Lögberg - 12.08.1943, Side 1

Canadísk borgararéttindi og borgara
skyldur
Eftir Ingibjörgu Jónsson.
(Gimli 2. ágúst, 1!)43)
í dag minnumst við ættlands okk-
ar, Islands; við minnumst feðra okk-
ar og mæðra, landnemanna íslenzku
og við hyllum okkar eigið land,
Canada, landið sem elur okkur. Við
höldum þessa hátíð í þeirri trú, að
iiollusta við erfðir okkar og hollusta
við land okkar haldist í hendur. Við
trúum því að við verðum betri kon-
ur og menn — betri canadiskir borg-
arar — ef við kunnum að meta og
bera lotningu fyrir því, sem fagurt
og göfugt er í menningarerfðuni okk-
ar; að við sýnum manndóm með því
að bera rækt til feðra okkar og mæðra
og minnast þeirra með þakklæti og
virðingu. Aldrei hefir landi okkar
legið meir á en nú að eiga góða
borgara —- konur og menn, sem
kunna að meta og virða það, sem dýr-
mætt, er og eru reiðubúin að leggja
fram fórnir því til varnar.
Canada hefir nú staðið í grimtni-
legu stríði í hartnær fjögur ár gegn
einræðisstjórnum, sem áformuðu að
hneppa allar þjóðir heimsins í lík-
amlegan og andlegan þrældóm. Að-
ferð þessara ófriðarstjórna var sú,
að sundra og sigra — spilla samvinnu
meðal þjóðanna fyrir sameiginlegu
öryggi, og leggja þær síðan undir sig,
eina og eina í senn, þar til allar væru
yfirbugaðar. Þessi aðferð heppnaðist
þeim lengi vel, sökum þess að marg-
ar þjóðir trúðu því að þær myndu ó-
hultar gegn ofbeldisþjóðunum, ef þær
aðeins lýstu yfir hlutleysi stnu. Þeim
varð ekki að trú sinni og ein þjóðin
af annari varð árásarvörgunum að
bráð. Hefði Bretland fallið og óvin-
irnir náð brezka flotanum á sitt vald,
þá var röðin komin að okkar landi —•
Canada. En Bretland, þetta forna
vígi lýðræðisins, féll ekki. Þjóðin
okkar, Canada, og hinar þjóðir brezka
rikjasambandsins fylktu sér að baki
Bretlands. Viðnám þessa .þjóðasam-
bands ásamt vörn Kínverja bjargaði
mannkyninu frá því að vera dregið
til baka niður á frumstig villimensk-
unnar.
Eftir að óvinirnir réðust á Rúss-
land og Bandaríkin, sameinuðust loks
allar þessar þjóðir um það að verja
frelsi sitt, brjóta ofbeldisöflin á bak
aftur og leysa hinar undirokuðu þjóð-
ir úr ánauð. I dag erutn við ekki
lengur í varnarstöðu; við sækjum á,
og það er undir okkur komið, borg-
/Urum þessara landa, hve sigursæl
sóknin verður og hve fljótt við getum
bundið enda á þessa ægilegu styrjöld.
Ungmenni okkar sækja fram á sjó,
a landi og í lofti, gegn óvinunum og
leggja fram dýrustu fórnir, jafnvel
lífið sjálft, í þjónustu lands okkar.
Við, sem heima sitjum verðum að
standa að baki þeirra sem einn mað-
ur og veita þeim allan þann stuðning,
sem við getum í orðum og verkum.
Því betur, sem við rækjum þá skyldu,
því fyr koma þeir heim.
Það er mannlegt eðli að meta ekki
íyllilega það, sem maður hefir tekið
1 arf og ekki barist sjálfur fyrir að
oðlast. Okkur, sem njótuni þeirra
réttinda, sem lýðræðisland veitir
Þegnum sínum, hættir oft við að taka
þessi réttindi sem sjálfsagðan hlut.
