Lögberg - 01.02.1951, Blaðsíða 8

8
LÖGBERG, FIMTUDAGINN. 1. FEBRÚAR, 1951
Eldingar
Úr borg og bygð
Malreiðslubók
Dorcasfélag Fyrsta lúterska
safnaðar hefir nú til sölu splunk-
urnýja matreiðslubók, er það
hefir safnað til og gefið út; bók
þessi er með svipuðum hætti og
hinar fyrri, vinsælu matreiðslu-
bækur, er Kvenfélög safnaðar-
ins stóðu að; þetta er afar falleg
bók með fjölda gamalla og nýrra
uppskrifta, sem koma sér vel á
hvaða heimili, sem er.
Matreiðslubók þessi kostar
$1.50 að viðbættu 10 centa burð-
argjaldi. y
Pantanir, ásamt andvirði,
sendist:
Mrs. A. MacDonald
11 Regal Ave. St. Vital
Sími 205 242
Mrs. H. Woodcock
9 St. Louis Road, St. Vital
Sími 209 078
eða til Columbia Press Limiled,
695 Sargent Ave.
Sími 21 804.
☆
Mr. Peter Anderson, korn-
kaupmaður, lagði af stað suður
til Miami, Florida, ásamt frú
sinni, á föstudaginn var; gerðu
þau hjónin ráð fyrir að dveljast
þar syðra um tveggja mánaða
tíma.
☆
Þeir Arthur Sigurðsson og G.
O. Einarsson frá Arborg, voru
staddir í borginni í fyrri viku
og sátu hér ársfund skólaráðs-
manna sambandsins í Manitoba.
☆
Mr. Adolph Árnason frá Well-
wood, Man., var staddur í borg-
inni nokkra undanfarna daga;
hann kom hingað til að vera við
útför föður síns, Ingólfs Árna-
sonar.
☆
Mr. H. Axdal frá Wynyard,
Sask., var staddur í borginni í
vikunni, sem leið.
☆
Icelandic Canadian
Club News
The banquet and dance which
the Club held at the Marl-
borough hotel on January 26
was a great success. About
hundred and fifty people en-
joyed a dance to Jimmy Gowler’s
Orchestra. The profit added to
the Club’s University Chair
Fund. There was a short but
véry enjoyable program: Vocal
solos by Miss Inga Bjarnason,
accompanied by Mrs. W. Krist-
janson, Piano solos by Miss
Thora Asgeirson and short
speeches by the Chairman, W.
Kristjanson, President af the
Club and Rev. Philip Petursson
who spoke, in a very interesting
way, about Gus Sigurdson’s new
poetry book; Mr. Hansen, Presi-
dent of the Viking Club, brought
greetings from his Club.
☆
Þann 14. janúar lézt jtf slysi
í Riverton, Man. Harold Sigur-
sveinn Densley, sonur Mr. og
Mrs. Harold Densley, 14 ára
piltur, tápmikill og ágætt manns
efni. Útförin, sem var afar fjöl-
menn, fór fram þann 16. janúar
frá kirkju Bræðrasafnaðar í
Riverton, séra Sigurður Ólafsson
flutti kveðjumál.
☆
Látinn er í St. Peters, Man.
Kristjón Hygaard, 67 ára, sonur
Thorsteins Larsen Hygaard og
konu hans Ingigerðar Ófeigs-
dóttur; Kristjón var ættaður frá
Bakka í Norður-Múlasýslu, en
fæddur í North Dakota og upp-
alinn í Selkirk. Sjö bræður hans
eru á lífi. Hann var þrekmaður
og karlmenni, og mikill að vall-
arsýn. Útför hans fór fram frá
Langrills útfararstofu í Selkirk,
þann 19. janúar, að fjölmenni
viðstöddu. Séra Sigurður Ólafs-
son jarðsöng.
