Lögberg - 04.11.1943, Blaðsíða 7

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 4. NÓVEMBER 1943.
7
Alexander hershöfðingi
Sigur Bandamanna í Egiplalandi og Líbyu á síðastliðn-
um vetri má öðrum fremur þakka einum manni, Alexander
hershöfðingja. Hann hafði yfirstjórn hersins, lagði á ráðin
og fylgdist með framkvæmd þeirra. Mountgomery, sem var
næsti undirmaður hans og framkvæmdi fyrirskipanir hans,
hefir hlotið meiri frægð, en það stafar ekki sízt af því, að
Alexander lætur jafnan lítið á sér bera.
Þegar Libyustyrjöldinni lauk, var Alexander yfirstjórn-
andi herja Bandamanna í Túnis, en Eisenhower var yfir-
maður alls herafla þeirra í Afríku. Það var Alexander,
sem lagði á ráðin um Túnisstyrjöldina og leiddi hana lil
sigursælla lykta. Þá hefir hann unnið öðrum meira að inn-
rásinni á Sikiley, eins og sjá má á því, að hann hefir verið
skipaður landstjóri þar.
er hæfileiki hans til að koma sér
vel við menn, vinna sér vinsemd
þeirra og tiltrú.
Alexander hefir alveg sérstaka
hæfni til að hlusta á menn, en
það er mikilsverðara en marga
grunar.
Hann er líka sérstaklega vin-
margur. Það má segja, að til
herstöðva hans sé stöðugur
straumur af mönnum, er koma
Alexander hershöfðingi er 51
árs. Hann er írskur að ætt og
uppruna. Þegar fyrri heims-
stvrjöldin hófst var hann orð-
inn liðsforingi. I þeirri styrjöld
gat hann sér gott orð og jafnan
síðan, eins og sjá má á því, að
hann hlaut hershöfðingjatign
45 ára gamall og var þá yngsti
hershöfðingi Breta.
Þegar styrjöldin hófst 1939
var Alexander stjórnandi fyrsta ; tif að heimsækja hann. Það eru
herfylkisins, er fór til Frakk- j herforingjar og stjórnmálamenn
lands. Við Dunkirk tók hann við °- s- frv- Hann Setur veitt öllum
yfirstjórn brezka hersins, er
Gort lávarður fór til Englands.
Hann steig þar seinast altfa
breskra hermanna á skipsfjöl og
vann jafnt hermönnum sínum
allan tímann meðan liðflutn-
ingarnir stóðu yfir. Seinasta
daginn við Dunkirk klæddist
hann skrautlegasta búningi
enskra hershöfðingja og þótti
það mjög í frásögur færandi.
íslendingar munu minnast ekki
ósvipaðra sagna af Skúla íó-
geta.
í ársbyrjun 1942 var Alex-
ander falin yfirherstjórn í
Burma. Vörnin þar var von-
laus, en hann stjórnaði undan-
haldinu með slíkum ágætum, að
það mæltist hvarvetna vel fyrir,
þegar honum var falin her-
stjórnin í Egiptalandi síðastliðið
sumar.
Enski blaðamaðurinn, . Allan
Moorehead, er var í Tunis, þeg-
ar styrjöldin geisaði þar, sendi
þá blaði sínu frásögn þá um
Alexander, er hér fer á eftir
nokkuð stytt:
- — Hæfileikar Alexanders felast
ekki í því, að hann sé leikari
eða yfirborðsmaður, sem veki
þannig á sér athygli og aðdáun.
Það er ekki neitt við útlit hans,
framkomu eða talsmáta, er dreg-
ur að honum athygli.
Eg hefi séð hann nokkuð oft
undir ólíkum kringumstæðum.
Hann hefir altaf verið eins,
snoturlegur og snarlegur. Höf-
uðið er lítið, augnaráðið kalt.
Hann talar hratt en þægilega
og lætur sér oftast nægja að
segja stuttar, gagnorðar setn-
ingar. Ýmsar setningar hans
hafa verið notaðar sem kjörorð
af hermönnum hans.
Einkalíf hans er líka mjög
venjulegt. Irskur riddaraliðs-
ttiaður, málari í tómstundum, á
konu og þrjú börn — allt er
þetta mjög algengt.
