Lögberg - 18.01.1951, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 18. JANÚAR, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J. J. BlLDFELL, þýddi
Læknirinn var kominn út í dyrnar á húsinu
þegar Arthur lagði hendina á öxlina á honum.
„Frú Morton! sagðirðu frú Morton, herra minn?
Hverslags persóna — er hún mjög veik?“
„Vonlaust með hana — altekin og biluð.
Prýðileg kona og tíguleg. — Ég er viss um að
kjör hennar hafa einhverntíma verið betri“.
„Á hún nokkur börn — syni?“
„Tvo — báðir í burtu nú — fallegir drengir,
sem að hún sá ekki sólina fyrir — einkum
þeim yngri“.
„Hamingjan góða! Það hlýtur að vera hún —
veik og deyjandi, og máske allslaus“, sagði
Arthur með viðkvæmni. „Ég ætla að fara með
þér, herra. Ég held, að ég þekki konuna — held
að ég sé skyldur henni“.
„Heldurðu það? Mér þykir vænt um að
heyra það. Komdu þá með mér; það ætti ein-
hver annar en þjónarnir að vera hjá henni.
Ekki svo að skilja, að Jenny þjónustustúlkan
sé ekki einstaklega hugsunarsöm og góð við
hana. Læknirinn, sem stundum kemur til henn-
ar, sagði við mig: — „Það er á sinninu", hr.
Perkins. Ég vildi að við gætum náð drengjun-
um hennar heim aftur“.
„Hvar eru þeir?“
„Að læra iðn, held ég. Sydney . . . .“
„Sydney!“
„Já, það var nafnið á honum — fallegt nafn.
Þekkirðu Sir Sydney Smith? — Undursamlegur
maður, herra! Meistari Sydney var dásamlega
falleg barn — nokkuð skemdur af ofmiklu eftir-
læti. Hún hélt alltaf að eitthvað gengi að hon-
um — var alltaf að senda eftir mér. „Herra
Perkins“, sagði hún, „það gengur eitthvað að
drengnum; ég er viss um það, þó að hann vilji
ekki kannast við það. Hann er listarlaus og hafði
höfuðverk í gærkveldi“. „Það gengur ekkert
að honum frú“, sagði ég. „Ég vildi að þú hugs-
aðir meira um þig sjálfa“. Þessar mæður eru
heimskar og áhyggjufullar verur. Það er þeirra
eðli herra — eðli! — Undursamlegt þetta nátt-
úrueðli! Hérna erum við þá komnir“.
Læknirinn drap á prívatdyr á kvenfatnaðar-
og kvensokkabúð.
X. Kapítuli.
Eins og við mátti búast, þá hafði ferðin til
„N“ aukið allmikið á óstyrk og veiki Katrínar,
og þegar að hún kom heim aftur og leit í kring-
um sig í herbergjunum óvístlegum, eyðilegum
og þögulum — Sydney var farinn, horfinn
henni með öllu, þá fannst henni að síðasta
stráið, sem hún hafði stutt sig við, væri brotið
og að verki sínu hér á jörðinni væri lokið.
