Lögberg - 09.09.1943, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 9. SEPTEMBER 1943.
7
Á mynd þessari sézt brezkur fallhlífar hermaður við æfingar; honum hefir mistekist
að komast út úr fallhlífinni, en brezkur eftirlitsmaður kemur til fulltingis við hann.
Er Stalin lýðrœðismaður ?
Eflir Sir Charles Trevelyan.
Framtíð okkar og gæfa sem
þjóðar, er tengd við Soviet
Rússland. Tilvera beggja hvíiir
á framtíðarsamvinnu; en því
miður er svo hættulegur og
djúpur misskilningur ríkjandi
meðal okkar Englendinga, að
fullur trúnaður virðist óhugsan-
legur án þess meiri skilningur
verði rótfestur.
Ensk blöð og enskir stjórn-
málamenn, hafa um samfeld
síðustu tuttugu ár, slegið því
alveg föstu, að Rússland sé ekki
lýðveldi. Stalin hefir verið
minnst sem einvaldsherra og
nafn hans tengt við Hitlers og
Mússolini, með sama soramarki,
sama ábyrgðarleysi og sama
valdi.
Stalin er vissulega voldugur
stjórnari; hann hefir óskorað
traust og aðdáun þjóðar sionar.
Mörgu er líkt ákomið með hon-
um og Churchill og Roosewelt;
þeir eru einnig voldugir og vin-
sælir; þeir hafa báðir á þessum
yfirstandandi tímum næstum ó-
takmarkað vald. Stalin er for-
sætisráðherra stórveldis, sem
hefir þjóð-kosið þing er valdi
hann sinn æðsta ráðherra. Hér
má benda á að öll stjórnin í
heiid er útnefnd af æðsta ráði
ríkisins. Churchill og Roosewelt
velja sjálfir sína eigin samverka
menn í ráðuneytið, en Stalin
með-ráðherrar eru valdir af öðr-
um.
Þrátt fyrir það þó völd Stalins
séu allvíðtæk, þá semur hann
engin lög, það gjörif hið “æðsta
ráð” (Supreme Soviet).
Eins langt og samanburður er
mögulegur, er afstaða þessara
þriggja stjórnara mjög svip-
uð, vald þeirra er skapað og
ábyrgst af þingi þjóðarinnar, er
einnig getur svift þá völdum,
fyrir andstæð öfl við þau er
hófu þá til valda og tigrar.
Hin óvenjulegu áhrif Stalins
eru eldri en hinna tveggja. Bret-
land og Ameríka hafa aðeins
um fimm ára skeið staðið í
stríðsundirbúningi og stríðinu
sjálfu, þar sem á hinn bóginn
að Rússland hefir búist við sam-
einaðri árás auðvaldsrikjanoa
alla tíð síðan þeirra dauðþreytti
her rak innrásar herskarana af
höndum sér árið 1922. Stjórn
landsins var því hagað á ákveð-
inn máta, í tilefni af þessari yfir
vofandi hættu; þetta sérstaka
tímabil er því allmikið lengra
með Rússum en okkur.
Enginn meðalskynugur lýð-
veldismaður mun telja sig þræl,
þó kosnum leiðtogum séu feng-
in allmikil völd í hendur af
“the Parliament” “Congress” eða
“Supreme Soviet”.
Látum okkur athuga saman-
burð á þingbundnu fyrirkomu-
lagi Rússlands annarsvegar og
Bretlands og Ameríku hinsveg-
ar. Beatrice Webb segir svo:
“Rússland er fremsta jafnaðar-
lýðveldi í heiminum”. Gegnum
staðbundnar kosnar neíndir,
neðan frá upp til æðsta ráðs
ríkisins, stjórnar fólkið sér sjálft
það kýs sína eigin fulltrúa. Hver
einasti maður og kona frá Minsk
til Vladivostok, og frá Archan-
gel til Samkarhand, hefir kosn-
ingarrétt til æðsta ráðs, einn
fulltrúa fyrir hverja 300.000
íbúa. Engir menn eru sviftir
kosningarrétti eins og tíðkaðist á
keisaratímanum. Ný og róttæk
regla hefir komð til fram-
kvæmda með hinni nýju stjórn-
arskrá. Margir þjóðflokkai eru
í ríkjasambandinu, með mis-
munandi tungumálum og á
misjöfnu þnoskastigi; þeir búa
í eyðimörkunum, í fjallahéruð-
unum og á fjarlægu norður-
heimskautasléttunum. Marga
þessara mundum við Bretar
kalla óæðri þjóðflokka og þætt-
umst alveg sjálfkjörnir að ráða
yfir þeim til að manna þá og
menta á okkar vísu; en í Rúss-
landi eru allir jafnir, þeir eru
allir borgarar, réttur þeiria er
jafn.
