Lögberg - 01.07.1943, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 1. JÚLÍ 1943.
----------iöstors----------------------
Gefiö út hvern fimíudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
oJ5 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR DOGBERG,
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.01) um árið — Borgist' fyrirfram
The ''Lögberg” is printed and publishea by
The Columbia Press, Dimited, 695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitooa
PHONE 66 32V
“Eigi skal haltur ganga
meðan báðir fætur eru
jafnlangir”
Þetta stolta svar Gunnlaugs Ormstungu, mun
jafnan í minnum haft, sem táknrænt vitni
norrænum metnaði og karlmannslund: er Gunn
laugur skáld gekk fyrir Eirík norðmanna-
höfðingja, hagaði svo til að hann hafði fótar-
mein nokkurt. Eiríkur varð þess skjótt var og
spyr: “Hvat er at fæti þínum?” “Sullur er á,
herra”, svarar Gunnlaugur. “Hví gengur þú
þá eigi haltur sem aðrir menn?”, mælir Eirík-
ur. Gunnlaugur svarar: “Eigi skal haltur
ganga meðan báðir fætur eru jafnlangir.”
Spor íslenzkra landnema liggja víða um
þetta mikla meginland; eigi aðeins í Manitoba,
þó þar séu byggðir afkomenda þeirra flestar
og fjölmennastar, heldur einnig í Saskatche-
wan, þó nokkuð séu þær yngri að árum.
Helztu samhangandi byggðarlög íslendinga
í Saskatchewan eru hinar svo nefndu Vatna-
byggðir, er grípa yfir Foam Lake, Leslie,
Mozart, Wynyard, Kandahar og Dafoe; öll eru
þessi byggðarlög hin fegurstu að sumarlagi, er
vel háttar til um veðurfar, og dögg er næg af
himni; sé á hinn bóginn hörgull á regni, verð-
ur lítt um gróður á svæðum þessum, og að
sama skapi þverrandi búsæld.
íslendingar í Vatnabyggðum hafa oft notið
velsældar, en þeir hafa heldur eigi ávalt átt
sjö dagana sæla. Mörg ár í röð hefir upp-
skerubrestur sorfið að þeim, sökum hörguls á
regni; en þrátt fyrir aðköst af völdum óhag-
stæðra náttúruafla, hafa þeir þó haldið í horfi,
minnugir á hið frækilega tilsvar Gunnlaugs
Ormstungu, að “eigi skal haltur ganga meðan
báðir fætur eru jafnlangir.”
Það er einkenni aukvisa, að barma sér og
blása í kaun; en sönn hetjumenni, jafnve] þó
blóðjárnuð sé af völdum utanaðkomandi afla,
ganga keik á hólm við hverskonar mótbyr,
eins og ekkert hefði í skorist.
íslendingar í Vatnabyggðum héldu sína ár-
legu þjóðhátíð í Wynyard á afmælisdag Jóns
Sigurðssonar, þann 17. júní síðastliðinn; naum-
ast verður sagt að þar væri verulega marg-
mennt, en þar væri góðmennt, verður ekki
óregið í efa; samkoman var óvenju frjálsmann-
leg, og sveif þar yfir vötnunum andi hins
fegursta samræmis; í augum og málfarf sam-
komugesta speglaðist svo afdráttarlaust að ekki
varð um vilst: “íslendingar viljum vér allir
vera.” Hátíð þessi átti í engu skylt við neina
hálfvelgju- eða uppgerðarþjóðrækni; hún var
gegnmótuð fölskvalausri ást á íslandi, og lotn-
ingu fyrir íslenzkum menningarerfðum; var
það auðsætt á öllu, hve römm er enn sú taug,
er rekka dregur föðurtúna til.
Samkomustjórn hafði með höndum H. S.
Axdal; er hann maður gáfaður og bráðfynd-
inn; tókst honum svo vel til um forustuna, að
naumast verður á betra kosið.
Bæjarstjórinn í Wynyard, Mr. Hopper, mað-
ur hniginn að aldri, ávarpaði samkomuna nokkr
um hlýyrðum í garð íslenzkra sarhborgara
sinna í byggðarlaginu; frú Ingibjörg Jónsson
minntist Islands, og las jafnframt upp sköru-
lega samið ávarp til hátíðargesta frá forseta
Þjóðræknisfélags íslendinga í Vesturheimi, Dr.
Richard Beck. Séra Halldór E. Johnson flutti
hina aðalræðuna, en hafði ekki gefið henni
nafn, er hér var komið sögu, enda ekki hrein-
skrifað hana að fullu; en eftir nýlegu sam-
tali við séra Halldór, væntum vér að ræða
hans birtist í næsta bláði. Ritstjóri þessa
blaðs ávarpaði og samkomuna nokkrum orðum.