Katrín var ekki fjötruð ánauðaroki fátæktar-
innar — þeirrar fátæktar, sem mer og nagar —
fátæktar tötra og hungurs. Hún átti enn ná-
lega helminginn af þeim peningum, sem hún
fékk fyrir munina, sem að hún seldi og gat
frelsað frá, eða hrifið úl' klóm laganna, og
bróðir hennar hafði neytt hana til að þiggja
frá sér 20£ með því loforði að sama upphæðin
yrði borguð henni árlega. En því miður voru
litlar líkur til þess að hún þyrfti á því að halda
aftur! Hana skorti ekki efni til þess að veita
sér lífsframfærslu. En nú hafði ný ástríða her-
tekið hana — ástríða maurapúkans, hún fór að
leggja til síðu hvern skilding, sem henni á-
skotnaðist, til styrktar drengjunum sínum. Til
hvers átti hún að vera að hugsa um sjálfa sig
og eyða olíu á lampa, sem kveikurinn væri
nálega brunninn úr og sem dæmdur væri til
þess að eyðileggjast og felast í jörðu? Hún
var fús á að flytja í ódýrari bústað, en þjón-
arnir þar sem að hún var, voru svo hændir að
og þótti svo vænt um Sydney, að hún gat ekki
slitið sig frá þessari einu, lifandi endurminn-
ingu um drenginn sinn. En hún færði sig af
fyrstu hæð hússins upp á aðra hæð þess, og
þar færðist þungi dauðans á augu henni dag
frá degi. Auk þeirrar hjálpar, sem hr. Perkins,
er vildi gjöra eins vel og hann gat, hafði lækn-
irinn, sem fyrst kom til hennar, eða réttara
sagt, sem hún leitaði til, alltaf komið til henn-
ar við og við og aldrei viljað taka neina borgun
fyrir komur sínar, og þegar að hann sá að Kat-
rín hafnaði öllum tilraunum sínum til að létta
henni sjúkdómsþungann, ásetti hann sér að
reyna að ná í annan hvorn drenginn hennar
til þess að vera hjá henni síðustu stundirnar,
og honum hafði tekist að ná í heimilisfang
eldri sonarins, og daginn áður en að Arthur
komst að hvar hún ætti heima, skrifaði hann
Philip eftirfarandi bréf:
„Herra: — Ég hefi verið kallaður til þess að
stunda móður þína í þrálátum veikindum henn-
ar, sem geta leitt til dauða. Álít ég því skyldu
mína að biðja þig að koma heim til hennar
undir eins og að þú færð þetta bréf. Koma þín
og vera, getur ekki annað en orðið henni til
hugarléttis. Eðli sjúkdóms hennar er þannig,
að ekki er hægt að segja hversu lengi að þú
færð að njóta hennar, en ég er viss um, að ör-
lög hennar gætu verið framlengd, ef að hægt
væri að fá hana til að flytja á loftbetri stað og
í rólegra umhverfi, njóta meiri og hagkvæmari
fæðu, og um farm alt að létta hugarangur henn-
ar í sambandi við þig og bróður þinn. Þú verð-
ur að fyrirgefa mér, ef þér finnst að ég háfi
gjörst afskiptasamur, en ég hefi reynt að fá
upplýsingar hjá móður þinni um ættfólk henn-
ar og skyldmenni með það í huga, að segja því
frá hugarástandi hennar. En hún vill ekkert
um það tala. Ef á hinn bóginn að þú átt skyld-
henni, sem eru vel efnum búin, þá finnst mér
að þú ættir að leita til þeirra, ég held að kring-
umstæður hennar liggi vesalings móður þinni
þungt á hjarta, og ég verð að leggja það undir
dóm’greid þína hvað hægt er að gjöra, eða að
hvað miklu leyti að hægt er að létta þá byrði
af þeim, sem hún á löglega kröfu til aðstoðai
frá. Undir öllum kringumstæðum ber ég aftur
þá ósk mína fram, að þú sjálfur komir sem
allra fyrst.
Ég er yðar . . .
Eftir a ðlæknirinn sendi þetta bréf, sá hann
breytingu á veiki sjúklingsins til hins verra,
og hafði ástæðu til að óttast að hérvistardagar
hennar mundu verða færri, heldur en að hann
hafði vonast eftir. Hún hafði verið dálítið hress-
ari þegar að hann fór, en tveimur klukkutím-
um síðar hafði henni versnað svo, að þjónustu-
stúlkan, sem var geðgóð, hugsunarsöm og eina
hjúkrunarkonan, sem sjúklingurinn hafði, sem
þó varð að líta eftir herbergjum allra annara
leigjenda í húsinu, þótti, eins og við höfum
séð, vissara að senda eftir lyfsalanum, á meðan
að náð væri í læknirinn, sem var nýfarinn og
átti heima í fjarlægum parti bæjarins.
