Lögberg - 10.06.1948, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. JÚNI, 1948
*
--------Hogberg---------------------
öt hvern íimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 f iargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritatjórans:
EDITOR Lf>GBERG
>9h Sargent Ave.. Winnipeg, Man
Ritstjóri: EIRAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirírarn
The “Lögberg” is printed and pubiished by
The Columbia Press, Limited, H95 Saigent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canaoa.
Authorized as-Sv-cond Cia-ss Mail,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
“Vonin lífs er verndarengiir’
Meðal fyrirbrigða í bókmentum ís-
lenzku þjóðarinnar, er Kristján Jónsson
Fjallaskáld; hann setur, þessi sveitapilt
ur úr Kelduhverfinu, met fyrir óviðjafn-
anlega djúphugsuð kvæði, deyr á ung-
um aldri og hvílir í grafreitnum við
kirkjuna á Hofi 1 Vopnafirði; hann er
samtíðarmaður Jóns Ólafssonar stjórn
málamanns og skálds og á honum og
f jölskyldu hans mikið gott upp að unna.
Þó Kristján Jónsson væri Keldhverf-
ingur, höguðu atvikin því þannig til, að
hann hefir alla jafna verið kendur við
Fjallabygðina og Möðrudals öræfi; hann
yrkir hið ógleymanlega kvæði Dettifoss
og í yfirsetunum nemur hann af sjálf-
um sér erlend tungumál og snýr á ís-
lenzku eða yrkir upp, hið snildarlega
ljóð Veiðimaðurinn, auk margra annara
kvæða eftir merka, erlenda höfunda; en
þó varð hann dýpstur og mestur í túlk-
un síns eigin eðlis, síns ram-íslenzka,
norræna uppruna; hann var vitur
heimspekingur, og þó hann hafi að vísu
á vettvangi íslenzkrar ljóðagerðar, unn-
ið sér virðulegan sess, mun þó vafamál
hvort menningarstarf hans hafi fram
að þessum tíma, verið skilgreint eins
ýtarlega og átt hefði að vera.
Skoðuð í smásjá þröngsýnna manna,
var æfisaga Kristjáns Jónssonar, ná-
lega óslitin harmsaga, þó hún í eðli sínu
væri saga mikilla sigurvinninga; hann
elskaði eins og norrænir menn heitast
elska; hann harmaði vonbrigðin í þeim
efnum og áfeldi sjálfan sig þunglega
eins og ljósast kemur fram í kvæðinu
“Bálför gamals unnustubréfs”, en í
því standa þessar ásakandi ljóðlínur:
“Grimmilega geld ég minnar heimsku,
nú gef ég eldi fals og ástartál”.
Lífsspeki Kristjáns Fjallaskálds var
tvíþætt; hann verður í tveimur Ijóðlín-
um, skáld vonarinnar og skáld van-
traustsins:
“Vonin lífs er verndarengill,
von, sem þó er aðeins tál”.
Þannig var ívafið í sálarlífi Fjalla-
skáldsins, sem hugði á stórræði annað
veifið, en bugaðist hins vegar fyrir von-
brigðunum eins og margan manninn
hendir, og var kannske ekki minni mað-
ur fyrir það; en hann var meiri maður
fyrir að hafa, þrátt fyrir alt, komið auga
á þá sálfræðilegu staðreynd og lýst
henni í ljóði, að vonin sé verndarengill
lífsins. — *
Það er töluverður munur á því, að
prédika inn í samferðasveit sína lífið
og fegurð þess, eða dauðann og óminn-
ið. —
Allir einstaklingar og allar þjóðir eru
einhvern tíma á krossgötum og vita lítt
til átta; heigullinn, uppgjafarmaðurinn,
sættir sig við að leggjast fyrir og deyja
kannske Drottni sínum í fönninni; son-
ur vonarinnar klýfur kafaldið og brýst
til bæja.
