Lögberg - 30.10.1947, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 30. OKTÓBER, 1947
-t
--------iogberg----------------------
Oefl8 út hvern flmtudag af
ITIE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 í 'argcnt Ave., Winnipeg, Manitoba
Ut&n&akrlít ritstjörans:
EDITOR LÖGBERG
196 Sargent Ave., Winnlpeg, Man
R.tstjori: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
Th* "Lö*berr” ia prlnted and published by
Tha Ootumbla Preaa, Limlted, <95 Sargent
Artnua, Wlnnlp**, Manltoba, Canada.
Authorized aa-S x:ond Class Mail,
Poet Office Dept., Ottawa.
PHONE 11 »<M
Frœðsluvikan og málfrelsið
Dagana frá 2. til 9. nóv. næstkom-
andi, verður haldin hin svonefnda
fræðsluvika í þessu landi; að efnisskrá
fræðsluvikunnar standa öll mennta-
málaráðuneyti fylkjanna níu og verða
þar tekin til meðferðar af forustumönn-
um á vettvangi fræðslumálanna, ýmis
þau viðfangsefni, er mestu skipta
Þjóðfélagið; alls verður sjö, stuttum
erindum útvarpað, og fjalla þau um
eftirgr. meginmál: Trúarbragðafrelsi,
málfrelsi, frelsun frá ótta, skemtana-
og atvinnufrelsi, frelsun frá örbirgð,
og hið sanna mannfrelsi; þessi sjö at-
riði eru skoðuð sem hyrningarsteinar
hins kerfisbundna lýðræðis, og þar af
leiðandi er rík áherzla á það lögð, að
þegnum þjóðfélagsins verði þau eins ljós
og framast má auðið verða; á áminstri
fræðsluviku verða þessi mikilvægu
menningarmál rædd af hinum víðskygn
ustu menntamönnum þjóðarinnar;
mönnum, sem vita hvað þeir vilja og
hika heldur ekki við að fvlgja því fast
fram, er þeir sjálfir eru sannfærðir um,
að sé þjóðarheildinni fyrir beztu; alveg
sérstök áherzla er lögð á nauðsyn mál-
frelsisins varðandi þróun lýðræðisins
og þeirra stofnana, er dafna eiga í skjóli
þess; hér eru leidd að því gild rök, að
orðið var til alls fyrst, og enn sem fyrr,
beri að varðveita helgi þess í skipu-
lögðu þjóðfélagi, er ant láti sér um jafn-
rétti þegnanna.
Hér fer á eftir í þýðingu eitt áminstra
útvarpserinda. “Freedom of Speech”,
eða Málfrelsi, samið af Mr. Manishen,
kennara við St. John’s Callege; erindið
er gagnhugsað og tímabært, og með
slíkt fyrir augum er það birt í þessum
dálkum:
“Málfrelsi er höfuðnauðsyn til menn-
ingarlegra umbóta. Fólksstjórn vegna •
fólksins er óframkvæmanleg nema því
aðeins, að allir þegnarnir, án tillits til
sérskpðana, með eða móti einu og öðru,
hafi leyfi til að láta skoðanir sínar í
ljós í einkasamtali, á mannfundum,
ræðupöllum, í blöðum, yfir útvarp og
með dreifingu ritlinga.
Án málfrelsis, verða eftirgreind þrjú
mannfrelsisatriði einnig óframkvæm-
anleg.'
Það liggur í augum uppi, að menn fái
eigi notið fullkomins trúarbragðafrelsis,
séu hömlur lagðar á málfrelsi þeirra;
frelsun frá yfirvofandi hættu eða ótta,
er ókleif nerma því aðeins, að mönnum
séu leyfðar umræður um það, sem ótt-
ast er, eða óttast ber; frelsun frá ör-
birgð, er því aðeins hugsanleg, að heim-
ilt sé að draga fram í dagsljósið þær
aðstæður, er til grundvallar liggja, og
benda jafnframt á veg til úrbótar með
frjálsum og óhindruðum umræðum.
Skoðanir fólks sveigjast að miklu
að því, sem það heyrir og les; þess
vegna er það nauðsyn, eigi það að geta
myndað sér sjálfstæðar skoðanir, að
því veitist þess kostur, að kynnast
flutningi sérhvers máls frá öllum hlið-
um.