Þegar Arthur kom inn í herbergið fann
hann til samvizkubits þess, sem réttilega hefði
átt að slá föður hans. Hvílíkur mismunur á
milli þessa lítilmótlega og einmanalega her-
bergis og fátæklegu húsmunum, sem inn í því
voru, og hins veglega og þægindaríka heimilis
þar sem hann hafði síðast séð móður Beaufort
drengjanna heilbrigða og vonglaða. Hann stóð
steinþegjandi þar til hr. Perkins, eftir að hafa
spurt nokkurra spurninga, fór til að ná í meðul.
Þegar að hann var farinn, gekk Arthur að rúm-
inu, sem Katrín lá í. Hún leit á hann döprum
augum, en þekti hann ekki.
„Manstu ekki eftir mér?“ spurði hann grát-
klökkur: „Ég er Arthur — Arthur Beaufort“.
Katrín svaraði ekki.
„Guð minn góður! Hvernig stendur á, að
ég finn þig hér? Ég hélt, að þú værir hjá ætt-
fólki þínu — að börnunum væri séð farborða,
eins og faðir minn var skyldugur til að gjöra.
Hann fullvissað mig um, að svo væri“.
Ekkert svar. 1
Geðshræringin og meðlíðunarkend Arthurs
hafði nú náð valdi á honum, svo hann gleymdi
Katrínu og veikindum hennar, en lét spurning-
ar, ásakanir og sjálfsávítanir dynja yfir hana,
og sem að hún lét afskiptalaust fyrst í stað. En
þegar að hann fór að minnast á syni hennar
aftur og aftur snerti það streng í hjarta henn-
ar — streng, sem síðast allra strengja slitnar,
og hún reisti sig lítið eitt í rúminu og leit á
gestinn vonaraugum.
„Faðir þinn var ólíkur honum Philip mín-
um“, sagði hún; „en ég lít nú öðruvísi á hlutina
nú. Að því er mig snertir, þá er öll umhyggja
orðin árangurslaus; en hvað drengina mína
snertir — sem á morgun geta verið orðnir móð-
urlausir. Lögin eru þín megin, en ekki rétt-
vísin. Þú verður auðugur og voldugur; — viltu
vera drengjunum mínum innan handar?“
„Já sannarlega, eins lengi og ég lifi, svo
hjálpi mér guð!“ sagði Arthur og kraup á kné
við rúmið.
Hvað á milli þeirra fór eftir þetta er þarf-
laust að tala um, því það var fátt annan en
endurtekning á sömu óskinni og sama svarinu,
en það var svo mikill sannleikshreimur og al-
vara í orðum Arthurs, að Katrínu fannst hann
vera eins og engill, sem hefði verið sendur til
þess að létta byrði sína og hughreysta sig.
Þegar læknirinn kom seinna um daginn, þá
sá hann Katrínu hvíla við brjóstið á gestinum
og horfa á hann brosandi.
Lækninum skildist af útliti Arthurs og slúðri
lyfsalans, að einn af hinum auðugu ættmönn-
um Katrínar væri kominn. En því miður of
seint fyrir hana sjálfa.
XI. Kapíluli.
Philip var búinn að vera fimm vikur í hinni
nýju vist sinni. Eftir viku átti hann að taka ný-
sveinsprófið. Þegjandi og þungbúinn hafði hann
byrjað á starfi sínu. Hann hlýddi öllum fyrir-
skipunum, og sýndist hafa skilið við sig með
öllu keipa og kenjar æskuáranna. Hann sást al-
drei brosa — og opnaði nálega aldrei varirnar.
