Lögberg - 28.10.1943, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 28. OKTÓBER 1943.
i.ögt)erg....................
GeíiS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS. LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG,
695 Sargent Ave., Winnipeg^ Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg" is printed and pubiished by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue
Winnip'eg, Manitona
PHONE 86 327
Við svo búið
má ekki standa
Það fólk af íslenzkum stofni, sem stendur að
Icelandic Canadian Club, má ekki undir neinum
kringumstæðum telja sér trú um, að það hafi
við útgáfu dálítils ársfjórðungsrits á ensku,
goldið að fullu skuld sína við íslenzkar menn-
ingarerfðir; að með því sé öllu borgið; að með
því sé viðkvæmt vandamál að fullu leyst; á-
byrgðin, sem fólk þetta ber, eða að minsta kosti
á að bera, gagnvart verndun og viðhaldi íslenzkr
ar tungu, er engu léttari í dag, en hún var í
gær, og krefst undanfærslulaust hreinna reikn-
ingsskila, hver sem í hlut á, því línurnar þurfa
að vera það skýrar, að eigi verði um vilst hvert
stefni.
1 vetur, sem leið, létu ýmsir af forustumönn-
um áminsts félags það í veðri vaka, að þeim
væri ant um að beita sér fyrir kennslu í ís-
lenzku meðal fólks á ungþroska aldri, og ráð-
guðust um þetta yið nokkura utanfélagsmenn;
þetta þótti góðs viti, og hugðu margir gott til
efndanna; sá skriður komst á málið, að ráðgert
var, að persónur, sem fengist höfðu við íslenzku-
kennslu í Laugardagsskóla Þjóðræknisfélagsins
hér í borginni, kæmu til fundar við framkvæmd-
arnefnd Icelandic Canadian Club með það fyrir
augum, að hjálpa til við skipulagningu hins
fyrirhugaða námskeiðs; tilgangurinn var sá, að
þetta nýja námsskeið tæki við þar sem kenslu
í Laugardagsskólanum lyki; þetta var drengileg
hugmynd og líkleg til nytsamlegs árangurs, ef
til framkvæmda hefði komið, en síðan hefir ekki
til hennar spurst. Hvað veldur?
íslenzku þjóðerni í þessari álfu verður aldrei
til lengdar haldið við með veizluhöldum, eða
tyllidagaprjáli; það kemur að engu haldi, að
skreyta sig með íslenzkum fjöðrum einu sinni
á ári eða svo, ef mikið stendur til, en sofa svo
svefni hinna andvaralausu alla hina daga árs-
ins, og láta reka á reiðanum; slíkt er með öllu
ósamboðið íslendingseðlinu, og má ekki við-
gangast átölulaust.
Einn af merkustu íslendingum hinnar yngri
kynslóðar vestan hafs, lét nýverið þanuig um
mælt: “Eftir að hafa velt því fyrir mér á allan
hugsanlegan hátt, hvert sé hlutverk vor íslend-
inga sem þjóðarbrots í þessu landi, að því er
félagsleg samtök vor á meðal áhrærir, hefi eg
sannfæTst um það, að viðhald íslenzkunnar sé
aðalatriðið, og að í þá átt beri oss öllum að
beita sameinuðum átökum”. Þessi maður vissi
hvað hann vildi og var ekki í neinum vafa um
áttirnar.
Icelandic Canadian Club getur enn bætt fyrir
vanrækslusyndir sínar, með því að stofna til
íslenzkukennslu í vetur og láta það ekki-dragast
á langinn. í þessari borg er margt ungt fólk,
sem hefir brennandi löngun til þess að fuil-
numa sig í íslenzku, en á þess ekki kost vegna
þess að kennslu skilyrðin eru ekki fyrir hendi.
