til þess að gegna
skyldu sinni fyrir þjóð sína og
ættjörð. 1 viðkynningu sinni við
landsmenn eignast þeir ýmsa
kunningja, eins og gerist þar,
sem menn dvelja langvistum.
Það er hin eðlilega kynning. Að
öðru leyti eru þessir menn okk-
ur algerlega óviðkomandi. Þeir
eru gestir á landi okkar, eins og
ferðamenn í áfanga, en þeir eru
ekki gestir okkar, þ." e. ekki gest-
ir heimilanna. Hin óskráðu lög
gistivináttunnar eru því ekki
brotin, þótt við látum þá af-
skiftalausa. Við hljótum að um-
gangast þá eins og aðra óþekta
menn. Við erum ekki óvinir
þeirra og við erum heldur ekki
kunhingjar þeirra, hvers um
sig.
Það er því hin mesta firra og
furðuleg ófyrirleitni, er greinar-
höf. stingur upp á því, að hafist
vejði handa um heimboð einka-
heimila fyrir þessa útlendu her-
menn og vafasöm góðgirni í
þeirra garð, en hreinn og beinn
bjánaskapur fyrir okkur. Eg
geri ráð fyrir, að Ameríkanar
virði friðhelgi heimila sinna í
sínu eigin landi, engu minna en
við. En hversu yrði ástatt um
heimilisfriðinn, ef bjóða skvldi
heim þrem eða fjórum útlend-
um hermönnum, til kaffidrykkju
( og “rabba við þá og syngja með
■ þeim kvöld og kvöld”? Og ætli
það gæti ekki farið svo, að þessi
“kaffikvöld” yrðu nokkuð mörg
þegar fram í sækti? Það vill nú
svo til, að það er engin nýlunda,
að hermönnum hafi verið boðið
upp á kaffi “kvöld og kvöld”.
Raunasagan um afleiðingar þess
i er alþjóð kunn og liggja fyrir
mörg gögn henni til sönnunar.
Og ætli heiður íslands út á við
yrði ekki vafasamur, þótt ís-
lenzkar konur færu að bjóða
hermönnum heim til sín, til þess
að sýna þeim “hvers virði þær
eru”? Eða hvernig er það með
heiðurinn, sem verulegur hluti
íslenzkra kvenna hefir aflað
þjóðinni með kynningu sinni við
setuliðið?
Ef yfirvöldin og stofnanir,
eins og Rauði Kross íslands, sem
allir sæmilegir menn unna,
beittu sér fyrir þessari heim-
* boðastarfsemi, mætti búast við,
' að þetta yrði mjög víðtækt og
kæmi mér þá ekki á óvart, þótt
heimboðin yrðu ekki aðeins
j “kvöld og kvöld”, heldur kvöld
(eftir kvöld. Og með því yrðu
, íslenzku heimilin vitanlega
1 kynningarstöðvar fyrir hermenn
j ina, að minsta kosti að kaffi-
drykkju og söng, — og þar með
hálfopinberar kaffiknæpur, svo
I ekki sé meira sagt.
Fari svo, að íslenzku konurn-
; ar fari að reyna að “bjarga
; heiðri íslands út á við” með
því að fórna íslenzkri heimilis-
menningu, þá er hróður okkar
út á við of dýru Verði keyptur.
Á tímum, eins og þeim, sem
við nú lifum á, reynir á siðferð-
isþrek og sjálfstæðisvilja þjóð-
arinnar. Vill hún standa stolt
og frjáls meðan straumar æðis-
genginna heimsvíðburða leika
um hana og taka það eitt til sín,
sem samrýmst getur frjálsborn-
um, norrænum hugsunarhætti?
Eða vill hún sleppa sjálfri sér
og sogast aflvana niður í hring-
iðu heimsbyltingarinnar og týn-
ast í mannhafi stórveldanna?
Hér er um tvent að velja,
það dylst engum. Eg fyrir mitt
leyti er sannfærður um að meiri
hluti íslenzku þjóðarinnar vill
standa af sér strauminn, að svo
miklu leyti sem unt er, og varð-
veita íslenzka menningu og þjóð-
erni gegnum þykt og þunt.
Enginn má skilja orð mín svo,
að eg ætlist til, að hinum er-
lendu hermönnum sé sýnd and-
úð eða ókurteisi á neinn hátt.