Það var eins og lífsfjör hans með öllum sínum
göllum hefði fjarað út, og hann gegndi skyldu-
vérkum sínum með reglubundnu fjörleysi eins
og vél. Á kveldin þegar að dagsverkinu var lok-
ið og búið var að loka búðinni, þá, í staðinn
fyrir að fara í íbúðarherbergin á bak við búð-
ina, fór hann út á götuna — út í nóttina og
myrkrið, og gekk út úr bænum, en kom alltaf
aítur þegar að háttatími var kominn. Stundvís
í öllu sem hann gerði — regla, sem ekki kom
fyrir að hann bryti. Hann hafði heyrt reglu-
lega frá móður sinni einu sinni í viku, og það
var aðeins á morgnana, þegar að hann vonaðist
eftir bréfi að heiman, sem hann sýndist órólegur
og æstur. Fölur var hann sem nár, unz að
pósturinn kom í búðina, það var óstyrkur á
höndunum á honum og hann herpti saman
varirnar á sér. Þegar að hann var búinn að
lesa bréfið varð hann rólegri, því Katrín var-
aðist í bréfum sínum að minnast á heilsufar
sitt: í bréfunum var hún glöð, og bað hann
að gera sér að góðu ástæðurnar, eins og að þær
væru, og lét í ljósi ánægju sína yfir því, að
bréf hans gæfu til kynna, að hann væri ánægð-
ur, því hann var ekki síður hugulsamur í bréf-
um sínum til móður sinnar, en hún til hans.
Þegar að hún kom til baka frá bróður sínum
hafði hún ásett sér að halda leyndum efasemd-
um sínum um ágæti heimilisins, sem hún hafði
valið Sydney, en talaði aftur á móti um þá
framtíðarvon sína, að þegar drengir sínir væru
búnir að ljúka undirbúningsstarfi sínu og væru
orðnir sjálfstæðir, að þá myndi hún geta dvalið
hjá þeim til skiptis. Þessar vonir komu Philip
til þess að leggja enn harðara að sér við vinn-
una, og hann sparaði hvern einasta skilding,
sem honum áskotnaðist og hugsaði með kvíða
um að innan tveggja vikna ætti lærdómstími
hans að byrja, og að þá hættu þær litlu inn-
tektir, sem að hann hafði nú vikulega. Herra
Plaskwith gat ekki annað en verið ánægður
með verk aðstoðarmanns síns, en hann var ó-
ánægður og ergilegur út af orðavali hans og
framkomu. En hvað frú Plaskwith snerti, þá
blátt áfram hataði sú vesalings kona þunglyndi
og þagmælsku drengsins, sem aldrei tók þátt í
neinni glaðværð eða glettnistali heimafólksins,
lék sér við börnin, skjallaði hana eða tók þátt
í heimilisgleðinni.
Herra Plimmins reyndi fyrst til að umlíða
þetta, tók næát upp á því að ybbast, en vöxtur
Philips og stingandi augnaráð sló honum skelk
í bringu, og viður kendi hann við frú Plask-
with, að hann vildi síður lenda í höndunum
á Philip, þar sem dimmt væri og enginn til
aðstoðar, og tók frúin undir það með því að
segja eins og hún var vön: „Þú kemst ævinlega
svo skemtilega að orði“.
Dag einn var Philip sendur út i sveit nokkr-
ar mílur í burtu frá bænum til þess að hjálpa
til að semja skrá yfir bækur í bókasafni Sir
Thomas Champerdown. — Sá herramaður, sem
var mikill þulur hafði beðið um einhvern, sem
þekti inn á grískar bækur og kynni grískt mál,
væri sendur til að vinna þetta verk, og Philip
var sá eini af mönnum Plaskwiths, sem átti
yfir slíkri kunnáttu að ráða. Það var komið
kveld þegar að hann kom heim úr þeirri ferð.
Hr. Plaskwith og frú hans voru bæði í búðinni
þegar að hann kom og satt'að segja, þá höfðu
þau verið að tala um hann.
„Ég get ekki liðið hann“, sagði frú Plask-
with æst. „Ef að þú ætlar að taka hann fyrir
fullt og allt, þá get ég ekki verið róleg eina
einustu mínútu. Ég er viss um, að nýsveinn,
sem skar húsbónda sinn á háls í Chatham í
vikunni sem leið hefir verið alveg eins og
hann“.
