Lögberg - 09.12.1943, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 9. DESEMBER, 1943
5
skipulag hefir staðist eldraun síð-
ustu ára, er það konungsveldið
í Danmörku. En Island hefir
altaf verið lýðveldi, eg á þar ekki
við stjórnlagafræði, heldur til-
finningar íslenzku þjóðarinnar.
Þjóðartákn vort hefir ætíð verið
Alþingi, þessi þúsund ára stofn-
un, sem tengir þjóðina nú við
gullöld hennar — því að land og
þjóð getur haft gullöld án sigur-
vinninga — hið gamla þjóðveldi;
en í endurreisn þess á nútíma
grundvelli sjáum vér einmitt
hugsjónir vorar rætast.
I þessu felst lausnin á þróun
þeirrar aldar, sem liðin er, síðan
Kristján 8. endurreisti Alþingi.
Danmörk viðurkendi í lok heims-
styrjaldarinnar sjálfstæði íslands
á heiðarlegum samkomulags
grundvelli. Þeir menn, sem segja
að íslendingar séu að “hrifsa”
sjálfstæði sitt frá Dönum, hafa
ekkert til síns máls. Skilnaður-
inn fór fram 1918, án þess að ís-
lendingar hrifsuðu hann til sín,
heldur var hann reistur á gagn-
kvæmum, vinsamlegum samn-
ingi. Sambandslögin gerðu ís-
land að fullvalda ríki, en ekki
jafn réttháum aðilja í sambandi
við Danmörku og í þessum samn-
ingi sjálfum voru ákvæði, sem
heimiluðu hvorum aðiljanum
sem vildi, að segja upp samn-
ingnum eftir árslok 1943, ef sam-
komulag hefði ekki áður náðst
um annað tveggja, endurnýjun
samningsins eða niðurfall hans.
íslendingar hafa aldrei farið í
neina launkofa með það, að þeir
hefðu í hyggju að segja upp sam-
bandslögunum svo fljótt sem
auðið yrði. Heimsviðburðirnir
hafa þó hagað því svo til, að
samningurinn féll úr gildi, áður
en hann var útrunninn.
Árið 1940 varð Alþingi íslend-
inga að taka á sig alla ábyrgð
á málefnum landsins. Ríkis-
stjórninni var “að svo stöddu”
falið framkvæmdarvald konungs,
og Íslendingar tóku að öllu leyti
í sínar hendur utanríkismálin og
landhelgisgæsluna. Þessi bráða-
birgðatilhögun á æðsta fram-
kvæmdavaldi landsins, var full-
nægjandi og 17. maí 1941 var lög-
fest nýtt bráðabirgðaskipulag.
Alþingi kaus ríkisstjóra til að
hafa með höndum það vald, sem
konungi bar skv. stjórnarskránni
og lýsti jafnframt yfir því, að
ísland mundi í framtíðinni verða
lýðveldi, jafnvel þótt enn væri
ekki stundin komin til að ganga
endanlega frá framkvæmd þess.
Því var ennfremur slegið föstu,
að Island teldi sig hafa rétt til
þess að segja upp sambandslög-
unum — án þess að þurfa að taka
tillit til þeirra flóknu forms-
atriða, sem samningurinn mælir
fyrir um — þar sem Danmörk
hafði ekki getað uppfylt skyldur
sínar skv. samningnum. íslend-
ingar geymdu sér þennan rétt,
og þó að engin ákvörðun hafi
énn verið tekin í þessa átt, virðist
það almennur vilji þjóðarinnar,
að endanleg sambandsslit fari
fram ekki síðar en 17. júní 1944.
Samkvæmt dönskum blöðum
virðist gæta nokkurrar gremju
meðal sumra Dana, vegna afstöðu
íslendinga. — En það virðist mér
ósanngjarnt. Hér er ekki um að
ræða, að nota sér aðstöðu Dan-
merkur, til þess að ná nokkru því,
sem vér höfum ekki getað öðlast
á hinn lögformlegasta hátt, sam-
kvæmt ákvæðum sambandslag-
anna — ef atvikin hefðu ekki
hagað því svo til, að ákvæðin
féllu burtu af sjálfu sér.
