Lögberg - 02.12.1943, Blaðsíða 3

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 2. DESEMBER 1943.
3
sem Jón biskup í fljótu bragði
sýnist vera, eru þó þeir, sem
standa yfir höfuðsvörðum hans
og sona hans nú svo aumkunar-
verðir og umkomulausir meðal
sannra íslendinga, að allir sæmi-
legir menn kenna í brjósti um
þá, og vér viljum ekki þekkja
þá sem samlanda vora, en sam-
tímis eru þeir, sem lentu þar í
minnihluta, vafalaust í þeim
hópi, sem Hinrik Ibsen segir um:
“Einn með Guði, það er meiri-
hlutinn.” Þá er hið veraldlega
umkomuleysi orðið upphefð.
Fagurlega hefir minning Jóns
Arasonar varðveitzt með Islend-
ingum. Eitt af því, sem til dró,
var það, að hinn nýi siður átti
litlu fylgi að fagna meðal þjóð-
arinnar. Honum var þröngvað
upp á landsmenn. Valdhafar
hinnar nýju kirkju þorðu ekki
að ýfast við Jón Arason látinn,
því að þá vissu þeir, að þjóðinni
var að mæta: Að ýfast við hann
var að ýfast við þjóðina. Þetta
sýnir hin órjúfanlegu tengsl
milli Jóns Arasonar og íslend-
inga.
Ætt Jóns Arasonar.
Annað var það, að ætt biskups
var fjölmenn í landinu og vold-
ug. Héldu niðjar hans ýmsir
minningu hans mjög í heiðri, þar
á meðal lútherskir biskupar, og
ber þar fyrstan að telja Brynjólf
Sveinsson, er lagði hina mestu
rækt við minningu forföður síns.
Sú er sögn Árna prófessors
Magnús’sonar, að Brynjólfur
biskup hafi reiðst presti einum,
er vildi ekki drekka skál hinna
heilögu Martyra (píslarvotta),
Jóns biskups og sona hans, e*i
prestur þessi var niðji Márteins
biskups Einarssonar.
Enn segir Árni, að til skamms
tíma hafi staðið deilur milli niðja
Jóns biskups og Daða Guðmunds-
sonar. Sú er ein sögn, að rétt
fyrir aftökuna hafi Jón biskup
dreymt, að hann legði glófa sinn
á altarið í Skálholtskirkju og
skildi þar eftir. Ráðningin var
á þá leið, að fimm afkomendur
hans myndi verða biskupar í
Skálholti. Hvað sem draum
þessum líður, er það staðreynd,
að fimm afkomendur hans urðu
biskupar í Skálholti í lútherskum
sið, þeir Gísli Oddsson, Brynjólf-
ur Sveinsson, Þórður Þorláks-
son, Jón Árnason og Hannes
Finnsson. Flestir Hólabiskupar,
að Þorláki Skúlasyni látnum,
voru afkomendur Jóns biskups,
þeir Gísli Þorláksson, Jón Vig-
fússon, Björn Þorleifsson, Hall-
dór Brynjólfsson, Gísli Magnús-
son, Jón Teitsson, Árni Þórar-
insson og Sigurður Stephánsson.
Það fer að líkum, að pessir
biskupar vildu ekki verða til
þess að myrkva minningu ætt-
föður síns. Þann veg hélzt lýð-
hylli Jóns biskups, þrátt fyrir
baráttu hans gegn nýja siðnum.
“Svo kynsæll var hann,” segir
dr. Páll Eggert Ólason, “að nú
mun enginn sá íslendingur uppi
vera, sá er á annað borð verður
ættfærður, að ekki sé kominn að,
einhverju leyti af Jóni biskupi
Arasyni.”
Þá er hið þriðja að telja. Jón
biskup var merkilegur menning-
arfrömuður með þjóð vorri, þar
seim hann varð fyrstur til að setja
prentsverk á stofn á íslandi. Var
það stofn prentsmiðju þeirrar, er
Guðbrandur biskup Þorláksson
stofnaði síðar og varð honum hið
mesta útbreiðslutæki hins nýja
siðar á íslandi.
Einstæður í sögu vorri.
Enn er hið fjórða, er telja má
til þess, hvers vegna Jón Arason