Vegna þjónustunnar við samfélagið,
ættu ræðumenn og rithöfundar að gera
sér það skyldu, að gera hlustendum það
Ijóst, að þeir hafi, að minsta kosti í þánn
svipinn, einn og ákveðinn boðskap að
flytja, svo eigi verði um deilt við hvað
sé átt; það er t. d. vafasamt, hvort blað
getur réttilega kallað sig í pólitískum
skilningi óháð, ef það í ritstjórnargrein
um sínum styður ávalt einn og hinn
sama flokk, en notar nafnið “óháð”
sem grímu í þeim tilgangi, að sveigja
almenningsálitið í gagnstæða átt; hið
sama getur átt við um útvarp, bækur
eða ritlinga og opinberar ræður.
Eitt hið örðugasta viðfangsefni ein-
staklinga eða félagsheilda er það, að
unna öðrum mönnum óhindraðs mál-
frelsis, er öðrum augum líta á málin; I
það er í sjálfu sér lítill vandi, að verja
málfrelsi þegar það veitir oss sjálfum
óhindraðan rétt til vors eigin skoðana-
og málaflutnings; en það er ekki alveg
eins auðvelt, er andstæðingar eiga í
hlut, sem halda fram málstað, er oss
fellur miður í geð.
Engri þjóð í heimi hefir enn lánast,
að veita öllum þegnum sínum fullkomið
málfrelsi.
í því sem næst öllum löndum eru ein-
hverjar stjórnarstofnanir, einhverjar
félagsheildir með sérstaka hagsmuni
fyrir augum, er líta óhýru auga, eða
jafnvel óttast uppástungur í þá átt, að
öll borgarleg samtök jafnt, ætti að
mega tala og rita um sérhvað það, er
þeim lægi á hjarta; Þeir, sem þannig
líta á, óttast um að forréttindi sín bíði
við slíkar frjálsar umræður, einhvern
hnekki.
Svo er mælt, að rússnesk stjórnar-
vöid óttist að nokkru um það, að alment
málfrelsi þar í landi geti leitt til út-
breiðslu demokratiskra hugsjóna, og
slík stjórnarvöld virðast þeirrar skoð-
unar, að lýðræðisfyrirkomulagið yrði
rússnesku þjóðinni síður en svo í hag.
Á hinn bóginn geta canadísk stjórn-
arvöld borið kvíðboga fyrir því, að mál-
frelsi þeim til handa, er halda vilja að
þjóðinni kenningum kommúnista, geti
verið varhugavert vegna þess að þau
líti svo á, að kommúnisminn yrði Cana-
da til lítillar blessunar.
En sé það viðurkent, að málfrelsi sé
frumnauðsyn bættra lífshátta fyrir
allan almenning, verða öll stjórnar-
völd, allar pólitískar, hagfræðilegar,
og félagslegar stofnanir, að viðurkenna
alment málfrelsi éða, eiga það á hættu,
að sæta ákærum frammi fyrir dómstóli
sögunnar um það, að hafa orðið þránd-
ur í götu hinnar menningarlegu þró-
unar”. —
Úrslit kosninga í Winnipeg
Kosningar þær, sem fram fóru til
bæjarráðs í Winnipeg, breyttu sáralitlu
til um flokkaskipun; kosningarnar voru
slælega sóttar, og í þeim efnum kjós-
endum til lítillar sæmdar.
í annari kjördeild, þar sem íslenzkra
áhrifa gætir mest, voru endurkosnir í
bæjarstjórn þeir Jack St. John, James
Black og Victor B. Anderson, og mega
kjósendur • því vel una. Mr. St. John
hlaut slíkt atkvæðamagn, nokkuð á átt
unda þúsund forgangsatkvæða, að eng-
inn frambjóðandi í kjördeildinni hefir
áður fengið slíkt feikna kjörfylgi, enda
er hann yfir höfuð að tala ábyggilegur
framsóknarmaður varðandi málefni
bæjarfélagsins.
Séra Philip M. Pétursson var endur-
kosinn í skólaráð; svo átti það og vera
því hann hefir reynst stöðu sinni fylli-
lega vaxinn; flest atkvæði til skóla
ráðs í 2. kjördeild hlaut Adam Beck, en
í 3ja sætið náði kosningu Mr. Chunn, er
bauð sig fram af hálfu hins svonefnda
Labor-Progressive-flokks, sem í raun-
inni er ekki annað en gamli kommúnista
flokkurinn endurskírður.
íslendingar í 2. kjördeild hafa gilda
ástæðu til að fagna yfir því, að þeir
Victor B. Anderson og séra Philip M.
Pétursson, náðu báðir endurkosningu
við álitlegu kjörfylgi.
