Lögberg - 31.05.1951, Qupperneq 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 31. MAÍ 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J. J. BtLDFELL,. pycUU
I afskekktu herbergi í matsöluhúsinu, við
hliðina á því, sem að Gawtrey var að snæða í,
sátu Lilburne, Arthur og hinir glaðværu vinir
þeirra, og gleymdu fljótt öllu nema stundar-
ánægjunni, lauguðu anda sinn í gleði vínsins.
Ó, þú öfgafulla líf! Ó, nótt! Ó, morgun!
(X. Kapítuli
Það var komið fram að miðnætti. Við byrj-
un götunnar, sem núsið er Gawtrey átti heima
í, stóðu fjórir menn, skammt þar frá, á breiðri
götu sem hornaði við þá, sem hús það er Gaw-
trey átti heima í, heyrðist gnýr í vagnhjólum
og hornleikarahljomur. Mikilsháttar kona,
fögur ásýndum, viðkvæm í lund og með ó-
flekkað mannsorð, hafði boðið vinum sínum
til veizlu!
„Monsieur Favart“, sagði einn af mönnun-
um, við minsta manninn á meðal þeirra fjögra;
„skilyrðin eru þér kunn — 20.000 frankar og
sakaruppgjöf“.
„Ekkert er sanngjarnara — það er ljóst. Ég
skal samt játa, að mér þætti betra að hafa
menn mína handhæga. Ég er ekki hræðslugjarn
maður; en þetta er hin mesta hættuför“.
„Þú vissir fyrirfram um hættuna, og gekkst
inn á að mæta henni: Þú verður að koma einn
með mér, eða þá ekki. Mundu eftir, að menn-
irnir eru eiðsvarnir til að drepa hvern þann,
sem að svíkur þá. Ég vildi ekki fyrir tuttugu
sinnum 20.000 franka láta þá vita að ég væri
sá, sem að sagt hefði til þeirra. Líf mitt væri
þá ekki fimm aura virði. Ef að þú heldur að
dulargerfi þitt sé öruggt, þá er ekkert að ótt-
ast. Þú sérð mennina við vinnu sína — þu
þekkir þá og getur borið vjtni á móti þeim
í réttinum — og ég fæ tíma til að komast í
burtu úr Frakklandi“.
„Jæja, hafðu það eins og þér sýnist bezt“.
„Mundu eftir, að þú verður að bíða með
þeim inni í herberginu eða hvelfingunni, þang-
að til þeir fara. Við höfum þannig skipað mönn-
um okkar, að það stendur á sama út á hvaða
götu þeir koma, að þá er hægt að taka þá íasta,
svo lítið beri á og tafarlaust. Sá hugrakkasti
og úrræðabezti þeirra, sem þó að hann sé ný-
kominn í hópinn, er nú þegar orðinn íoringi
þeirra; það er maðurinn sem að ég sagði þér
frá að byggi í húsinu sem að ég mintist á við
þig, á sjötta lofti til hægri, hérna er lykillinn
að herbergi hans. Þann mann verðorðu að taka
eftir að hann er kominn heim til sín og hátt-
aður. Hann er risi að burðum, og þið náið hon-
um aldrei lifandi ef hann er á fótum og
vopnaður“.
„Já, ég skil! — Gilbert“, (og Favart sneri
sér að einum af félögum sínum, sem ekki hafði
sagt orð og sagði:) „Taktu þrjá menn með þér
og farðu nákvæmlega eftir fyrirskipun minni
— þegar þú kemur þangað sem ég segi þér,
þá hefi ég* lagt svo fyrir að dyravörðurinn
hleypi þér inn. Mundu eftir að fara hljóðlega.
Ef að ég verð ekki kominn klukkan fjögur,
þá skuluð þið ekki bíða lengur, en hefjast
handa tafarlaust. Gáið þið vel að því að byssur
ykkar séu í lagi. Takið þið hann lifandi, ef
þið getið — dauðan, ef annars er ekki kostur.