Vér verðurri að standa á föst-
um grundvelli, en grundvóllur
sambandslaganna er bókstaflega
að engu orðinn. Um sameigin-
lega mynt er ekki framar að
ræða, hæstiréttur Danmerkur
hefir ekki dómsvald í íslenzkum
málum, vér höfum að fullu tekið
landhelgisgæsluna í vorar hend-
ur, vér höfum tekið utanríkismál
vor í eigin hendur, og höfum nú
fengið æðsta framkvæmdavaldiö
inn í landið.
Án nokkurrar hliðsjónar af
hinni lögfræðilegu hlið málsins,
— hvernig myndi það horfa við
frá pólitísl^u sjónarmiði, ef Dan-
mörk léti það verða sitt fyrsta
verk, er hún hefir endurheimt
frelsi sitt, að snúa sér til íslands
og segja: “Skipið hinum erlendu
sendifulltrúum í Reykjavík að
hafa sig á brott og lokið sendi-
sveitum yðar erlendis. Setjið
ríkisstjórann á eftirlaun, og
sendið íslenzk lög að nýju til
Kaupmannahafnar til undir-
skriftar.”
Stjórnmálahyggindi Dana hlytu
að hafa breyst iskyggiíega ef þeir
tæki þessa afstöðu. Það er og
enginn Islendingur, sem grunar
þá um slíkt. Vér treystum því
333$S3$S3$$SS333333SS3SS3SS33S33333333S333333S3SSSS3SSS$3$$SSSSS3S$SS3SSS$$$S3S
Innköllunarmenn LÖGBERGS
Amaranth, Man......................B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota ..................B. S. Thorvardson
Arborg, Man...........................Elías Elíasson
Árnes, Man......................K. N. S. Frlðfinnson
Baldur, Man.............................O. Anderson
Bantry, N. Bakota ...............Einar J. Breiðfjörð
Bcllingliam, Wash...................Ami Símonarson
Blainc, Wash............*..........Arni Símonarsou
Brown, Man.......................:.......J. S. Giliis
Cavalier. N. Dakota ..............B. S. Thorvaldson
Oypress Rlver, Man.....................O. Anderson
13dinburg, N. Dakota ................Páll B. Olafson
Eifros, Sask.....................Mrs. J. H. Goodman
Garðar, N. Dakota ...................Páll B. Olafson
Gerald, Sask......................... A....O. Paulson
Gcyslr, Man......................K. N. S. Friðfinnson
Gimli, Man................................O. N. Kárdnl
Glcnboro, Man.......................................O. Anderson
lfallson, N. Dakota .................Páli B. Olafson
Hnausa, Man...................................Elías Elíasson
Husavick, Man...................K, N, S. Friðfinnson
Ivanhoe, Minn...................Miss Palina Bardal
Ijangruth, Man....................Jolin Valdimarsou
I.eslle, Sask................,.........Jón ólafsson
Lundar, Man. ............................Dan. Lindai
M lnneota, Mlna. -r • • - Aflfls Palina Bardal
Mountain, N. Dakota .................Pá.11 B. Olafson
Otto, Man..............................Dan. Dindal
Point Roberts, Wash.....................S. J. Mýrdal
Reykjavík, Man......................... Ami Paulson
Rlverton, Man....................K. N. S. Friðfinnson
Seattle, Wash........f..................J. J. Middal
Selkirk, Man.......................... S. W. Nordal
Tantailon, Sask.......................J. Kr. Johnson
Upham, N. Dakota ................Einar J. Breiðfjörð
Víðir, Man.......................K. X. S. Friðfinnson
Westboume, Man....................Jón Valdimnrsson
Winnipcg Bcach, Man ...................O N. Kárdal
staðfastlega, að Danir verði ekki
Þrántiur í Götu þess, að íslend-
ingar geti leyst mál sín í sam-
ræmi við alla þá framþróun mál-
efna þeirra, sem á undan er
gengin.