Hermaðurinn sem barði Gyð-
inginn, af því hann var Gyð-
ingur, hóteleigandinn sem rak
svertingjann á dyr, af því hann
| var svartur og herramaðurinn
1 sem sparkaði í Indverjann,
I mundu efláust hafa hlotið
tveggja ára fangavist í Rúss-
landi.
Hvernig fer nú ef menn nota
ekki borgararétt sinn sakir ótta
eða áhugaleysis, þó þeir hafi
bestu stjórnarskrána í heimi?
munu ýmsir spyrja; slíku er
ekki til að dreifa með Rússa,
því engin þjóð hefir meira yndi
af pólitískum bollaleggingum.
Sérlega athyglisvert dæmi í því
máli er dregið fram af Beatrice
Webb, gagnvart umræðum um
myndun hinnar nýju stjórnar-
skrár, árið 1936. Það plagg var
ékki verk Stalins, þó hann hafi
eflaust átt nokkurn þátt í mv.id
un frumdráttanna. Það uppkast
var 4il að byrja með rætt ýtar-
lega og því breytt að ýmsu
leiti af æðsta ráðinu. Þar næst
var það prentað með sínum 146
greinum, í 10.000 dagblöðum og
sent út til þjóðarinnar. Sextíu
milljónum eintaka í bæklings-
formi á öllum tungumálum ríkis
ins, var dreift út til ystu endi-
marka. 527,000 opinberir um-
ræðufundir voru haldnir til að
útlista og rökræða málið fyrir
36% milljón manna er fundina
sóttu. 150.000 uppástungur og
breytingartillögur voru bornar
fram og sendar til Moskva, er
allar voru áthugaðar. Æðsta
ráðið veitti sérstaka athygli öll-
um veigameiri breytingartillög-
unum og fór mjög víða að ráði
uppástungumanna. Á þennann
máta varð stjórnarskráin í sann-
leika smíðisgripur allrar þjóðar-
innar í heild.
Aðferð þessi er Rússar hafa
í meðferð sinna opinberu máia,
er ekki hið eina vitni um hve
rík lýðræðisstefnan er þar í
landi. En er sú Stefna einhlýt
til að formleggja hið daglega
líf einstaklingsins, á heimilun-
um, í verksmiðjunum og bú-
görðunum? Eða verða menn að
láta stjórn og tilhögun þessara
hluta í umsjá jarðeigandans,
verksmiðjustjóranna eða annara
einstaklinga úr hinni drottnandi
stétt? v
Hið daglega líf og athafnir
fólksins er algjörlega í þess eig-
in umsjá og ábyrgð; þar er
engin yfirstétt. Þjóðin er verka-
menn • og bændur, og þeirra
er ákvörðunarrétturinn. 1 stór-
hýsum verkalýðsins eru engir
húseigendur til að slnfta sér af
hlutunum. fbúarnir kjósa sína
eigin framkvæmdanefnd, til að
sjá um bygginguna, innheimta
húsaleigu, jafna sakir ef ein-
hverjar eru og úthluta vistar-
verum.
Öl'l vandamál gagnvart vinnu-
aðferðum og framleiðslu í verk-
smiðjum, eru afgreidd af verka-
mönnum sjálfum; þeir kjósa ur
sínum hópi framkvæmdarstjóra,
sem vissulega er ekki hafinn yf-
ir réttmætar aðfinslur. Verka-
menn geta kært hann ef ástæða
er til, vikið honum frá og kosið
annan í hans stað.