Wynyardbúar eru söngelskir menn, og höfðu
þarna á að skipa álitlegum söngflokk blandaðra
radda. Samkoman fór fram í stórri fagur-
skrýddri kirkju, The Brick Church, sem Is-
lendingar ráða yfir, og rúma mun á fimta
hundrað manns í sæti; var þar komið fyrir •
gjallarhornum svo skemmtiskrá nyti sín sem
bezt; enda mun fátt það hafa farið fram hjá
gestum, er á samkomunni var mælt. Að
skemtiskrá aflokinni voru bornar fram rausn-
arlegar veitingar í hinum rúmgóða kjallara-
sal kirkjunnar.
Á þessari áminstu þjóðminningarhátíð Islend-
inga í Vatnabygðum, var margt háaldrað fólk
manna og kvenna, veðurbarið og með sigg. í
lófum, er borið hafði hita og þunga landnáms-
áranna; það var enn lífsglatt og bjarttrúað á
framtíðina; vegna stríðisins var færra ungs
fólks á samkomunni en ella hefði verið; en
þau ungmenni, er vér hittum, báru glæsilegt
vitni höfuðkostum vors sterka stofns.
Viðtökur þær hinar ástúðlegu, er við hjónin
urðum aðnjótandi á hinni stuttu dvöl okkar
vestra, verða okkur samferða fram á brautar-
enda.
ar. En eigi stendur þó minni ljómi af mannin-
um sjálfum, tilkomumikilli og heilsteyptri per-
sónu hans. Fyrir stuttu síðan átti eg leið fram
hjá standmyndinni af honum á þinghúsvellin-
um í Winnipeg, og hurfu mér þá í hug orð
Stephans G. Stephanssonar:
“Hinn ókiýndi
kcnungur íslands”
Efíir prófessor Richard Beck.
Ræða flult á samkomu Þjóðræknisdeildarinnar
"Báran", að Mountain, N.-Dak., 17. júní 1943.
Frændur vorir Norðmenn tala um stórskáld-
ið og menningarfrömuðinn Björnstjerne Björn-
son sem “hinn ókrýnda konung” lands síns.
Sé nokkur Islendingur, sem verðskuldar það
að vera nefndur “hinn ókrýndi konungur”
ættlands vors, þá er það Jón Sigurðsson; enda
hefir þjóð vor fyrir löngu síðan, eins og vera
ber, leitt hann til hásætis í höll minninga
sinna og í hjarta sínu. Þar skipar hann þann
konungssess, er hann mundi helst hafa kosið,
og þar mun myhd hans geymast “íslenzkt
meðan lifir blóð”.
Þess vegna fer þá einnig ágætlega á því, að
vér, sem íslenzkt blóð rennur í æðum, hvort
sem vér erum fædd á íslandi eða af íslenzku
foreldri í landi hér, komum saman og höldum
hátíðlegan 17. júní, afmælisdag Jóns Sigurðs-
sonar. Sá andi, sem svífur yfir þeim heilla-
degi hinnar íslenzku þjóðar, er andi þeirra
Washingtons, Jeffersons og Lincolns, er ber
hæst við söguhimin hinnar bandarísku þjóð-
ar — andi djúpstæðrar og víðfeðmrar ætt-
jarðarástar, frelsis og framsóknar. Væri Jón
Sigurðsson uppi nú á dögum, þarf engum get-
um að því að leiða, hvar hann myndi skipa
sér í flokk “þegar frelsið verja skal”. Hann
myndi sem fyrri standa í fylkingarbrjósti for-
mælenda frelsis og mannréttinda. *
Hin fremstu skáld vor Islendinga beggja
megin hafsins hafa, eins og eðlilegt var, hyllt
Jón Siguðrsson í fögrum ljóðum og snjöllum.
Má sérstaklega minna á hin hreimmiklu og
máttugu minningarljóð, er Hannes Hafstein
orti á aldarafmæli hans 1911, en þar farast
skáldinu meðal annars orð á þessa leið:
Vopnum öflugs anda búinn,
öllu röngu móti snúinn,
hreinni ást til ættlands knúinn,
aldrei hugði á sjálfs síns gagn.
Fætur djúpt í fortíð stóðu,
fast í samtíð herðar óðu,
fránar sjónir framtíð glóðu.
Fylti viljann snildar magn.
Hulinn kraft úr læðing leysti,
lífgaði von og trú á rétt.
Frelsisvirkin fornu reisti,
framtíð þjóðar mark lét sett.