Og nú, vinur minn — vísaðu mér veginn!“
Svikarinn kinkaði kollf og gekk hægt á
stað. Favart stansaði við og hvíslaði í snatri
að manninum, sem að hann kallaði Gilbert:
„Fylgdu mér á eftir — komstu að kjallara-
dyrunum — skyldu þar eftir átta menn, svo
nærri, að þeir heyri ef að ég blístra. Mundu
eftir lásaopnaranum og öxunum. Ef að þið
heyrið mig blása í blísturpípuna. Þá skuluð
þið brjótast inn, ef ekki, þá er öllu óhætt, og
mundu eftir að skipunin um að handtaka kaf-
teininn stendur óhögguð“.
Eftir að Favart hafði sagt þetta fór hann á
eftir leiðsögumanni sínum. Þeir komu að
dimmu og óvistlegu húsi, sem að dyrnar stóðu
opnar á. Þeir fóru þar inn og gengu eftir all-
löngum göngum, fóru ofan stiga. Vegvísarinn
lauk upp hurð í kjallara hússins og tók vasa-
ljós undan kápu sinni. Eftir að ljóslokan á
luktinni var dreginn frá sá Favart að víntunn-
um og vínkútum var raðað um allt kjallara-
gólfið Leiðsögumaðurinn rólaði einni víntunn-
unni til hliðar og kom þá í ljós hleragat í gólf-
inu. Leiðsögumaðurinn lét ljósið síga ofan í
opið og sagði: „Komdu hér ofan“, og þeir hurfu
báðir ofan um opið í kjallaragólfinu.
♦ -f
Peningasláttumennirnir voru við vinnu sína.
Gawtrey sat á stól við borð og var að færa inn
í stóra bók. Vélarnar hver á sínum stað unnu
að hinni vafasömu vinnu með reglubundnum
fallhraða. Við annan endan á borðinu, sem var
langt, sat Philip Morton. Sannleikurinn hafði
tekið hinum óljósa ótta hans langt fram. Hann
hafði lagt eið út á að segja ekki frá neinu sem
fyrir augu hans bæri á þessum stað og þegar
að hann varleiddur inn í hvelfinguna, sem
þessi iðnaður fór fram í og blindingurinn tek-
inn frá augunum á honum, þá var það nokkurn
tími áður en hann gat fyllilega áttað sig á hin-
um ægilega glæp, sem að velgjörðarmaður
hans var þáttakandi í. Eftir því sem þetta var
ljósara fyrir honum, því ákveðnari var með-
líðunarkend hans með þessari ógæfu Gawtrey,
og dróg úr þunga glæpsins í huga hans, en
hann fann til þess, að sambandið, sem verið
liafði þeirra á milli, gæti ekki haldist, að það
yrði að slitna; og að hann yrði enn á ný, einn
isíns liðs og einmana, að heyja stríð við heim-
inn. Þegar að hann heyrði mennina, sem þarna
voru inni, annaðhvort bölva, eða flimta með
ógeðslegri glettni, leit hann til þeirra með svo
mikilli fyrirlitningu að Gawtrey, sem hafði
augun á honum, óttaðist að í illt mundi lenda,
en hann stilti sig, hvort sem það var af því að
hann fann vanmátt sinn til að mæta því oíur-
eíli sem þar var um að ræða, eða viðbjóður á
að falla fyrir ribbaldahætti slíkra manna og
orðin heit og ásakandi sprottin frá hugsun sem
enn var heiðarlega og metnaðartilfinningu, sem
var vakandi, dóu á vörum hans. Allir sem
þarna voru inni báru vopn, byssur og söx,
nema Phiiip, sem lét vopnin sem honum voru
fengin liggja afskiptalaus á borðinu.
„Verið hugrakkir, vinir!“ sagði Gawtrey og
lét aftur bókina. „Fáeinir mánuðir enn og þá
verðum við búnir að græða nógu mikið til þess
að hætta og eiga góða daga það sem eftir er
ævinnar. Hvar er Birnie?“
„Sagði hann þér ekki“, sagði einn af mönn-
unum og leit upp, „að hann hefir fundið mesta
snillinginn á Frakklandi — mann, sem var að-
stoðarmaður Bauchards við að búa til iimm
franka-peningana. Hann lofaði að koma með
hann hingað í kveld“.