Hér býðst áminstu félagi gullvægt taékifæri til
þess að sanna í verki hollustu sína við íslenzka
tungu og íslenzkar menningrerfðir, og getur
með því fyrirbyggt þann grun, að vera ef til
vill einskonar “fimta fylking” á vettvangi hinna
þjóðernislegu samtaka vorra innan vébanda
vors dreifða og fámenna þjóðarbrots; það gæti
heldur ekki sakað, þó tímarit félagsins gerði
þjóðræknismálin endrum og eins að umtalsefni
sínu, og hvetti lesendur sína til þess að leggja
rækt við íslenzkuna, í stað þess að endurprenta
gamlar ritstjórnargreinar og gömul kvæði eftir
ritstjórann. Fram að þessu hefir engin slík
hvatningargrein komið í ritinu, og er það því
sízt undrunarefni þótt ýmsum verði það á að
spyrja hvert stefni.
1 þessu landi er enn við lýði harðsnúinn
flokkur manna og kvenna, sem lætur engan bil-
bug á sér finna í baráttunni fyrir viðhaldi ís-
lenzkunnar, og telur engin átök eftir sér í
því augnamiði. í þessu sambandi má benda á
íslenzkukenslu Þjóðræknisfélagsins í Winnipeg,
sem gengur undir nafninu Laugardagsskólinn;
við skólann starfa kennarar, sem nógu öðru hafa
að sinna, en leggja fram krafta sina og tíma
við kennsluna öldungis endurgjaldslaust. vegna
ástar á málefninu sjálfu; kennararnir telja þetta
sjálfsagða skyldu og inna hana af hendi með
fögnuði; þeim er ant um, að börn og unglingar
af íslenzkum uppruna fari ekki að öllu á mis
við þá menningarlegu auðlegð, sem íslenzk tunga
býr yfir, og telja þar af leiðandi engin ómök eftir
sér, er að settu marki stefna; þetta er lærdóms-
rílA og holt til fyrirmyndar.
Það, sem hér hefir verið sagt um ísienzku-
kennsluna í Winnipeg, gildir að sjálfsögðu einnig
um hliðstæða fræðslu út um nýbygðir íslend-
inga á öðrum slóðum; einnig þar, er það ástin
á íslenzkunni, sem ræður ríkjum og knýr til
framkvæmda; í þessum efnum verður það hinn
fórnandi máttur, sem nær yfirtökunum og ryð-
ur brautina til sigurs.
“Aldrei að víkja”, var kjörorð íslands mesta
manns. Slíkt skyldi einnig vera kjörorð vor
Vestmanna, að þvi er viðkemur viðhaldi vorrar
tignu tungu, sögu vorrar og bókmennta.
“Þar sem við ekkert ér að berjast,
er ekki sigur neinn að fá”.
Barátta vor fyrir viðhaldi íslenzkumrar, er
engan veginn vonlaus barátta. Séum vér heil-
lyndir menn, stælist baráttuhugur vor við erfið-
leikana, þannig, að alt verður undan að láta.
íslenzkan á enn langt líf fyrir höndum vestan
hafs, þjóðflokki vorum til sæmdar og menning-
arauka, þrátt fyrir það þó einstöku grunnmiða-
menn haldi að sér höndunum og jafnvel skerist
alveg úr leik.
*
Hvað ungur nemur
gamall temur
Sporvagnafélagið í Winnipeg veitir yfir höfuð
að tala viðskiptavinum sínum hina ágætustu
þjónustu; vagnstjórar þess eru háttprúðir menn
og nærgætnir við farþega sína.
Um hádegisbil var sporvagn á leið niður í bæ-
inn; hann var þéttskipaður farþegum; vagninn
nam staðar á gatnamótum, þar sem háöldruð
kona beið eftir fari; kona þessi var næsta hrum
og gekk við hækju; vagnstjórinn hraðaði sér út,
og studdi gömlu konuna upp í vagninn; var þar
sjáanlega ekkert autt sæti; fram við útgöngu-
dyr sátu nokkrar flyssandi ungar stúlkur á leið
til þess að leika “golf”. Engin þeirra gaf gömlu
konunni það mikinn gaum, að rýma fyrir henni
sæti; aðrir gátu ekki komið því við vegna
þrengsla. Engu skal um það spáð, hver örlög
bíði stúlkna þessara, þó vonandi sé að þau
verði góð. Þó er það engan veginn óhugsanlegt,
að einhver þeirra kunni að fyrirfinna sjálfa sig
í sporum gömlu konunnar, áður en yfir lýkur,
og hvers ætti þá sú að vænta?