Aðstaða þeirra er ekki öðundar
verð. Okkur ber að sýna þeim
kurteisi og hjálpsemi, ef þeir
þarfnast hjálpar, en þar fyrir
utan eigum við að umgangast þá
sem aðra ókunna menn, — með
kurteisi og fullkomnu afskifta-
leysi. Ef við ekki gætum þess,
þá munum við, fyr en okkur
varir lúta örlögum hinna ýmsu
smáþjóða, sem stórveldin hafa
gleypt með húð og hári og sem
sagan getur, sem fámennrar
þjóðar, sem lifað hafi hér ein-
hverntíma, en leyst upp og sam-
einast öðrum þjóðum, af því að
hún hafði ekki þrek til að varð-
veita menningu sína og þjóð-
erni gegn erlendum áhrifum. Og
hvað segja þeir þá um okkur
í Ameríku?
14. marz 1943.
Einar Einarsson,
Morgunblaðið
Gullbrúðkaup
Sunnudaginn 30. maí var hald-
in guðsþjónusta í Fjalla-kirkju
kl. 3 e. h. Var þar fjölmenni
^aman komið. Eítir messu var
slegið upp gullbrúðkaupsveizlu
til heiðurs hjónunum Hermanni
og Júlíönu Bjarnason, sem
hafa verið 50 ’ár í hjónabandi,
og mest af þeim tíma búið í
Fjalla-bygðinni í N. Dak.
Veizlan hófst á þann hátt að
sungin voru tvö vers af sálm-
inum “Hve gott og fagurt og
yndælt er”. Flutti þá séra Har-
aldur Sigmar bæn og ávarp til
gullbrúðhjónanna frá sér og fyr-
ir hönd, Fjalla-safnaðar og fólks-
ins í Fjallabýgð, og afhenti þeim
hjónum peningagjöf frá nágrönn
um þeirra og vinum. Reis þá
gullbrúðguminn úr sæti og
flutti velsamið og fallegt erindi
til vina sinna og þakkaði fyrir
sína hönd og konunnar. Var
gjörður að því hinn bezti róm-
ur. Las þá séra Haraldur fagurt
og vinsamlegt bréf frá séra K.
K. Ólafson forseta kirkjufélags-
ins íslenzka og lúterska, og fyr-
verandi prests Fjalla-safnaðar
um margra ára skeið. Lýsti
bréf þetta, svo sem annað er
i fram kom, greinilega hversu
mikilsmetin Bjarnasons hjónin
hafa verið, af öllum er hafa
kynst þeim og starfað með þeim.
Þökkuðu þau hjón þetta bréf
innilega og létu í ljósi hve
, mikils þau mettu það, og önnur
vinsemdarorð og athafnir er þau
yrðu nú, svo sem oftar aðnjót-
andi. Við þetta tækifæri söng
Mrs. Guðmundur Goodman,
tvo fagra íslenzka söngva og
| nutu þess hið bezta bæði heið-
! ursgestir og veizlugestir allir.
Að því búnu bar kvenfélag
Fjallasafnaðar fram rausnarleg-
ar og ágætar veitingar fyrir
alla viðstadda, og nutu ménn
þess í vinsemd og samúð, og
töluðu saman meðan tími entist
til. Um 90 manns voru í sam-
sæti þessu, flestir íslenzkir, en
líka þó nokkrir enskumælandi
menn og konur.
Hermann Bjarnason er 75 ára
að aldri og kona hans Júlíana
Sigríður er 72 ára. Er hún
bróðurdóttir Skúla þingmanns
Sigfúss^nar. Þau hjón giftust
11. febrúar 1893 í Churchbridge
Sask. En í Fjalla-byggð settust
þau hjón að árið 1894 og hafa
dvalið þar síðan. Þau eiga 8
börn á lífi, fjóra syni og 4
dætur. Þrjú af börnum þeirra
voru fjarverandi veizlu þessa,
Jón Otcar, sem býr í Gardena
N. D., Mrs. Lynn í Fargo, N. D.
og Staff Sgt. Helgi E. Bjarna-
son, Fort Jackson, S. Carolina.
Viðstödd voru 12 barnabörn af
27.
Það var víst sameiginleg hugs-
un allra er sátu veizlu þessa,
að heiðursgestirnir hefðu átt
þetta margfaldlega skilið. Þau
eru búin að dvelja í Fjalla-bygð
nærri 40 ár og hafa verið vin-
sæl og virt af samferðafólkinu.