„Ó, já, ég man það núna“, svaraði Gawtrey,
„hann minntist á það við mig í morgun — hann
er orðlagður ginningargarpur!“
„Ég held að það sé satt!“ sagði peningasláttu
maðurinn, „því að hann veiddi þig, sem tekur
öllum fram, sem þennan iðnað haiá blessað
með nærveru sinni!“
„Skrumari!“ sagði Gawtrey og gekk frá
skrifborðinu sem að hann sat við að langa borð-
inu, tók vínflösku, sem á því stóð, helti úr
henni í glas, lyfti því upp og sagði: „Þín skál!“
Rétt í því að Gawtrey sagði þetta opnuðust
dyrnar og Birnie kom inn.
„Hvar er herfang þitt, minn hugprúði?"
spurði Gawtrey.
„Við mótum peninga; þú mótar menn og
setur þitt eigið innsigli á þá og sendir þá vana-
lega til fjandans!"
Peningasláttumennirnir, sem báru virðingu
fyrir teikninga- og graflist hans, en hötuðu
kaldranaskap hans, hlógu að þessu skensi, en
sem Birnie sjálfur virtist ekki veita neina eftir-
tekt nema að hann gaut auguninn illilega til
Gawtrey.
„Ef að þú meinar nafnkunna þeningasláttu-
manninn Jacques Giraiunont, þá bíður hann
við dyrnar. Þú þekkir reglurnar. Ég get ekki
komið með hann inn, nema með leyfi ykkar“.
„Ágætt! Við gefum leyfið — er ekki svo,
Messieurs?“ sagði Gawtrey.
„Jú, jú“, kvað við hjá nokkrum mönnum.
„Hann þekkir eiðinn, og við segjinn honum frá
hegningunni“.
„Já, hann þekkir eiðinn“, sagði Birnie og
fór. Eftir örstutta stund kom hann aftur og
með honum maður lítill vexti, klæddur í iðn-
aðarmanna-milliskyrtu. Hann var alskeggjað-
ur og með gráleitt yfirvararskegg, og eins litt
hár. Hann hafði svarta skýlu fyrir öðru aug-
anu, sem að gerði yfirbragð hans enn ógeðs-
legra.
„Ja, hver fjandinn! Monsieur Giraumant!-
Þú ert líkari Vulcan heldur en Adonis!“ sagði
Gawtrey.
„Ég veit ekkert um Vulcan, en ég veit hvern-
ig íarið er að búa til fimm franka peninga“,
sagði Giraumont þumbaralega.
„Ert þú fátækur?“
„Eins og kirkjurotta! Hún er það eina sem
tilheyrir kirkjunni nú, síðan að Bourbonarnir
komu til baka. Það er að vera fátækur!“
Að þessu svari hlögu peningasláttumenn-
irnir, sem komið höfðu að borðinu, eins og
Frakkar gjöra ávalt, þegar vel er svarað.
„Það er svo!“ sagði Gawtrey önugur. „Hver
leggur líf sitt í veð fyrir trúmensku þessa
manns?“
„Það gjöri ég“, sagði Birnie,
„Látið hann þá ieggja af eiðinn“.
Fjórir menn fóru með gestinn inn í her-
bergi, eða hvelfingu, sem var inn af þeirri, sem
þeir voru í. Þeir komu aftur eftir fáar mínútur.
„Hann hefir lagt af eiðinn og heyrt skil-
yrðin“.
„Dauðdagi fyrir sjálfan þig, konu þína, son
þinn og sonarson, ef þú svíkur okkur“.
„Ég á hvorki son, né sonarson; en að því er
konu mína snertir, Monsieur kafteinn, þá er
mér það gleðiefni, en ekki sorgar, þegar að þú
minnist á dauða hennar“.
„Svei mér! ef að þú verður ekki liðtækur
maður í félagi okkar“, sagði Gawtrey og hló.
en hinir tóku undir með fagnaðarlátum.
„En ég geng út frá því, að þér sé ekki sama,
um þitt eigið líf“, sagði Gawtrey.