Sennilega má athugunarleysi einu um
kenna, hvernig til tókst í áminstu tilfelli. En
væri þá hitt ekki einnig hugsanlegt, að heimilin
hefðu vanrækt að brýna fyrir börnunum þá
siðferðislegu skyldu, að auðsýna farlama fólki
tilhlýðilega nærgætni, því enginn veit sína æf-
ina fyr en öll er.
Betur má ef duga skal
Nú er liðin rúm vika frá því, er hið fimta
sigurlán canadizku þjóðarinnar hóf göngu sína,
og þó nokkuð hafi þegar unnist á, er það sýnt,
að frekari samtaka og frekari átaka er þörf,
ef hin tiltekna upphæð á að fást á hinu ákveðna
tímabili; en náist hún ekki í tæka tíð, verður
útboðstíminn vitanlega framlengdur. En með
hliðsjón af því hve gott er í ári, og yfirleitt
mikið um atvinnu, ætti ekkert að vera því til
fyrirstöðu, að lánsupphæðin náist, jafnvel á
styttri tíma, en áætlað var.
Auðurinn er afl þeirra hluta, sem gera skal.
Canada er eitt hið allra auðugasta land í heimi,
og náttúrufríðindi þess svo að segja ótæmandi;
vanefnum verður því ekki undir neinum kring-
umstæðum um kent, ef framgangur lántökunnar
torveldast eða dregst á langinn.
Menr\ verða að láta sér skiljast, að lántaka
þessi er óhjákvæmileg, og þótt upphæðin kunni
að vaxa einhverjum í augum, þá er hún engu
að síður það allra minsta, sem stjórnin getur
komist af með, vegna hinnar risafengnu stríðs-
sóknar þjóðarinnar, sem vaxandi fer með degi
hverjum. Mannfrelsið verður aldrei of dýru
verði keypt.
Dapurlegar horfur
Fyrir skömmu gerði ráðherra Indlandsmál-
efna, Mr. Amery, það lýðum ljóst í brezka þing-
inu, að í sumum fylkjum Indlands geisaði um
þessar mundir svo alvarlegt hallæri, einkum í
Eengal, að tugþúsundir manna og kvenna hefðu
á tiltölulega skömmum tíma látið líf sitt af
völdum þess. í borginni Calcutta hafði dauðs-
föllum, að því er Mr. Amery sagðist frá, fjölgað
um 30 af hundraði á síðastliðnum þremur mán-
uðum; þetta eymdarástand á að miklu leyti
rætur sínar að rekja til uppskerubrests á hrís-
grjónum, sem er á mörgum svæðum m^egin-
framleiðslugrein landsmanna. Nú hefir brezka
stjórnin tekið sér fyrir hendur, að ráða fram
úr þessum vandræðum Indverja með vistasend-
ingum til landsins, þótt treglega gangi vegna
tilfinnanlegs skorts á skipakosti. Hér er verk-
efni fyrir hendi, sem Canadastjórn ætti ekki
að láta liggja afskiftalaust, því hér í landi er
gnótt vista, sem þjóðin getur auðveldlega verið
án. Hér er um mannúðarmál að ræða, sem varð-
ar allar þjóðir jafnt, sem af einhverju hafa að
miðla.
Gullbrúðkaup í Blaine
Uppi á allhárri hæð, austur af
Blaine, hafa búið um nokkurra
ára skeið heiðurshjónin, Sigur-
jón og Jóna Björnsson. Frá heim-
ili þeirra er útsýn hin fegursta í
allar áttir. Þar er gestum og
gangandi gott að koma; ekki að-
eins til að njóta fegurðarinnar
hið ytra, heldur einnig til að
njóta ylríkrar gleði í gistivináttu
hjónanna.
Sunnudaginn 19. sept. var
óvenju gestkvæmt hjá þeim.