Þess vegna segi eg hreinskiln-
ingslega:
Eg skil mjög vel, að til séu
Danir, sem frá sínu þjóðlega
sjónarmiði sé óánægðir með þá
þróun og rás viðburðanna sem
orðin er í þessu efni. En eg vona
að þeir skilji, að þegar um er að
ræða framtíðarstjórnskipulag
þjóðar, þá verður fyrst og fremst
að taka til greina einróma óskir
þjóðarinnar sjálfrar.
Það hefir áður átt sér stað á
Norðurlöndum, að samband milli
tveggja ríkja hafi verið leyst upp,
án þess að það veikti norræna
samvinnu, er frá leið. Uppsögn
þessa sambands vakti í fyrstu
nokkra gremju, ef til vill sér-
staklega vegna þeirra atburða,
sern voru undanfari sambands-
r slitanna. Vonandi verður það
gremjulaust af beggja hálfu, þeg-
ar dansk-íslenzka sambandinu
verður slitið. Minnumst þess, að í
skilnaðinum^ er ekki fólgið, að
vér gleymum skyldum vorum við
Norðurlönd — Norðurlönd, sem
einnig eiga skyldum að gegna við
hinn frjálsa umheim.
Sjálfsiæði er nauðsyn öllum
Norðurlandaþjóðunum.
Ei sendiherrann hafði lokið
máli sínu, tók formaður danska
ráðsins, Christmas Möller, til
máls.
9
Hann þakkaði ræðumanni sér-
staklega fyrir hreinskilni þá, sem
einkendi erindi sendiherrans, og
gerði síðan samanburð á fram-
förum Suður-Jóta eftir að þeir
fengu frelsi 1920 og framfórum
Islands eftir 1918, og komst m. a.
þannig að orði.
Það er í sannleika sagt dásam-
legt furðuverk, hverju hin sjálf-
stæða íslenzka þjóð fékk áorkað
næstu 20 árin eftir 1918, bæði á
sviði atvinnumála og félagsmála.
Þetta sézt m. a. á því; að við-
skiftavelta þjóðarinnar var meiri
að tiltölu við fólksfjölda, en
nokkurar annarar þjóðar. Danir
voru næstir í röðinni. t
Hr. Christmas Möller þakkaði
sendiherranum fyrir það hve
mikinn áhuga hann sýndi fyrir
samvinnu Norðurlandaþjóða. "Eg
fæ ekki séð," sagði Christmas
Möller, að nokkur Norðurlanda-
þjóð, hversu fámenn sem hún er,
geli öðlasl neina gæfu, nema með
því mófi að hún íái fullkomið
frelsi iil að ráðstafa öllum sínum
málum."
—Mbl. 25. sept.
Hættulegt eitur
Til er eitur, sem, eins og alt
annað eitur, getur valdið dauða
ef fyrir því verður veikbygður
maður, og aldrei hefir annað en
ilt í för með sér. Jafn erfitt er
að forðast það, eins og auðvelt
er að ná í það. Venjulega er eitur
vandlega læst niðri, til þess að
mennirnir ekki misnoti það.
Þetta eitur geta allir náð í, hvort
sem það er karl eða kona, ungur
eða gamall, tiginn eða ótiginn,
góður eða vondur, ríkur eða
snauður — og notað eftir geð-
þótta. Eitur þetta er slúður eða
baktal. Nái eitur þetta að drjúpa
í huga okkar, getur það drepið
sálarfriðinn.
Við hugsuðum okkur líklega
flest tvisvar um áður en við
gerðum líkamlega árás á ná-
granna okkar saklausan eða stæl-
um. En eg held að við hugsum
lítið, áður en við látun^einhverja
slúðursöguna, sem við höfum
heyrt um náungann, ganga á-
fram, með nokkrum hjartnæm-
um athugasemdum frá eigin
brjósti. — Það getur komið fyrir
bezta fólk að þera slúður, og hvað
þá fyrir þá, sem erfitt eiga með
að yfirvinna öfundina, ekki geta
gleymt órétti, sem þeim hefir
verið gerður eða eru viljalaust
verkfæri hefnigirndar eða ill-
girni. Svo eru það þeir hégóma-
gjörnu, sem slúðra til þess að
vera “skemtilegir,” til þess að
draga að sér athygli, án þess að
skeyta um þótt það sé gert á
kostnað náungans.