„Ef að mér hefði verið það, þá hefði ég
heldur soltið í hel, heldur en að koma hingað“,
svaraði nýi félaginn.
„Ég hefi lokið mér af við þig — Skál!“
Mennirnir þyrptust í kringum Monsieur
Giraumont, tóku í hendina á honum og fóru að
spyrja hann spjörunum úr um list hans.
„Sýnið mér peningana, sem að þið búið til
fyrst. Ég sé að þið notið bæði, mótið og bræðslu-
koluna. Ó* þessi peningur er ekki illa gerður,
þið hafið búið hann til í stálmóti -— ágætt —
það gjörir áletrunina skarparir, heldur en ef
þið hefðuð notað kalkblöndu. En þið veljið
ykkur lélegasta og hættulegasta markaðinn
þegar þið eruð að selja þessa peninga hér heima.
Ég get sýnt ykkur veg til þess að græða tíu
sinnum meira en þið gerið nú, og það alveg
hættulaust. Sjáið þið þenna!“ — og Monsieur
Giraumont tók spánskan falsaðan dollar upp úr
vasa sínum svo snildarlega gjörðan, að félagar
hans urðu alveg hissa. „Það er hægt að selja
þúsundir af þessum alls staðar í Evrópu, nema
hér á Frakklandi, og hverjir ættu að koma
auga á mismuninn á milli þessara og hinna
lögiega slegnu peninga? En þið þurfið betri
vélar, en þessar sem að þið hafið“.
Á meðan að Monsieur Giraumont var að
tala, veitti hann því ekki eftirtekt, að Gawtery
hafði ekki tekið augun af honum. En Birnie
hafði tekið eftir því og reyndi að færa sig nær
þessum nýja félaga sínum, en Gawtrey lagði
hendina á öxhna á honum og varnaði honum
frá því. ,^Þú skalt ekki tala við vin þinn, fyrri
en að ég leyfi þér, eða ég . . . .“ hann snerti
skammbyssuna, sem að hann bar á belti sér.
Birnie fölnaði í framan, en svaraði með sínum
vanalega þurr-rembingi: „Tortrygginn! —
Jæja, þeim mun betra!“ og hann settist niður
við borðið og kveikti í pípu sinni.
„Jæja, Monsieur Giraumont", sagði Gaw-
trey, um leið og hann settist niður við endann,
á borðinu. „Komdu og sestu hérna hjá mér.
Við tökum okkur hálfsdags hvíld frá vinnu,
þér til heiðurs. Takið þið þessi endemis verk-
færi af borðinu og komið með meira vín, vinir!“
Mennirnir gerðu eins og þeim var sagt, og
settust svo við borðið. Ódáða-menn eru nálega
undantekningarlaust hneigðir til gleði. Einn
þeirra, þegar hann er út af fyrir sig, er það
ekki, heldur það gagnstæða; en þegar þeir eru
margir saman þá eru þeir það. Peningasláttu-
mennirnir töluðu og hlógu. Birnie, sem að
steinþagði, sýndist vera langt í burtu, þó að
hann væri mitt á meðal þeirra. Því í hávaðan-
um byggir þögnin múrvegg um sig. En sá virðu-
legi herra tók ekki augun af Giraumont og
Gawtrey, sem virtust vera að ræða saman í
bróðerni. Ungi maðurinn, sem þama var
staddur um kveldið og sat við endann á borð-
inu, sem fjær var þeim Gawtrey og Giraumont,
var ekki síður á verði, heldur en Birnie. Það
hafði komið einhver forboði í huga hans, sem
að hann gat ekki gert sér grein íyrir undir eins
og Giraumont kom inn í hvelfinguna til þeirra,
og hann hafði aukist við framkomu Gawtrey.
Philip var gæddur næmri athyglisgáfu og hann
var sannfærður um með sjálfum sér, að það
væri eitthvað óheilt í viðmóti hans við gest-
inn — eitthvað hættulegt í augnaráði hans, sem
altaf á meðan að þeir töluðu saman, hvíldi á
vörum Giraumonts, því þegar William Gaw-
trey grunaði einhvern, þá voru það varirnar
en ekki augun, sem að hann veitti eftirtekt.