Enginn veit hvað átt hefir fyr en
luist hefir. Hinar undirokuðu lýð-
ræðisþjóðir munu nú skilja fyllilega
Sddi þeirra réttinda, sem þær hafa
verið sviftar. Stjórn hins undir-
okaða lands er sjálfvalin klíka, sem
ekki má finna að við og ekki er hægt
að víkja úr sessi hvað mikilli kúgun
sem hún beitir. Skipunum þessarar
klíku verður fólkið að hlýða mögl-
unarlaust. Spæjarar stjórnarinnar eru
alstaðar á verði gegn því að frjáls
hugsun sé látin í ljósi. Gerist nokkur
svo djarfur að finna að gerðum ein-
ræðisstjórnarinnar er honum þegar
varpað í fangabúðir, þar sem hann
er kvalinn og pindur til þess að segja
til annara, sem kunna að vera á móti
harðstjórunum. Allar menningar-
stofnanir, skólar, kirkjur, blöð, bæk-
ur, útvarp, leikhús, o. s. frv. eru tekn-
ar í þarfir stjórnarinnar, til þess að
móta hugsun fólksins í samræmi við
kenningar flokksins. Hver sem ekki
sættir sig við þennan andlega og lík-
amlega þrældóm er ofsóttur miskunn-
arlaust. Allir hafa heyrt um bóka-
brennurnar, um ofsóknirnar gegn
mentamönnum, kennurum og kirkjum.
Og allir hafa heyrt um hvernig alt
fólkið í vissum þorpum hefir verið
myrt sökum þess að það dirfðist að
sýna mótþróa. Ungmenni Canada eru
að berjast í dag til þess að verja
okkur frá því að við verðum slíkum
harðstjórum að bráð. Þeir eru að
verja réttindi þau, sem við njótum
sem borgarat í lýðræðislandi.
I okkar landi höfunt við rétt til
okkar eigin skoðana t pólittskum,
trúarbragða og mannfélagsmálum. Við
megum láta skoðanir okkar í ljósi,
afla okkur skoðanafylgjenda og
mynda flokka um áhugamál okkar.
Við megum finna að við hvort annað
og fimir. að við stjórnina, og við
höfuni rétt til þess að víkja stjórninni
frá völduin ef að við erum óáuægð
með hana. Atkvæðisrétti okkar get-
um við beitt til þess að kjósa þá
stjórn, sem við æskjum og til þess
að koma fram lagabreytingum, ef
okkur finst viss lagaákvæði óréttlát
eða úrelt. Ef við erum ólögum beitt
höfum við ÖIl santa rétt til að sækja
réttindi okkar fyrir dómstólum lands-
ins. En við höfum ekki rétt til þess
að taka lögin í okkar hendur, né höf-
um við rétt til þess að reyna að breyta
lögunum né breyta stjórn landsins
með því að prédika ofbeldi eða beita
ofbeldi. Slíkt eru ólög, en með lögum
skal land byggja, en með ólögum
eyða.
Ógæfa undirokuðu þjóðanna færir
okkur heim sanninn um það hve skoð-
anafrelsi okkar og lýðræðisréttindi
þau, sem við njótum eru mikils virði.
En lýðfrelsi okkar er samt langt frá
því að vera fullkomið og þessvegna
tapaði margt fólk trúnni á það og
heilar þjóðir voru kærulausar um
þessi réttindi sín og seldu þau í hend-
ur einræðisstjórna, sem lofuðu þeim
gulli og grænum skógum.
Fólkið hugsaði þannig: Hvers virði
er mér atkvæðisréttur, ef eg fæ ekki
að vinna fyrir lífvænlegu kaupi, ef
eg þarf að þiggja atvinnuleysisstyrk
og tapa þannig sjálfsvirðingu minni,
ef börn líða skort en á sama tima er
mjólk helt niður og korn og ávextir
plægðir í jörð, ef ungmennin fá ekki
þau tækifæri, sem þeim ber, en lenda
á flæking landshornanna á milli í at-
vinnuleit? Fyrir tuttugu og fimm ár-
um fórnuðum við þúsundum manns-
lífa til þess að verja lýðfrelsi okkar,
en það lýðfrelsi veitti okkur ekki ör-
yggi gegn skorti eða öryggi gegn at-
vinnuleysi.
Leiðtogar lýðræðisþjóðanna hafa
svarað kröfum fólksins um að lýð-
frelsið yrði gert víðtækara. I janúar
1942 lét Roosevelt forseti svo um-
mælt að tryggja bæri þjóðunum fer-
falt frelsi: málfrelsi, trúfrelsi, frelsi
án skorts og frelsi án ótta. Á fund-
inum á Atlantshafinu gerðu Churchill
og Roosevelt sameiginlega yfirlýsingu
um að þetta væri takmarkið að strið-
inu loknu. Margar lýðræðisstjórnir
eru þegar farnar að gera áætlanir,
sem stefna að þessu takmarki; á það
benda Beveridge áætlunin á Bretlandi
og Marsh áætlunin í Canada. Nýlega
héldu fulltrúar frá sameinuðu þjóð-
unum þing í Hot Springs, Virginia,
til þess að ræða samvinnu þjóðanna á
sviði framleiðslu og útbýtingu mat-
væla.