Nú kann e. t. v. einhver að
segja, að slúðuAgeti verið sak-
laust. Það getur virst svo, en
það er ekki svo. Óþarfa málæði
stafar ekki altaf af illgirni. Síður
en svo. Oft stafar það af heimsku,
eða hugsunarleysi. Við gleymum
því, að þegar orðið hefir yfirgefið
varir okkar, erum við ekki leng-
ur húsbændur þess.
Kunnið þið söguna um konuna,
sem dæmd var til þess að reita
allar fjaðrirnar af hænu á alfara-
vegi, vegna þess að hún bar ætíð
slúður um náungann? Hún reitti
hænuna, en þegar hún hafði lok-
ið því, skipaði dómarinn henni að
safna saman öllum fjöðrunum
aftur. Þegar konugreyið lýsti því
yfir, að það væri ógerlegt, sagði
dómarinn: “Ja, eg veit það, En
jafn ómögulegt er fyrir þig að
safna aftur saman orðum þeim,
sem þú einu sinni hefir talað.”
Talað orð er ekki aftur tekið,
og þess vegna borgar sig að hugsa
áður en talað er.
—Morgunbl.
Kenslubækur í íslenzku
Undanfarin ár hefir vöntun
kenslubóka í íslenzku hamlað
tilfinnanlega íslenzkukenslu á
heimilum og í Laugardagsskól-
um. TJr þessari þörf hefir nú
verið bætt. Þjóðræknisfélagið
hefir fengið allmikið af þeim
bókum sem notaðar eru við
lestrarkenslu í barnaskólunum
á Islandi. Bækurnar eru flokk-
aðar (graded) þannig að börn-
in geta skrifast úr einum bekk
í annan upp í 6. bekk.
Eins og kunnugt er, er út-
gáfukostnaður á íslandi afar hár
á þessum tímum, við hann bæt-
ast flutningsgjold og skattar.
Verð það sem lagt hefir verið
á bækurnar er eins lágt og
mögulegt er og svarar naum-
ast samanlögðum kostnaði. Að-
al takmarkið er að sem flestir
fái notið bókanna.
Bækurnar eru þessar:
Gagn og gaman (stafrófskver) eftir Isak Jónsson 45c.
Gula hænan I., Stgr. Arason tók saman 25c.
Gula hænan II., — — — — 25c.
Ungi litli I., — — — — 25c.
Ungi litli II., — % — — — 25c.
Lestrarbók 1. fl. 1. hefti Freyst. Gunnarsson tók saman 30c.
Lestrarbók 1. fl. 2. hefti — — — — 30c.
Lestrarbók 1. fl. 3. hefti — — — — 30c.
Lestrarbók 2. fl. 1. hefti — — — — 30c.
Lestrarbók 4. fl. 1. hefti — — — — 30c.
Lestrarbók 4. fl. 2. hefti — — — — 30c.
Lestrarbók 5. fl. 1. hefti — — — — 30c.
Lestrarbók 5. fl. 2. hefti — — — — 30c.
Lestrarbók 5. fl. 3. hefti — — — — 30c.
Pantanir og andvirði sendist
til Miss S. Eydal, 695 Sargent
Ave., Winnipeg.
Deildir félagsins verða látnar
ganga fyrir og eru þær því
beðnar að senda pantanir sínar
sem fyrst.
Fræðslumálan. Þjóðræknisfél.
A. J. HOUSMAN:
Svartþröálurinn
Skuggi þýddi.
Reykur stóð beint upp frá Bænum
og blámistur út yfir Ranni. —
I morgungeislanum- glaður
gekk eg, og plægði sem maður
á akrinum — alveg með sanni.
I kjarrinu svartþröstur situr,
og sá, hve eg plógstrenginn lagði.—
Horfði um stund á mig hljóður
og hlustaði, mildur og góður,
unz að hann sönglaði og sagði:
“Sittu kyrr, sjálfseignarbóndi
og sofðu og legstu á hrygginn.
Hvern ósóman nertu að gera?
Þú ættir að láta það vera,
ef værirðu vitur og hygginn!”
“Víst heyri eg tóninn þú tautar
titlingur, ertu’ orðinn viltur?”
sagði eg, — “bannsettur bokkinn,
bara færð stein í skrokkinn
ef ert ekki alveg stiltur!”