hefir verið dáður svo mjög af
íslendingum. Hann er hinn eini
íslendingur, sem innsiglað hefir
tdygð sína við þjóð, ættjörð og
kirkju með lífi sínu og blóði. Þar
eé hann, sem fyrr segir, einstæð-
ur í sögu vorri.
Víkingslund Jóns Arasonar er
oss hagstæð. Þegar Islendingur-
inn skríður fyrir útlendu valdi,
í eymd undirlægjuskaparins, má
hann blygðast sín fyrir ættföður
sínum, Jóni Arasyni, en þegar
hann sýnir þjóðlyndi með dirfsku
og karlmensku getur hann stolt-
ur minst þess að hann er verður
þess að vera afkomandi Jóns
Arasonar.
Hér “heima á Hólum” eru í
dag herra biskupinn yfir íslandi,
vígslubiskup í Hólastifti hinu
forna og margir aðrir vígðir
menn hinnar evangelisk-lúth-
ersku þjóðkirkju til þess að votta
Jóni biskupi Arasyni hollustu
sína og styðja að því, að hans
megi verða lofsamlega minst inn-
an skamms á þessum helga stað.
Hvernig stendur á þessu? Það
er enn sönnun þess, sem eg hélt
fram áður í þessu erindi, að þjóð-
1 ernið er sterkara en trúin og
| kirkjan. Auðvitað geta biskupar
I og prestar hins nýja siðar ekki
| haldið kirkjulega hátíð Jóns
Arasonar biskups, en þeir geta
minst hans sem þjóðhetju, sem
góðir Islendingar, og það gera
þeir í dag, af því að þeir meta
að verðleikum þá fórn, sem hann
færði fyrir land sitt og þjóð.
Það er vel, að Skagfirðingar
gangist fyrir samskotum til þess
að minnast Jóns Arasonar fag-
urlega á ártíð hans 1950, því að
það voru þeir, sem sóttu lík
þeirra feðga suður og bjuggu um
hér í helgum reit. Harmþrungn-
ir stóðu Skagfirðingar yfir mold-
um þeirra feðga hér fyrir hart
nær fjórum öldum. Enn lifa á
vörum fólksins örnefni hér á
staðnum, sem minna á hinn víg-
reifa ofurhuga, er lét gera hér
virkisgröf og garð og skothús, en
frá þeim stöðvum átti að verja
staðinn, ef til átaka hefði komið
við óvinalið.
I þessum helgidómi er enn
varðveitt merkilegasta altaris-
tafla á íslandi, sem talið er full-
víst að Jón biskup hafi gefið
dóm kirkjunni, og enn er hér frá
kaþólskri tíð Kristslíkan á kross-
inum, sem ekki á sinn líka ann-
ars staðar á ísslandi.
Dr. Páll Eggert Ólason hefir
hrundið þeim ummælum, að Jón
biskup hafi verið svo lítt lærður,
sem menn lengi vel héldu, og
jafnvel, að hann hefði ekki kunn-
að latínu. En hitt er líklegt, eins
og dr. P. E. Ó. bendir á, að svo
mikill fjör- og framkvæmda-
maður, sem hann var, hafi ekki
verið sem kallað er mikill lær-
dómsmaður. Hefir honum verið
sýnna um aðrar sýslur en rólega
bókiðju. En því má eigi gleyma,
að Jón biskup auðgaði þó ís-
lenzkar bókmentir meira en
nokkur annar maður á þeim tíma
á íslandi, og vísast um það til
CÁMADA CÁLLIHG!
I serve Canada by
releasinq a mán for
more Actire Duty
Because Action
is necessary
l'm servinq
Canada ACAIH
Hittið næsta liðssöfnunarmann að máli
Biskupasagna Bókmentafélags-
ins. Hann var andans maður, og
það er meira en að vera lærdóms-
maður.
Helztu frumheimildir um
biskup og sonu hans eru Annál-
ar Bjarnar á Skarðsá, æfisaga sú,
er sonarsonur hans, Magnús
Björnsson, reit, Biskupsannálar
Jóns Egilssonar, ritgerð Jóns
Gizurarsonar á Núpi um sið-
skiftatímana og æfisaga og ætt-
bálkur Jóns biskups Arasonar og