Mill 40 og 50 vinir og vanda-
menn heimsóttu þau þann dag, í
tilefni af því að þau höfðu þá
verið gift í full 50 ár. Tvö af
börnum þeirra og fjölskyldur
þeirra voru viðstödd: Björn, frá
Seattle, kona hans og þrír synir
og Guðrún (Mrs. Carlstrom) frá
Vancouver, maður hennar og
tvær dætur. Önnur dóttir Sigur-
jóns og Jónu, Mrs. Goodman í
Winnipeg, gat ekki komið, en hun
og fjölskylda hennar sendi lukku-
óskaskeyti. Ágætis veitingar voru
frambornar og gullbrúðhjónm
sátu prúðbúin og með bros á brá
fyrir litlu borði, á miðju borð-
inu stóð fagurlega skreytt brúð-
arkaka og umhverfis hana var
raðað silfurborðbúnaði, sem börn
þeirra höfðu gefið þeim fyrir 25
árum. Mrs. A. E. Kristjánsson
og Mrs. Gíslason heltu kaffinu
í bollana en veitingar báru til
gestanna tvær dóttur-dætur gull-
brúðhjónanna.
Meðal vinagjafa voru tveir
gullhringar frá börnum þeirra,
“Florescent” rafljós í eldhúsið
frá Fríkirkjusöfnuði, vandaður
blómavasi, fullur að ferskum rós
um, frá kvenfélagi Fríkirkju-
safnaðar, (til Mrs. Björnsson).
Fleiri gjafir munu þeim hjónum I
hafa borist þennan dag, þó þeim
sem þetta ritar sé það ekki nægi-
lega kunnugt til að geta þess hér.
Fyrir gjöf kvenfélagsins mælti
Mrs. Kristjánsson nokkrum vel
völdum orðum til brúðarinnar,
en maður hennar afhenti, einnig
með stuttu ávarpi, gjöf safnað-
arins. Mrs. J. Vopnfjörð las upp
ávarp frá manni sínum og fylgir
það hér.
Kæru heiðurshjón, Sigurjón og
Jóna Björnsson:
Það er okkur hjónunum sönn
ánægja, að vera þess aðnjótandi
að koma til ykkar, samgleðjast
ykkur og árna heilla á gullbrúð-
kaupsdegi ykkar, og mér er ljúft
að segja fáein orð til ykkar.
Eg held, að af því fólki, sem
heimsækir ykkur í dag, hafi fáir
þekt ykkur eins lengi og við, og
eftir því sem viðkynningin leng-
ist, því vænna þykir okkur um
ykkur bæði Það eru nú því nær
30 ár síðan við hittumst fyrst,
og á þeim tíma hefi eg átt marg-
þætt viðskipti við Sigurjón, og
oft gerðum við samninga okkar
á milli án þess að stafur væri
settur á blað eða lögmaður kæmi
þar nærri, en úrslitin voru altaf
hin ákjósanlegustu.
í 50 ár hafið þið, kæru vinir,
borið hita og þunga dagsins hvort
með öðru, hrygst og glaðst hvort
með öðru, og mætt blíðu og
stríðu með þreki og hugprýði.
Hjálpsemi við nágranna og aðra
útífrá, gestrisni og góðvild haf-
ið þið auðsýnt í ríkum mæli,
enda notið verðugra vinsælda.
Guð hefir gefið ykkur mann-
vænleg börn, góðum kostum og
hæfileikum búin og ykkur hefir
auðnast að sjá álitlegan hóp
barna-barna.
Þið hafið lokið stóru d^gsverki
og eruð nú farin að þokast niður
hallann áleiðis til síðasta hjall-
ans, og eg er þess fullviss, að
þið leggið á stað í síðustu lang-
ferðina, þegar þar að kemur, sátt
við Guð og menn.
Við þökkum vináttu ykkar,
tryggð og traust, óskum ykkur
og ástvinum ykkar aíls góðs og
að aftan og æfikvöld ykkar verði
friðsælt og fagurt, en gjarnan
vildum við að heilsa og kraftur
okkar allra leyfðu að við sætum
6Uy VIGTORY BONDS
demantsbrúðkaupið og að vina-
hópurinn verði þá stærri.