«
En sál mín — inn sanni maður
tók svartþrastar málstaðinn yngja,
þar sem ’ann hlustaði hljóður
við hlið mína, þægur og góður,
unz hnn fór aftur að syngja:
“Sittu kyr, kjálfseignarbóndi
svo eigi villist*f þokum.
Sólin, hún siglir í vestur
og sá reynst vegurinn beztur
og liggur þó heim að lokum!”
(A Shropshire Lad VII-.
Gaman og alvara
Hvenær, sem sáttmáli er gerð-
ur ríkja á milli, verður manni ó-
sjálfrátt að spyrja: Hver hefir
nú verið blektur? Því það bregst
ekki, að einhver er jafnan blekt-
ur í þeim viðskiftum. En hver
það -er vitnast sjaldan fyr en
mörgum árum síðar.—Bismarck.
•
Maður nokkur kærði nágranna
sinn fyrir illmæli í sinn garð.
“Það var ekki ætlun mín að
segja það sem eg sagði,” sagði
hinn ákærði fyrir réttinum, “en
svo stendur á, að það eru farnar
úr mér allar framtennurnar, og
fyrir það hrökkva við og við fram
úr mér hin og þessi óvalin orð,
án þess að eg viti nokkuð af.”
henni frá sér. En jafnskjótt og
þeir verða þess varir að þetta er
tómur hugarburður, þá er ástin
horfin.
•
Ógiftum stúlkum er oft brigsl-
að um, að þeim sé ekki um það
gefið að láta almenning vita,
hvað gamlar þær séu. Nú eru
allir skyldir að segja til um aldur
sinn, þegar manntal er tekið.
Ungfrú ein svaraði á þá leið,
að hún hafi séð 19 sumur.
“Einmitt það,” sagði sá, er
manntalið tók, “en mætti eg þá
spyrja, hvað lengi hafið þér verið
blindar?”
BUSINESS
í húsnæðiseklu — Óli litli fékk
að fará út með Maríu móðursyst-
ur sinni. Þau gengu fram hjá
dómkirkjunni. Og segir hún
honum að þarna eigi guð heima.
Eftir nokkra umhugsun segir Óli:
“Heldurðu að guð hafi leigt
þarna til næstu áramóta?”
•
Leigjandinn: Gluggarnir eru
svo óþéttir, að hárið fýkur alt til
á höfðinu á mér af gustinum inn
um þá.
Húsráðandinn: Ekki skil eg í
því að það sé nauðsynlegt. Það
væri miklu brotaminna fyrir yð-
ur að láta klippa af yður liárið.
•
Jón: Þú ert altaf að tala um
einhvern asna. Þú átt líklega
ekki við mig. ^
Guðmundur: Vertu ekki að
gera þér áhyggjur út af því. Það
eru fleiri asnar til en þú.
•
Lækni var kent um dauða
sjúklings, er hann hafði haft
undir höndum. En hann var
sýknaður fyrir það, að hann hafði
gert eins og hann framast gat;
hann hafði gefið sjúklingnum inn
öll þau meðöl, sem hann vissi
nafn á.
•
Ástfangnir menn ímynda sér,
að öðrum lítist einnig vel á sömu
stúlkuna og að þeir reyni að ná
BUSINESS
EDUCATION
DAY OR EVENING
CLASSES
To res^rve your desk, write us,
call at our office, or telephone us.
Ask for a copy of our 40-page
illustrated Prospectus, with which
we will mail you a registration
form
Educational Admittance
Standard
To our Day Classes we admit only
students of Grade XI, Grade XII,
and University standing, a policy
to which we strictly adhere. For
Evening Classes we have no edu-
cational admrttance standard.
AIR-COOLED,
AIR-CONDITIONED
CLASSROOMS
The “SUCCESS” is the only air-
conditioned, air-cooled private
Commercial College in Winnipeg.
TELEPHONE 25 843
SUCCESS
BUSINESS COLLEGE
Portage Ave. at Edmonton St.
WINNIPEG
KAUPIÐ-LESIÐ-BORGIÐ LÖGBERG