Lífstríð hans varð landsins saga.
Langar nætur, stranga daga
leitaði’ að hjálp við hverjum baga
hjartkærs lands, með örugt magn.
Alt hið stærsta, alt hið smæsta,
alt hið fjærsta og hendi næsta,
alt var honum eins: hið kæsta,
J
ef hann fann þar lands síns gagn.
Hér er brugðið upp skáldlegri en þó raun-
sannri mynd bæði af sljórnmálaleiðloganum
og manninum Jóni Sigurðssyni. Verður oss,
að yonum, tíðrætt um hann sem hina miklu
frelsishetju þjóðar vorrar, er æfilangt barðist
ótrauður fyrir frelsi hennar, og sá þá hugsjón
sína rætast að eigi litlu leyti með stjórnar-
skránni 1874.
Og það er alveg sérstök ástæða til þess að
minnast stjórnmálabaráttu Jóns Sigurðssonar
að þessu sinni. Nú í ár eru 100 ára afmæli
hins endurreista Alþingis íslands, en Jón Sig-
urðsson átti meginþátt í endurreisn þess. og
hefir hlutdeild hans í því máli verið talinn
fyrsti stjórnmálasigur hans.
En jafnframt því, að vér minnumst að
verðugu frelsishetjunnar Jóns Sigurðssonar,
skyldum vér efcmig hafa það hugfast, að hann
var í reyndinni, eins og Hannes Hafstein minn-
ir svo fagurlega á í kvæði sínu, forystumaður
á öllum sviðum íslenzks þjóðlífs, í atvinnu-
málum, fræðslumálum og hverskonar fram-
förum. Segja má með sanni, að hann lét sér
ekkert það óviðkomandi, er þjóð vorri horfði
til nytsemdar. Eigi má heldur gleyma umfangs-
mikilli og merkilegri bókmentastarfsemi hans
og frábærri vísindamensku hans í fornum
fræðum íslenzkum og sögu lands vors. Hann
kunni þá eftirsóknarverðu list: að læra af
fortíðinni, lifa og starfa í samtíðinni og byggja
fyrir framtíðina. Aldrei verður of mik’l á-
herzla á það/lögð, hver styrkur afburða þekk-
ing Jóns Sigurðssonar á sögu lands vors varð
honum í stjórnmálabaráttunni; eitt er víst, að
hún varð honum happadrýgsta vopnið til sókn-
ar og varnar.
Heillandi er það því og eggjandi að rifja
upp fyrir sér glæsilega stjórnfrelsisbaráttu og
víðtæka þjóðþrifastarfsemi Jón§ Sigurðsson-
Hann stendur sem hreystinnar heilaga mynd
og hreinskilnin, klöppuð úr bergi.
Öllum þeim, er kynntust Jóni Sigurðssyni
og ritað hafa um hann, ber saman um það, að
hann hafði verið gæddur framúrskarandi kjarki
og staðfestu, og öll framsóknarbarátta hans
í þágu þjóðar vorrar ber því fagurt vitni, að
svo hefir hlotið að vera. Baráttan varð honum
einnig, eins og öllum þeim, sem eitthvað er
verulega spunnið í, uppspretta orku og aukins
þroska. Því segir Stephan G. Stephansson rétti-
lega um hann:
Honum juku þrautir þrek,
þrekið, sem að aldrei vék.
Hans það var að voga bratt,
vita rétt og kenna satt.
Miklar Jón vorn Sigurðsson
sérhver fullnægð þjóðarvon.
Hann, svo stakur, sterkur, hár,
stækkar við hver hundrað ár.
Vér, sem nú lifum, fáum eigi annað en dáð
af heilum huga vonadirfsku og framtíðartrú
Jóns Sigurðssonar. Þar, eins og í svo mörgu
öðru, getur hann verið oss til fyrirmvndar.
Hann var hugsjónamaður, eins og allir sann-
fíamsæknir menn hljóta að vera, en jafn-
framt stóð hann traustum fótum í heimi
veruleikans. Annað er það, sem skráð stóð og
björtu letri í æfiferli hans og starfi: drenglund
hans og ósérplægni. \
Mikil gæfa er það vorri ættþjóð að hafa átt
slíkum ágætis- og afburðamann. Þá gæfu fáum
vér eigi betur þakkað, né heldur minnst Jóns
Sigurðssonar betur á afmælisdegi hans, en með
því að láta mannkosti hans, djarfhug og fram-
tíðartrú verða oss til hvatningar og eftir-
breytni. Hvar sem vér erum í sveit sett og
hvernig, sem högum vorum kann að vera
háttað, eigum vér altaf þann úrkost; “að unna
því göfuga og stóra”.