Jakob Vopnfjörð
Smágjöf frá Kristjánssons hjón
unum fylgdu nokkrar línur, sem
Sigurjón óskaði að birtar væru
með þessari fregn. Eru þær því
settar hér:
Blaine; 19 sept. ’43.
Kæru vinir, Sigurjón og Jóna:
Við viljum nota þetta 50 ára
giftingarafmæli ykkar til að tjá
ykkur ástar þakkir fyrir góðvild
ykkar, glaðværð og trygga vin-
áttu okkur til handa. Megi síð-
degis geislar æfisólarinnar verma
ykkur og færa ykkur frið og
fögnuð, engu síður en árdegis-
geislarnir, og umhyggja 'vina og
vandamanna skýla ykkur fyrir
öllum haustnæðingum. Þið hafið
til þess unnið. Guð blessi ykkur
æfinlega. Þess biðja
Albert og Anna.
Islenzkir söngvar voru sungmr.
Meðal annara: “Hvað er svo
glatt”, og fyrsta versið af brúð-
kaupssálminum: “Hve gott og
fagurt”, Óhætt mun að fullyrða
að yfir þessu vinamóti sveif andi
einiægrar og fölskvalausrar vin-
áttu í garð hinna rosknu heið-
urshjóna, sem þó ætíð verða ung
í anda. Til þess var stofnað mjög
að verðugu vegna þeirra mann-
kosta sem aflað hafa þessum
hjónum vina hvar sem þau hafa
dvalið. Fjöldi vina í Winnipeg og
Argyle, og máske víðar, mundu
fúslega samþykkja þetta og
hefðu gjarnan viljað vera með í
hófinu, ef fjarlægðin hefði ekki
hindrað. Þessum línum fylgir
kær kveðja og þakkir til allra
vinanna, sem Guð hefir gefið
gullbrúðhjónunum.
A. E. K.
BORGIÐ LÖGBERG
Drengilega mælt og meint
er það af Skagfirðingum eða
eiginlega Norðlendingum, að
vilja endurreisa hina fornu
frægð Hólastóls, sem alt of lengi
hefir í dái legið, (en betra er
seint en aldrei, segir máltækið).
Grein sú er birtist í Heimskringlu
6. okt. þ. á., ber það ljóslega með
sér, að þar eru dugnaðar drengir
að verki í Skagafirði, sem eru
brautryðjendur í þessu fyrirtæki
bæði viðreisnar eða endur-
vakning Hólastóls og minningu
Jóns biskups Arasonar. Með
bæði þessi atriði er farið eins
rétt’með að mínu áliti eins og
framast er mögulegt, eins og
Norðlendinga er von og vísa.
Með fáum orðum vil eg minn-
ast Jóns biskups Arasonar. Það
er líklega litlum vafa bundið að
hann hefir verið harður í horn
að taka, og yfirgangsmaður
mikill. En hann mun samt sem
áður verða álitinn af fleirum en
mér, síðasti víkingurinn af ís-
lenzku þjóðinni. Höfðinglyndur
var hann þegar því var að
skifta, óg gestrisinn, og gleði-
maður við gesti sína.
Einnig mun það engum vafa
bundið, að þó að Jón biskup
væri strang kaþólskur, þá var
það samt föðurlands frelsisást
sem reið honum að fullu, og
fyrir þá ástæðu lét hann lífið,
að hann vildi ekki að föðurland-
ið væri undir kúgunarveldi ann-
ara þjóða.
Mér finst þetta vera mál sem
að Þjóðræknisfélagið ætti að taka
til meðferðar, því að alþj'ðumál
er þetta.
Eg sem þessar línur skrifa er
ekki Norðlendingur, nei, Vest-
firðingur er eg, en fyrst og fremst
hefir mér altaf þótt vænt um
Jón Arason fyrir hans hetjuskap
og svo líka 12 liður frá honum,
að honum meðtöldum sjálfum.
N. Ottenson