í öllu félagsstarfi hafa þau
ávalt tekið ''mikinn og góðan
þátt, og gjört það af góðum og
fúsum vilja. Hvergi hefir fram-
koma þeirra þó víst betri verið
en í félagslífi og starfi Fjalla-
safnaðar. Hermann hefir verið
ritari safnaðarins um fjölda
mörg ár og hefir rækt það
starf af frábærum myndarskap
og trúmensku. Messusókn þeirra
hefir ávalt verið til fyrirmynd-
ar, og reyndar öll framkoma í
safnaðarstarfinu. Eg hefi nú átt
samstarf með þeim hjónum «og
börnum þeirra á seytjánda ár,
aðallega í kirkjustarfinu, en
líka í sambandi við önnur störf.
Er mér ljúft að minnast þess
nú í sambandi við þenna hátíð-
isdag í lífi þeirra, að sú sam-
vinna hefir ávalt verið ljúf og
góð, ,og hefi eg ásamt með fjöl-
skyldu minni metið þau mikils,
og notið margra gæða af þeirra
hálfu. Munu þeir margir vera
er vildu bera svipaðann vitnis-
burð um gull-brúðhjónin og fólk
þeirra. H. S.
Lítið um öxl
Útvarpserindi 12. júlí 1942.
Útvarpsráðið hefir sýnt mér
þann sóma og þá góðvild að
bjóða mér á þessum tímamót-
um æfi minnar að tala við
ykkur stundarkorn um liðinn
tíma. Formaður útvarpsráðs
stakk upp á því, að við nefnd-
um þetta erindi: “Litið um öxl”,
og það líkar mér vel, því að
sú yfirskrift má vel úákna það.
að hér talar ekki maður, sem
hefir látið af störfurr^ og er
seztur í helgan stein,' heldur
maður, sem er enn á ferðinni
og starfandi og hefir engu síð-
ur en nokkru sinni fyr á æf
inni ánægju af starfi sínu og
löngun til að vinna eitthvað til
gagns. Eg lít um öxl — en hefi
jafnframt hugann á brautinni
fram undan, og held áfram með
an Guð leyfir.
Það er í sambandi við 70 ára
afmæli mitt, sem útvarpsráð
bauð mér að tala í kvöld. Og
þegar eg lít um öxl, sé eg auð-
vitað fyrst það, sem næst er:
Afmælisdaginn, sem var svo
dásamlega bjartur og fagur,
bæði af veðurblíðu og sólbirtu
og ekki síður af þeirri miklu
ástúð, sem var þann dag látin
mér í té í svo ríkum mæli. að
eg ofhermi ekki að eg hefi ekki
annan afmælisdag glaðari lifað.
Það kom svo margt fyrir þann
dag, sem vakti mér fögnuð í
huga og dýrmætar minningar.
Fyrsta ganga mín um morgun-
inn var út í gamla kirkjugarð-
inn. Þar nam eg staðar við
leiði foreldra minna og minntist
bernskuáranna og þakkaði Guði
fyrir mína elskuleguVjioreidra og
bernskuheimilið góðal
Reykjavík var fyrir Vo árum
ólík því, sem nú er. Þá var hún
lítill bær, — eitthvað 20. partur
af því, sem hún er nú. Þá var
hér hvorki vatnsveita, rafmagn,
sími né útvarp og ýms önnur
lífsþægindi, sem við eigum nú
við að búa; þá komu hér ekki
út blöð daglega, og þá þurfti
hver maður að sækja bréfin sín
niður í pósthús, þegar skip eða
póstar komu. Þá var ekki eins
margt til þess að draga æsku-
lýðinn frá heimilunum, og þá
var líka rækt lögð við heimilis-
lífið. Heimilið var þá meira en
matstofa og svefnskáli. Eg minn-
ist vetrarkvöldanna, þegar allt
heimilisfólkið sat kringum stórt
borð, við systkinin og stúlkurn-
ar eitthvað að dunda í höndun-
um og foreldrar mínir á með-
an að lesa fyrir okkur eitthvað
til skemmtunar og fróðleiks;
stundum var farið í leiki, sér-
staklega þegar börn úr ná-
grannahúsunum komu til okk-
ar, og yfir höfuð að tala var
mikið af sakláusri glaðværð á
heimilinu samfara einbeittum
en sanngjörnum heimilisaga.