Oss skilst, að baráttuhugurinn sé óað-
skiljanlegur þáttur í heilsteyptri skap-
gerð hins norræna manns, hvar sem
hann er í sveit settur, sé aðalseinkenni
hans, fjarskylt smámunum, undirhyggju
og rógi. —
Vonin um betra mannkyn og fegri
heim, lætur sér aldrei til skammar verða
— verður aldrei tál.
Á meðal vor, afkvista íslands í þess-
ari álfu, ganga ljósum logum málsvar-
ar helstefnunnar, uppgjafarstefnunnar,
er reyna að færa tvísýnum málstað til
stuðnings furðulegar ástæður, eins og
þær, að viðhald íslenzkrar tungu hér um
slóðir, geti orðið canadiskri þjóðhollustu
þrándur í götu og jafnvel orðið til
trafala guðs-kristni í landinu; þeim,
sem þannig líta á, gæti ef til vill orðið
það til nokkurrar hjartastyrkingar, eða
jafnvel sálubótar, að minnast ræðu
Franklins D. Roosevelts forseta, er
hann flutti í sínum síðustu kosningum,
þar sem hann lét svo um mælt, að hver
stjarna í ameríska þjóðfánanum, tákn-
aði sérstök þjóðerniseinkenni, sem
þjóðin hvorki vildi né gæti án verið, nieð
því að sérhvert þjóðarbrot hefði lagt
fram sinn sérstæða, menningarlega
tígulstein í heildarmusteri þjóðfélags-
ins; þannig hugsaði og mælti hinn víð-
skygni alþjóðaborgari, sem á sinni tíð
skildi bezt og lýsti fegurst gildi friðarins
heima fyrir, áður en von væri um al-
þjóðafrið. —
líið áminsta, dramatiska öræfaskáld,
sem á dapurlegustu stundum ævinnar
fanst fokið í öll skjól, orti þessa vísu,
sem íslenzka þjóðin syngur þann dag
í dag:
•
“Yfir kaldan eyðisand
einn um nótt ég sveima;
nú er horfið Norfiurland,
nú á ég hvergi heima”.
í þessum ljóðlínum felst örvænting
og djúpur tregi öræfabarnsins, sem í
hrifningu sinni getur þó ekki annað en
viðurkent, að vonin sé verndarengill
lífsins.
Eitt sinn skal hver deyja. En það
haggar ekki þeirri staðreynd, að heil-
brigðir og heilhugsandi menn lifi lífinu
eins og væri þeir eilífir, jafnvel þess-
ari jörð.
Kristján Jónsson Fjallaskáld mælti í
ljóði á þessa leið:
“Þegar lífsins löngun hverfur
lífið er eðli sínu fjær”.
Staðreynd sem þessi verður ekki
auðhrakin; ósýktir menn ganga starfs-
glaðir til iðju að morgni, án tillits til
þess, hvað komandi nótt. kann að fela
í skauti sínu, trúaðir á upprisu----og
morguneðli lífsins.
Fólk, sem ann íslenzkri tungu hug-
ástum, metur lítils hrakspár andlegra
veimiltítna, er breiða upp yfir höfuð
og sætta sig við jórturværð; það trúir
á eilífð íslenzkrar menningar, leitar sér
meinabótar í drengilegri fórnarlund
Halls af Síðu, endurles Njálu og lýsingu
Sigurðar Nordal á hjartastað tslands
— Þingvöllum.
Norrænir menn leggja sjaldnast á
flótta frá sjálfum sér, og þá allra sízt,
er mikið liggur við.