Námssjóður Agnesar
Eins og vitað er hófst Þjóðræknis-
félagið handa um stofnun nokkurs
sjóðs, er varið skyldi til framhalds-
menntunar í hljómlist fyrir Agnesi Sig-
urðson; en hún hefir fyrir all-löngu
vakið á sér víðtæka athygli vegna frá-
bærrar tækni sinnar og tóntúlkunar í
píanóleik; enn hefir eigi safnast nægi-
legt fé handa Agnesi svo hún fái lokið
námi sínu að fullu; en nú skortir í raun-
inni ekki annað en herzlumuninn.
Fyrir skömmu birtist í Lögbergi og
Heimskringlu áskorun frá ritara Þjóð-
ræknisfélagsins til Vestur-íslendinga,
er að því laut, að láta ekki undir höfuð
leggjast, að bæta við þeirri upphæð, er
á vantaði til þess, að settu takmarki
yrði hið bráðasta náð; er Lögbergi það
mikið áhugamál, að almenningur bregð-
ist skjótt við og ljái áminstri málaleitan
samúðarríkt eyra.
Agnes Sigurðson er flestum líklegri
til að bera hróður ættar sinnar og upp-
runa “eins vítt og vorgeislar ná”.
KENNETH TUTTLE;
ÞANNIG ER AÐ SVELTA
Þátllakajidi í langvarandi
sveltutilraun. sem gerð var af
vísindaslofnun, lýsir hér göngu
sinni á vegum dauðans og síðan
til lífsins aftur.
Þegar ég les um þær milljón-
ir manna, sem svelta um allan
heim, verður mér alltaf hugsað
til þess, er ég lifði við þau kjör.
Eg veit það af sárri reynslu,
hvaða líkamlegar og andlegar
þjóningar sá, sem sveltúr verð-
ur að þola. Árið 1945 gaf ég mig
af frjálsum vilja fram til þess að
taka þátt í sveltutilraun ásamt
35 öðrum mönnum. Þessar til-
raunir áttu sér stað við háskól-
ann í Minnesota, og tilgangur
þeirra var sá, að rannsaka til
hlítar ástand manns, sem sveltur.
Þessi sveltutilraun hófst hinn
12. febrúar. Fæðan var samskon
ar og í hungurhéruðunum. Það
var allt annað en girnilegur mat
seðill: Soðnar kartöflur, rófur,
kál, vatnsgrautur og brauð. Af
og til fengum við hálfan bolla
af mjólk, ofurlítið af sultu og
ávaxtahlaupi. Sykurskammtur-
inn var ein teskeið á dag.
Þegar við hófum tilraunina
vó ég 82 kg. og var það um það
bil níu kg. of mikið miðað við
stærð mína. Þann tíma, sem ég
var að léttast um þessi níu kg.
sem ofaukið var, var ég betur
fyrir kallaður og fjörmeiri en
áður. En þann tíma, sem ég var
að losna við fituna, tóku vöðvar
hinna, sem magrari höfðu verið,
að rýrna, og þeir urðu önugir og
óstyrkir og áttu bágt með að
hafa hemil á skápsmunum sín-
um.
Dag nokkurn, er við sátum að
morgunverði, ætlaði ég að kasta
bréfsnepli í bréfakörfuna. Hann
lenti þó utan hjá körfunni, og ég
gekk að henni og reyndi aftur.
Þá sagði einn félaga minna:
“Já, þú veizt sýnilega ekki, hvað
þú átt að gera við kraftana”, og
þeir horfðu allir reiðilega á mig.
Þegar ég hafði létzt svo, að ég
var 68 kg. að þyngd, fór ég sjálf-
ur að finna til geðvonzku, þeg-
ar maður með fulla líkamskrafta
var í nánd við mig.
Svo greip okkur alla eitthvert
söfnunaræði, og það, sem við
söfnuðum, átti alltaf eitthvað
,skylt við mat. Einn okkar hafði
alveg sérstakan áhuga fyrir að
safna brauðristum og steikar-
pönnum, annar fór að nema alls-
konar kælitækni á matvælum,
og enn aðrir fengu aldrei nóg af
matreiðslubókum. Mér fannst
aftur á móti alls ekki sæmandi
að hugsa svo mikið um mat, svo
að ég safnaði bókum um stjórn-
mál, heimspeki og sögu. Eg
komst yfir nær 30 bindi, en las
þau aldrei öll. Eg fann aðeins
til óslökkvandi löngunar til að
eiga eitthvað, eitthvað, sem gæti
leitt hug minn frá hinum nag-
andi sulti. Eg sýslaði við þessar
bækur mínar eins og nurlari,
taldi þær aftur og aftur, strauk
þær mjúklega um kili og spjöld
og þrýsti þeim að brjósti mér.