„Sussu! frú Plaskwith“, sagði bóksalinn og
tók duglega í nefið úr tókbaksdósum, sem að
hann tók upp úr vestisvasa sínum. „Ég var
sjálfur dulur þegar að ég var ungur; allt hugs-
andi fólk er þannig. Ég má benda þér á, að
Napoleon Bonaparte var það, en samt verð ég
að viðurkenna að hann er ekkert skemtilegur,
þó að hann haldi sig vel að vinnu“.
„Og hvað hann er nízkur á peninga“, hélt
frú Plaskwith áfram, „hann tími» ekki einu
sinni að kaupa sér nýja skó, það er leiðinlegt!
Og sástu hvernig að hann leit til hans Plimm-
ins þegar að hann var að gera gis að sólunum
á skónum hans, og Plimmins segir alltaf það
sem við á“.
„Hann er ræfilslega til fara, það er satt“,
sagði bóksalinn, „en ágæti bókanna er ekki
alltaf undir bandinu komið“.
„Ég vona, að hann sé heiðarlegur“, bætti
frú Plaskwith við, — og í því kom Philip inn
í búðina.
„Þú hefir haft langa útivist", sagði Plask-
with. „Það tekur líklega viku að ljúka við
þetta verk“.
„Ég á að fara þangað aftur í fyrramálið hr.
Það tekur tvo daga enn að ljúka við verkið".
„Það er bréf til þín“, sagði frú Plaskwith;
„þú skuldar mér fyrir það“.
„Bréf“, endurtók Philiþ og tók við bréfinu
og leit á það, og sá að það var ekki rithönd
móður sinnar á umslaginu, heldur einhvers
annars — hann tók andköf á meðan að hann
braut það upp. Það var bréfið frá lækninum.
Svo að móðir hans var veik — að deyja og
skorti máske nauðsynlegustu lífsskilyrði, og
hún hafði leynt veiki sinni og vanefnum. Þess-
ar fréttir uxu honum í augum upp í allsleysi.
Hann hljóðaði upp og hljóp til hr. Plaskwith.
„Herra, herra! Hún móðir mín er að deyja,
hún er fátæk og líður máske skort; — peninga,
peninga! Lánaðu mér tíu pund! Fimm pund!
Eg skal vinna fyrir þig kauplaust alla ævi, ef
þú lánar mér þessa peninga!“
„Ja, hérna“, sagði frú Plaskwith og gaf
manni sínum olnbogaskot. — „Eg sagði þér nvað
af þessu myndi hljótast. Næst verður það pen-
ingar eða lífið“.
Philip heyrði ekki þessi ummæli eða skipti
sér ekkert af þeim; en stóð frammi fyrir bók-
salanum, hélt höndunum fast saman og með
leiftrandi augum. Plaskwith sem naumast átt-
aði sig á þessu þagði.
„Heyrirðu til mín? — Ertu maður eða til-
finningarlaus steinn“, hrópaði Philip í geðæs-
ingu sem bar vitni um hina eldlegu skapgerð
hans. „Eg var að segja þér, að hún móðir mín
væri að deyja; ég verð að fara til hennar! Á
ég að fara tómhentur! Lánaðu mér þessa pen-
inga!“
Herra Plaskwith var ekki harbrjósta mað-
ur, en hann var vanafastur og úrillur. Tónn-
inn í orðum búðardrengsins hans (því hann
leit þannig á Philip) frammi fyrir hans eigin
konu, líka (fyrirmynd sem var hættuleg) varð
frekar til að ýfa skap hans en mýkja. „Þetta
er ekki vegurinn til að tala við yfirboðara þinn:
— Þú gleymir hver þú ert, ungi maður“.
„Gleymi! — En herra, ef að hún hefir ekki
lífsnauðsynjar sínar — ef að hún er hungruð?“
„Slúður!“ sagði Plaskwith. „Herra Morton
skrifar mér að hann hafi séð móður þinni far-
borða! Er ekki svo Hanna?“
„Það er nú meiri heimskan af honum, sem
á svo efnilega fjölskyldu sjálfur! Horfðu ekki
þannig á mig, ungi maður, ég líð það ekki, nei
vissulöga ekki! Það fer hrollur um mig í hvert
sinn, sem að ég sé þig“.