+ + +
Óafgerandi úrslit
Eins og vitað er fór fram.á Newfound
land í fyrri viku þjóðaratkvéeði um það,
hvers konar stjórnarform íbúar land-
sins kysi sér að búa við í framtíðinni;
um þrent var að velja; í fyrsta lagi á-
byrga sjálfsstjórn, nefndarstjórn að
mestu leyti frá Bretlandi, eða banda-
lag við Canada; hugmyndin um heima-
stjórn fékk flest atkvæði, þar næst kom
sameiningin við Canada, en lestina rak
nefndarstjórnarfyrirkomulagið, sem
þjóðin hefir búið við síðan 1933, er hún
glataði sjálfsforræði sínu vegna fjár-
málaöngþveitis í landinu; úrslit áminsts
þjóðaratkvæðis urðu óafgerandi, með
því að engin hugmyndin, sem atkvæði
voru greidd um, fékk yfir helming
greiddra atkvæða, eða að minsta kosti
51 af hundraði. Innan næstu sex mán-
aða eða svo, er ráðgert að þjóðarat-
kvæði fari fram um málið á ný, hvernig
svo sem þá kann að ráðast fram úr.
Engum blandast hugur um, að tilboð
það, um sameiningu, er Canadastjórn
gerði íbúum Newfoundlands, væri
frjálsmannlegt og yrði þeim líklegt til
mikilla hagsbóta; en á hinn bóginn ber
þess að gæta, að á Newfoundland eru
áhrifamikil öfl að verki, sem vilja fyrir
hvern mun að þjóðin komist í hags-
munalegt samband við Bandaríkin, og
kysi þá helzt að Labrador sigldi í sama
kjölfar; úr þessu verður sennilega
skorið við næsta þjóðaratkvæði í land-
inu. —
* -f ♦
Enn greiðist lítt fram úr vandanum
Síðustu fréttir frá British Columbia
bera það með sér, að enn greiðist lítt úr
þeim vanda, sem flóðin miklu þar vestra
hafa orsakað, nema síður sé, leysingar
í háfjöllum hafa aukið á vatnavexti,
Fraseráin er litlu viðráðanlegri en áð-
ur og Columbia-áin hefir færst í auka,
einkum umhverfis bæinn Trail og lætur
sér þar all óðslega.
Um 500 hermenn hafa verið sendir
vestur frá Manitoba, íbúum British
Columbia til fulltingis.
Dr. ADRIAN KANAAR:
Kristindómur og spíritismi
Svar til séra Jakobs Jónssonar.
Eg hef fengið afrit af bréfi síra
Jakobs Jónssonar, þar sem gagn-
rýndur var fyrirlestur minn, sem
haldinn var þann 19. febrúar
1948 í K.F.U.M. um spíritisma og
kristindóm. Þar eru nokkrar vill-
andi staðhæfingar, sem ekki
skyldi látið óandmælt. Um leið
og eg sendi þetta svar, vil eg
fullvissa sr. Jakob Jónsson um
það, að eg ber ekki neinn kala til
hans og virði einlægni hans.
Það er þýðingarmikið að gera
greinarmun á parasálfræði, sem
er vísindaleg rannsókn dulrænna
— occult — fyrirbrigða, og
spíritisma, sem er samfélag við
miðla til þess að komast í sam-
band við framliðna anda. í hinu
fyrra tilfelli getur tilgangurinn
verið algjörlega vísindalegur,
en í hinu síðara er hann mest-
megnis trúrænn. Þessi aðgrein-
ing er sjaldan gerð, og báðum
málefnum er almennt blandað
saman, sér í lagi af mönnum eins
og séra Jakobi Jónssyni, sem
virðist hafa mikinn áhuga fyrir
báðum sjónarmiðum þessa máls.
Afleiðingin er sú, að vísindaleg
rannsókn er ranglega notuð til
varnar spíritismanum. Eg mun
færa ýms rök fyrir því, hvers
vegna vísindi verða ekki þannig
notuð.
