Lögberg - 14.10.1943, Blaðsíða 7

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 14. OKTÓBER 1943.
7
Útdráttur úr fréttaskýrslu upplýsinga-
ráðuneytisins á íslandi
H. f. Hamar 25 ára.
Eitt af stærstu iðnfyrirtækjum
íslands varð 25 ára í júnímánuði.
Það var stofnað 28. júní 1918
af þessum mönnum: Aug. Flyg-
enring kaupmanni, P. O. Christ-
ensen lyfsala, Hjalta Jónssyni
skipstjóra, nú konsúli, Jes Zim-
sen kaupmanni, Sveini Björns-
syni yfirdómslögmanni, nú ríkis-
stjóra og N. P. Kirk verkfræðingi.
Fyrstu stjórn félagsins skipuðu:
Aug. Flygenring formaður, Hjalti
Jónsson og N. P. Kirk.
Framkvæmdarstjóri var ráð-
}nn O. Malmberg, sefn hafði
verið verkstjóri hjá N. C. Mon-
berg, við byggingu Reykjavíkur
hafnar. Stjórnaði hann félaginu
til 1. jan. 1932, en þá tók við
stjórn Ben. Gröndal, verkfræð-
ingur, og hefir hann stjórnað
'því síðan.
Félagið keypti vélsmiðju Gísla
Finnssonar við Norðurstíg og
sömuleiðis Járnstepyu Reykja-
víkur og jók brátt þessi fyrir-
tæki með kaupum nýrra vinnu-
véla.
Um tíma hafði félagið útibú í
Hafnarfirði og einnig á Siglu-
firði.
Á árunum 1930—1932 gakkst
h.f. Hamar fyrir því, að nýju
lífi væri veitt inn í Slippfélagið
í Reykjavík og að þetta félag
bygði nýjar dráttarbrautir, sem
gætu tekið á land skip af togara-
stærð.
Árið 1933 stofnaði h.f. Hamar
í félagi við vélsmiðjuna Héðin
sameignarfélagið Stálsmiðjuna,
og 1940 var bygð nýtísku járn-
steypa í félagi við vélsmiðjuna
Héðin og það fyrirtæki lagt inn
undir Stálsmiðjuna.
Félagið hefir alt frá upphafi
haft með höndum hin margvís-
legustu störf, aðallega skipa- og
vélaviðgerðir, en auk þess ýmsa
nýsmíði á sviði járniðnaðarins.
Síðan stríðið hófst, hefir Hamar
annast viðgerðir á flestum inn-
lendum skipum og mörgum er-
lendum.
Félagið stendur nú með mikl-
um blóma. Stjórn þess skipa nú
Hjalti Jónsson konsúll, formaður,
Geir Zoega vegamálastjóri og
Steindór Gunnarsson prent-
smiðjustjóri. í varastjórn á sæti
Kristján Siggeirsson kaupmað-
ur.
Fimta sambandsþing íslenzkra
kvenna
var haldið í Skíðaskálanum í
Hveradölum 31. maí til 2. júní
og í Reykjavík 4. og 5. júní.
Rulltrúar voru mættir frá 8
kvenfélagasamböndum. Aðalverk
efni fundarins var að samþykkja
ný lög fyrir sambandið, en auk
þess voru rædd skóla- og upp-
eldismál og allmargar tillögur
og ályktanir þeim viðvíkjandi
samþykktar. Aðalályktanirnar
voru um barnafræðslu, unglinga-
fræðslu, húsmæðrafræðslu,* hús-
mæðrakennaraskóla íslands og
heimilisiðnað.
Forseti sambandsins var end-
urkosin frú Ragnhildur Péturs-
dóttir, varaforseti frú Guðrún
Geirsdóttir.
NÝJAR bækur.
"Svo skal böl bæta".
Út hefir komið ný skáldsaga
með þessun nafni eftir unga ís-
lenzka konu Oddnýju Guðmunds
dóttir frá Hóli í Norður-Þingeyj-
arsýslu.
1 auglýsingu um bók þessa seg-
ir að hún fjalli um “ást og æsku,
táp og fjör vormanna íslands,
framtak þeirra og stórhug”. Er
þetta fyrsta bókin sem út kemur
eftir þennan höfund.
Mannkynssaga.