Með því horfði við lífinu erum vér elnnig
líklegust til að verða vel við þeim þungu
kvöðum, sem örlagarík samtíð leggur oss á
< herðar. /
Frá Islendingum sunnan landamœra
Góðir námsmenn.
Fyrir stuttu síðan lauk Conrad
Hjálmarson (sonur þeirra
Björns Hjálmarson og konu hans
að Akra, N. Dak.) fullnaðarprófi
í almennri verkfræði í ríkishá-
skólanum í N. Dak. og hlaut
verðlaun þau, er norðvesturdeild
Ameríska verkfræðingafélagsins
(The American Society of Civil
Engineers) veitir árlega þeim
námsmanni, er skarar fram úr í
þeirri grein verkfræðinnar. Eru
verðlaun þessi bæði veitt fyrir
dugnað í námi og þátttöku í ann-
ari starfsemi verkfræðistúdenta.
Við vorprófin á ríkisháskólan-
um í Norður Dakota, þ. 23. maí,
útskrifaðist Richard Earle Árna-
son (sonur þeirra Richard B.
Árnason og konu hans í Grand
Forks, N. Dak.) í verzlunarfræði
og hlaut menntastigið “Bachelor
of Science in Commerce”. en
stundar nú lögfræðinám. Nokkru
áður hafði hann verið kosinn
félagi í “Blue Key” (Honorary
Service Fraternity), en þann
heiður hljóta aðeins þeir náms-
menn; sem teljast áhrifa- og for-
ustumenn í félagslífi háskóla-
stúdentanna.
Tveir íslenzkir námsmenn,
sem áður stunduðu nám á ríkis-
háskólanum í N. Dak., hafa
einnig getið sér ágætt orð í námi
sínu annars staðar, en það eru
þeir Harald og Eric Sigmar
(synir þeirra séra Haralds og
Margrétar Sigmar að Mountain,
N. Dak.). I sambandi við frá-
sögnina um prestvígslu Hraálds
vikuna sem leið var þess getið,
að hann ætti sér að baki glæsi-
legan námsferil, og er það í
engu ofmælt.
Hann lauk stúdentsprófi
Œachelor of Arts” prófi) á
ríkisháskólanum í N. Dakota
vorið 1938 og lagði sérstaka
stund á sálar- og uppeldisfræði;
einnig nam hann íslenzku. Eftir
Iveggja ára kennslustarf hóf
hann guðfræðinám sitt á lút-
erska prestaskólanum, sem
kenndur er við Mt. Airy, í
Philadelphia, og lauk þar hinu
almenna guðfræðiprófi 13. maí í
vor og hlaut jafnhliða mennta-
stigið “Bachelor of Divinity”: en
jafnframt guðfræðináminu stund
aði hann í frístundum framhalds
nám í sálarfræði og uppeldis-
fræði á ríkisháskólanum í
Pennsylvania (University of
Pennsylvania) og lauk meistara-
prófi (M.A.) í þeim greinum
3. júní í ár. Var það vel að
verki verið, enda hafði nann
hlotið námsstyrk til þessa fram-
haldsnáms. — Eric Sigmar, sem
stundar nám á Gettysburg
College í Pennsylvania, vinnur
sér einnig hinn besta orðstír fyr-
ir frammistöðu sína; þeim. er
þetta ritar, er einnig kunnugt
um, að hann hefir gert séi far
um það að vekja athygli kenn-
ara og nemenda á íslandi og
íslenzkum bókmentum; sem
Harald bróðir hans, nam hann
íslenzku meðan hann var við
nám í ríkisháskólanum í N.
Dakota
Frægir íslenzkur flugmenn.
Hinn íslenzk-ættaði flugmað-
ur George Ingebo frá Winnett,
Montana (móðir hans er Pearl
Hansson) hefir nýlega verið
sæmdur heiðursmerkinu “The
Distinguished Flying Cross” fyr-
ir hreystilega framgöngu og flug
afrek, en áðuf hafði hann eigi
hlotið færri en fjögur heiðurs-
merki. Hann er enn í ameríska
flughernum á Indlandi og er að
berja á Japönum austur í Burma
Fluggarpurinn Eiríkur Magnús
son (sonur þeirra Magnúsar
skrifstofustjóra Magnússonar og
konu hans í Virginia, Minne-
sota) hækkar stöðugt í tign og
er nú liðsforingi (Lieutenant
Junior Grade) í sjóhernum
ameríska. Hann hefir, eins og fyr
hefir verið skýrt frá, það hlut-
verk með höndum að ferja
hershöfðingja og stjórnmálaleið-
toga loftleiðis yfir Atlantshaf,
en, af bréfum hans að dæma,
þykir honum það lítið verk og
löðurmannlegt og öfundar vini
sína í flugliðinu, er daglega taka
þátt í loftárásum á óvinalönd-
in. Sannast því á honum hið
fornkveðna, að ekki eru allir
Jómsvíkingar dauðir, eða með
öðrum Ofðum: að hin gamla ís-
lenzka víkingslund lifir.
