Lögberg - 25.11.1943, Blaðsíða 1

PHONES 86 311
Seven Lines
. x
Ltt*1*
Coí- ^
For Betier
Dry Cleaning
and Laundry
PHONES 86 311
Seven Lines
Cot- and
Saiisfaclion
56 ÁRGANGUR
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. NÓVEMBER 1943.
NÚMER 47
Árnaðaróskir
Eftirfarandi árnaðaróskir frá
forseta Þjóðræknisfélagsins áttu
að lesast upp við stofnun deildar
innar á Gimli, en náði eigi þang-
að í tæka tíð. Ritstj.
a ... j
Góðir fslendingar!
Lengi hefi eg alið þá ósk í
brjósti og einnig hvatt til þess,
bæði á ársþingi Þjoðræknisfél-
agsins og annarsstaðar, að stofn-
uð yrði þjóðræknisdeild á þessum
sögufrægu slóðum íslendinga í
landi hér. Er mér það því hið
mesta fagnaðarefni, að fyrir öt-
ula viðleitni fulltrúa félagsins og
drengilegar undirtektir bygðar-
fólks, rætist sá draumur á þess-
um stofnfundi. Tel eg þennan
dag því merkisdag bæði í sögu
bygðarinnar og þá eigi síður í
sögu Þjóðræknisfélagsins, og vil í
nafni stjórnarnefndar þess þakka
hjartanlega öllum þeim, sem unn
ið hafa hér að þörfu verki og
tímabæru. Knýjandi skyldustörf
valda því, að eg er hér eigi stadd-
ur til þess að bera þær þakkir
fram persónulega af hálfu nefnd-
arinnar og félagsins.
íslenzk hreysti og manndóms-
lund, íslenzkar sjálfstæðis- og
menningarhugsjónir, eru skráðar
djúpstæðu letri í landnámssögu
þessarar söguríku byggðar. Á
þessum slóðum háðu íslenzkir
menn og konur hina þyngstu
brautryðjendabaráttu, en létu
eigi bugast af hinum miklu örð-
ugleikum og ruddu óðrum braut
til sigurs með fórnfúsu starfi
sínu og hetjuskap. Og þess ber
sérstaklega að minnast, að sú
barátta var háð í sann-íslenzk-
um anda og á íslenzkum menn-
ingargrundvelli, í anda þeirra
vormanna heimaþjóðar vorrar,
er höfðu þessa stefnuskrá: ,lís-
lendingar viljum vér allir vera;
vér viljum vernda mál vort og
þjóðerni”. Því ber þessi bygð
nafnið Nýja-ísland og því var
þessi bær nefndur Gimli eftir
hinum fornhelga guðabústað
norrænna manna.
Með því að taka höndum sam-
an við Þjóðræknisfélagið með
stofnun þessarar deildar hafa arf
takar og afkomendur íslenzkra
frumbyggja á þessum slóðum
sýnt það í verki, að þeir vilja
varðveita og ávaxta sem lengst
íslenzk menningarverðmæti og
hugsjónaarf, er landnemum af
vorum stofni reyndust sigursæl
í brautryðjenda-baráttu þeirra.
í þeirri ákvörðun felst eigi að-
eins hin ágætasta ræktarsemi,
heldur eigi síður menningarleg
forsjálni af fremsta tagi, því að
trúmenskan við sjáifan sig, við
hið fegursta og dýrmætasta í
ætt manns og erfðum, hefir jafn-
an reynst vænlegast til heilla og
andlegs þroska. Með þeirri að-
stöðu mun einnig þjóðbrot vort
hérlendis leggja drýgstan og
varanlegastan skerf til menning-
Sr þessarar merkilegu og vaxandi
þjóðar.
í þeim anda býð eg hina nýju
Þjóðræknisdeild hér á Giníli vel-
komna í Þjóðræknisfélagið og
óska henni velfarnaðar og langra
lífdaga; en sérstaklega óska eg
þess, að hún megi verða sannur
gróðurreitur íslenzks máls og
annara menningarerfða, félags-
fólki hennar og bygðinni í héild
til gagnsemdar og ánægjuauka.
Vinsamlegast,
Richard Beck.
Þjóðrœknisdeild með
80 meðlimum stofnuð
á Gimli
í síðasta blaði var skýrt að
nokkru frá undirbúningi vænt-
anlegrar Þjóðræknisdeildar á
Gimh, og þeim ágæta byr, sem
mál það þá fékk; að því var
ennfremur vikið, að í ráði væri,
að stofnun deildarinnar kæmi til
framkvæmda síðastliðinn mánp-
dag, og varð það orð að sönnu.