Alt þetta eru spor í rýtta átt og'
munu sennilega bera mikinn árangur
ef fólkið í heild sinni fylgir þessu
fast eftir og krefst framkvæmda. En
hið sanna lýðfrelsi, sem veitir hverj-
um einum hlutdeild í gæðum jarðar-
innar og tækifæri til þess að þroskast
á þann hátt, sem honum var áskapað
munum við sennilega ekki öðlast fyr
en gagngerð breyting yerður á hugs-
unarhætti okkar. Síngirni og gróða-
hvöt hafa fylgt mannkyninu frá upp-
hafi, en eftir byltinguna í iðnaðinum,
þegar að vélaöldin hófst, voru þessar
hvatir hafnar upp í veldi dygðanna.
Það var álitin dygð að græða fé og
komast yfir auðæfi og völd. Það var
álitið að sá maður, sem gæfi sig al-
gerlega að sínum persónulegu hags-
munum væri um leið að vinna að hags-
fhunum almennings, og það var álitin
goðgá ef að stjórn fólksins fetti fing-
ur út í gerðir manna á iðnaðar og
viðskiftasviðinu. Aldrei í veraldar-
sögunni hefir mammon verið dýrk-
aður eins og á siðastliðnum tveimur
öldum.
Árangurinn af þessum hugsunar-
hætti og þessari ótakmörkuðu sam-
kepni, er loks orðinn sá, að stóriðn-
aðurinn og viðskiftin á heimsmark-
aðnum eru komin i hendur auðvalds-
hringa, sem ráða framleiðslunni,
skiftingu nauðsynjanna og verði
þeirra. Þessir hringir starfa ekki
aðaliega í þágu almennings; það sem
ræður gjörðum þeirra ér fyrst og
fremst gróðahvötin.
Þegar talað er um auðvald er auð-
vitað ekki átt við þá einstaklinga, sem
komist hafa yfir nokkurt fjármagn
sökum atorku sinnar og hagsýni og
geta þannig oft skapað skilyrði til
Framhald á bls. 4
Islenzkir sjómenn
heiðraðir fyrir
björgunarafrek
Eimskipafélag íslands hefir sæmt
10 háseta og einn farþeka á e.s. Brú-
arfossi heiðursviðurkenningu fyrir
frækilega björgun úr sjávarháska.
Brúarfoss var í skipalest á leið-
inni milli New York og íslands. Varð
skipalestin fyrir 5 sólarhringa lát-
lausri kafbátaárás og bjargaði Brúar-
foss áhöfninni af einu skipanna, sem
sökt var, 40—50 manns. Nokkrir
menn af Brúarfossi þar á meðal einn
farþegi sýndu sérstakan dugnað og
fórnfýsi við björgunina og lögðu
jafnvel líf sitt í hættu.
Viðurkenningarskjal Eimskipafé-
lagsins, sem undirritað er af stjórn
félagsins hljóðar þannig:
“Stjórn og framkvæmdarstjóri h.f.
Eimskipafélags íslands vilja hér með
tjá yður virðingu sína og þakklæti
fyrir djarflega framgöngu við björg-
un skipshafnarinnar af e.s. “-----”
um borð í skip vort e.s. “Brúarfoss” á
leið frá Ameríku. Með hluttöku yðar
i umræddu björgunarstarfi, þar sem
þér af frjálsum vilja lögðuð líf yðar
í hættu hafið þér varpað ljóma yfir
sjómannastétt íslands.”
Eftirtaldir menn, áhöfn og farþegi
á Brúarfossi, hlutu heiðursviðurkenn-
ingu Eimskipafélagsins:
Kristjón Aðalsteinsson, 2 stýrimaður,
Sigurður Jóhannss. 3. stýrimaður,
Jörundur Gíslason 4. vélstjóri,
Guðmundur Sigmundsson lofskeytam.,
Svavar Sigurðsson háseti,
Geir Jónsson, háseti,
Einar Þórarinsson háseti,
Kristján Einarsson, farþegi
|Þ|órarinn Sigurjónsson, liáseti,
Sigurbjörn Þórðarson, háseti,
Gunnar Einarsson, kyndari.
Hr. Hinrik Björnsson
sendiráðsskrifári frá Washington
og frú hans, lögðu af stað heim-
leiðis á laugardaginn eftir rúm-
rar viku dvöl í Winnipeg. Létu
þau hið besta af viðkynningu
sinni af fólki hér, og eins má
óhætt segja að fólki hér hafi
verið ,hin mesta ánægja af að
kynnast þeim. Þau eru bæði
einkar prúð og ljúfmannleg í
viðmóti. Á föstudagskvöldið
var þeim haldið samsæti á Royal
Alexandra hótelinu. Rúmlega
hundrað manns voru viðstaddir.