Nú eru 140.000 samvinnubú í
Rússlandi, og fólksfjöldi sá sem
við þau er tengdur, mun nema
að minsta kosti 120 milljónum
manna, kvenna og barna. Öllum
/þessum samvinnufélagsheildum
er stjórnað af lýðræðisbundnum
framkvæmdarnefndum. sérfróð-
um í akuryrkju og kvikfjárrækt;
þær hafa umsjón með lifnaðar-
háttum samvinnumannanna,
skipuleggja framleiðsluna, gjöra
ákvarðanir gagnvart uppsker-
unni og kaupa og selja kvik-
fénað og aðra framleiðsJu. Þær
ábyrgjast vellíðan fólksins, ment
un þess og framkvæmda starf-
semi.
Því er sleytulaust haldið fram
að Rússum sé ekki leyfilegt að
efast um bjargfestu hinna fjár-
hagslegu undirstöðu ríkisins.
Það má völ vera að svo sé, en
þess ber að gæta að þegar slíku
hártoganir eru af landráðaleg-
um toga spunnar, framkalla slík
tilfelli vitanlega frelsistakmark-
anir í hvaða þjóðfélagi sem er.
Rússland hefir verið að her-
væðast gegn fjandsamlegri ver-
öld síðan árið 1922; er þá svo
furðulegt að þeir þoli illa áróð-
ur gegn þeirra eigin innbyrðis-
skipulagi, sem fellur í frjósam-
an akur hlustandi óvina um-
hverfis?
Á stríðstímum hegðum við okk
ur á líkann máta og þeir —
við vörpum fasistunum í fang-
elsi, en Rússar skjóta þá. Báðar
aðferðirnar eru tryggar og ó-
hultar.
Þýtt úr World Digest.
Jónbjörn Gíslason.
Dánarfregn
Á Almenna sjúkrahúsinu í
Vancouver andaðist á annan í
páskum, 26. apríl síðastliðinn.
merkiskonan, Mrs. Hólmfríður
Salome Fines. Hún var lasburða
nokkra mánuði og mikið veik
síðustu vikurnar, aí innvoitis
meinsemd. Hún var jarðsungin
fimtudaginn, 29. apríl, af séra
Runólfi Marteinssyni.
Mrs. Fines var fædd að Swan
Lake, Man., 8. marz, 1898. For-
eldrar hennar voru þau hjónin,
Árni og Kristín Einarsson. Þeg-
ar Hólmfríður var árs gömul,
fluttist fjölskyldan í Álftavatns-
bygðina, og var pósthúsið Mary
Hill, síðar Clarkleigh. Þar ólst
hún upp og naut skólagöngu.
Með góðum hæfileikum og mikl-
um viljakrafti ruddi hún sér
braut til menta. Hún stundaði
nám við Jóns Bjarnasonar skóla
og Wesley, College. Útskrifað-
ist sem B.A. af háskóla Mani-
toba fylkis og varð kennari.
Hún kendi á ýmsum stöðum í
Manitoba og Saskatchewan. var
skólastjóri í Árborg og víðar
Árið 1927 giftist hún Elmer
Finas, frá Baldur, Man., og var
hann einnig kennari. Heimili
þeirra var lengst af í Sask.,
sérstaklega í Regina. Þar eign-
uðust 6 börn og eru 5 þeirra á
lífi: Christine, Lavinia, Richard,
Dorothy og- Arlene.
Systkini Mr. Fines á lífi eru:
Albert og Friðgeir, báðir til
heimilis að Clai'kleigh, Man.,
og fóstursystir Elinborg, Mrs.
H. P. Bedford, að Killarney,
Man. Mrs. Fines átti einnig
systurdóttur í VancouveLr, Mrs.
S. Guðmundson, sem var dótt-
ir Mrs. Lilju Helgu Bjarnason,
er dó í Sask.
Mrs. Fines annaðist skyldu-
störf sín á lífslejðinni með frá-
bærri atorku og lægni. Ósér-
hlífni, einbeittur viljakraftur,
trúmenska og trygð einkendu
alla hennar framkomu. Fróð-
leiksþorsti og trúrækni voru
pund sem hún ávajctaði ríku-
lega. Hún var kristin afbragðs-
kona, var ástvinum sínum alt
í öllu og rétti fram vingjarn-
lega hjálparhönd í hverri þörf,
af fremsta megni.