Af hálfu Þjóðræknisfélagsins
mættu við deildarstofnunina Ás-
mundur P. Jóhannsson, Einar P.
Jónsson og frú, og Guðmann
Levy og frú. Stofnfundurinn var
haldinn í ráðhúsi Gimli bæjar,
og var hann settur af Ásmundi
P. Jóhannssyni, er kvað þá næst
liggja fyrir, að kjósa íundarstjóra
og skrifara. Til fundarstjóra var
kosinn í einu hljóði Jón Laxdal
skólastjóri, en skrifarastarfið féll
á herðar Sigurði Baldvinssyni.
Farfuglarhir frá Winnipeg
skýrðu með stuttum tölum til-
efni fundarins, auk þess sem
Einar P. Jónsson las upp erindi
það eftir séra V. J. Eylands, sem
birt er á öðrum stað hér í blað-
inu, en hann gat eigi sjálfur flutt
sakir embættisanna. Að því búnu
var það samþykt í einu hljóði,
að deildarstofnun færi fram, og
því næst kosið í embætti, fóru
kosningar sem hér segir:
Forseti Dr. Kjartan Johnson.
Varaforseti W. J. Arnason.
Skrifari frú Hilda Shaw.
Fjármálaritari Th. Thordarson.
Féhirðir Elías Ólafsson.
f skólanefnd voru kosnar frú
Lára Tergesen, frú Ingibjörg
Bjarnason og frú Hilda Shaw.
Það skal tekið fram með verð-
skulduðu þakklæti, að skólaráð
Gimli-bæjar hét hinni nýstofn-
uðu Þjóðræknisdeild ókeypis að-
gangi að kennslustofu miðskól-
ans þar í bænum, ásamt nauð-
synlegum kennsluáhöldum, til af
nota við íslenzkukennsluna, sem
þar verður bráðlega stofnað til.
Alveg sérstaka ánægju vakti
það, að Dr. Johnson, sem vitan-
lega er marghlaðinn störfum,
skyldi takast á hendur forustu
deildarinnar; hann er enn korn-
ungur maður, frábærilega vel að
sér í íslenzku, og kunnur að trú-
mensku við íslenzkar menning-
arerfðir; yfir höfuð eru báðar
nefndirnar, framkvæmdar- og
skólanefnd, skipuð einvalaliði, og
spáir það góðu um framtíð deiid
arinnar; það var hlutaðeigendum
öllum- ósegjanlegt ánægjuefni,
hve rík og samstilt eindrægni
kom hvarvetna í ljós hjá þeim
öllum, sem að deildarstofnuninni
stóðu.
+ -f -f
ÚRSLIT AUKAKOSNINGA.
Við aukakosningar þær, til
fylkisþingsins í Manitoba, sem
fram fóru í Brandon og Portage
la Prairie kjördæmunum á
fimtudaginn þann 18. þ. m., urðu
úrslitin þau, að í hinu fyrnefftda
kjördæmi sigraði frambjóðandi
C.C.F. flokksins Dr. D. L. John-
son, en í hinu síðarnefnda stuðn-
ingsmaður Garson-stjórnarinnar,
C. E. Greenlay.
♦ -f -f
SÍMALÍNA FRÁ EDMOUNTON
TIL FAIRBANKS.
Nýlega er búið að leggja síma-
línu alla leið frá Edmonton til
Fairbanks, Alaska, og er það
2,026 mílur. Sumstaðar þar sem
mennirnir unnu að þessu verki
var frostharkan 60° fyrir neðan
zero og þeir urðu að sprengja
holur í jörðina fyrir símastaur-
ana. Þotta er í fyrsta sinn í sög-
unni sem Bandaríkin hafa verið
í símasambandi við Alaska.
CANADISKI HERINN
Á ÍTALÍU AUKINN.
Nýlega hefur verið sendur
mikill liðsafli Canadiskra her-
manna til Italíu og munu Cana-
disku hersveitirnar þar mynda
sérstakan Canadiskan her undir
forustu Canadiskra herforingja.
-f -f -f
LAUSN MOSLEYS
VELDUR ÓÁNÆGJU.
Sir Oswald Mosley, foringi
fasista á Bretlandi, sem setið hef-
ur í fangelsi ásamt konu sinni
síðan stríðið hófst, var nýlega
slept lausum af stjórninni, vegna
þess að hann varð veikur og
þurfti að ganga undir uppskurð.