Faðir minn var hagur vel og
hafði smíðastofu í húsi sínu, út-
búna góðum áhöldum,. og þar
kenndi hann mér að fara með
hefil og sög og rennibekk, og
bókband kenndi hann mér líka,
■og varð mér hið mesta gagn
að þessu seinna á æfinni; en
þetta hafði faðir minn lært af
afa mínum, séra Sveini Níels-
syni, sem var mesti hagleiks
maður. Með þessu tókst honum
líka að hafa mig ánægðan heima
þegar aðrir unglingar voru á
ýmiskonar flækingi. — Og heima
var mér innrætt lotning fyrir
Guði og traust til hans. Þar eign
aðist eg, fyrir áhrif foreldra
minna, þá leiðarstjörnu, sem
hefir síðan lýst mér leið, og
það fæ eg aldrei fullþakkað.
Þessa minntíst eg, þegar einn
prestur sagði frá því nýlega á
kirkjufundi, að hann hefði tekið
sér fyrir hendur að kynna sér,
fyrir ^ hverjum trúaráhrifum
fermingarbörnin hans hefðu orð
ið á heimilum sínum, og kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að sum
bömin hefðu enga bæn heima
hjá sér lært.
Eg gjöri ráð fyrir því, að ein-
hverjir foreldrar heyri nú mál
mitt, og við þau vildi eg segja:
Sálir barnanna ykkar eru það
dýrmætasta, sem Guð hefir trú-
að ykkur fyrir. Ykkur þvkir
vænt um börnin og ykkur er
annt um að greiða götu þe:rra
til gengis og gæfu. En gjörið
ykkur þá grein fyrir því, að
það varðar ekki mestu, hve
mikið þau eignast eða hverja
stöðu þau muni skapa í mann-
félaginu, heldur hitt, hvern
mann þau hafa að geyma. ,Send-
ið þau ekki frá ykkur áttavita-
laus út í ferð lífsins. Kermið
þeim að trúa á Guð og tilbiðja
hann. Þið getið ekkert gjört fyr-
ir þau betra en það.
Það heimsóttu mig margir á
afmælinu mínu í hinum nýja,
fagra og notalega embættisbú-
stað, sem kirkjustjórnin hefir
fengið mér til íbúðar. — Einn
hópurinn, sem til mín kom, var
Dómkirkjukórinn, með Pál ís-
ólfsson í broddi fylkingar. Þessir
kæru samverkamenn mínir
sungu fyrir mig lofsönginn:
“Þín miskunn, ó, Guð, er sem
hirpininn há”. Sá sálmur hreif
mig þá stund sérstaklega vegna
þess, að hann var eins og berg-
mál af þeim þakklætistilfinning-
um, sem voru mér svo ríkar í.
huga. — Og sálmurinn vakti
hjá mér fagra endurminningu.
Það var sunntidagurinn 18. júlí
1897. Eg var þá nýkominn heim
frá Kaupmannahöfn að loknu
embættisprófi. Við vorum 12 í
hóp í 5 daga skemmtiferð til
Þingvalla, Geysis og Gullfoss,
og foringi fararinnar var Björn
Jónsson, þá ritstjóri “ísafolda'r”
og seinna ráðherra, og var kona
hans, Elísabet, föðursystir mín,
og öll börn þeirra í förinni.
Daginn, sem við dvöldum við
Geysi, var afmæli Elísabetar,
og drukkum við minni hennar í
súkkulaði, sem við hituðum í
Geysi. En hann þakkað,i heim-
sóknina með fallegu gosi. án
þess að við þyrftum að múta
honum til þess með sápufórn,
eins og nú er títt. í þeirri ferð
opinberuðum við hjónin trúlof-
un okkar. Við áðum þennan dag
á heimleið í Laugardalnum í
indælasta veðri, og þá minnti
Björn okkur á, að það væri
sunnudagur og við ættum að
halda guðsþjónustu. Við fórum
að leita að sálmi, sem flestir
kynnu utanbókar, og við sung-
um þar þennan sama sálm. Hann
hreif míg svo þá í hinni dásam-
legu kirkju náttúrunnar, að
hann varð, mér þá kær og hef-
ir altaf verið síðan. Sú stund
hefir oft komið mér í hug og
vfir þeim endurminningum alt-
af verið fagur og bjartur blær,
því að eg held að mér sé óhætt
að segja, að þá tilbáðum við
Guð í anda og sannleika.