Philip, sem nú hafði allan hugan á því, sem
þessir tveir menn voru að segja, lagði eyrað
við því.
„Það er dálítið einkennilegt“, sagði Gaw-
trey upphátt, svo allir sem við borðið voru
heyrðu, „að enginn okkar nema Birnie, skuli
þekkja eins flínkan peningasláttumann og
Monsieur Giraumont er“.
„Aldeilis ekki“, svaraði Giraumont; „ég
vann aðeins með Bouchard og tveimur öðrum,
sem síðan hafa verið sendir í galeiðuþrælkun.
Við vorrnn fáir í félaginu — allt á sín upptök“.
„C’ est: burvez, donc, cher ami!“ (Það er rétt,
skál, vinur).
Menn drukku skálina. Gawtrey tók aftur til
máls:
„Þú hefir orðið fyrir slæmu slysi auðsjáan-
lega Monsieur Giraumont. Hvernig misturðu
augað?“
„í viðureign við lögregluna, kveldið sem að
hún tók Bouchard fastan, og að ég slapp úr
höndum hennar. Slík slys koma tíðum fyrir“.
,^Það er satt, Monsieur Giraumont!“
Það varð ofurlítil þögn, svo tók Gawtrey
aftur til máls:
„Þú ert grímuklæddur, Monsieur Girau-
mont. Eftir augnahárum þínum að dæma, þá
hefir þú haft fallegt hár“.
„Það er rétt: Skál, gamli refur! Hvar var
það sem að við hittumst síðast?“
„Hvergi eftir því sem að ég bezt veit“.
„Ce n’est pas vrai! burvez, donc, Monsieur
Favart". (Það er ekki satt: Skál, Monsieur
Favart).
Félögum Gawtrey brá heldur en ekki í brún
þegar þeir heyrðu þetta nafn, og embættisþjónn
laganna gætti ekki að sér í svipinn, því hann
stökk á fætur og greip hendinni undir stakk
sinn.
„Ég átti von á þessu! — Svik!“ hrópaði Gaw-
trey með drynjandi rödd og greip um hálsinn
á manninum. Það skipti engum togum. Philip
sa aðíarirnar frá sæti sínu — hann heyrði
dauðahrygluna. Hann sá hinn risavaxna for-
mann peningasláttumannanna rísa upp eins og
risa yfir alla hina, á meðan að söxin blikuðu
allt í kring. Hann sá Gawtrey reisa gestinn
upp titrandi og hjálparlausan og henda honum
eftir borðinu eftir fá augnablik með því afli.
að hann ruddi um því, sem á borðinu var og
stansaði framundan þar sem Philip sat, dauður
og afskræmdur. Á augabragði stökk Gawtrey
upp á borðið og kom auga á Birnie. Svikarinn
haíði stokkið úr sæti sínu og var kominn hálfa
leið til dyranna. Hann leit um öxl og mætti
augnaráði Gawtreys.
„Djöiull!“ hrópaði Gawtrey í ægilegum
rómi svo að undirtók í allri hvelfingunni. „Gaf
ég þér ekki sálu mína til þess að þú bruggaðir
mér ekki banaráð? Taktu eftir! Þannig deyr
mín áþján og allir okkar leyndardómar!“ Um
leið og hann sagði síðustu orðin reið af skot og
svikarinn féll á gólfið með byssukúlu í heil-
anum — svo varð þögn, þung og grimm, og
púðurreikurinn læddist eftir lofti grafhvelfing-
arinnar.
Philip, sem staðið hafði upp, hné aftur ofan
á stólinn og faldi andlitið í höndum sér. Síð-
asta innsiglið á örlög glæpamannsins var nú
sett; síðasta báran á hinni stormaþungu og
forlagabundnu ævi fallin á sálu hans, og hrifið
hana með sér þangað, sem enginn á aftur-
kvæmt. Hvers virði var nú skapfyndnin, við-
kvæmnin, vin^ttumerkin, 'félagshneigðin, sem
klætt hafði þennan mann nálega ómótstæðilegu
áhrifavaldi, sem fól í sér möguleika til aftur-
hvarfs og andlegrar betrunar, jafnvel hér í
heimi. Tíminn og kringumstæðurnar höfðu kló-
fest herfang sitt; og sjálfsvörnin, sem ólögleg
framkoma gerði óumílýjanlega, setti innsigli
blóðs og dauða á enni hans.