Fór samsætið fram hið besta með
stjórn Hannesar Péturssonar.
Auk hans fluttu ræður þeir hr.
Jón J. Bíldfell fyrir minni Is-
lands, séra Philip Petursson fyrir
minni frú Torfhildar og. séra
Valdimar J. Eylands fyrir minni
heiðursgestsins. Er ávarp hins
síðastnefnda birt á öðrum stað
í þessu blaði.
Á milli ávarpanna fór fram
söngur undir stjórn Sigurbjörns
Sigurðssonar, en dóttir hans
Agnes aðstoðaði við hljóðfærið.
í lok samsætisins þakkaði hr.
Björnsson fyrir sig og hönd konu
sinnar með lipurri ræðu, og
mælti einnig nokkur orð á ensku
Lauk þannig heimsókn þessara
góðu gesta til Winnipeg í þetta
sinn. En vér vonum að leiðir
þessara góðu hjóna liggi brátt
aftur hingað vestur
Islendingadagurinn
í Blaine, Wash.
25. JOLf, 1943
Dag-urinn rann upp ríkur af sól og
suniri, eins og flestir dagar hér eru
á þessum tíma ársins. Himininn var
heiður og blár, hvergi sást skíhnobri
á lofti. Sólin streymdi sínum lífgandi
geislum yfir lög og láö, svalur sjáv-
arblærinn hressir alt sem lifir og gef-
ur því nýtt líf og fjör. Öll náttúran
í kringum mann er skrautklædd i sín-
um marglita SumarskrúíSa, og virSist
brosandi bjóöa öllum góðan daginn.
Loftið er' svo hreint og tært að jafn-
vel fjöllin í kring virðast “krjúpa á
kné” næstum við fætur manns, þó við
vitum að þau eru i nokkurra mílna
fjarlægð.
Náttúran hefir ekkert sparað til að
gera þennan hátíðisdag okkar hátíð-
legan, barasta að okkur takist eins vel
að gera þannan dag hátíðlegan í end-
urminningum allra þeirra, sem taka
þátt í því.
1 dag er íslendingdagshátíð haldin
í Blaine, einasti dagur ársins, sem
við höfum helgað okkur. í dag, að
minsta kosti, ættum við allir og öll að
vilja vera íslendingar; allar leiðir Is-
lendinga á þessurh slóðum ættu að
liggja til Blaine i dag. Það er það
minsta, sem hver og einn getur gert,
til að styrkja þessa þjóðræknisstarf-
semi með nærveru sinni.
Nefndin, sem kosin var norðan
megin landamæranna hafði ráðstafað
því við B. C. Electric félagið, að
hafa nóga vagna til að taka alla þá,
sem vildu sækja hátiðahaldið í Blaine,
til Cloverdale, B.C. með lestinni sem
fer þangað kl. 8.45 f. h. frá Van-
couver. Fjöldi af löndum hafði
safnast saman á vagnstöðina, allir
komust um borð, þó þröngt væri, og
margir urðu að standa í byrjun, en
eftir því sem lengra var farið^ smá
rýmkaðist, svo allir fengu sæti. Til
Cloverdale var komið um kl. 10 f. h.
þar sem allir landarnir fóru af. Svo
þá var helst til of mikið rúm á lest-
inni. í Cloverdale mætti gestunum
hópur af mönnum með bíla, til að
taka allan hópinn til The Peace Arch
jPark, í Blaine, þar sem hátíðarhaldið
fór fram. Svo var aljur hópurinn
keyrður til baka til Cloverdale kl. 7
um kvöldið; alt var þetta gert kostn-
aðarlaust. Þegar eg vildi þakka hon-
um, sem eg. keyrði með fyrir fyrir-
höfnina, þá þótti lionutn það ekki
nema því að minnast á það. Býst eg
við að allir hinir keyrslumennirnir
hafi verið sama hugar. Eg er sann-
færður um það, að hver og einn í
okkar hóp sendir keyrslumönnunum
innilegt þakklæti fyrir rausn þá og
gestrisni, sent þeir sýndu okkur.