Eg var þá nýkominn heim
frá Kaupmannahöfn. Á náms-
árunum kom eg stundum heim
á sumrum og var þá með föð-
ur mínum í vísitazíuferðum
hans. Það voru skemmtilegar
ferðir, og eg kynntist þá mörg-
um byggðarlögum landsins. Það
var unun að koma á prestssetrin
og njóta þeirrar miklu gestrisni
og ástúðar, sem við áttúm þar
að mæta. Og þar sá eg víða
merki þess, hvílíka þýðmgu
góður prestur og gott prests-
heimili getur haft, bæði fyrir
trúarlíf og menningarbrag sveit-
arinnar. Námsárin í Khöfn,
þeirri fögru og skemmtilegu
borg, voru mér að mörgu leyti
lærdómsrík, ekki sízt fyrir það,
hve mörgu góðu fólki eg kynnt-
ist þar, bæði ættingjum móður
minnar, kennurum og námsfél-
ögum. Fog, Sjálandsbiskup, sem
hafði bæði fermt móður mína,
gift foreldra mína og vígt föður
minn til biskups, var mér mjög
góður, og kom eg oft heim til
hans, og margir aðrir vinir for-
eldra minna sýndu mér mikla
gestrisni og góðvild. Mikill á-
bati var mér að kirkjugöngum
á þeim árum, því að margir
Khafnar prestarnir voru ágætir
kennimenn, sem mikil uppbygg-
ing var að hlýða á. Og mikið
lærði eg af því að taka þátt í
safnaðarstarfi, sérstaklega sunnu
dagaskólakennslu, og njóta þar
leiðsagnar áhugasamra og
reyndra presta. Þar vaknaði hjá
mér löngunin til að boða fagn-
aðarerindið börnum og ungling-
um, og það starf hefir alltaf
síðan verið mér hugljúft, enda
hefi eg lagt mikla áherzlu á
það í prestsstarfi mínu og aldrei
séð eftir þeim tíma, sem til
þess fór. Og eg þarf ekki að
taka það fram, að mikla ánægju
hefi eg af því haft 'og oftSr en
einu sinni orðið þess var, að
það hefir ekki alltaf verið til
ónýtis unnið.
Á afmælisdaginn minn komu
til mín 2 n^enn með ávarp og
afmælisgjöf frá 17 fermingar-
börnum mínum í Útskálasókn.
Það voru liðin um 40 ár síðan
eg fermdi þau, og get eg ekki
með orðum lýst því, hve inni-
lega það gladdi mig, að þau
skyldu enn muna eftir mér og
hugsa eins hlýlega til mín og
raun bar vitni um.
Eg leit um öxl og hugsaði til
starfsáranna á þeim slóðum. Eg
vígðist til þess að þjóna holds-
veikraspítalanum í Laugarnesi,
þegar starfið var hafið þar í
október 1898, og gengdi því
starfi tæpt ár, jafnhliða kenn-
slu við barnaskólann, kennara-
skólann og stýrimannaskólann,
en fór um mitt sumar 1899 í
Útskála prestakall og var þar
næstu 4 árin.
Eg kom þangað og átti sam-
kvæmt þeirri venju, sem þá
var ríkjandi, að fara að gefa
mig að búskap og útgerð, jafn-
hliða prestskapnum, og þeim
störfum var eg með öllu ókunn-
ugur og óvanur, enda er méc
ekki grunlaust um, að sumum
sóknarmönnum mínum hafi þótt
sitthvað broslegt af framkvæmd
um mínum á því sviði. En ekki
lét fólkið mig samt gjalda þess;
það var mér alltaf elskulegt og
gott. í Garðinum var allmikið
félagslíf, og stóðu að því aðal-
WOMEN-Serve with the C.W.A.C.
You are wanted — Age limils 18 to 45
Full information can be obtained from your
recruiting representative
Canadian Womens Army Corps
Needs You
Get Into the Active Army
Canada's Army Is On The March
Get in Line — Every Fit Man Needed
Age limits 18 to 45
War Veterans up to 55 needed for
VETERAN’S GUARD (Active)
Local Recruiting Representative