Hann er lítið gefinn fyrir að
láta bera á sér opinberlega,
sennilega miklu minna en flest-
ir hershöfðingjar. Þótt hann
stjórnaði sigursókn Breta í Li-
byu, kom hann nær aldrei fram
er herinn hélt hátíðlega innreið
sína, t. d. í Tripolis.
Hann er vingjarnlegur og
greiðasamur við stríðsfréttarit-
ara. En þeir koma oftast litlu
fróðari af fundi hans. Hann hefir
lag á að láta umræðurnar snúast
á þann veg.
Vegna þess hvað Alexander er
blátt áfram og ósérkennilegur í
öllu hátterni sínu, er næsta erf-
itt að kynnast honum til hlítar
og gera sér grein fyrir hæfileik-
um hans. En hvarvetna, þar sem
hann vinnur eða hefir unnið,
uaætir manni sú lýsing á hon-
um, að hann komi sér vel við
alla. Það er ekki ólíkleg tilgáta,
að þetta sé lykill að “leyndar-
dóminum” um hann.
Það, sem má sín meira en mikil
starfsorka og þrautseigja hans,
móttöku og állir virðast fara
ánægðari af fundi hans.
Framar öllu má þakka vin-
sældum hans, hversu vel honum
hefir tekizt.»Hann hefir óvenju-
legt lag á að fá menn til að
vinna fyrir sig. Hann gerir það
ekki með ofsa og eldmóði, heldur
með hóflegri og skynsamlegri
röksemdafærslu.
Lifnaðarhættir Alexanders eru
mjög fábreyttir. Hann fer venju-
lega á fætur kl. 6 30, borðar
morgunverð með ýmsum foringj-
um sínum og fer síðan oftast til
vígstöðvanna, ýmist í flugvél eða
bifreið. Þegar hann hefir heim-
sótt hinar ýmsu herþeildarstöðv-
ar, fer hann iðulega til hersve't-
anna í fremstu víglínu, ræðir við
hermennina þar, fregnar álit
þeirra og athugar staðhætti eins
vel og hann getur í gegnum
kíki sinn. Það er ekki ósjald-
gæft að sjá Alexander á fremstu
vígstöðvum með landabréf á
knjánum, kíki fyrir augum og
liðsforingja hjá honum, er skýra
fyrir honum fyrirætlanir sínar
um næstu árás á andstæðing-
ana.
Síðari hluta dagsins heldur
Alexander heim til aðaibæki-
stöðva sinna aftur, hefir fund
með herráði sínu, afgreiðir ýms
erindi o. s. frv. Klukkan 21.30
er hann venjulega háttaður og les
skemmtirit stuttan tíma áður en
hann fer að sofa.
Á aðalbækist.öðvum Alexand-
ers er allt mjög einfalt og óbrot-
ið. Meðan Tunisstyrjöldin st.óð
yfir, yfirgaf hann vígstöðvarnar
ekki nema í 2—3 skipti, er hann
fór til fundar við Eisenhower í
Algier.
Þó að hann kunni að vera
orðinn þreyttur, verður þess
ekki vart. Hann vinnur, borðar
og sefur jafn reglubundið og í
upphafi stríðsins og engin
breyting er sjáanleg á honum.
Mér dettur þó ekki í hug að
halda, að hann sé nein vél. Eg
álít heldur ekki að hann sé frá-
bær yfirburðamaður Eg vil held
ur segja, að hann sameini marga
algenga hæfileika góðra her-
manna. Einn hæfileikinn ber
ekki annan ofurliði. Hann er laus
við mótsetningar. Jafnvægið er
mesti kostur hans.
Hann er laus við allt ofstæki.
Hann reykir og drekkur, en
hvorttveggja í fullkomnu hófi.
Það er hófsemd hans og jafn-
vægi, er gerir hann öruggari
flestum hershöfðingjuni. —
Jón: Menn tala um, að sumir
verði gráhærðir af hinu og þessu.
Björn: Já — en eg hef séð mann
verða hvíthærðan á einu augna-
bliki.
Jón: Það er hræðilegt, hvernig
átti það sér stað?
Björn: Hann fékk mjölpoka of-
an í kollinn á sér.
Þáttur af Eiríki í
Ormalóni
Heimildarmaður minn að þess-
um sögum, var Jón Eiríksson
gullsmiður, sem látinn er fyrir
nokkrum árum á Gimli F. H.