Rovalzos Flower Shop
253 Notre Dame Ave.
WINMPEr. MANITOBA
Bu> Phone 27 9*9—Res. Phone 38 151
Our Speelaltles:
WEDDING CORSAGES
COLONIAL BOUQUETS
FUNERAL DESIGNS
MUs K. ChrUtle, Proprletreu
Formerly wíth Robinson & Co
W. J. Lindal dómari fór aust-
ur til Ottawa á miðvikudags-
morguninn í embættiserindum
og verður nokkra daga að heim-
an.
☆
Mr. Sigurður Einarsson til-
smíðameistari frá Árborg kom
tilborgarinnar á mánudaginn.
☆
ÆTTLAND og ERFÐIR,
hin vinsæla bók eftir dr. Ric-
hard Beck, kostar $3.50 óbundin
og 4.75 í bandi.
FÖÐURTÚN
eftir dr. P. V. G. Kolka, með
280 myndum kostar $10.00 ó-
bundin en $13.00 í bandi.
Fást í
BjÖRNSSONS BOOK STORE
702 Sargent Avenue, Winriipeg.
☆
Mrs. John David Eaton frá
Toronto, kom til borgarinnar í
vikunni, sem leið, í heimsókn til
ættingja og vina.
☆
Mr. og Mrs. Einar Johnson frá
Steep Rock, Man. komu til borg-
arinnar seinnipart vikunnar, sem
leið, til að vera við skírn dóttur-
Lögfræðingur kom spreng-
móður út að námu og kallaði
þar niður á Michael Finnerty.
— Hver er að spyrja um mig?
var svarað með dimmum rómi.
— Ég er að spyrja um þig,
svaraði lögfræðingurinn. Ertu
ekki ættaður frá Castlebar í
Mayo County?
— Jú.
— Hét ekki móðir þín María
og faðir þinn Owen?
— Jú.
— Þá hefi ég þá gleðilegu
skyldu að tilkynna þér, Mr. Fin-
nerty, að Katrín frænka þín ér
dáin heima á gamla landinu og
að hún hefir látið þér eftir tutt-
Frá Blaine, Wash.
29. janúar 1951
Herra ritstjóri:
Mér hefir verið uppálagt að
senda nokkrar línur til íslenzku
blaðanna viðvíkjandi inntöku
vistmanna á Stafholt.
Svo er mál með vexti, að nú
sem stendur er pláss fyrir um
tuttugu manns á heimilinu, og
'velferðarnefnd ríkisins (Welfare
Board) hefir farið fram á það
við nefndina að teknir séu inn
þrír vistmenn, sem ekki eru af
íslenzku bergi brotnir, þó með
því skilyrði að þeir, með hæfi-
legum fyrirvara, verði að víkja
fyrir íslendingum, eða fólki af
íslenzkum stofni, þegar þeir,
landar, leggi inn beiðni um
pláss; og þar í liggur hættan,
að þegar Ameríkumenn eiga að
verða hornreka fyrir Islending-
um, þá geti farið fyrir þeim eins
og Hallgerði við Bergþóru forð-
um, og að þetta geti orðið okk-
ur íslendingum til mestu vand-
ræða. Þess vegna skorar nefnd-
in á íslendinga fjær og nær, að
þeir leggi inn beiðni um veru-
stað að Stafholti sem fyrst, og
fylli húsið, svo að ekki komi til
mála að aðrir en íslendingar fái
þar pláss, og með því afstýra
sjáanlegum vandræðum sem af
því gæti leitt, að þurfa að biðja
fólk að víkja fyrir landanum.
Þetta er í samræmi við það, sem
ég skrifaði 20. des. s.l. og birtist
í blöðunum. í þessu felst ef til
vill meira alvörumál en virðist
í fljótu bragði. Við viljum að
Stafholt sé skipað íslendingum,
en við verðum að lifa í friði við
nágranna okkar, og í mörgum
tilfellum venzlafólk.. Þess vegna
endurtek ég það aftur, að ef þér
hafið í hyggju að gerast vist-
menn að Stafholti í nálægri
framtíð, sendið þá inn beiðni
sem allra fyrst — tryggið ykkur
plássið, og fyrrið nefndina al-
varlegum vandræðum.
Fyrir hönd nefndarinnar,
Andrew Danielson, skrifari
sonar síns. Séra Valdimar J.
Eylands skírði sveininn, sem
nefndur var Ronald Albert;
móðir hans er frú Helga Foster;
viðstödd skírnarathöfnina var
einnig dóttir þeirra Johnson-
hjóna, sem búsett er í Ashern.
Þau Mr. og Mrs. Johnson héldu
heimleiðis á þriðjudaginn.
☆
Mr. Sigurður Johnson . frá
Vancouver, B.C., kom nýlega til
borgarinnar og fór norður til
Gimli í heimsókn til móður sinn
ar og bróður.
☆
Susanna Stephanson, 76 ára
að aldri, ekkja Stefáns S. Hrút-
fjörð fyrv. póstmeistara og gest-
gjafa að Vogar, Man., lézt að
heimili sínu 717 William Ave.
24. jan. Jarðarförin fór fram frá
útfararstofu Bardals á laugar-
daginn 27. Séra Valdimar J.
Eylands jarðsöng.
☆
Jóhann Ingimundson rafvirki,
43 ára, til heimilis að 230 Simcoe
St., lézt á Grace spítalanum í
Winnipeg á þriðjudagsmorgun-
inn 30. jan. Jarðarförin fer fram
frá Fyrstu lúterku kirkju á
föstudaginn 2. febr. kl. 2 e. h.
ugu þúsundir dollara. Komdu
þegar upp úr námunni.
Það leið góð stund og lögfræð-
ingurinn gerðist óþolinmóðqr.
— Mr. Finnerty, kallaði hann.
Mér leiðist að bíða.
— Ég kem rétt bráðum, kall-
aði Finnerty aftur. Ég er aðeins
að velgja verkstjóranum undir
uggum.
Næstu,sex mánuði gekk Fin-
nerty með háan hatt og á mjúk-
um leðurskóm. Hann lifði í vel-
lysfingum praktuglega og kost-
aði kapps um að lækna óþolandi
þorsta, sem hann hafði fengið.
Og svo fór hann aftur til vinnu
sinnar í námunni. Og þar rakst
lögfræðingurinn á hann nokkru
seinna.
— Mr. Finnerty, sagði hann.
Aftur færi ég þér góðar fréttir.
Nú er föðurbróðir þinn á gamla
landinu dáinn og hefir arfleitt
þig að aleigu sinni.
— Ég kæri mig ekkert um
það, sagði Finnerty og hallaðist
fram á mölbrjótinn sinn. Ég er
nú ekki jafnhraustur og ég var
áður, og ég held að ég hafi það
hreint ekki af, ef ég á að lenda
í sömu ósköpunum aftur.
☆
fyrir bekk af guðfræðistúdent-
um, hve mikilsvert það væri, að
láta svipinn vera í samræmi við
efnið, sem þeir væru að pré-
dika um. „Til dæmis“ sagði
hann, „þegar þið erum að tala
um himnaríki, látið þá andlit
ykkar ljóma af himneskri gleði,
en þegar þið talið um Helvíti, —
hm, þá nægir ykkar venjulegi
svipur“.
Sambandsþing sett
Á þriðjudaginn kom sam-
bandsþing saman til funda, og
mun alment vera búist við
langri þingsetu, því mörg og
mikilvæg mál verða tekin til
meðferðar, sem verða munu
ýtarlega rædd af hálfu allra
þingflokka; vegna þess að blað-
ið var fullbúið til prentunar, er
stjórnarboðskapurinn barst því
í hendur, verður greinargerð
um meginatriði að bíða næstu
viku.
Framhald af bls. 5
magn hennar. Þarna hefir nátt-
úran hina sömu aðferð eins og
mennirnir til þess að vinna á-
burðarefni úr loftinu.
Talið er að um 44.000 þrumu-
veður séu á jörðinni á hverjum
sólarhring, og að 100 eldingar
komi að jafnaði á hverri sek-
úndu. Á hverju ári verða eld-
ingar nær 400 manns að bana í
Bandaríkjunum og meiða 1500.
Og á tíu ára bilinu 1936—1946
urðu tryggingarfélög í Banda-
ríkjunum að greiða 54.148.995
dollara í skaðabætur fyrir elds-
voða, sem stöfuðu af eldingum.
En tjónið hefir auðvitað verið
miklu meira. Af tíðustu bruna-
orsökum eru eldingar þar þær
fjórðu í röðinni.
Eins og áður er sagt hafa vís-
indamenn nú komist að eðli eld-
inga, þótt ýmislegt sé þar enn
á huldu. Þrumuský myndast
þegar uppvindar bera raka hátt
í loft upp. Regndropar myndast
þá i skýinu og byrja að falla til
jarðar. En innan í skýinu fara
hvirfilvindar með ofsahraða.
Þeir þeyta regndropunum til og
frá og tæta þá í sundur, og við
þessar hamfarir myndast á ein-
hvern hátt fráhverf rafmagns-
hleðsla neðst í skýinu. Þessi
hleðsla magnast stöðugt eftir
því sem hvirfilvindarnir tæta
regndropana sundur og þeyta
þeim til og frá. Þessi rafmagns-
hleðsla verður þess valdandi, að
beint undir skýinu myndast að-
hverf rafmagnshleðsla í jörð-
inni eins og póll, og hann færist
til eftir því sem skýið berst til
í loftinu. Nú er það svo, að
aðhverft og fráhverft rafmagn
leitast við að sameinast, og þess-
ir tveir pólar, í skýinu og jörð-
inni, leitast því við að samein-
ast. En loftið er slæmur raf-
magnsleiðari og kemur lengi í
veg fyrir þetta. Hin aðhverfa
rafmagnshleðsla jarðarinnar fær
ist altaf til, þannig að hún er
altaf beint niður af skýinu. Hún
þýtur upp í trjátoppa, húsþök
og reykháfa. Rafhleðslan í ský-
inu reynir líka að komast til
jarðar, og svo fer hún að senda
„forhlaupara“ til jarðar. Þeir
komast ekki langt í fyrstu, ekki
nema svo sem 80 fet frá skýjinu,
en þeir sundra frumeindum
loftsins eins langt og þeir ná.
Við það verður loftið betri raf-
magnsleiðari, og þannig kemst
hver „forhlaupari“ lengra en sá
næsti á undan. Og þegar þeir
hafa þannig rutt sér farveg í
gegnum loftið, niður undir jörð,
þá fer rafhleðslan í jörðinni að
ókyrrast og einnig að senda frá
sér „forhlaupara"*). Þetta skeð-
ur alt á örlitlu broti úr sek-
úndu. Alt í einu ná þessir „for-
hlauparar“ saman og eftir þeim
farvegi, sem þeir hafa myndað
í gegnum loftið, þeytist nú hin
ógurlega orka úr jörðinni upp
í skýið. Þar af verður eldingin,
sem menn sjá, og þessar elding-
ar valda mestu tjóni.
Farvegurinn sem eldingin fer
eftir er stundum ekki víðari en
hársbreidd, en stundum alt að
tveir þumlungar í þvermál. Eft-
ir þessa fyrstu „sprengingu"
fara svo minni eldingar upp og
niður eftir þessum farvegi milli
jarðar og skýsins, en tíðleikinn
er svo mikill að mönnum virð-
*Þessir forhlauparar eru stund-
um sýnilegir og hafa verið kall-
aðir hrævareldar hér á landi.
ist þetta alt vera sama elding-
in, alt rennur saman í einn
blossa.
Af þessu, sem nú hefir verið
sagt, er skiljanlegt hvers vegna
eldingar gera mestan usla á því,
sem hæst ber, svo sem trjám,
turnum og háum húsum. Raf-
hleðsla jarðar leitar þar upp
vegna þess að þessir hlutir eru
betri leiðarar en loftið. Þegar
hún fær útrás skeður það með
svo miklum hamagangi að tré
t. d. tvístrast í agnir eða sviðna
öll innan á augabragði.
Hinir nýjustu eldingavarar
eru stuttir málmfleinar og liggja
frá þeim til jarðar koparþræðir
eða galvaniseraðir járnþræðir
og svo langt niður í jörð að þar
sé altaf raki. Stálhús, eins og
t. d. skýjakljúfarnir amerísku
geta varið sig sjálfir, því að
grind þeirra leiðir rafmagnið til
jarðar.
Eldingavarar eru nú hafðir á
mörgum trjám, sem mönnum er
sárt um og einnig á flestum
minnismerkjum í Bandaríkjun-
um, þar á meðal á frelsisgyðj-
unni úti fyrir New York höfn.
Einnig eru eldingavarar á öllum
hergagnaverksmiðjum, einkum
þeim, þar sem þráðtundur er
framleitt. /
Miklu tjóni valda eldingar
með því að kveikja í skógum.
Er talið að þær valdi um 6000
skógareldum í Bandaríkjunum
á hverju ári. í austurríkjunum
fylgir venjulega steypiregn eld-
ingunum og kemur í veg fyrir
að mikið tjón hljótist af þeim í
skógum. En í Sierra Nevada
kveiktu eldingar einu sinni 100
skógarelda á hverjum degi í
viku. Það þarf því að hafa vak-
andi auga á skógunum þegar eld
ingar geysa og það er ekki nóg
að vitja aðeins um þá staði, þar
sem þeim slær niður. Oft get-
ur virst svo sem þar sé engin
hætta á férðum, en eldurinn
leynist í trjám og limi og getur
brotist út í ljósum loga eftir
nokkra daga.
Mjög er hætt við því að eld-
ingum ljósti niður í símalínur
og fari eftir þeim. Hefir það
komið fyrir að þær hafa kol-
brent símavíra á löngum köfl-
um, svo að ekkert hefir verið
eftir af þeim. En nú hafa menn
fundið upp á því að strengja
aðra víra fyrir ofan símavírana
og setja leiðslur úr þeim í jörð.
Þessir vírar verða þá farvegur
fyrir eldingarnar, en símavírun-
um er borgið.
Vegna þess að vísindamönn-
um hefir ekki tekist eins og
Borssonum að skapa eldingun-
um göngu, og koma þannig í
veg fyrir að þær valdi stórkost-
legu tjóni, hefir þeim hug-
kvæmst annað ráð. En það er
að kæfa eldingarnar í fæðingu.
Það á að gera á þann hátt, að
senda flugvélar upp í háloftin
og láta þær strá fínmuldum ís
yfir þrumuskýin, sem eru að
myndast. — Er það dr. Vincent
J. Schaefer forstjóri rannsókn-
arstofu General Electricc, sem
á þessa hugmynd. Hann segir að
með því að strá ísdufti yfir ský-
in muni rakinn í þeim þjappast
saman og verða að ískristöllum
og þá geti ekki mýndast raf-
hleðsla þar, og þar með sé kom-
ið í veg fyrir að eldingar brjót-
ist út.
Það var líka hann sem á sín-
um tíma fann upp á því að knýja
fram regn á sama hátt úr skýj-
um, sem ekki þéttust nóg til
þess að regndropar mynduðust.
Eftir því sem rafleiðslum
fjölgar og fjölbreyttari raf-
magnstæki eru tekin í notkun,
því meiri hætta stafar af eld-
ingum. Á háspennulínum geta
þær valdið spjöllum með tvennu
móti. Annað hvort þræða þær
vírana og eyðileggja spennu-
stöðvar og annan útbúnað, eða
þá að þær fara kippkorn eftir
vírunum en ryðja sér svo braut
MESSUBOÐ
Fyrsta Lúterska Kirkja
A
Séra Valdimar J. Eylanda.
Heimili 776 Victor Street. Sími
19017. —
Guðsþjónustur á hverjum
sunnudegi:
Á ensku kl. 11 f. h.
Á íslenzku kl. 7 e. h.
Sunnudagaskóli kl. 12.15 e. h.
Allir ævinlega velkomnir;
☆
Lúierska kirkjan í Selkirk
Sunnud. 4. feb.
Ensk messa kl. 11 árd.
Sunnudagaskóli á hádegi
íslenzk messa kl. 7 síðd.
Söngflokkur syngur „Anthem“.
Allir boðnir velkomnir.
S. Ólafsson
til jarðar og þá fylgir rafmagns-
straumurinn þeirri braut og
ekkert rafmagn kemst á ákvörð-
unarstað. Til þess að fyrirbyggja
þetta hafa menn fundið upp
nokkurs konar öryggisventla til
að setja á rafmagnslínurnar.
Þegar nú eldingu slær niður í
rafmagnslínu, eykst spennan af-
skaplega og við það opnast þessi
öryggisventill og hleypir eld-
ingarrafmagninu til jarðar, en
lokast svo sjálfkrafa aftur og
hinn reglulegi rafmagnsstraum-
ur hefir aftur óhindraða rás eft-
ir vírunum. Þetta skeður alt
með svo skjótri svipan að raf-
magnsnotendur verða varla var-
ir við það, þeir verða aðeins
þess varir að rafmagnsljósin
depla ofurlítið.
Mesta þekkingu á eðli eldinga
hafa menn fengið með því að
athuga eldingar, sem þeir fram-
leiða sjálfir og ráða hvar þaér
fá útrás. Slíkum eldingum geta
þeir „sett stað og skapað’ göngu
þeirra“. En þó eru einnig hinar
reglulegu eldingar rannsakaðar.
Eins og áður er sagt lýstur eld-
ingum þráfaldlega niður í Em-
pire State Building. Þess vegna
hefir General Electric komið
þar fyrir ljósmyndavélum og
alls konar mælitækjum. Mynda
vélarnar taka sjálfkrafa myndir
af eldingunum og með svo mikl-
um hraða, að myndirnar sýna
margar eldingar þar sem manns
auganu virtist aðeins vera ein.
Mælitækin sýna hraða elding-
anna og afl.
í Pittfield í Massachusetts á
General Electric eldingavél, sem
getur framleitt 50 feta langt
reiðarslag með 15 miljón volta
krafti. Þar koma gríðarmiklir
rafpólar í staðinn fyrir þrumu-
ský og jörð, en að öðru leyti er
þetta byggt á þeirri þekkingu,
sem menn hafa fengið á því
hvernig náttúran skapar elding-
ar.
Eldingar geta komið af hvirf-
ilbyljum, eldgosum, sandstorm-
um og stórhríðum. Stundum
koma þær úr heiðskíru lofti. Og
það er von að menn óttist þær,
því að mörgum hafa þær að
bana orðið. Aldrei skyldi hafa
síma né útvarp opið í þrumu-
veðri. — Þá er og hættulegt að
standa undir trjám, eða við
vatn. — Annars hefir einn af
forstjórum General Electric lát-
ið svo ummælt:
„Ef þú heyrir þrumu, þá er
það sönnun þess, að eldingin
hefir farið fram hjá þér. Ef þú
sérð eldingu þá hefir hún ekki
hitt þig. Ef elding hittir þig þá
ertu ekki til frásagnar um það“.
—Lesb. Mbl.
Að Lögbergi 1950
Inn á milli íslands fjalla
einn ég krýp, á helga jörð
ættlands míns, og höfði halla
í hljóðri bæn og þakkargjörð.
Ég vil hendi öllum rétta.
Æskugleði mína ég finn,
þegar sumarloftið létta
lófum strýkur mér um kinn.
S. E. Björnsson
Ámerískar kímnisögur