Eftir því sem sulturinn varð
ágengari, átti ég örðugra með
að hafa hemil á skapi mínu. Það
var erfitt að byrja á einhverju
nýju, en þegar maður var kom-
inn af stað, vildi maður ekki láta
trufla sig við það. Við vorum
allir með alls konar móður-
sýkikreddur og ímyndaða sjúk-
dóma.
Skinnið á sköflungi mínum
varð alveg tilfinningalaust, en
það er kvilli, sem ekki átti sér
neinar líkamlegar orsakir. Það
var alveg eins og gúmmíhúð
væri á fætinum, og það bagaði
mig ekkert, en þó olli þetta mér
miklum kvíða. Á mörgum öðr-
um bólgnuðu hné og öklar,
stundum svo brátt, að limurinn
varð á hálfri klukkustund þrisv
ar sinnum digrari en eðlilegt
vaL Margir áttu við svima og
yfirlið að búa.
Fyrri áhugamál okkar áttu
engin ítök í okkur lengur. Við
gátum ekki • einbeitt okkur að
neinu. Við sátum í bókasafninu
með hlaða af bókum fyrir fram-
an okkur en lásum ekkert, held-
ur létum okkur dreyma um það,
að við hefðum nægan mat og allt
til alls.
Okkur var alltaf kalt, jafnvel
þótt 32 stiga hiti væri í húsinu,
og ég hafði ætíð mörg teppi ofán
á mér á nóttunni.
Smámunir, sem áður höfðu
verið einskis virði í okkar aug-
um, urðu nú óþolandi. Heyrnin
varð ótrúlega næm. Dag nokk-
urn varð ég æfur af reiði við
bezta vin minn, Gerry, án nokk-
urs teljandi tilefnis. Það atvik
gefur góða hugmynd um geð-
styggðina, sem sækir að hungr-
uðum mönnum. Eg hafði ekki
létzt eins ört og stofnunin óskaði
helzt eftir, og þess vegna var
brauðskammtur minn, sem hafði
verið sex sneiðar, minnkaðar um
tvær. Eg vissi, að vel gæti verið,
að ég fengi þessar tvær sneiðar
aftur seinna. Kvöld eitt, er ég
gekk inn í bókasafnið til þess að
reyna að lesa eitthvað, gekk ég
með vilja fram hjá skömmtunar-
töflunni án þess að líta á brauð-
listann. Eg fór að leika mér að
þeirri tilhugsun, að nú mundi
brauðskammturinn minn aftur
verða aukinn það kvöld ,og ég
sagði við sjálfan mig: “Bráðum
gengur þú að skránni og hyggur
að þessu, en ekki strax”.
Svo kom Gerry til mín. Hann
leit á töfluna og sagði: “Tuttle,
það er búið að auka við þig brauð
skamtinn aftur”. Og þar með var
þetta kvöld eyðilagt. Eg varð fok
reiður og sagði honum að það
hefði ég sjálfur ætlað að komast
að raun um. Það liðu nokkrir
dagar þangað til ég gat litið
hann réttu auga aftur,
Við vorum ekki búnir að
svelta í fulla þrjá mánuði, þeg-
ar við höfðum mist alla löngun
til kvenna. Samtalið’ í svefnskál
anum snerist ekki lengur um
þær. Flestir okkar leituðu ein-
veru og forðuðust um fram allt
manneskjur sem voru með fullu
líkamsfjöri. Við vorum raun-
verulega hálfdauðir. Þegar við
gengum, urðum xið alltaf að
gæta okkar að hnjóta ekki.
(Frh. á bls. 8)
Eftir því sem til hægist
um nauðsynlegt efni
verða nýir síma
lagðir inn í þeirri
, verið að fullnægja þeim, hafa þær
verið settar á biðlista og númeraðar.
Þegar að efni og ástæður leyfa, verð-
ur beiðnunum fullnægt í þeirri röð,
sem þær bárust.
Það er ekki unt undir núverandi
kringumstæðum, að viðhafa sömu
reglu og að ofan er ákveðið, að því er
símabeiðni sveitafólks snertir, því
þar er í mörgum tilfellum um nýjar
stauralínur að ræða. En þar sem þeir
erfiðleikar eru eigi í vegi, verða sveita
símarnir settir inn.
Þar sem leggja þarf símalínur eft-
ir vegastæðum, þá hefir símastjórn-
in komist að þeirri niðurstöðu- að hún
verði að takmarka þær símalagning-
ar við hálfa mílu vegar sökum skorts
á pólum og vír. Með öðrum orðum:
það er ekki hægt að taka í mál, að
byggja nýjar sveita-símalínur sem
eru lengri en hálf míla.