Þetta hefur vakið megna óánægju
á Bretlandi. Margir krefjast þess
að Mosley sé þegar settur aftur
í fangelsi; því það séu svik við
þann málstað sem við erum að
berjast fyrir að sleppa slíkum
manni lausum, og að hann geti
fengið þá læknis aðstoð sem hann
þarfnast í fangelsinm
Bernard Shaw segir að það
sé vitleysa ein að ala manninn
í fangelsi; það ætti þegar að
rannsaka mál hans, og ef hann
er sekur, að skjóta hann.
-f -f -f
FRÆÐSLU- OG VARNARVIKA.
Eins og þegar hefir verið aug-
lýst, hefir vikan frá 21. til 27.
þ. m., verið válin til fræðslu-
og varnarráðstafana í sambandi
við kynsjúkdóma, sem alment
eru taldir skæðir erkióvinir
hvers þjóðfélags sem er; og þó
ástandið hér sé ef til vill hvergi
nærri eins alvarlegt í þessu eíni
og með ýmsum öðrum þjóðum,
þá er það eigi að síður á því
stigi, að heilbrigð skynsemi og
borgaraleg ábyrgðartilfinning
krefjast þess, að tekið verði al-
varlega í taumana, og það sem
allra fyrst. Deild hinna yngri
manna í viðskiptaráði Winnipeg-
borgar, hefir beitt sér fyrir um
það, í samráði við heiíbrigðis-
málaráðuneyti fylkisstjórnarinn-
ar, að skipuleggja fræðslu- og
varúðarráðstafanir í máli þessu,
og er þess vænst, að almenmngur
veiti þeim fylstu, hugsanlega
samvinnu; að öðru leyti vísast
til auglýsingar frá City Hydro,
sem nú birtist hér í blaðinu, og
innifelur mikilvægar upplýsing-
ar í þessu alvarlega vandamáli.
-f -f -f
FLOKKSÞING.
Samtök frjálslynda flokksins í
Manitoba, halda ársþing á Fort
Garry hótelinu hér í borginni
þessa dagana; verður þar kosin
ný framkvæmdarstjórn; þess er
getið til, að C. Rhodes Smith
fylkisþingmaður, muni verða
kjörinn til forseta.
Góður gestur
iGuðmundur Frímann:
Einn hinna glæsilegu fulltrúa
Björnson-fjölskyldunnar í Minn-
eapolis, E. Hjálmar Björnsson,
kom hfngað á föstudagsmorgun-
inn var, og flutti þá um kvöldið
við ágæta aðsókn, erindi á veg-
um United College; hann hvarf
heimleiðis á sunnudaginn.
Hjálmar dvaldi á íslandi í tvö
ár, og hafði þar með höndum
fyrir hönd Bandaríkjastjórnar
yfirumsjón með láns- og leigu-
%
lögunum, varðandi Island; hann
er hinn mesti djúphugsuður, og
glæsimenni að vallarsýn; vel ber
Hjálmar íslandi og íslenzku þjóð-
inni söguna, og á heimaþjóðin þar
góðan hauk í horni sem hann er
á ferð.
CHRISMAS CARNIVAL.
Á fimtudags, föstudags og
laugardagskvöld, 2., 3., og 4. des.
næstkomandi, verður haldið
Christmas Carnival í winnipeg
Auditorium, til arðs fyrir hinar
ýmsu líknarstofnanir borgarinn-
ar; verður fé því, sem þannig
kemur inn, varið til jólagjafa
handa því fólki, sem fáa, eða
enga á að; fara fram öll þessi
kvöld margháttaðar skemtanir,
sem vænst er eftir að í sér hafi
fólgið slíkt aðdráttarafl, að hús-
fyllir verði öll kvöldin.
Fyrir þessu standa þjóðnytja-
stofnanir borgarinnar, svo sem
City Hydro, og þar að auki
helztu heildsölukjötverzlanir inn
an vébanda bæjarfélagsins.
VILL LÆRA AÐ FLJÚGA.
Þegar ein hinna stóru flutnings
flugvéla lenti í Montreal á sunnu
daginn, steig út úr henni 24 ára
stúlka, sem falið hafði sig í
geymsluklefa flugvélarinnar.
Hún sagði að sig langaði til að
læra að fljúga en hún hefði ekki
getað fengið tækifæri til þess á
Englandi. Hún hefði því stolist
með flugvélinni til Canada til
þess að vita hvort hún gæti hér
lært að fljúga. Ekki er vitað
hvaða ráðstafanir verða gerðar
viðvíkjandi þessari stúlku.
FLUGÁRÁS Á BERLÍN.