Á forlagi Máls og menningar
hefir komið út fyrsta bindi af
mannkynssögu eftir Ásgeir Hiart
arson sagnfræðing. Er það 294
bls. að stærð með 80 myndum og
nær yfir fornöldina, Austurlönd
og Grikkland fram til. ca. 300
f. Kr.
Þingvísur.
Jóhannes skáld úr Kötlum hef-
ur safnað saman og gefið út gaml
ar og nýjar þingvísur.
Huganir.
er safn ritgerða eftir dr. Guð-
mund Finnbogason landsbóka-
vörð er út komu á sjötíu ára af-
mæli hans 6. júní.
Iðnsaga íslands.
Iðnsaga íslands er komin út.
Þetta mikla rit er gefið út af
tilefni 75 ára afmælis Iðnaðar-
mannafélagsins í Reykjavík 3.
febr. 1942. Það er 824 blaðsíður
að stærð og auk mynda aftan
við fyrra bindi er mikill fjöldi
mynda prýðir bæði bindi ritsins.
Ritstjóri Iðnsögu íslands er dr.
Guðmundur Finnbogason, og
hefir hann ritað megin efni sög-
unnar og hefir hún inni að halda
geysimikinn fróðleik um iðnað
Islendinga frá fyrstu tíð til vorra
daga.
í fyrsta bindinu eru þessar
greinar: Húsagerð á Islandi eftir
Guðmund Hannesson. Skipasmíð
ar, Húsgagnasmíðar og Báta-
smíðar, allar eftir Guðmund
Finnbogason og Skurðlist, eftir
Guðmund Finnbogason og Rík-
arð Jónsson. Auk þess eru 1 þessu
fyrsta bindi margar sjálfstæðar
myndasíður af fornum gripum.
í síðara bindinu eru þessar
greinar eftir ritstjórann: Söðla-
smíði, Saltgerð, Brauðgerð, Lit-
un, Dráttlist og handritaskraut
og Bókband. Klyfjareiðskapur eft
ir Þorstein Konráðsson,*Járngerð
eftir Þorkel Jóhannesson, Brenni
steinsnám, eftir Jón E. Vestdal,
Silfurberg eftir Helga Hermann
Eiríksson, Kalkiðnaður í Mógilsá,
eftir Björn Kristjánsson. Ölgerð
eftir Guðmund Jónsson, Skinna-
verkun' eftir Gísla Þorkelsson,
Ullariðnaður eftir Þorkel Jó-
hannesson, Vefnaður, prjón og
saumur eftir Ingu Lárusdóttur,
Prentlist eftir Hallbjörn Hall-
dórsson, Málmsmíði fyrr á tím-
um, eftir Matthías Þórðarson,
íslenzkur iðjurekstur, eftir Klem-
ens Tryggvason og Torfa Ásgeirs
son, Skrá um iðju og handiðnað
á íslandi f árslök 1942, eftir
Sveinbjörn Jónsson. — En-auk
þess eru í þessu síðara bindi:
Efnisskrá, eftir Finn Sigmunds-
son og nafnaskrá eftir Lárus H.
Blöndal. I þessu hefti eru marg-
ar myndir.
Landsfundur SjálfstæSismanna
var haldinn í Reykjavík og
Þingvöllum 17. júní og næsta
dag á eftir. Um 270 fulltrúar sátu
fundinn. Fundarhöldin hófust
með því að formaður flokksins
Ólafur Thors hélt 2 klst. ræðu
um landsmál, þ. á. m. ítarlega
um sjálfstæðismálið. Er fundi var
haldið áfram daginn eftir á Þmg
völlum var eftirfarandi ályktun
gerð þar í sjálfstæðismálinu*
“Landsfundur Sjálfstæðis-
manna haldinn á Þingvöllum 18.
júní 1943 lýsir eindregnum stuðn
ingi sínum við stjórnarskrárfrum
varp og tillögur milliþinganefnd-
ar í stjórnarskrármálinu, einkan-
lega það ákvæði, að lýðveldis-
stjórnarskráln skuli taka gildi
eigi síðar en 17. júní 1944. Fund-
urinn felur öllum trúnaðarmönn
um Sjálfstæðisflokksins að vinna
að því, að svo megi verða og
heitir á aðra flokka og allan
landslýð til samvinnu um fram-
gang málsins.”