Minningarorð
Símon Sveinsson
Þann 27. janúar síðastliðinn,
•lézt að heimili sínu 1850 S.
Sawyer Street í Chicago Símon
trésmíðameistari Sveinsson. Blað
ið Chicago Daily News birti
þegar andlátsfregn hans, ásamt
helztu æviatriðum; láts hans
hefir enn eigi verið getið í ís-
lenzkum blöðum fyr en nú í
Lögbergi.
Símon var fæddur á Gimli,
2. ágúst 1878, en fluttist þaðan
með foreldrum sínum þá um
haustið til Mountain, N.-Dak.,
þar bjuggu foreldrar hans um
alllangt skeið, en fluttu baðan
til Akra-bygðar, og þar lézt fað-
ir Símonar, Sveinn Sveinsson,
árið 1924. Móðir Símonar, Guð-
rún, lézt hjá dóttur sinni, S’g-
ríði Björnson að Hensel 1939.
Systkini Símonar eru Jón,
Cavalier, N. D.; Mrs. Thorvald-
'or; Los Angeiles, Cal.; Mr.
Jón Sveinsson, Wynyard, Sask.;
Mrs. Christianson, Hensel, N.
D. og Sveinn í Helena, Montana. -
Á ungum aldri nam Símon
heitinn húsasmíði, og stundaði
þá atvinnugrein í Chicago og
grend, síðustu tuttugu árin; hann
vann í allmörg ár að “Studio”-
byggingum fyrir frægan list-
málara í Chicago, Sol Cogen;
málaði hann frábærilega glögga
mynd að Símoni eins og hann
þá var, og hafði að undirsknft
þessa setningu: “Símon — a
genuine craftsman.”
Símon átti við langvarandi
vanheilsu að stríða, og var alveg
frá vinnu tvö síðustu æviár sín;
hann bar sjúkdóm sinn eins og
hetja, og gerði sér ávalt vonir
um, að öðlast heilsu á ný.
Þó Símon væri fæddur og upp
alinn vestan hafs, bar hann
órjúfandi tryggð til tslands og
íslenzkra menningarerfða, og
mælti á íslenzka tungu sem þá,
er bezt getur.
Símon var kvæntur Sólveigu
Sveinson, kensilukonu frá Mont-
ain, N. D., er lifir hann ásamt
fjórum börnum þeirra hjóna.
j Sólveig er enn í Ghicago. Börn-
in eru þessi: Veronica, gift
prófessor Rozehnal við State
College í Wisconsin; Wynvard,
tannlæknir í Elgin, Illincis;
Kelly, formaður við trésmíða-
deild Elwood Defence Plant, og
Valdi, fjölfræðingur, sem vinn-
ur að framkvæmdum stjórnar-
mannvirkja í Alaska.
Allir eru bræður þessir kvænt
ir menn, og þau systkini um
alt hin mannvænlegustu.
Með Símoni Sveinssyni er til
grafar genginn mætur maður
og góðvdjaður; ástríkur cigin-
maður og faðir.
Þess skal að lokum getið, að
fyrstu sambúðarár sín bjuggu
þau Símon og Solveig í Wyr.y-
ard Sask., og mun hús þeirra
hafa verið fyrsta einkaheimilið,
sem reist var í þeim bæ.
HVERNIG GŒTA SKAL
SIGURLÁNSBREFA
Fyrir nokkur cent
/ / •
a an
SIGURLÁNSBRÉF eru verðmæt og ættu
ekki að liggja á glámbekk. Látið bank-
ann geyma þau. Það kostar mjög litið.
Hér eru dæmi:
25 cent nægja fyrir geymslu Sigurláns-
bréfa upp að $250 virði fyrir árið.
50 cent nægja fyrir geymslu á $500 virði
Sigurlánsbréfa á ári. Fyrir þessa litlu
upphæð geymir bankinn Sigurlánsbréf
yðar á tryggum stað. Klippið arðmiðann
af á hverjum sex mánuðum og leggið
upphæðina inn í reikning yðar.
Notfærið yður þessa ódýru vernd. Hafið
verðbréf yðar óhult. Frekari upplýsingar
í útibúunum.
THE
ROYAL BANK
OFCANADA