íslenzkur blaðamaður
á ferðalagi.
Arnaldur Jónsson blaðamaður
frá Reykjavík, sem stundar nám
í blaðamennsku á ríkisháskól-
anum í Minnesota í Minneapolis,
hefir rúman vikutíma verið á
ferðalagi í Norður Dakota. Hann
er sonur Jóns Stefánssonar fyr-
verandi ritstjóra á Akureyri,
sem margir eldri Islendingar í
landi hér munu kannast við.
Arnaldur dvaldi daglangt í
Grand Forks á norðurleið og
einnig part úr degi.á heimleið-
inni, en aðalerindi hans var það
að heimsækja íslenzku bygðarn-
ar í Pembinahéraði. Var hann
þar vikutíma, fór víða um og
kynntist mörgum. Gafst honum
einnig tækifæri til að vera á
almennri samkomu, sem þjóð-
ræknisdeildin “Báran” stóð að á
Mountain og sömuleiðis til að
sitja ársþing Kirkjufélagsins
lúterska og sækja guðsþjónust-
ur og aðra mannfundi í sam-
bandi við þingið.
Lét Arnaldur hið besta af
viðtökunum hjá Dakota-Islend-
ingum og harmaði það eitt. að
hann gat eigi að • þessu sinni
heimsótt Islendinga norðan
landamæra og verið á þeim
mannfurídum þeirra, sem haldn-
ir eru um þessar mundir, svo
sem ársþingi hins Sameinaða
Kirkjufélags að Gimli. Hann er
fullur áhuga fyrir auknurn og
traustari samböndum milli Is-
lendinga austan hafs og ve«tan,
og mun reynast hinn liðtækasti
á því sviði.
Islenzki söngflokkurinn í
Minneapolis syngur í úfvarp.
Söngflokkur íslenzkra kvenna
í Minneapolis, undir stiórn
Hjartar Lárussonar, hefir nýlega
sungið tvisvar í útvarp þaðan.
I fyrra skiftið þ. 1. maí frá
stöðinni W.T.C.N., en í seinna
skiftið þ. 12. maí frá stöðinni
W.L.B. Var seinna útvarpið
þáttur í þeirri útvarpsstarfsemi
ríkisháskólans í Minnesota. er
nefnist “Arts and Letters of
Scandinavia”, og hefir eins og
nafnið bendir til það markmið
að fræða útvarpshlustendur um
menningu og bókmenntir Norð-
urlanda. Vinnur söngflokkur
þessi, sem aðrir slíkir söngflokk-
ar íslenzkir, hið þafasta þjóð-
ræknisverk.
Richard Beck.
Gengið á Öræfajökul ’
Eftir GUÐMUND EINARSSON.
A8 kvöldi dags er þaS allra nauS-
synlegasta tekiS til og því raSaS í
bakpokana. Á morgun ætlum viS aS
ganga á Öræfajökul. Því ofíar sem
maSur liefir tekiS til pjönkur sínar
fyrir jökulgöngu, þeim mun fleirá
finst manni óhjákvæmilegt aS hafa
meö sér. Reynslan gerir menn var-
færnari, og betra er aö búa sig ekki
þaö léttilega, aö úr veröi léttúö. —
Þaö er gaman aö búa sig í fjall-
göngu. Hafi maöur hlakkaö til hcnn-
ar árum, saman, er þaö beinlínis há-
tiölegt tækifæri. — En félagi minn,
sem er útlendingur, öllu vanur, trúir
því varla, aö viö fáum færi á jöklin-
ttm; hann þekkir ekki veðurlagiö hjá
okkur og þvi síðtir hefir hann hina
undraverðu tilfinningu fyrir því, aö
hreinviðri sé í nánd: Þessa tilfinn-
ingu eöa spádómsgáfu um veðurfar,
sem hestarnir, hundarnir. og feröa-
nnöttrinn hafa öölast hér fyrir ár-
þúsunds reynslu i viðskiftum sinum
við náttúruöflin. Tortryggni félaga
míns er skiljanleg, því aö undanfarna
tvo- daga hafa kolsvartir dimntviöris-
/