barna hans, vísast eftir sr. Þórð
Jónsson í Hítardal (sjá P. E. Ó.:
Menn og mentir I.).
Þegar vér blöðum í þessum
frumgögnum sögu Jóns biskups
og sona hans, blasir við oss einn
hinn mesti harmlekiur, sem gerst
hefir á landi hér. Sonar-sonur
biskups, er skrifar æfisögubrot
það, er fyrr getur, segir, að þeir
feðgar hafi haft rmessu hvern
dag, meðan þeir voru í haldi, og
gaf biskup sér og sonum sínum
guðs líkama hvern dag og líka
þann seinasta, sem þeir voru
saman. Magnús bætir við: “Segi
eg þetta að sgn gamalla manna,;
en ei veit eg sannindi önnur á
þessu, því eg var þá níu vetra, er
þetta skeði.” — Magnús var einn
hinna mörgu barna sr. Bjarnar
biskupssonar á Mel í Miðfirði. j
Bjó hann síðast á Hofi á Höfða-'
strönd og var mikill höfðingi. '
Hver kynslóð á íslandi frá líf-
láti Jóns biskups og sona hans j
hefir rifjað upp þessa atburði, og
minningarnar um þá hafa stælt'
þjóðernismetnað og glætt þjóð-
ernistilfinningu íslendinga.
Þjóðhetjan.
Þjóðhetjan Jón Arason gleym-
sit ekki, meðan íslenzk tunga er
töluð. Trúarhetjan Jón Arason
er að sjálfsögðu sérstaklega eftir-
læti kaþólskra manna, en þjóð-
hetjan er og verður hugstæð öll-
um sönnum íslendingum.
Jón Arason var hermaður þjóð-
ar sinnar og drottins síns, höfð-
ingi hinnar stríðandi kirkju
(ecclesiae militantis). Drottinn
vor og meistari, Jesús Kristur,
sagði: “Ætlið ekki að eg sé kom-
inn til að flytja frið á jörð; eg er
ekki kominn til að flytja frið,
heldur sverð. Því að eg er kom-
inn til að gjöra mann ósáttan við
föður sinn og dóttur við móður
sína og tengdadóttur við tengda-
móður sína, og heimilismennirnir
verða óvinir húsbónda síns . . .
Hver sem hefir fundið líf sitt,
mun týna því, en hver, sem hefir
týnt lífi sínu mín vegna, mun
finna það.”'(Matt. 10, 34-39). %
Þennan boðskap skildi Jón
Arason. Vér heiðrum þennan
hermann af guðs náð. I sögu
hans fléttast saman í heiðurs-
þyrnikranz hið fegursta, sem til
er í heimi þessum: trygð og dygð
við Drottin sinn og ættjörð
sína....
I nafni Gu£Ss föður, Guðs son-
ar og Guðs heilaga anda.—
—Lesbók Mbl.
Wartime Prices and
Trade Board
Skömtunarbók númer 2.
31. des. 1943, fellur skömtun-
ajrbók núm^- 2. algdrlega úr
gildi. Te, kaffi og sykitr frá
númer 1. til númer 13 verða þá
allir ónýtir. Smjörseðlarnir eru
búnir fyrir nokkru og kjötseðlar
númer 26, sem ganga í gildi 18.
nóv. verða þá líka ógildir.
Seðlarnir fyrir sykur til niður-
suðu falla einnig úr gildi 31.
desember.
Spurningar og svör.
Spurt. Eg trúi að fyrirliggj-
andi birgðir af smjöri hafi aukist
að mun á árinu. Ætli smjörskamt
urinn verði nú aukinn?
Svar. Það er sagt að smjör-
framleiðslan hafa batnað mikið
á árinu, en smjörneyzla hefir
einnig aukist, og það svo mikið
að í Canada hefir aldrei verið
borðað meira smjör en einmitt
nú. Það er því ekki líklegt að
skamturinn verði aukinn, en
maður væntir þess að hann verði
heldur ekki minkaður. en hald-
ist óbreyttur eins og hann er
nú; hálft pund á viku á mann.
Spurt. Við erum að hugsa um
að halda jólabazar í kirkjunni
okkar. Arðurinn gengur til líkn-
arstarfsemi. Megum við selja þar
jam, jelly eða hunang, sem okk-