í skattamálunum var svohljóð
andi tillaga samþykkt:
“Landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins telur, að nú þegar sé
búið að ganga svo langt í skatta-
álögum á atvinnurekstur lands-
manna, að öll viðleitni til hækk
unar á þeim sköttum sé bein og
vísvitandi tilraun til þess að legja
einkaframtakið í rústir í því
skyni að koma með þeim hætti á
opinberum rekstri í stað einka-
reksturs.
Landsfundurinn mótmælir því
eindregið öllum frekari aðgerð-
um í þessa átt og krefst þess, að
einkaframtakinu verði ekki með
skataálögum gert ókleift að skapa
almenningi lífvænleg atvinnu-
skilyrði að ófriðarlokum.”
Nýji Siúdeniagarðurinn.
Sýslunefnd Vestur-Isafjarðar-
sýslu hefir samþykt að leggja
kr. 10.000 — andvirði eins her-
bergis — til Nýja Stúdentagarðs
ins, og verður herbergið nefnt
Jóns Sigurðssonar herbergi.
Sýslunefnd Strandasýslu hefir
hefir lagt kr. 10.000 til Nýja
Stúdentagarðsins, og ákveðið að
herbergið skuli bera nafnið
“Skrúður”.
Sýslunefdn Strandasýslu hefir
samþykt að gefa kr. 10.000 til
Nýja Stúdentagarðsins.
Sýslunefndir Suður- og Norður
Þingeyjarsýslna hafa samþykt að
gefa, í sameiningu, kr. 10.000, til
herbergis á Nýja Stúdentagarð-
inum.
Gullbringu- og Kjósarsýsla
höfðu áður lagt fram andvirði
eins herbergis í Nýja- Stúdenta-
garðinum. Á sýslufundum sem
nýlega hafa verið haldnir hefur
verið samþykkt að hvor sýsla
fyrir sig eignist eitt herbergi og
verður herbergi Gullbringusýslu
nefnt .“Gullbringa” en herbergi
Kjósarsýslu “Esja”.
Systur Guðmundar Eiríkssonar
bæjarfulltrúa og byggingameist
ara, sem lézt 1941, hafa gefið
andvirði eins herbergis, kr.
10.000 til minningar um . hann.
Herbergið skal heita “Hjálp” og
skulu fbrgangsrétt af því hafa
nákomin skyldmenni Guðmund-
ar og niðjar þeirra, en að þeim
frágengnum, stúdentar er nema
byggingarverkfræði.
Fjársafnanir.
Hjá Morgunblaðinu einu var
Þormóðssöfnunin hinn 12. júní
orðin kr. 343.443.50.
I byrjun júní var Sovietsöfn-
unin orðin 131.000 krónur þar
af höfðu safnast í Reykjavík 78.
337 krónur. Söfnun þessari var
lokið 22. júní og var þá fjárhæð-
in samtdls 135.000 krónur gr
safnast hafði.
Frumherji fallinn í val
Þann 24. apríl síðastliðinn lezt
að 532 Sargent Ave. hér í borg-
inni, sæmdarmaðurinn Stefán
Johnson, hniginn all mjög að
aldri, fæddur í Sköruvík á Langa
nesi þann 18. maí 1855. Foreldrar
hans voru þau Sigurður Jónsson
og Margrét Pétursdóttir, sem
þar bjuggu um þær mundir, en
íluttust síðar að Skálum í sömu
sveit. Stefán fluttist til Vestur-
heims með foreldrum sínum og
tveimur bræðrum, Jóni og
Benjamín, árið 1879. Þeir eru
fyrir löngu dánir, en hin eina
systir Stefáns, Steinunn, varð
eftir heima á íslandi. Fjölskyl.d-
an settist að um haustið í Moor-
head, Minn., en fluttist þaðan
næsta vor til Little Salt, Dakota
Territory, nú Caskel, North
Dakota. Þá voru einu flutnings-
tækin hinir svo nefndu flatbát-
ar á Rauðá. Með kvikfénað fóru
peir bræður fðtgangandi alla leið.
Árið 1882 missti Stefán báða
foreldra sína með mánaðar milli-
bili.