1. Eins og sr. Jakob Jónsson
viðurkennir í bréfi sínu, eru sum
ir fremstu vísindamenn á þessu
sviði ekki sannfærðir um, að
neitt af þeim dulrænu fyrirbrigð
um, sem rannsökuð hafa verið
geri það nauðsynlegt að trúá á
tilveru anda. í “Traite de
Matapsyshique” greinir prófess-
or Richet í Frakklandi frá rann-
sóknarstarfi í 30 ár. Hann telur
upp furðuleg fyrirbrigði, sem
hann hafði verið fær um að færa
sönnur á að séu ósvikin, en sem
geta stafað eingöngu af hæfileik
um hinnar mannlegu vitundar,
sem ekki hafa verið skýrðir.
2. Miðilsfundir spíritista eru
afar frjósamur akur fyrir svika-
brögð. Harry Price telur, að 99
af hundraði hinna tilgreindu yf-
irnáttúrulegu fyrirbrigði stafi
af svikum. Aðeins sérfræðingar
geta uppgötvað þessi svikabrögð
með tækniaðgerðum, svo sem
rafmagnstæknilegri gæzlu allra
þeirra, sem í herberginu eru. En
hinn óheppni meðlimur áhorf-
endahópsins, sem skortir bæði
gagnrýnið mat og reynslu og
tæki til að fletta ofan af svika-
brögðum, er oft ginntur af sam-
vizkulausum náungum, sem
græða fé á fávizku manna og
hryggð.
3. Sá boðskapur, sem talinn
er fenginn frá öndum, flytur afar
mótsagnarkenndar frásagnir um
eðli lífsins eftir dauðann. Sumir
tala um það sem líkamlegt líf
á annari reikistjörnu og tilgreina
ýmsa efniskennda hluti, svo sem
væru þeir að miklu leyti hinir
sömu sem á jörðinni. — Þeir
greina frá húsum, trjám, blóm-
um, verzlun, vindlum, “ice-
hockey”, sjóböðum, blæðingum
úr sárum o. s. frv. Aðrir neita til-
veru húsa, “vér lifum á opnu
sviði, bústaður vor er ómælan-
leg vídd . . . andar sofa eins og
dauðlegir menn. Þeir hafa engin
rúm, heldur hvílast á flauels-
kenndu grasi”. Sams konar mót-
sagnir finnast oft, þegar andarn-
ir látast segja fyrir viðburði í
hinni jarðnesku sögu. Það ætti
að nægja að endurtaka það, að
árið 1938 lögðu brezk spíritista-
tímarit mikla áherzlu á andaboð
skap um að styrjöld væri nálæg.
Þegar Munchen — sáttmálinn —
sýndi fram á, að þeir höfðu rangt
fyrir sér, skiptu þeir um tón í
ágústmánuði 1939 voru þeir í
fullum krafti að kunngjöra, að
engin styrjöld mundi verða!
4. Sérhver spíritisti, sem er
einlægur, er fús til að fallast á,
eins og sr. Jakob Jónsson, að
andastjórnendur séu ekki óskeik
ulir og kunni að leiða menn af-
vega. Þeir fallast einnig á, að
einn andi komi ósjaldan fram
sem persónubrigði — imper-
sonation — annars. Slíkar játn-
ingar gera það undir eins ó-
mögulegt að taka andaboðskap
vísindalega gildan, þar sem mað
ur getur aldrei verið öruggur um
uppruna þeirra eða áreiðanleika
um sjálfa sig.