ur kann að vera gefið af safn-
aðarmeðlimum?
Svar. Þið verðið fyrst að fá
leyfi frá Local Ration Board.
Leyfið fæst með því skilyrði að
vörurnar verði seldar án þess að
nokkrir D seðlar verði innheimt-
ir af kaupendum. Munið samt að
það er ennþá mikill skortur á
þessum vörutegundum. Fólk er
því beðið að fara spart með og
selja ekki nema sem allra minst
af þessum mat.
Spurt. Eg er hræddur um að eg
hafi borgað of hátt verð fyrir
notaðan bíl sem eg keypti á
uppboðssölu fyrir skömmu. Hvar
fást upplýsingar?
Svar. Það er hámarksverð á
öllum notuðum bílum, hvort
sem þeir eru seldir af einstakling
um eða félögum. Upplýsingar
þessu viðvíkjandi fást á öllum
W. P. T. B. skrifstofum.
Spurt. Sonur minn litli kvartar
um að “chocolate b^rs” séu orðn-
ar minni en þær hafi verið. Er
ekki hægt að leiðrétta þetta?
Svar. W. P. T. B. hefir nýlega
ákveðið að “chocolate bars” verði
að vera af vissri þyngd. Félög
sem búa til þetta sælgæti eiga
að halda sér við reglugerðirnar,
sem hafa verið settar viðvíkjandi
þyngd og gæðum.
Spurt. Eg býst við að þurfa að
fæða nokkra vinnumenn sem
ætla að vera hér dálítin tíma við
skógarhögg. Fæst aukaskamtur
handa þeim?
Svar. Já. Bændur geta fengið
aukaskamt með því að fara á
næstu skrifstofu Local Ration
Borard og gefa allar nauðsyn-
legar upplýsingar.
Spurt. Eru G seðlar fyrir
niðursoðna mjólk aðeins gildir
fyrir ákveðið tímabil?
Svar. Nei. Tímabilið er ekki
takmarkað. Það má endurnýja
þessi seðlaspjöld á þriggja mán-
aða fresti.
Spurt. Eru hárgreiðslustofur
háðar hámarksreglugerðunum?
Svar. Já. Þessar stofur verða
að halda sér við það verð er
sett var á hámarkstímabilinu,
15. sept. til 11. okt. 1941, og mega
ekki hækka vinnu án sérstaks
leyfis.
Spurt. Eg kaupi jólatré frá
bændum og sel þau hér í Winni-
peg. Er nauðsynlegt að fá sér-
stakt- söluleyfi?
Svar. Það er ekki nauðsynlegt
að biðja um leyfi til að selja
jólatré. En þú verður að fylgja
vörubílareglugerðunum og mátt
ekki ferðast út fyrir takmarkaða
vegalengd, sem er 35 mílur.
Spurt. Mig langar til að taka
systur mína með fjögurra ára
gamalt barn inn á heimili mitt,
en herbergið sem eg ætla þeim
er sem stendur leigt út. Er hægt
að segja leigjendum upp húsnæði
á vetrarmánuðunum?
Svar. Ef herbergin eða her-
bergið er í húsi sem annaðhvort
þú eða umboðsmaður þinn býr í,
ef leigjendur nota sömu inngangs
dyr eða nota sameiginlega ein-
hver heimilisþægindi, þá má
segja þeim upp húsnæði hvenær
sem er á árinu, samkvæmt lög-
um fylkisins. Ef íbúðin er leigð
mánaðarlega þá er nóg að gefa
eins mánaðar fyrirvara.
Spurt. Þegar þriggja herbergja
íbúð hefir verið leigð fyrir 20
dollara á mánuði, er þá hægt að
leigja hana aftur undir líkum
kringumstæðum fyrir 25 doll-
ara?
Svar. Nei. Ekki nema eigandinn
hafi beðið leigunefndina að
senda matsmann og hann hafi
sérstakra orsaka vegna leyft
leiguhækkun.
Spurningum á íslenzku svarað
á íslenzku af Mrs. Albert
Wathne, 700 Banning St. Wpg.
Vlyndin hér að ofan, varpar nokkru ljósi á lanagöngu sam-
inuðu herjanna í námunda við Salermo á Italíu.
KAUPIÐ-LESIÐ-BORGIÐ LÖGBERG
Business and Prc ifessional Cards