Klukkan var um 11 f.h. er hópur-
inn kom til Peace Arch Park. Þar
sem skemtiskráin byrjaði ekki fyr en
kl. 1.30 e.h. þá brúkaði fólkið vel þann
tíma til að mæta gömluni vinum og
skyldfólki, sem ekki hafði sézt í
fjölda tnörg ár, í mörgutn tilfellum
voru það 40 til 50 ár, var þá margs
að minnast frá ‘hádegi lífsdaganna”
og sólskini æskunnar. Var öllum þeim
tima vel varið, og ekki minsti þáttur-
inn til að gera þetta hátíðahald skemti-
legt og endurminningarnar um þessa
santfundi munu lifa það sem eftir er,
t hugum okkar flestra.
Stundvíslega kl. 1.30 e. h. byrjaði
hátiðarhaldið. Forsetinn, AndreW
Daníelson setti samkomuna með
snjöllu ávarpi. Eg ætla ekki að skýra
neitt frá skemtiskránni, það verða
sjálfsagt aðrir til þess. Máske ræð-
urnar og þrjú frumort kvæði birtist
i íslenzku blöðunum. Voru allir, sem
á dagskránni voru okkar heimamenn
og konur hér á vesturströndinni,
nema séra Sigurður Ólafsson frá Sel-
kirk, Man. Eitt var það, sem eg sann-
færðist um er eg hafði hlustað á
skemtiskrána, en það var það, að við
geturn ekki, eða þurfum ekki, að fá
neitt frá öðrum til að halda okkar
þjóðræknisdaga, við fáuni ekkert
betra en við Jiöfum að bjóða sjálfir,
eins og nú stendur. Annað var það
sem mér þótti mikils vert, svo að ís-
lendingurinn í mér varð dálítið hreik-
inn, og er mikils vert-fyrir okkur alla
landana hér á vegturvegum, var það,
að sumt af kvæðum þeim, sem sung-
in voru, voru eftir skáldkonuna okk-
ar hér vestra, Jakobínu Johnson.
Einnig voru sum lögin, sem sungin
voru, raddsett af H. S. Helgason í
William Bryce
Hinn nýkjörni C.C.F. þing-
maður Selkirk kjördæmis var
kosinn með miklum atkvæða-
mun umfram gagnsækendur sína
í kosningunum á Þriðjudaginn.
Er þetta fyrsti kosningasigur
þessa flokks í fylkinu utan
Winnipegborgar. Annar merk-
isberi sama flokks var kosinn í
Humboldt kjördæminu í Sas-
katchewan. Heitir hann Joseph
W. Burton.
Bellingham; voru þau bæði leidd fram
á ræðupallinn og kynt öllum af söng-
konunni Ninnu Stevens. Var þeim
fagnað með fjörugu lófaklappi. Þau
Ninna Stevens og Júl. Samuelson
sungu nokkra einsöngva. Var þeim
báðum vel fagnað með lófaklappi, og
kölluð upp aftur og aftur. Alt á
dagskránni var á íslenzku, nema ein
ræðan flutt af M. M. Linfors ritstjóra
fyrir sænskt blað, sem "gefið er út t
Vancouver. Hann og Magnús Elías-
son hafa mest unnið að því, að koma
á meiri samvinnu í öllum félagsmálum
milli skandinavisku þjóðanna, Dana,
Norðmanna. Svía og íslendinga. Hafa
nokkrar samkomur verið haldnar, þar
sem allir þessir þjóðflokkar hafa sam-
eiginlega tekið þátt í.
Það var talið, að um 200 manns
hafi sótt þetta mót, frá Vancouver
og New Westminster. Er það ótrú-
lega fátt af öllunt þeim fjölda sem er
hér búsettur, frá 1500 til 2000 manns.
Vonandi er, landar góðir, að þið
verðið árvakrari næsta ár og minnist
skyldunnar, sem á okkur hvílir gagpt-
vart þjóðræknisstarfseminni, sem allir
góðir og gildir íslendingar vilja
styðja af fremsta tnegni. Þessi Is-
lendingadagshöld eru stór þáttur í
þjóðræknisstarfsemi Vestur-íslend-
inga. Stígið því á stokk og strengið
þess heit, að fornum sið, að þið og
alt ykkar sifjalið, sækið íslendinga-
daginn næsta ár. — Hvorki þið né
börnin ykkar inega missa af þvt.
Peace Arch Park er fagur og minn-
ir gesti sína á að vera friðsamir; líka
voru það allir i þetta sinn. Við Van-
couver-búar þekkjum engan fegri
stað á þessari jörð en Stanley Park
í Vancouver. S. Guðmundsson.
Myndin er-af svif-flugu, sem notuð er til herflutninga; stjórnendur þeirra eru sérstak-
lega valdir fyrir harðfylgi og einbeittni.