Húsviijunin.
Þegar séra Vigfús Sigurðsson
hafði tekið við Svalbarðs presta-
kalli í Þistilfirði og kvnst sóknar-
fólki sínu þar, fanst honum að
flest af því sem á að prýða menn
í góðri hegðun við kristni og
kirkjun, væri bæði halt og van-
að hjá því. Sumir bændurnir
voru drykkjumenn, og var það
jafnvel siður þeirra og gamall
vani, að hafa brennivínsfiösku í
brjóstvasa sínum eða þá kútholu
við hnakkinn til að gleðja sjálfa
sig og kunningja sína á, þegar
fundum þeirra bar saman við
kirkjuna á messudögum, þenn-
| ann ljóta blett á siðferði þeirra
j vildi prestur nudda sem fyrst af
þeim, Annað var það sem presti
þótti lýsa kæruleysi þeirra, að
jafnvel hver maður sem kom til
kirkju lét hund elta sig, hann
gat ekki skilið hvaða erindi þess-
ir Andrar, Bósar og Lokar áttu
þangað, þó þeir greiin bæru ekki
Bakkus í kollinum, þó voru þeir
þó að eðlisfari, drambsamir ribb-
aldar og áflogaseggir og sjálf-
sagt að þreyta orustur sínar og
einvígi við kirkju veggina, þetta
þótti presti glepja kirkjufriðinn,
því stundum heyrðist ekki eitt
einasta orð' af því sem hann
sagði fyrir þessum orustugný.
Sr. Vigfús var skyldurækinn við
öll prestsverk sín, hann vildi
stuðla til þess af alefli að sóknar-
fólkið sitt eldra og yngra, yrði
það sem í hans valdi stóð, sæmi-
lega vel upplýst í kristnum fræð-
um, og framkomu gagnvart sjálfu
sér og samtíð sinni. Ekki síst ung
lingarnir og börnin, sem voru að
alast þar upp.
Árlega fór hann í húsvitjunar
ferð um alla sóknina, lét hann
þá gamla sem unga lesa og áminti
foreldra um að búa börn sín sem
best undir-fermingu, sem komin
voru á þann aldur, svo hann
þylrfti ekki að vísa þeim frá
þeirri athöfn fyrir þekkingar-
leysi í kristilegum fræðum
þetta síðast talda viðurkendu
húsfeður og mæður að væri vel-
meint hjá presti og skildi að það
stóð í verkahring hans.
En hitt, þetta um flöskuna og
kútinn fanst sumum bændunum
óþörf afskiftasemi, aldrei höfðu
séra Jón Benediktsson eða séra
Guðmundur Þorsteinsson, sett
neitt út á það þó þau hjúin,
kútur og flaska, yrðu þeim sam-
ferða til kirkju, þeir hefðu bara
glaft hjarta sitt við þau með
sóknarbörnum sínum, og verið
betri menn á eftir. Enginn mundi
heldur eftir því að þeir hefðu
sett sig upp á móti því þó rakka
greyin fylgdu eigendum sínum
til kirkju. En altaf koma’ nýir
siðir með nýjum herrum, sagði
fólkið, kröfuharður þótti sóknar-
bændum þessi nýji prestur í öll-
um innheimtum fyrir sig sjálf-
an og kirkjuna, landskuldir af
kirkjujörðum setti hann upp um
einn sauð, og lét reka tvö lömb
til fóðurs þangað sem ekki hafði
verið nema eitt áður, út af
þessum tilþrifum prests risu
þrætur og málaferli milii hans
og bændanna. En málaferlin urðu
þeim þungleikin við prestinn,
hann vann hvert einasta mál
móti þeim, og urðu þeir svo að
sitja og standa eins og honum
sýndist.
Eiríkur á Ormalóni var þá
maður á sjötugsaldri og lítið
orðið eftir af honum nema skapið
og skinnið, en það sagðist hann
hvorugt láta fyr en dauðinn tæki
þau frá sér, börn hans voru þá
fullorðin, sum gift og hin í vinnu
mensku, Mundi sem getið er um
í næstu sögu hér að framan, var
þar enn, og hafði sáralítið farið
fram í lestri og bænagerð. Eitt-
uHinuBnKBanDi
Jón Thordarson
Jón Thordarson
1860—1943.