„Vinir, ég hefi bjargað ykkur“, sagði Gaw-
trey og horiði á lík Birnie á meðan að hann
stakk skammbyssunni í belti sér. „Ég hefi ekki
gugnað fyrir augnaráði þessa manns“, og hann
ýtti með fætinum við líkama lögregluþjónsins.
„Ég þekkti hann þegar að hann kom inn —
þekkti hann þrátt fyrir dulargerfið — þó að
það væri gott! Snúið þið honum við og at-
hugið hann; við þurfum aldrei framar að ótt-
ast hann, nema ef afturgöngutrú manna skyldi
vera sönn!“
Mennirnir röðuðu sér hálfhræddir í kring
um lík Favart á borðinu og töluðu í halfum
hljóðum. En Gawtrey vakti þá fljótt af þeirri
dáleiðslu, því að hann hafði komið auga á ein-
kennilega hljóðpípu, sem lögreglumaðurinn
bar undir stakk sínum, og hann var ekki lengi
að átta sig á, að hættan væri ekki fjærri.
„Ég hefi bjargað ykkur, segi ég, en aðeins
um stund. Þessi verknaður þolir ekki bið. Sjáið
þið, hann hafði hjálp, sem að hann gat kallað
á! Lögreglan veit hvar hún á að leita að hon -
um. — Við skiljum. Hver bjargar sér sem bezt
hann getur. Verið fljótir! Skiptið fénu! Verið
öruggir!“
Philip, sem setið hafði við borðið með hend-
urnar fyrir andlitinu, heyrði óreglulegt samtal
mannanna, hringlið.í peningunum, fótatökin,
marrið í hurðunum, og svo varð steinhljóð!
Svo var tekið um hendurnar á honum með
sterkri hendi og þær dregnar frá augunum.
„Þetta er í fyrsta sinn, sem þú sérð líf á
móti lífi“, sagði Gawtrey í rómi, sem virtist
vera ægilega breyttur. „Sussu! Hvað mundir
þú halda um stríð? Komdu heim skrokkarnir
eru farnir“.
Philip leit óttasleginn í kring í hvelfingunni.
Hann og Gawtrey voru þar einir. Hann leit á
staðina, þar sem líkin höfðu legið — þau voru
horfin — engin verksummerki um verkið, sem
unnið hafði verið, sáust — ekki einn blóðdropi-
„Komdu og taktu saxið, komdu“, endurtók
Gawtrey og hélt á dimm-lugt í hendinni, sem
var eina ljósið, sem að vax þar inni — og stóð
með hana í skugga við dyrnar.
Philip stóð upp, tók saxið ósjálfrátt og
fylgdi leiðsögumanninum eítir eins og í draumi-
X. Kapíluli
Eftir að ganga eftir dimmum og krókóttum
göngum, sem lágu í gegnum ótal kjallara 1
gagnstæða átt við þá, sem að Favart kom úr
og komu að síðustu að stiga gömlum og brotn-
um, sem að líkindum hefir verið tileinkaður
vinnufólki húss þessa, á meðan að það stóð i
blóma. Þeir fóru upp þennan stiga og komust
á þann hátt til herbergja sinna. Gawtrey setti
luktina á borðið í herberginu og settist sjálfur
á stól þegjandi. Philip, sem nú hafði náð ser
og ákveðið hvað hann skyldi gera, horfði a
hann um stund jafn þegjandalegur. Eftir nokk-
urn tíma sagði hann:
„Gawtrey!
„Ég bað þig um að nefna mig ekki þvl
nafni“, sagði foringi peningasláttumannanna,
því það er naumast þörf á að taka það fram,
að sú staða hans krafðist nýs nafns.