„Ætlarðu að lána mér peningana? — Fimm
pnud — aðeins fimm pund, hr. Plaskwith“.
„Ekki fimm skildinga! Þú ógnar mér — Þú
ert ekki maður til þess — það er gjöræði. Farðu
og lokaðu búðinni og reyndu að jafna þig, og
þegar þú ert búinn að ljúka verkinu hjá Sir
Thomas lofa ég þér að fajra til bæjarins. Þú
getur ekki farið á morgun, er það ekki rétt
Hanna?“
„Ég býst við því! Talaðu um þetta við Plimm
ins. Þér er betra að koma nú hr. Plaskwith.
Hann lítur út eins og tígrisdýr“. Frú Plask-
with fór út úr búðinni og inn í íbúð sína á bak
við búðina. Maður hennar setti hendurnar á bak
við hnakkann, leit upp og var í þann veginn
að fara á eftir henni. Philip, sem hafði staðið
þegjandi og fölur, sneri sér allt í einu við og
harmur hans snerist frekar upp í þótta en
undirgefni, og hann gekk snúðugt í veginn fyrir
húsbónda sinn, tók höndunum um axlir honum
og sagði:
„Ég fer í burtu frá þér — láttu það ekki vera
með formælingum. Ég grátbæni þig til að sýna
mér miskunnsemi!"
Plaskwith stansaði, og hefði Philip þá gætt
varúðar í orðum sínum, þá hefði allt farið vel.
En hann var vanur frá barnæsku, að fá öllum
sínum kröfum framegngt, svo hann stæltist við
mótstöðuna og geðríkið logaði í huga hans og
fyrirlitningin á manninum, sem hann var að
biðja hjálpar, svo að hann eyðilagði sinn eigin
málstað. Hann reiddist út af þögn Plaskwith og
of blindaður af geðshræringum sínum til að
athuga að í þögninni bjó tilslökun. Hann hristi
Plaskwith með svo miklu afli að hann nærri
skall flatur og sagði með ákafa:
„Þú, sem krefst beina minna og blós í fimm
ár — líkama míns og sálar sem þræls við þína
andstyggilegu verzlun, neitar þú mér um brauð
til að seðja hungur móður minnar?"
Skjálfandi af reiði og máske af hræðslu sleit
Plaskwith sig af Philip og flýtti sér út úr búð-
inni, og þegar að hann skellti aftur hurðinni
hreytti hann úr sér:
„Þú skalt biðja mig fyrirgefningar á þessu
í kveld, eða að þú skalt héðan út á morgun með
allt þitt dót. Ástandið í heiminum virðist vera
komið á einkennilegt stig! Ég trúi ekki einu orði
af þessu slúðri um hana móður þína!“
Þegar Philip var orðinn einn, stóð hann kyrr
um stund og í huga hans svall bæði angist og
reiði. Svo tók hann hatt sinn og keyrði hann
ofan á eyru, og varð honum þá litið á pen-
ingaskúffuna, sem Plaskwith hafði gleymt að
læsa, og sá glampa á peningana, sem í henni
voru — þennan ævarandi freistara, sem blind-
ar vitsmuni, hugsun og samvizku mannanna. —
Það var eins og allt umhverfðist fyrir honum
í eitt augnablik. Hann leit skyndilega í kringum
sig í hálfrökkrinu sem var í búðinni — greip
með hendinni ofan í peningaskúffuna og greip
eitthvað, sem að hann vissi ekki hvort heldur
var silfur eða gull og rak upp hrottahlátur, svo
einkennilegan og ólíkan hans eðlilega hlátri
að hann vaknaði eins og af draumi. Hann stokk-
roðnaði í framan, skalf á fótunum og hárin risu
á höfðinu á honum og honum fannst eins og
að fjandinn sjálfur mundi vera að fagna yfir
fallinni sál.