Af þessum fjórum ástæðum
hafna ég hinum ýktu staðhæf-
ingum sr. Jakobs Jónssonar, að
spíritisminn sé vísindalegt hug-
tak fremur en trúrænt. Spíritism
inn er .vissulega nýtízku gerfi-
trú í stað kristindóms. Kenning-
ar hans hvíla á fremur veikum
grundvelli “opinberana” frá önd-
um, ekki á handleiðslu heilags
anda, sem Kristur sendi til að
leiða fylgjendur sína í allan sann
leika. Það er ekki furðulegt, að
andaboðskapur andmælir oft
kenningu Krists. Hvers annars
skyldi vænta af iðrunarlausum
öndum framliðinna? Það virðist
vera mjög sjaldgæft, að boðskap
ur komi frá þeim, sem vitað er
að hafi verið einlægir evangelsk-
ir trúmenn, meðan þeir voru á
jörðunni. Eg mundi meta sér-
hverja sönnun í þessum efnum,
því ég hefi ekki heyrt um neinn
andaboðskap, sem hefir seitt til
kristilegs afturhvarfs viðtakand-
ans. Mærðarkenndar staðhæfing
ar um að fylgja dæmi Jesú eru
ekki sjaldgæfar, en það virðist
ekki svo sem andarnir hafi á-
huga á því að leiða menn til Jesú
Krists. Þetta er ályktun, sem aðr
ir hafa dregið, og ég hefi einnig
þessa skoðun.
Sr. Jakob Jónsson kvartar yfir
því, að ég skyldi ekki vitna til
nógu vel þekktra spíritista. —
Þvert á móti, ég vitnaði til sr.
Fielding-Ould, prests í London,
sem hefir talað í ræðustólum
National Spiritual Alliance, og
rit hans hafa hlotið meðmæli Sir
Arthur Conan Doyle’s. Hann
reyndi, eins og sr. Jakob Jónsson,
að samþýða kristindóm og spíri-
tisma. Hann kvartaði yfir því, að
við lægi, að spíritistum sæist yf-
ir guðdóm Krists, og að í
sálmabók spíritista hafi nafn
Jesú verið afmáð, t. d. að í stað
“engla Jesú” skuli lesa “engla
vizku”. Á guðsþjónustum spíri-
tista er rækilega gengið á snið
við nafn hans í bænunum, og
kjörorð hvers manns er: “Sér-
hver maður sinn eigin prestur
og sinn eigin frelsari”.
Eg varð forviða yfir því, að
þessi andkristilega hneigð í
spíritismanum skyldi, að því er
virtist, vera ókunn sr. Jakobi
Jónssyni. Vissulega er engin af-
sökun á slíkri útkjálkahvggju —
provincialism. — Ef maður ætl-
ar að efla spíritisma í lúthersku
kirkjunni í höfuðstað íslands,
skyldi hann gera sér grein fyrir
hinum illu afleiðingum, sem
fylgt hafa svipuðum tilraunum
í öðrum löndum.
Sr. Jakob Jónsson reynir að
sýna fram á, að andkristilegum
skoðunum sé aðeins haldið fram
af “vitlausum” spíritistum, sér-
staklega Ameríkumönnum, og
hann hefir að engu þær and-
kristilegu samþykktir, sem gerð
ar voru á spíritistaþingi í USA,
þar sem fulltrúar voru frá 18
ríkjum. En svo auðveldlega skal
hann ekki sleppa. Hér er skoðun
Sir Arthur Conan Doyle’s, sem
sem ekki væri hægt að telja
“vitlausan”. Hann sagði:
“öll kenningin um uppruna-
synd, syndafall, friðþæginguna í
stað annarra og mildun hins al-
máttuga með blóði, er mér við-
bjóðsleg. Andaleiðtogarnir leggja
ekki áherzlu á þessar hliðar trú-
arbragðanna”.
I viðurkenndri bók, er nefn-
ist “Spirit Teaching” eftir
mann, sem er Master of Arts frá
Oxford, er persónuleika Drottins
Jesú afneitað — bls. 250, — frá-
sögn Biblíunnar um syndafall
mannsins er “helgisögn og vill-
andi” — bls. 158, — sæla fram-
liðinna er ekki fyrir trú á skoð-
anir, verðskuldun, sem maður-
inn aflar sér með hægfara og fyr-
irhafnarmiklum framförum” —
bls. 159. — Hún afneitar uppris
unni, hinum komandi dómi. og
eilífum örlögum mannsins”.