Áttunda október s. 1. var Jón
Þórðarson á Langruth borinn til
grafar. Hafði hann átt heima þar
í bygðinni í hart nær hálfa öld,
og í öllum hlutum reynzt hinn
mesti sóma og dugnaðarmaður.
Hann var fæddur 25. nóvember
1860 að Innra-HólmiÁ Akranesi.
Foreldrar hans voru Þórður
Björnsson, og kona hans Guðrún
Jónsdóttir, ættuð úr Lundareykja
dal í Borgarfirði, hálfsystir Tóm-
asar Jónssonar “ríka” á Skarði.
Ólst hann upp á fæðingarbæ sín-
um til 10 ára aldurs, en þá dó
móðir hans, en faðir hans mun
hafa verið dáinn þá nokkrum
árum áður. Nokkur næstu árm
dvaldi hann hjá Guðfnundi bónda
Jörundssyni á Dægru á Akranesi.
Sextán ára gamail tók hann að
stunda sjómensku, og varð bratt
fovmaður. Stundaði hann upp frá
því formennsku við sjóróðra
meðan hann dvaldi á íslandi. Var
hann talinn harðdrægur sjósókn
ari og bráðheppinn til fanga.
Á íslandi átti Jón síðast heima
á Nýjabæ á Akranesi. Þaðan
fluttist hann vestur um haf og
kom til Winnipeg' í júlímánuði
árið 1886. Tók hann þá strax að
stunda járnbrautarvinnu,sem var
þá helsta atvinnugrein innflytj-
enda. Árið 1890 giftist hann GrrtS-
finnu Tómasdóttur frá Litla-Ár-
móti í Árnessýslu. Reistu þau
brátt bú í Þingvallabygð í Sask.,
og áttu þar heima í fimm ár.
Árið 1895 fluttust þau austur að
Manitoba-vatni og festu sér bú-
jörð nálægt þar sem nú er Lang-
ruth bær, og þar bjuggu þau all-
an sinn búskap síðan.
Þau Jón og Guðfinna gátu sér
hið mesta sæmdarorð bæði inn-
an og utan sveitar. Jón var strax
athafnamikill í búsýslu sinni, og
heimili hans fyrirmyndarheimili.
Hann var félagslyndur maður, og
lét ekkert það er bygðinni mætti
teljast til heilla sér óviðkomandi.
Hann beitti sér með miklum
dugpaði fyrir ýmsum velferöa-
málum bygðarinnar, svo sem
byggingu samkomuhúss og
kirkju. Hann var forseti Herðu-
breiðar safnaðar á Langruth í
tíu ár, og sat á kirkjuþingum sem
fulltrúi þess safnaðar oftar en
einu sinni. Halldór Daníelsson,
sveitungi hans og vinur gefur
Jóni þann vitnisburð í grein sem
hann ritaði um hann í Almanak
O. Th., fyrir nokkrum árum, “að
hann hafi verið örlátur í fram-
lögum til félagsmálefna, og ávalt
reiðubúinn að rétta hjálparhönd
einstökum mönnum, sem urðu
fyrir eignatjóni vegna slysa eða
vanheilsu. Hann var stefnufast-
ur maður, og tillögugóður um
öll þau mál sem hann lét sig
varða.”
Þeim hjónum varð átta barna
auðið; eru þau talin hér eftir
aldri: Tómas Ingimar; Albert
Þórður; Guðmundur Frímann;
Guðjón; Guðrún Viktoría; Gustaf
Adolf (d. 1932); Bjarniog Gordon.
Einnig tóku þau eina stúlku til
fósturs á barnsaldri. Er hún syst-
urdóttir Mrs. Thordarson, og
heitir Guðfinna Jónína (f. Ólaís-
son) nú gift manni að nafni Cecil
Crunk, og búsett í Winnipeg. Auk
þessara barna og ekkjunnar læt-
ur Jón eftir sig tvo bræður hér
í landi, þá Bjarna í Foam Lake,
Sask., og Björn í Amaranth, Man.
Jón lézt að heimili 9Ínu á
Langruth 5. október, eftir stutta
legu. Jarðarförin fór fram írá
kirkjunni þar í bænum. Var hún
mjög fjölmenn, og bar á ýmsan
hátt vott um hina miklu virð-
ingu og þakklæti sem bygðar-
búar báru í hjarta til hins látna
leiðtoga og fjölskyldu hans.