Drummondville CottonCo. * ltd- 55 Arthúr St., Winnipeg Phone 21020 Manufacturers of BLUENOSE Fish Nets and Sein Twines II. L. HANNESSON, Branch Mgr. FJANITOBA FISHERIES WINN1PEG, MAN. T. fíercovltch, framkv.stj. Verzla í heildsölu með nýjan og t'rosinn fisk. 303 OWENA ST. Skrifstofusími 25 355 Heimaslmi 55 463
Itleifers Situllos (aryest PhotoycanhicOiga/uþahonTh Canaaa •224 Notre Dame-
Blóm stundvíslega afgreidd THE ROSERY ltd. Stofnað 1905 427 Portage Ave. Winnipeg.
phone hR ra 96 647 M\

G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir. S. M. Backman, Sec. Treas. Keystone Fisheries Limited 325 Main St. Wholesale Distributors of FRESH AND FROZEN FISH CANADIAN FISH PRODUCERS, LTD. J H Pane. Manaplng Director Wholesale Distributors of Fresh and Frozen Fish. 311 Chambers St. Office Phone 86 651. Res Phone 73 917.

H. A. BERGMAN, K.C. islenzkur lögfrœðingur • Skrifstofa: Room 811 McA rthui Building, Portage Ave. P.O. Box 165Í Phones 95052 og 39043 Office Phone Res. Phone 88 033 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 166 MEDICAL ARTS BLDG. Ofl'ice Hours: 4 p.m.—6-p.m. and by appointment

EYOLFSON’S DRUG PARK RIVER, N.D. lslenzkur lyfsali F61k getur pantað meðul ob annað með pósti. Fljót afgreiðsla. ANDREWS, ANDREWS THORVALDSON AND EGGERTSON LögfrœOingar 209 Bank of Nova Scotia Bldg. Portage og Garry St. Stmi 98 291

J. J. SWANSON & CO. LIMITED 308 AVENUE BLDG.. WPG. • Fasteignasalar. Leígja hös. Ct- vega peningalán og eldsóhyigð bifreiðaábyrgð, o. s. frv. Phone 26 821 DR. A. V. JOHNSON Dentist • 606 SOMERSET BLDG. Telephone 88 124 Home Telephone 202 398

DR. B. J. BRANDSON 308 Medical Arts Bldg Cor. Graham og Kennedy Sts Phone 21 834—Office tlmar S-4.30 • Heimili: 214 WAVERLET ST. Phone 403 288 Winnipeg, Manitoba DRS. H. R. and H. W. TWEED Tannlœknar • 406 TORONTO GEN. TRCSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 26 545 WINNIPEO

Legsteinar sem skara framúr Úrvals blágrýti og Manitoba marmari SkrifiO eftir verOskrd GILLIS QUARRIES, LTD. 1400 SPRUCE ST. Winnlpeg, Man. A. S. BARDAL 848 SHERBROOK ST. Selur líkkistur og annast um út- farlr. Allur útbönaður sá beztl. Ennfremur selur hann allskonar mlnnlsvarða og legsteina. Skrifstofu talsími 86 607 Heimilis talsfmi 501 562

DR. A. BLONDAL Physician & Surgeon 602 MEDICAL ARTS BLDG Slmi 22 296 Heimili: 108 Chataway Slmi 61 023 DR. ROBERT BLACK Sérfrœðingur f eyrna, augna, nef og hálssjúkdðmum 416 Medical Arts Bldg. Cor. Graham & Kennedy Viðtalstfmi — 11 tll 1 og 2 tll 5 Skrifstofuslmi 22 261 Heimilissfmi 401 991

« Frá vini Dr. S. J. Johannesson 215 RUBY STREET (Beint suður af Banntng) Talsfmi 30 877 • Viðtalstfmi 3—5 e. h.