Þann 15. nóvember 1883 kvænt
ist Stefán, og gekk að eiga Marg'r
éti Jóhönnu Johnson, dóttur Hall
dórs Jónssonar og Sigurbjargar
Jónsdóttur frá Litla-Bakka í
Hróarstungu, og reistu þau þá
þegar bú á áminstum stað í
North Dakota og bjuggu þar í
sex ár; var heimili þeirra í raun
og veru samkomustaður byggð-
arbúa; það lá einnig í þjóðbraut,
og bar því jafnan margt gesta
að garði, engu síður ókunnuga,
en kunnuga; aldrei var gjalds
** WOW —
MOIA SAY’S PAD’S
^OUGHT ME
another
, VlCTORY BONP
krafist fyrir gistingu, og slíku ^
ekki viðtaka veitt þó fram væri ^
boðið. I augum húsráðenda voru
allir jafnir fyrir lögum án til-1
lits til þess hvernig þeir voru til
reika; má þess gjarnan geta, að
í þá daga var sægur mikill flæk-
inga æ sveimi um Rauðárdal.
Stefán var einn af stofnendum
Grafton-safnaðar, og gengdi þar
ýmsum trúnaðar- og virðingar-
stöðum; voru guðsþjónustur tíð-
um fluttar á heimili þeirra John-
son-hjóna, með því að söfnuður-
inn hafði þá enn eigi komið sér
upp kirkju.
Þann 13. júlí 1889 fluttu þau
Stefán og Jóhanna til Winnipeg,
og þar stóð heimili þeirra jafn-
an síðan; var það þegar hér, engu
síður en annars staðar, auðkennt
af anda hinnar sönnustu gest-
risni, og þar átti margur aðkomu
unglingurinn kærleiksríkt skjól
og athvarf.
Ekki varð þeim Stefáni og
Jóhönnu barna auðið, en í sept-
ember mánuði árið 1892 tóku
þau fósturbarn, Guðrúnu Sol-
veigu Jónsdóttur, er þau gengu
í góðra foreldra stað; ólst stúlk-
þessi upp hjá þeim við mikið
ástríki, unz hún giftist Sigur-
birni Pálssyni smið, þann 21. júlí
1909. Guðrún Solveig lézt eftir
langvarandi þungan sjúkdóm ár-
ið 1914. Hún lét eftir sig son,
Stefán Ingvar, sem þau Stefán
og Jóhanna fóstruðu þar til faðir
hans kvæntist í annað sinn. Þessi
efnilegi sveinn dó 9. febr. 1922,
og má réttilega segja, að eftir
þessi tvö sorgartilfelli, liti þau
aldrei jafn glaðan dag og áður.
Jóhönnu konu sína missti
Stefán 26. september 1931, eftir
langvarandi vanheilsu; var hún
hinn mesti kvenskör.ungur og
manni sínum samhent í öllu.
Stefán naut ágaetrar heilsu
mestan hluta æfinnar, en mátti
teljast rúmfastur síðasta ánð;
hann var af góðu bergi brotinn,
og reyndist það honum hið besta
vegarnesti til daganna enda.
Stefán var fríður maður sýn-
um og prúður í umgengni; hann
var manna laghentastur, og gaf
sig töluvert við tréskurði og teikn
ingum.
Heimili þeirra Stefáns og Jó-
hönnu var mótað af guðrækni,
[ og voru húslestrar þar tíðir bæði
á sunnudögum og eins á föstunni.
Megin part starfsæfi sinnar í
þessum bæ, vann Stefán hjá
heildsölufélaginu Jobin-Marrin,
' og naut þar sem annarsstaðar
í óskipts trausts yfirboðara og sam
| ferðamanna. Eftir að Stefán misti
i konu sína, tókst ekkjufrú Sigríð
ur Sigurðson á hendur bústjórn á
heimili hans, og hún annaðist
hann í banalegunni með stakri
alúð og prýði.
Útför Stefáns fór fram frá
Bardals þann 27. apríl, að við-
stöddum allstórum hópi vina og
venzlaliðs. Séra Valdimar J. Ey-
lands jarðsöng.
Vinur.
Mynd þessi sýnir tvo ítalska yfirhershöfðingja, sem teknir
voru til fanga í Afríku, og komnir eru í gæzlu á suðurhluta
Englands. Þriðji maðurinn á myndinni er brezki herforinginn
Bellitt.