V. J. E.
hvað höfðu þeir kynst prestur
og Eiríkur, nóg til þess að þeim
varð uppsigað í orðum hverjum
við annan. Prestur var stórlynd-
ur, og orðhvass ef hann reiddist
og lét ekki kotbændur standa
uppi í hári sér. Eiríki þótti það
vænt um hærur sínar að hann
leið þá ekki heldur prestinum
að hanga í þeim án þess að urra.
Eitthvert sinn hafði prestur spurt
Eirík að því hvort það væri satt
sem sér hefði verið sagt, að hann
bæri djöfulinn í vösum sínum,
Eiríkur svaraði, sá ætti ekki að
spyrja svona sem ber hann undir
prestshempunni. Einu sinni þegar
þeir rifust, sagði Eiríkur við
prest, beygðu þig skömmin þín,
svo eg geti gefið^þér á báða
kjaftana.
í Ormalóni var húsmensku
maður, sem Sigmundur hét, ekki
er getið um annan búpening hans
en eina kú, svarta á lit. Einhvern
dag fréttist það að Ormalóni að
Vigfús prestur væri a ferð um
sveitina í húsvitjun og myndi
hann koma þangað næsta dag.
Kallaði þá Eiríkur á Munda eitt-
hvað afsíðis og mælti til hans
þessum orðum: Nú er Svalbarðs
Fúsi á næstu grösum á húsvitjun-
arferð hingað, heyrir þú það
bölvaður tossinn þinn, sem ekki
getur lært svo mikið sem borð-
bæn, hvað ætlarðu að segja við
Fúsa, þegar hann opnar bókina
til þess að láta þig lesa. Mundi
vissi ekki hverju hann átti að
svara, glápti bara ú Eirík, og
steinþagði. Eg skal nú kenna þér
ráð skömmin þín, svo þú verðir
þér ekki til algerðrar skammar,
íyrir honum Fúsa, þegar hann
kallar þig til að lesa, þá skaitu
segja við hann: kystu hana
svörtu kussu hans Sigmundar.
Mundu nú eftir þessu bölvuð
skömmin þín. Og skammastu nú
frá augum mínum. Eins og áður
er sagt kom prestur þangað næsta
dag, honum var boðið inn og var
Eiríkur hinn kátasti og sýndist
leika á alls oddi við prest. Mundi
stóð hjá Eiríki og glápti á þenn-
an velklædda mann. sem kom-
inn var. Prestur sdgðlist hafa
komið þangað til að húsvitja,
tók bók úr tösku sinni, og bað
Munda að lesa fyrir sig nokkr-
ar línur. Hérna lambið mitt, lestu
nokkrar línur, sagði prestur, og
benti Munda að koma til sín,
Mundi kallaði þá til prests og
sagði: Diddu ana vöddu duddu
ans imunda. Prestur leit til Ei-
ríks og spyr hvað segir blessað
barnið. Þá svarar Eiríkur, það
er ekki nema viljinn fyrir hon-
um Munda greyinu, hann segir
þér að kyssa hana svörtu kussu
hans Sigmundar. Prestur stóð
orðlaus um stund, horfði á Eirik
heiftar augum. Stakk bókinni í
töskuna og fór. Sigríði, konu
Eiríks féll þetta atvik stórilla,
sýr.di hún honum fram á það
hvaða stórskömm hann hefði gert
sjálfum sér og heimili þeirra með
þessu, þá sagði Eiríkur: Þetta
sléttist alt saman Sigríður mín,
við Fúsi sættumst heilum sáttum
áður en eg d-ey. Það varð líka,
að sagt er, þegar Eiríkur lá bana
legu sína sendi hann eftir séra
Vigfúsi til að þjónusta sig, kom
prestur strax þangað og fram-
kvæmdi það verk. Er þá sagt að
þeir hafi lesið bænir saman og
sæst heilum sáttum. Eiríkur dó
1866 þá hátt á níræðisaldri, fædd-
ur um 1780.
Móðirin: Einar! Hættu að draga
köttinn á rófunni.
Einar: Eg held bara í rófuna
— það er kötturinn, sem dregur
mig.
* * *
“Köstum vopnunum!” sagði
ungfrú Rósamunda, þegar hún
tók niður hárkolluna og lagði
hana á snyrtiborðið.