Eg fæ ekki séð, hvers vegna
sr. Jakob Jónsson væntir að
finna samræmi milli spíritism
ans og kenningar Krists. — Orð
og verk andanna á andafundum
sýna ekki, að lausnin frá líkam-
anum hafi aukið vizku, þekkingu
né andlegt innsæi andanna. Að
hlusta á kenningu þeirra er
skylt kínveskri forfeðratil-
beiðslu. Þéir eru sem blindir, er
leiða blinda. Þeirra fánýtu högg
og töfrandi hreyfinga- og ljósa-
virkni hræra og flækja hinn for-
vitna áhorfanda og blinda hann
gagnvart hættum spíritismans.
Innan tíðar mun hann finna, að
hann hefir meiri áhuga fyrir
öndum en fyrir skapara sínum,
að hann hefir meiri áhuga fyrir
eintómri tilveru eftir dauðann
en fyrir því, að vera með guði í
eilífðinni. Hann mun gleyma
því, að hann syndugur maður, í
dauðans hættu fyrir dómi guðs.
Hann mun ekki finna neina
þörf fyrir Krist og krossinn, því
það virðist svo sem bæði góðir
menn og illir lifi áfram. Hættan
er ískyggileg. Kristnir menn
eru varaðir við því, að satan
getur birzt eins og ljósengill. —
Hið einasta markmið hans er að
veikja trú manna á hinn þríeina
guð, og grafa grundvöllinn und-
an viðtöku vorri á réttlætingu
fyrir trú á friðþægingardauða
Jesú Krists. Satan er tilbúinn til
að hugga hina syrgjandi, full-
nægja hinum forvitna og breyta
efnishyggjumönnum í siðgóða
og trúhneigða menn, ef þeir
vilja tilbiðja við altari hans. —
Nýtízku spíritistar eru að því
leyti ólíkir fyrirrennurum sín-
um, að þeir ganga fram hjá þeim
rökum, að illir andar valda per-
sónubrigðum í gerfi anda fram-
liðinna manna. Venjulega er
vald illra anda takmark að, en
andafundirnir gera þeim kleift
að hafa mjög aflmikil villandi
áhrif. Af þessum sökum inni-
halda Gamla og Nýja Testament
ið mjög skýrar aðvaranir gegn
iðkun spíritisma, — 5. Mósebók
18, 9—14: Þegar þú kemur inn í
landið, sem Drottinn guð þinn
gefur þér, þá skalt þú ekki taka
upp svívirðingar þessara þjóða.
Eigi skal nokkur finnast hjá þér
sá er láti son sinn eða dóttur
ganga gegn um eldinn, eða sá, er
fari með galdur eða spár eða
gjörningamaður eða særinga-
maður eða spásagnamaður, eða
sá, er leiti frétta af framliðnum.
Því að hver sá, er slíkt gjörir, er
Drottni andstyggilegur og fyrir
slíkar svívirðingar rekur Drott-
inn, guð þinn, þá burt undan sér.
Þú skalt vera grandvar gagnvart
Drottni, guði þínum. Því að þess
ar þjóðir, er þú rekur nú burt,
hlýða á spásagnamenn og galdra
menn, en þér hefir Drottinn, Guð
þinn, eigi leyft slíkt. Spámann
mun Drottinn Guð þinn upp
vekja meðal þín, af bræðrum
þínum, slíkan sem ég er, á hann
skuluð þér hlýða. — Þriðja
Mósebók 19, 26—31: Þér skuluð
ekki fara með spár né fjölkyngi
. . ^ Og þér skuluð ekki skera
skurði í hold yðar fyrir sakir
dauðs manns, né heldur gjöra
hörundsflúr á yður . . . Leitið
eigi særingaranda né spásagnar
anda, farið eigi til frétta við þá,
svo þér saurgist ekki af þeim; ég
er Drottinn, Guð yðar. — Þriðja
Mósebók 20. 6: Og sá, sem leitar
(Frh. á bls. 8)