Lögberg - 27.05.1948, Blaðsíða 4

•1
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. MAÍ, 1948
--------Hogbers---------------------
GefiB út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
Ö95 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utan&skrift ritatjórans:
EDITOR LÖGBERG
59.S Sargent Ave., Winnipeg, Man
Ritstjori: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The ‘ Lögberg" is printed and pubiished by
The Columbia Press. Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as-S>cond Ciass Mail,
Post Oí'fice Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Guðmundur Daníelsson:
A langferðaleiðum
ísafoldarprentsmiðja H. F. 1948
Guðmundur Daníelsson er enn mað-
ur á ungum aldri, en þrátt fyrir það,
liggja þegar eftir hann mikil afköst á
vettvangi bókmentaiðjunnar, eins og
ráða má af eftirgreindri skrá yfir rit-
verk hans:
Eg heilsa þér. Ljóð 1933. Ilmur dag-
anna. Skáldsaga. 1936. Gegnum lysti-
garðinn. Skáldsaga. 1938. Á bökkum
Bolafljóts. 1.—2. Skáldsaga. 1940. Af
jörðu ertu kominn. 1. Eldur. Skáldsaga.
1941. Sandur. Skáldsaga. 1942. Landið
handan landsins. Skáldsaga. 1944.
Heldri menn á húsgangi. Smásögur.
1944. Kveðið á glugga. Ljóð. 1946. Það
fanst gull í dalnum. Leikrit. 1946. Á
langferðaleiðum. Ferðasaga. 1948.
Guðmundur skáld gefur sig við skóla-
kenslu á Eyrarbakka og fellur sá starfi
vel; ritstörf hans eru því mestmegnis
aukaverk, eins og títt er um langflesta
íslenzka rithöfunda; hann er maður
frjór að hugsunum, og ræður yfir óvenju
sprækilegum stílþrótti, í bundnu máli
jafnt sem óbundnu.
Veturinn 1945 veitti Mentamálaráð
íslands Guðmundi skáldi þrjú þúsund
krónur til utanfarar, og ætlaðist til að
hann færi til Ameríku og lærði þar eitt-
hvað þarflegt. Jú. Hann kvaðst skjótt
hafa orðið þess áskynja, að enskukunn-
áttu sinni myndi nokkuð ábótava.nt, og
að í þeim efnum væri ekki óhugsandi
að liðka mætti eitthvað til í henni
í Ameríku; út úr þessum hugleiðingum
kemst svo höfundur ferðasögunnar
þannig að orði:
“En það var vitanlega ekki nóg að
læra eitt fag, ég yrði að leggja mikið á
mig eins og aðrir námsmenn, vaka og
helzt svelta, verða horaður og tjekinn til
augnanna, jafnvel sprengja út nokkur
grá hár í gagnaugunum. Hvaða fag gat
ég fundið svo strembið? Skordýra-
fræði? — Sálfræði? — Stjörnuspá-
fræði? — Bókmentir? — Eg tek þetta
alt”. —
Guðmundur skáld ríður hugarflugs
gandreið í ferðasögu sinni frá því, er
hann af Keflavíkurflugvelli svífur upp í
háloftin blá unz hann kemur heim aftur;
hann ferðast náttfari og dagfari um
hina víðu Vesturálfu með öllum hugs-
anlegum samgöngutækjum, jafnvel á
hestum postulanna, þegar öðru er ekki
til að dreifq,; hann fellur í hendur ræn-
ingjum, sem losa hann við skotsilfur
sitt, þótt eigi sé þess getið, að þeir
veitti honum áverka; þetta gerir æfin-
týramanninum, sem kennir sig við
Guttormshaga, í rauninni hvorki til né
frá; hann stælist því meir, sem fleiri
hættur steðja að, og gengur jafnan
sigrandi af hólmi.
Innan um furðulegar og fljúgandi frá-
sagnir, fléttar Guðmundur skáld fagur-
meitluð snildarljóð, gagnfrumleg að
hugsun og málfari; sum þessara Ijóða
lét höfundur Lögbergi í té, er hann var
hér á ferð 1945, og vöktu þau að vonum
aðdáun lesenda; en nótt eina, “meðan
myrkrið huldi appelsínuekrurnar” vest-
rænu, verður þetta undurfagra kvæði
til, sem eigi hafði áður birst á prenti:
“Mætt hef ég einum Sóleyjarsyni
suðrænum undir pálmavið og hlyni.
Appoló sjálfan átti ég að vini
einvali úr norðri, gæddur listaskyni.
Sat hann að hörpu. Chopins tónar dimdu,
silfrin og gullin blóm af strengjum hrundu
ómhendur þau í sveiga saman bundu,
söngvængjuð beina leið til hjartans fundu
Áfram mig báru óskir ferðaþyrstar,
ei var og honum gjarnt til langrar vistar.
Hann var á leið til himinfjalla listar,
hamingjuvörum þrár hans munu kystar.
Guðmundur skáld kallar Sky-master-
flugvélina “Himnameistara”, eða
“Himnahúsbónda”; hann þýðir nafnið
þannig, og þegar það er nefnt, hugsar
hann svo með sjálfum sér: “Nú, það
hlýtur að vera sjálfur himnafaðirinn,
sem þeir meina, og ég slæ því föstu og
ég er ánægður yfir því að flugvélin skuli
heita þetta. Æ-já, með himnaföðurnum
hlýtur að vera gott að ferðast”.
Höfundur áminstrar ferðasögu hefir
auðsjáanlega ‘varið vel þéim tíma, er
hann átti yfir að ráða vestan hafs; hann
lýsir allnákvæmlega helztu borgunum,
er hann heimsótti og rekur þróunarsögu
þeirra í megindráttum, þó hratt sé vit-
anlega farið yfir; verður hver sá, er með
gaumgæfni les, maður all fróðari að
loknum lestri; hann segir nokkuð frá
íslendingum, er á vegi hans urðu beggja
vegna landamæranna, en Bandaríkja-
meginn koma einkum við sögu Dr.
Richard Beck prófessor í Grand Forks,
N.-Dak., og frú; Dr. Helgi P. Briem, þá-
verandi aðalræðismaður íslands í New
York og frú, Thor Thors sendiherra ís-
lands í Washington og frú; séra O. S.
Thorlakson og frú í Berkeley, frú
Mekkin Perkins í Washington og þeir
prófessorarnir Dr. Halldór Hermanns-
son í Cornell og Dr. Stefán Einarsson í
Baltimore, Maryland.
Canadamegin koma mest við sögu
þau G. F. Jónasson forstjóri í Winnipeg
og frú hans, Kristín, en á heimili þeirra
naut Guðmundur skáld ríkulegrar gisti-
vináttu þann tíma, sem hann dvaldi hér
í borginni; eru í bókinni þeilsíðumyndir
af hvoru hjónanna um sig; birtist frú
frú Kristín í Fjallkonubúningi; þá er og
all-ítarlega minst séra Valdimars J.
Eylands, Sveins Thorvaldssonar M. B.
E. í Riverton, og Halldórs Methúsalems-
sonar — Dóri Swan — frá Bustarfelli í
Vopnafirði, er ók skáldinu í bíl sínum
norður til Riverton til fundar við bónd-
ann á Víðivöllum við íslendingafljót,
Guttorm J. Guttormsson skáld; fer
Guðmundur hlýjum orðum um þenna
vestur-íslenzka skáldbróður, en ver til
þess litlu rúmi; hlýlega er og minst
Grettis L. Jóhannssonar ræðismanns og
nokkurra annarra, er höfundur komst í
kynni við.
“Eg hafði ekki gist nema eina nótt í
Winnipeg”, segir Guðmundur skáld”, er
hann — séra Valdimar kom í bifreið
sinni og bauð mér fylgd sína, hvert sem
ég kysi. — Eg kaus mér að kynnast
fleiri mætum mönnum og bað hann ráða
ferðinni. — Hann valdi veginn niður á
Sargent Avenue, þar sem íslendingar
búa sem þéttast. Þar urðu tveir ritstjór-
ar fyrstir til að bjóða mig velkominn,
þeir Einar Páll Jónsson skáld og Stefán
Einarsson.
Eg ætla ekki að fara út í neinn mann-
jöfnuð á þeim ritstjórunum, né heldur
dæma um, hvort framar standi að ágæti
Lögberg eða Heimskringla, en atvikin
höguðu því svo, að ég kyntist meir
Einari Páli og Lögbergi, og þau kynni
voru óklökk og hressandi”. —
Framan af var Guðmundi Daníelssyni
fundið það til foráttu, að hann væri að
meira eða minna leyti bergmál af Hall-
dóri Kiljan Laxness; vera má, að ein-
hverra slíkra áhrifa hafi í fyrstu gætt,
en þeirra gætir þá vissulega ekki leng-
ur; nú fer hann alveg sínar eigin götur
og hefir skapað sér sjálfstæðan frásagn
arstíl, eins og hvað glegst kemur í ljós
í hinni afarsnjöllu skáldsögu hans,
“Landið handan landsins”.
Guðmundur Daníelsson er óvenju
bersögull rithöfundur og lætur ekki alt
sér fyrir brjósti brenna; svo má segja,
að hann láti alla skapaða hluti /fjúka,
er hið öra ímyndunarafl hans skapar,
jafnvel þó slíkt kynni að höggva óþægi-
lega nærri honum sjálfum; ferðasaga
hans “Á langferða leiðum”, er frá upp-
hafi til enda óvenjulega hressandi
skemtilestur, þar sem við ekkert er hik-
að og í ekkert horft; — öllu vogað og allt
látið fjúka.
Ritstjóri Lögbergs kann Guðmundi
skáldi beztu þökk fyrir sendingu þess-
arar skemtilegu bókar, sem prýdd er
vinsamlegri kveðju með eigin handar
áletrun höfundar.
Óhugnanleg tíðindi
Síðastliðinn laugardag fluttu blöð og
útvarp þau óhugnanlegu og því nær ó-
hugsanlegu tíðindi, að í þessu landi
hefði orðið uppvíst um að, börn væri
seld á svörtum markaði, og að verðið
hefði í sumum tilfellum komist upp í
15 hundruð dollara; frétt þessi var sím-
uð frá borginni Saint John í New
Brunswick, og þess jafnframt getið að
forsætisráðherra fylkisins hefði leitað
aðstoðar utanríkisráðuneytisins í
Ottawa og rannsóknarlögreglunnar í
Canada og Bandaríkjunum, með það
fyrir augum, að grafa fyrir ræturnar og
stemma stigu fyrir útbreiðslu þessa
óvinafagnaðar; það fylgir sögu, að
þessi félegi “hringur” nái alla leið suð-
ur til New York, New Jersey og Dela-
ware; vonandi er að rösklega verði
í þessu efni gengið til verks og umsvifa-
laust stungið á kýlinu, því naumast má
gera alla skapaða hluti að verzlunar-
vöru átölulaust.
Sufrfi&it t£e
CHILÞREN’S HOSPITAL
$1,500,000
BUILDING FUND
Furðulegur goluþytur
í Lögbergi síðastliðna viku
skrifar Tryggve Thorstensen at-
hugasemdir við greinarkorn, er
ég skrifaði um hljómleika Icel.
Can. Club; biður hann mig “náð-
arsamlegast” að taka þær Jil at-
hugunar. Það er mér ljúft.
T. T. finnur mér og greininni
það aðalega til foráttu að ég hafi
ekki sérþekkingu á þeim við-
fangsefnum, sem átt var þar við,
og sé því ekki hæf að skrifa um
téða hljómleika. Hinsvegar seg-
ir hann um sjálfan sig, — eftir
að hafa felt dóm á bæði mig og
hljómleikana, — “þykist ég mega
þetta mæla og skrifa, þar sem ég
hefi fengist við hljómlistarstörf
í um 20 ár”.
Hver er ég, borið saman við
þessi ósköp? Aðeins fífukveikur
og blaktandi strá; aðeins ein af
.almúganum, sem borgaði sig inn
á hljómleikana þetta kveld. En
— hvort sem mönnum líkar bet-
ur eða ver — þykist almenning-
ur mega dæma um ágæti þess,
sem honum er boðið að hlusta á
opinberlega, og vera frjáls að
tala um það og skrifa; hann er
heldur ekki svo skyni skroppinn
að hann geti ekki greint kjarna
frá hismni; orðstýr tónverks,
söngvara og leikara er undir því
komin, hvort það eða þeir finna
veg að hjarta fjöldans. — Þótt
ég sé eins og fólk er flest, sem
sækir þessa tegund skemtanna,
hafi ánægju af hljómlist, styðj-
ist ekki við 20 ára sérfræðslu í
þeirri grein, en hafi þó einhvers
staðar heyrt getið um “brevis og
longa” — áskil ég mér þann rétt
að láta í ljós mína persþnulega
skoðun um það, sem ég hlusta á,
eins og hver annar. — Vitanlega
gerði ég enga tilraun að gagn-
rýna áminsta hljómleika, lét að-
eins í ljós persónuleg heildar-
áhrif. —
“T.’T. skrifar: “Með því að
hafa alt á hornum sér, eins og
I. J. virðist hafa, í sambandi við
umgetna hljómleika, þá er það
ágæt leið til að kyrkja í fæðingu
alla viðleitni Vestur-Islendinga
um að kynna tónsmíðar vestur-
íslenzkra tónskálda hér í álfu”.
Að sjálfsögðu skrifar T. T.
þannig vegna ókunnleika. Hér
var ekkert í fæðingu í þeim skiln
ingi að hér væri um nýbreytni
að ræða, að nú væri í fyrsta
sinn verið að kynna tónverk
vestur-íslenzkra tónskálda. —
Hlustendur könnuðust við fjölda
af lögunym, sem þarna voru
sungin, vegna þess að þau hafa
verið kynt áður; meira að segja
lög eftir yngri tónskáldin, eins
og t. d. Visnar vonir, hafa ver-
ið margsungin. Á undanförnum
árum hafa Icelandic Choral
Society, Karlakór íslendinga í
Winnipeg og einsöngvarar, af og
til, kynt tónsmíðar eftir Vestur-
íslenzk tónskáld og gert það oft
vel. Þetta hljómlistarkveld var
því ekkert nýtt fyrirbrigði að
því leyti; það var aðeins fram-
hald af þessari kynningarstarf-
semi á sviði v.-íslenzkra tónlist-
ar. En það var engu að síður
virðingarvert fyrir það. Þarna
var, auk hinna kunnu tónverka,
sungin og leikin lög, sem áður
yoru ekki kunn. Eg gat þess í
grein minni að mér hefði ekki
fundist vel farið með sum þess-
ara sönglaga og að það væri sér-
staklega áríðandi að vanda með-
feíð þeirra laga, sem sungin
væru í fyrsta sinn. — Ekki kalla
ég þetta, “að hafa alt á hornum
sér”.
Mér dettur heldur ekki í hug
að fáein orð af minni hálfu geti
haft þau áhrif að “kyrkja”
nokkuð það, sem lífsgildi hefir
í tónlistarlífinu hér; ég veit held-
ur ekki til að ég hafi gert nokkra
tilraun til þess að kyrkja það
sem er fallegt, gott og uppbyggi-
legt. En það er ekki holt að hæla
því, sem aflaga fer. Því hefði ég
átt að gera það? Hér var ekki
um börn eða byrjendur að ræða,
sem kikna, ef fundið er að við
þau; hér átti hlut að máli þrosk-
að fólk og flestir þátttakendur í
skemtiskránni hafa áður hlotið
almenna viðurkenningu, og að
verðugu, eins og merkja má á
því, að sóst er eftir þessu fólki
til að skemta á samkomum hér.
Eg hygg að fólk, sem þetta, sé
nógu þroskað til þess að taka
smávægilegum aðfinslum, án
þess að blikna eða blána.
i
Eins og vænta mátti, var
þarna ýmislegt, á skemtiskrá,.
sem fór vel, en ég fann enga á-
stæðu til þess að fara að itrekí
margítrekað lof um þá söngvara
eða hljóðfæraleikendur, sem
kunnir eru að ágætri tóntúlkun
í öllum bænum, ekki sízt vegna
þess að mér fanst að þeim hafi
oft tekist betur en í þetta sinn.
í sinni “gagnrýni” kannast
líka T. T. við að “ekki fór eins
vel og menn hefðu kosið á
hljómleikum þessum”. Og enn-
fremur skrifar hann: “Að mín-
um dómi tel ég, að eftir efnum
og ástæðum hafi tónleikarnir
tekist sæmilega vel. — Leturbr.
mín, — og er þá ekki mikið sagt.
Og hann ætti að vita hvað hann
syngur með sín 20 ára hljóm-
listarstörf að baki. —
Þá spyr T. T. hversvegna ég
hafi ekki skýrt frá þeim gildu
ástæðum, sem lágu fyrir því að
ekki fór betur. Því er auðvelt að
svara. Almenningi var ekki
skýrt frá þeim. — En svo legg-
(Frh. á bls. 5)
TVÆR
Vestur Canada
Alþjóðar byggþrautir
ÁRIÐ 1948
STÓR PENINGA
VERÐLAUN
- EIN FYRIR BÆNDUR -
Fyrir vagnhlass af korni frá byggsvœðum Vestur Canada.
VERÐSKRÁ FYRIR SAMKEPNI BÆNDA
9 SVÆÐA KEPNI
3 svæði í hverju fylki — Manitoba, Saskatchewan og
Alberta (Peace River héraS meStaliS)
FYRSTU LAUN $100; önnur $80, þriðju 70,
fjórðu $60, fimtu $50.
3 FYLKIS ÞRAUTIR. Fyrstu verðlaun, $400,
önnur verðlaun $300, þriðju verðlaun $200.
MILLIFYLKJA KEPNI. Fyrstu verðlaun, $1000,
önnur verðlaun, $500.
ÖNNUR FYRIR FRÆRÆKT
Fyrir 500 mæla af skrásettu fræi frá
byggstæSum í Vestur Canada.
FRÆRÆKTAR SAMKEPNI
3 FYLKIS ÞRAUTIR. Fyrstu verðlaun. $275,
önnur, $175, þriðju, $125, fjórðu, $100.
Millifylkja kepni. Fyrstu verðl. $1000, önnur, $500
Allir bændur og fræræktendur samkepnisfærir. ASeins ein sýning frá
hverju ræktarsvæSi
Búið yður undir verðlaunavinning byggs 1948
UPPLÝSINGAR OG EYÐUBLÖÐ HJÁ
• BÚNA»ARFULLTRÚA • KORNHLÖÐUSTJÓRA eða
• FYLKISUMBOÐSMANNI UPPSKERU.
•RESEARCH
Sponsored by the Brewing and Malting
206 GRAIN EXCHANGE BLDG.
ECONOMICÍ
Industxics of Canada
WINNIPEG