Lögberg - 14.06.1951, Blaðsíða 6

I
6
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J. J. BILDFELL,. þýddA
„Ég skal segja þér það“, sagði Eugénie og
brosti, „hann þurfti að fá peningalán, vesalings
maðurinn, og ég gat því sett honum skilyrði,
sem komu í stað vaxta. En mér tókst líka að
sannfæra hann um, að það væri í hans eigin
hag, með því að sýna honum fram á, að ef
sonur hans væri laglegur, þá gæti hann sjálfur
með okkar aðstoð náð sér í hagkvæmt gjaforð,
og ef það tækist, og ef faðir hans breytti vel við
hann nú, að þá mundi hann láta föður sinn
njóta góðs af hlunnindum þeim, sem að gjaf-
orðið veitti“.
„Ó! þú ert ágætur diplomat, Eugénie, og
þú hefir fólk í handi þér með einlægni þinni
og góðvild. Þey, hér kemur greifinn!"
„Skemtilegur dansleikur“, sagði Monsieur
de Vandemont og gekk til húsráðandans.
„Heyrðu, er unga stúlkan í rauða kjólnum
auðug? Hún er lagleg — er hún ekki? Þú
tekur eftir að hún horfir á mig — ég meina á
okkur!“
„Góði frændi, hvaða vegsemd þú vottar
hjónabandinu! Þú hefir átt tvær konur, og þú
ert alltaf á hnotskóg eftir þeirri þriðju!“
„Hvað viltu að ég gjöri? Við getum ekki
spyrnt á móti hinu töfrandi augnaráði kven-
fólksins. Á meðal annara orða — hvaða eignir
á hún?“
„Ekki einn eyri, og þar ofan á er hún trú-
lofuð“.
„Ójá, þegar að ég athuga hana betur, þá er
hún ekkert lagleg — aldeilis ekki. Mér hefir
missést, ég meinti ekki hana, ég meinti stúlk-
una í bláa kjólnum“.
„Verra og verra — hún er gift. Á ég að
gjöra ykkur kunnug?“
„Ó, Morsieur de Vandemont“, sagði Madame
d’ Anville; „hefurðu fundið aðra giftinga-
skrifstofu?“
Hertoginn lét sem hann heyrði ekki þetta.
En sneri sér að Eugénie, tók hana til hliðar og
sagði í málróm, sem hann reyndi að gjöra eins
raunalegan og hann gat: >rÞú veist, góða frænka,
að ég þér til þægðar lofaðist til að senda eftir
syni mínum, þó að eins og að ég hefi alltaf
sagt, að það væri meira en lítið óskemtilegt
fyrir mann eins og mig á bezta aldri að hala
á eftir mér stærðar dreng, nítján eða tuttugu
ára gamlan. Það yrði ekki langt þangað til að
fólkið færi að segja, gamli Vandemont og ungi
Vandemont. En þrátt fyrir það, þá er föður-
tryggðin aldrei eggjuð til ónýtis (hann bar
vasaklút sinn upp að augum sér og þagði svo
litla stund). Ég sendi eftir honum — ég jafnvel
fór til gömlu vinkonu þinnar, Madame Dufour,
til þess að tryggja honum húsnæði, og nú í
dag — hugsaðu þér sorg mína — fékk ég bréf
með svörtu innsigli. Sonur minn er dáinn! Úr
ákafri hitaveiki. — Það er hörmulegt!“
„Hörmulegt! Dáinn! Hann sonur þinn, sem
að þú hefir naumast séð síðan að hann var
barn!“
„Já, það dregur mikið úr sorginni. Og nú
sérð þú, að ég verð að gifta mig. Ef að drengur-
inn hefði verið laglegur, eins og ég, þá hefði
hann, eins og að þú bentir á, máske getað náð
í gott kvonfang, og getað miðlað mér vissri
upphæð, eða þá að við hefðum öll getað búið
saman“.
„Sonur þinn er nýlátinn, og þú kemur á
dansleik!“
„Ég er heimspekingur“, sagði hertoginn og
yppti öxlum. „Og eins og þú segir þá sá ég
hann ekki. Það sparar mér sjö hundruð franka
á ári. Segðu ekkert um þetta. Ég held dauðs-
falli hans leyndu — vesalings drengurinn! Ég
bið þig um að vera varkára. Það er sumt fólk
svo illa innrætt, að halda, að það sé undarlegt
að ég skuli ekki loka mig inni. Ég get beðið
þangað til fólkinu fækkar í París. Það væri
bágt að tapa nokkru tækifæri, því nú, eins og
að þú sérð. verð ég að gifía mig!" Og heim-
spekingurinn labbaði hægt í burtu.
XII. Kapíluli
Það var komið fram að dagrenning. Veizlu-
fólkið var nýfarið, hjólagnýr síðustu vagnanna
var að deyja út í fjarska.
Madame de Merville hafði sent þjónustu-
stúlku sína frá sér og sat með hönd undir kinn
í herberngi sínu hugsandi. Við hliðina á henni
stóð borð með handritum hennar á, nokkrum
bókum og blómakerum.' Á lágu borði undir
glugganum stóð lítil standmynd af Dante. í
gegnum dyrnar á herberginu, sem voru opnar,
sást inn í herbergin, sem gestirnir höfðu verið
í; ljósin brunnu þar enn inni á Ijósahjálmun-
um og kepptu við birtu dagsins, sem var að
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. JÚNÍ, 1951
koma inn um gluggana, sem gluggatjöldin
höfðu verið dregin frá. Persónan, sem inni var,
var í fullu samræmi við herþergin — samræmi
sem að setti svip fegurðar, er skáldin nefna
gullaldarfegurð, eða fornfegurðar svip, af því
að þau þekkja ekki betra nafn. Hún sýndist
vera föl í andliti — fölari en vanalega í ljós-
birtunni, en andlitsblær hennar var mjúkur og
viðkvæmur — andlitsfallið hreint og kvenlegt.
í andliti hennar sameinuðust tvær hinar feg-
urstu töframyndir — vistmunir og blíða; aug-
un voru dökkblá og augnaráðið bar vott um
þunga hugsun, jafnvel þunglyndi, en augnahár-
in og lögun augnanna, sem var dálítið lengri,
en hvað þau voru umferðarmikil, gaf þeim
mýkt — draumkenda mýkt, sem máske var
aukin með dálitlum skugga undir augnabrún-
unum, eins og oft á sér stað með þá, sem helzt
til of mikið hafa reynt á huga eða hjarta. And-
litslagið, án þess að vera beinabert, hafði tapað
æskufylling sinni; og höndin sem hún studdi
kinninni á, var ef til vill of hvít og of fíngerð
til að vera í fullu samræmi við hreysti æsk-
unnar; en hálsinn og brjósin voru í dásamlegu
. samræmi.
„Ég er ekki ánægð“, sagði hún við sjálfa
sig; „en ég veit varla hvers vegna. Er það virki-
lega satt, að það sem við rómantísku konurnar
höfum sagt aftur og aftur, að forlög kvenfólks-
ins sé ekki frægð, heldur að elska. Það er ein-
kennilegt, að eins oft og að ég hefi lýst því
hvernig að ástin ætti að vera, að þá hefi ég
aldrei fundið til hennar sjálf. Og nú — og nú“,
hún stóð á fætur dálítið óróleg — „og nú er ég
komin af æskuárunum. Ef að ég elskaði, mundi
þá sú elska verða endurgoldin? Hve lukkuleg
voru ekki ungu hjónin í kveld — þau eru ein!“
Rétt í þessu heyrðust tvö byssuskot, hvert
á eftir öðru! Eugénie hrökk við, og kallaði á
þjón sinn, sem var ásamt einum frammistöðu-
manninum, sem ráðinn var til aðstoðar um
kveldið, og sem voru að bera borðbúnað og
matarleyfar af borðum. „Hvað var þetta, núna
um þetta leytið? Opnið þið glugga og vitið
hvað þið sjáið!“
„Við sjáum ekkert, Madame“.
„Og aftur, þetta er þriðja skotið. Farið út á
götuna og vitið hvað þið sjáið — það hlýtur
einhver að vera í hættu“.
Þjónarnir og frammistöðumaðurinn, sem
gjarnan vildu losna við húsverkin, flýttu sér
ofan stigann og út á götuna.
Nú víkur sögunni aftur til Philips, eftir að
hann hafði árangurslaust reynt að komast inn
um gluggann á herbergi Birnie, því Birnie
hafði lokað honum, svo að hið væntanlega her-
fang hans kæmist ekki þar út, hélt hann á-
fram með þakvarnargarðinum, sem verndaði
hann ekki aðeins frá skotum, heldur líka frá
því, að óvinir hans sæju hann. En þegar að
hann kom að þeim parti byggingarinnar, sem
vissi bæði að bakgötunni og að aðalgötunni,
rétti hann sig upp og leit út yfir varnargarðinn
og sá að einn af lögreglumönnunum var kom-
inn út á kaðalinn og var að fikra sig eftir hon-
um. — Þeir höfðu þá komið auga á hann og það
var aðeins tímaspursmál þangað til að þeir
næðu honum. Hann hikaði og varp öndinni.
Svona var þá komið fyrir honum — honum,
sem einu sinni var erfingi að stóreignum,
elskaður og virtur; var nú eltur fyrir þátttöku
í glæpamannafélagi! Þetta voru hugsanirnar,
sem að lömuðu — svívirðingin, en ekki hættan.
En þeir höfðu ekki náð honum enn — hann
hélt áfram og fyrir hornið á byggingunni —
hann heyrði köll frá bakgötunni — lögreglu-
þjónmnn hafði komist yfir á kaðlinum: „Hann
er aðeins einn ennþá“, hugsaði Philip, blés
þungan, en hélt áfram og aðgætti alla glugga.
Á meðan að æskan og hreystin háði kapp
við lögin; háðiveikur verkamaður á næstu grös-
um stríð við dauðann. í fátæklegri þakherberg-
iskytru lá ungur verkamaður í veiki, sem að
hann hafði fengið við vinnu sína, og var að
því kominn að kveðja heim, sem hafði verið
honum andvígur frá vöggunni og sem heldur
gaf honum ekki nein grið á sóttarsænginni.
Haxm var kvæntur og hafði unnað af ein-
lægni, konan hafði endurgoldið ást hans, og
það var endurminningin um þá æskuást, sem
nú stríddi hvað mest á huga hans. Því að sár
skortur, ef hann er langvarandi, eyðir kærleik-
anum, ef að hann hefir ekkert annað til að
nærast á. Og þegar að fólk stríðir lengi við
dauðann, þá fer fólkið sem sjúklingurinn gerir
mest ónæði og óþægindi, að hugsa um hina
hugþekku en hræsnisfullu setningu „ljúfa
lausn hans“. Svo að konan ,sem var þreytt og
hálf hungruð, var hætt að láta sig varða hið
minsta um hinn deyjandi mann sinn, sem
að hún fyrir nokkrum árum hafði lagt eið út
á að annast og elska, í mótlæti og í meðlæti,
en samt sýndist hún ekki tilfinningalaus, því
hún kvartaði, tærðist og grét, þegar lífsþróttur
manns hennar þverraði dag frá degi.
„Ó, Jean“, sagði hún kjökrandi, „hvað verð-
ur um mig vesalings einmana ekkju, þegar eng-
inn vinnur fyrir mér?“ Og með þá hugsun í
huga, bar hún sig ver en nokkru sinni áður.
„Ég er að kafna“, sagði dauðsjúki maðurinn.
„Það er svo heitt! Opnaðu gluggann; mig lang-
ar til að sjá dagsljósið einu sinni enn“.
„Guð minn! Keiparnir sem eru í þessum
vesalings manni!“ tautaði konan og hreyfði sig
ekki.
Veslings maðurinn rétti út hendina, sem
ekki var nema skinin bein og snerti handlegg-
inn á konu sinni.
„Ég ónáða þig ekki lengi hér eftir, María!
Loft — loft!“
„Jen, þér versnar við þetta — og ég fæ kvef,
því að ég hefi varla nokkra tusku utan á mér,
en ég skal opna dyrnar".
„Fyrirgefðu mér“, stundi veiki maðurinn
upp; „farðu frá mér“.
Vesalings maðurinn! honum fanst máske á
augnablikinu að andúðin væri sáirari en kval-
irnar, sem hóstakviðurnar vöktu. Hann vildi
ekki að hún væri nærri sér, en hann ásakaði
hana ekki. Og aftur segi ég — vesalings mað-
urinn!
Konan opnaði dyrnar og fór í þann enda
herbergisins, sem fjærst þerni var, settist þar
á gamla kistu og fór að staga í gamlan háls-
klút. Þögnin sem varð, var fljótt rofin með
stunum frá brjósti veika maxmsins, og aftur
stundi hann upp um leið og hann velti sér til
í rúminu:
„Meira — loft!“
Við þessari ósk gat konan ekki þverskallast.
Svo hún lagði frá sér nálina, setti klútinn um
hálsinn á sér og opnaði gluggann.
„Líður þér betur nú?“
„Þakka þér fyrir, María — já, þetta er á-
gætt — ágætt. Þessi loftsvali minnir mig á
gamla daga — á landloftið áður en við komum
til Parísar. Ég vildi að ég gæti unnið fyrir þér
nú, María“.
„Jean! Vesalings Jean minn!“ sagði konan
og hugur hennar hvarflaði til baka, til ný-
sprottinna akra og hlýrri hugsana liðinna tíma,
og hún gekk að rúminu, laut að honum og
hann hvíldi fölt og svitaþvalt höfuðið upp við
brjóstið á henni.
„Ég hefi verið sorgleg byrði fyrir þig, María.
Við hefðu ekki átt að gifta okkur eins íljótt og
við gerðum, en ég hélt að ég væri hraustur,
Gráttu ekki. Við eigum engin börn, sem betur
fer. Það verður mikið betra fyrir þig, þegar
að ég verð farinn“.
Hann hélt þannig áfram að telja um fyrir
henni dálitla stund — svo þagnaði hann allt í
einu og virtist sofna. Konan reyndi að hag-
ræða höfðinu á honum á koddanum, en það
féll máttlaust ofan á hann — kjálkarnir sigu —
augun voru opin, en köld — hún sá, hvað kom-
ið hafði fyrir:
„Jean — Jean! Guð minn, hann er dáinn!
Og ég var vond við hann síðustu stundirnar!"
Með þessi orð á vörum hné hún meðvitundar-
laus, sem betur fór, yfir líkið.
Rétt í því að þetta skéði, kom maður að
herbergisglugganum að utan, og eftir örstutta
stund snaraðist ungur maður inn í herbergið.
Hann leit hvatskeytslega í kringum sig, en tók
varla eftir þeim, sem í rúminu voru; þau sýnd-
ust sofa og ekki veita honum neina eftirtekt.
Hann gekk hvatlega yfir gólfið í herberginu
og að dyrunum, sem að María hafði skilið eftir
opnar, og ofan stigann. Hann var nærri kominn
ofan úr stiganum, þegar að hann heyrði manna
mál úti fyrir á götunni.
„Lögreglan hefir fundið nóp af peninga-
sláttumönnum!“
„Peningasláttumönnum! “
„Já, og einn þeirra var skotinn dauður! Ég
sá hann liggja ágötunni; annar flúði út á húsa-
þökin hérna í nágrenninu — ægilegur maður!
Við áttum að líta eftir honum. Við skulum fara
upp á loft og upp á þak og vita hvort að við
sjáum hann ekki. Við áttum að líta eftir
honum“.
Af undirtektunum, sem að þessi uppástunga
fékk, þá skildist Philip og það réttilega, að
hópur marrna, sem að forvitnin og byssuskotin
höfðu dregið fram úr rúmum sínum, væri
þarna saman kominn. Hvað átti hann að gjöra?
Það var óhugsandi fyrir hann að halda áfram;
en var þá tími til þess, að snúa til baka? Það
var það eina, sem að hann gat gjört; hann
stökk upp stigann aftur og hann var kominn
upp á fyrsta loft þegar að hann heyrði ein-
hvern koma ofan stigann; þá mundi hann eftir
því, að hann hafði skilið gluggann, sem að hann
fór inn uha eftir opinn, og hann hélt að hann
mundi hafa vísað lögreglunni leið. Hvað átti
hann að gjöra? Deyja eins og Gawtrey hafði
dáið! —Það var betra að deyja, en að vera
dæmdur til galeiðu-vistar. Á meðan að þessar
hugsanir flugu í gegnum huga hans, leit hann
í kringum sig og sá til vinstri handar opnar
herbergisdyr þar sem ljós loguðu inni. