Lögberg - 22.02.1951, Blaðsíða 12

12
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. FEBRÚAR, 1951
í spor hins leitandi anda
Framhald aí bls. 9
ur þá lesandanum að sama skapi
villugjarnt.
Samhliða trúar- og menning-
arsögunni rekur höfundur í
megindráttum stjórnmálasögu
Forngrikkja, enda fléttast þær
hliðar á þjóðlífi þeirra og and-
legu lífi saman með mörgum
hætti. Þá er hér að vonum lang-
ur kafli um listir og menntir,
því að ekki er það ofsögum sagt
í orðum höfundar, að „Grikkir
eru einhver mesta listaþjóð og
mennta, er sögur fara af“.
Tvennt má segja, að sé eftirtekt-
arverðast um þá á sviðum lista
og mennta; annars vegar djúp-
stæð aðdáun þeirra á fegurð og
göfgi, hins vegar fjölhæfni
þeirra; fer höfundurinn um það
þessum orðum:
„Listasaga Grikkja sýnir og,
að þeir hafa verið jafnvígir á
allt. Og alls staðar áttu þeir
upptökin. í öllum greinum list-
anna, í skáldskap, myndasmíð,
málaralist og byggingarlist, svo
og í flestum greinum mennta
og vísinda, hafa þeir gengið á
undan öðrum Evrópuþjóðum.
Og þótt þeir næmu ýmislegt úr
menningu Asíuþjóða og Egypta,
settu þeir á það sinn svip og
form, eðlilegra og mannlegra
en áður hafði tíðkazt. Einkum
komust þeir svo langt í bygg-
ingar- og höggmyndalist, að fæst
ar Evrópuþjóðir standa þeim
enn þar á sporði“.
Síðan gerir höfundur mjög
ljósa og allítarlega grein fyrir
afrekum Grikkja í ljóða- og leik-
ritagerð og öðrum listum, svo
sem byggingarlist, höggmynda-
og málaralist, og í lýðmenntun
og sagnaritun.
Kemur þá að hinum fegursta
andans gróðri, sem spratt upp
í frjósömum þjóðlífsakri
Grikkja, en það var í heimspeki
og vísindum. Um það fjallar all-
ur seinni heilmingur ritsins. Eru
því víðtæka efni gerð nákvæm
og ágæt skil, enda er höfundur-
inn sjálfur heimspekingur. Meg-
instefnunum í grískri heimspeki
og vísindum, náttúruspeki, hug-
speki, siðspeki og að lokum trú-
speki, er hér lýst af miklum
lærdómi, skilningi og hleypi-
dómaleysi. í túlkun höfundar
á þessum stefnum og straumum
gætir mjög þeirrar djúpu virð-
ingar fyrir sannleikanum og
sannleiksást mannsandans, sem
svipmerkir þetta rit hans frá
byrjun til enda og er einn af
mestu og hugþekkustu kostum
þess. ítarlegust er, sem vænta
má og vera ber, lýsingin á hin-
um miklu brautryðjendum
Sókrates, Platon og Aristóteles,
og sambærileg túlkun á skoðun-
um þeirra og áhrifum fram á
þennan dag. Snjöll og markviss
er t. d. þessi lýsing á Platon, er
með hugspeki sinni markaði
aldahvörf í grískri heimspeki:
„Því hefir oft verið haldið
fram um slíka afburðarmenn,
er aldahvörfum ráða, að þeir
komi eins og leiftur guðs af
himnum ofan eða eins og bloss-
ar úr náttúrumyrkrinu, er
bregði upp kyndlum nýrra hug-
sjóna, og má það oft til sanns
vegar færa. Hitt mun þó sönnu
nær að líkja þeim við mikið
fljót, er margar smærri ár og
lækir hafa runnið í, því að það
er oft og tíðum ekki svo mjög
glöggskyggni þeirra að þakka,
að þeir verða svo mikils vald-
andi, heldur víðsýni þeirra og
FJAÐRAFOK
Árið 1613
lágu spanskir hvalskutlarar
kringum alt ísland á 18 skipum,
gerðu glettingar sums staðar.
Einir fyrir Vestfjörðum fengu
hafvillu, sigldu í vesturhöf, röt-
uðu í ís, voru í honum 9 daga,
komu að Grænlandi (sem sumir
halda) með hörkubrögðum.
Skutu landsmenn af þeim þrjá
menn til dauðs með sínum bog-
um og beinpílum, en hinir
spönsku sáu þó engan, héldu
síðan með það frá landi og sögðu
happ og sem fram á sjá komu,
sáu þeir ógrynnis lið á landi.
Þeir sigldu síðan til íslands,
undu upp skip sitt og gerðu að
því, sem lest var orðið, héldu
brott um veturnætur. —
Gröndal getur þess í „Þjóð-
ólfi“ 1854 að Skafti Skaftason
(sem Skaftabær í Þingholtum
var kendur við), „smiður og
hugvitsmaður mikill, nafnkend-
ur víða fyrir þekkingu sína á
mörgu“, hafi útvegað sér' dýr,
sem sé svo fágætt hér á landi,
að dýrafræðingar hafi ekki vit-
að um það hér. Var þetta land-
krabbi (Gecarciuus ruricola).
Húsmaður nokkur, • Guðmundur
Nikulásson, fann þennan krabba
mjög sprækan undir steini ná-
lægt Skaftabæ. Hyggur Grön-
dal að krabbinn muni hingað
kominn með golfstraumnum
alla leið frá Vestur-Indíum.
Hann setti krabbann í spiritus
og ætti hann því enn að vera til
á Náttúrugripasafninu.
Stórbrim.
Það haust (1685) var sjávar-
gangur mikill víða norðanlands,
meiri en menn þá mundu til.
Tók við allan út á Tjörnesi, er
rak veturinn áður, sem menn
sögðu verið hefði meir en 20 ára
forði, þó margur hefði af notið,
svo ei var eftir svo mikið sem
skörungsgildi, gekk þar sjór á
15 faðma hátt bjarg. —
víðfeðmi. Þeir eru því eins og
meginfljótin, sem mörg vatna-
drög hafa runnið í, þangað til
þau fengu afl og þunga til þess
að brjótast fram úr öllum þeim
torfærum, sem urðu smáu ánum
að farartálma. Eins og fljót
þessi brjótast fram úr klungrun-
um og hendast niður hengiflug-
ið, þaðan sem menn sízt uggði,
þannig brjótast andar þessir
fram úr vandkvæðum sinna
tíma með því að knýja fram
með afli sannfæringar sinnar
einhver þau nýmæli, sem þegar
hefir verið farið að bóla á. En
hiti og þungi sannfæringarinn-
ar þeytir þá oft og einatt glit-
úða andagiftarinnar upp yfir
fallið, og óðar en varir rís bif-
röst nýrra, heillandi hugsjóna
upp úr hávaðanum. Síðan fell-
ur móðan rótt og lyngt og í
breiðum farvegi alla leið til
sjávar. En á leið þeirri frjóvgar
hún löndin og verður að far-
braut komandi kynslóða“.
í kjarnorðum lokakafla um
arfleifð Forngrikkja dregur höf-
undur síðan saman niðurstöð-
urnar af rannsókn sinni á menn-
ingarlífi og andlegri sögu þeirra
og sýnir fram á, að arfleifðar
þeirra til vestrænna þjóða gæti
svo að segja á öllum sviðum
mannlegs lífs; eru þeir og eitt
allra glæsilegasta dæmi óþreyt-
andi sannleiksástar og viðleitni
til lausnar á ráðgátum lífsins,
sem saga mannkynsins geymir
á spjöldum sínum. Lögeggjan
þeirra „Sífellt lengra“ ómar oss
nútímamönnum í eyrum yfir
aldanna djúp. Og sú eggjan end-
urómar fagurlega í lokaorðum
ritsins:
„Lítur svo út sem líkja megi
mannsandanum við hinn gull-
fjallaða fugl Fönix, sem jafnan
að nýju hefur sig upp úr ösk-
unni og heldur hugarflugi sínu
áfram, þangað til hann hefir
ráðið flestar gátur mannlífsins
og náttúrunnar, ef óhlutvandir
stjórnendur hafa þá ekki innan
þess tíma gjöreytt öllu jarðlífi
með helsprengjum sínum.------
En væntum þess bezta í
lengstu lög og tökum undir með
skáldinu:
Allt hið bezta um eilífð lifir,
ávalt þó í fegri mynd.
Stöðugt líður andinn yfir
upp á hærri sjónartind“.
Prýðilegur ytri búningur bók-
arinnar sæmir mikilvægu inni-
haldi hennar, og í henni eru yfir
50 ágætar myndir, er varpa
björtu ljósi á menningu og and-
legt líf Forngrikkja.
Loks skal þess getið, að næsta
bindi í ritsafninu verður um
rómverska menningu í heiðnum
og kristnum sið; síðan koma
tvö önnur bindi, hið fyrra um
Vesturlönd og hið síðara um
nítjándu öldina. Mun marga
lesendur fýsa að fylgja höfundi
á leiðarenda og rekja með hon-
um heillandi og eggjandi sögu
hins leitandi anda mannsins.
Ekki getur hugstæðara eða at-
burðarríkara ævintýri en þá leit
nýrra sanninda og lífsins lausn-
arorða.
BIGGAR BROS.
L I M I T E D
★
• Highway Freighting *Fuel Dealers
• Local Cartage
★
425 GERTRUDE AVE. PHONE 425 311
Heilhuga árnaðaróskir ti!
íslendinga á þrítugasta og öðru
þjóðræknisþingi þeirra í
s Winnipeg, 1951
1 >
Western Engravlng Bureau Ltd.
ART WORK PHOTOGRAPHS PHOTO ENGRAVINGS
OIRECT PRESSURE MATS STEREOS NICKELLED STEREOS
1375 Portage Avenue 0FFSET PLATES ’v,OULDED RUBBE» bl*tes phone 722.4gl
Við óskum íslendingum til
hamingju með þrítugasta
og annað þjóðræknisþing
þeirra
Vér höfum orðið þeirra
forréttinda aðnjótandi,
að eiga viðskipti við
íslenzka fiskimenn yfir
lengsta tímabil í sögu
Manitobafylkis. Þökk
fyrir drengileg viðskipti
ARMSTRONG GIMLI
FISHERIES LIMITED
The BAY . . .
býður gesti og erindreka velkomna á
hið þrítugasta og annað ársþing
Þjóðræknisfélags islendinga í Vesturheimi
Á meðan þér staðnæmist í borginni, skuluð þér njóta
ánægjulegrar heimsóknar í búð Hudson's Bay verzl-
unarinnar.
Þar er unaðslegt vinum að mætast, njóta þar góðra
máltíða og spjalla saman yfir borðum.
Fyrst og fremst er búð vor mikilvæg verzlunar-
miðstöð, þar sem sífjölgandi viðskiptavinir verzla í fullu
trausti- þar sem afgreiðslufólk leggur sig í líma yðar
vegna . . . altaf með það fyrir augum.
Að verða yður að liði.
(Emuímnn.
INCORPORATEO 2~? MAV 1670