Á mánudagskvöldið flugu 7 til
8 hundruð flugvélar til Berlín og
vörpuðu 2,000 tonnum af sprengj
um á borgina. Er þetta sú stærsta
flugvélaárás sem gerð hefir ver-
ið á Berlín. Tuttugu og sex
sprengjuflugvélar töpuðust.
Hér getur að líta hina frægu yfirherforingja sameinuðu þjóð-
anna, þá Eisenhower og Montgomery, þar sem þeir “herða
á sjónargler” eins og Matthías komst að orði um Friðþjóf
frækna, og virða fyrir sér landslagið á ítalíu.
Síðuátu dagar Smyrlabergs-Kobba
Hún nálgaðist mig óðum nóttin langa,
sú nótt er eg þráði mest,
með hvíld og ró fyrir Kobba gamla,
hinn karlæga jarðargest.
Tak gluggann opinn, bóndi, svo blærinn
fái blásið um vanga minn.
Er sólskin úti? — Lát ylinn streyma
um mig — í þetta sinn.
Er vorblær og angan um völl og engi?
Er vöxtur kominn í ár?
Er fylking svananna horfin til heiða?
Er himininn ekki blár?
Það er kynlegt — en innan skamms held eg héðan
og hafið því allt til taks.
í sextán ár — blindur á báðum augum —
eg beið þessa gæfudags.
Það langar efalaust engan að heyra
orð mírj sem vænta má.
Og bónleiður verður sá flestum fremur,
sem fátæktin níðist á.
Eg átti ekki alltaf sök á því sjálfur,
að sultinum varð eg að bráð.
I torfristumýrum og svarðarsundum
er saga mín einkum skráð.
Eg kynntist á öndverðri æfi minni
— við átök hins snauða manns,—
þeim drottni, sem gefur, þeim drottni, sem tekur.
og daglegri breytni hans.
Eg hélt hans boðorð í blindni og veg hans
frá barnæsku jafnan gekk,
þótt stundum tæki hann mest frá þeim manni,
sem rhinnst af gjöfunum fékk.
Eg þoldi í byrjun vel álög og ólög, —
en árði, sem tæringin drap
hana Dómhildi mína og drengina báða,
við drottinn mér rann í skap.
Mig langaði að steyta hnefann til himna
af heljarmóðunnar strönd,
en einhver greip, eins og áður fyrri,
um erfiðismannsins hönd.
Og geigur við eitthvað, sem enginn skilur
hefir ógnað mér þaðan í frá.
— Eg skildi ekki hversvegna kjör mín urðu
jafn kaldsár og raun var á, —
né hversvegna lífstré mitt engan ávöxt
frá upphafi vega bar.
Nú veit eg, að rótin var rotin frá byrjun,
—að ríki mitt blekking var.
En Smyrlabergið var frá mér flekað,
eg fjandann um aðstoð bað. —
Eg elskaði kotskrattann alltof mikið,
— enginn gat skilið það.
En klársins dálæti á svipu og sulti
rann mér sjálfum í blóð og merg.
—Mín blinduðu augu sjá aðeins síðan
sólskin um Smyrlaberg.
Það verða engar háværar bumbur barðar
í byggðinni daginn þann,
sem nágrannar mínir bera út úr bænum
hinn blásnauða erfiðismann.
Það saknar mín sjálfsagt enginn
í sveitinni hyort eð er, —
og sönginn um ljótasta andarungann
að eilífu fylgir mér.
Með skuldir á baki og engar eignir
eg yfirgef þenna heim.
Með bæn, sem er ef til vill einkisvirði,
eg endurgeld hverjum þeim,
sem skola vill kroppinn han Kobba gamla,
er karlinn leggur frá strönd,
— sem þvo vill úr skeggi hans tóbaks-tauma,
hans tærðu, bökuðu hönd.
Það er eitt — aðeins eitt, sem eg þrái,
ein ósk, sem í hjarta eg ber:
að vorið með klið sinn og hvíslandi læki
verði komið, þegar eg fer.
Hún er ekki af ótta við kulda og klaka
þessi kotungsins einasta bæn,
þótt vilji hann síðustu vegferð hefja,
þegar vorar og jörðin er græn.
Það minnir ekkert á óðalsbóndans
útför og klukknahljóm,
þótt hringi við kolsvörtu kistuna mína
úr kjarrskógi fáein blóm, —
þótt stormurinn burtfarar-sálminn syngi
í sefi gulstör og reyr--
.... Á smælingja og smábænda vísu
hann Smyrlabergs-Kobbi deyr.
Dagur.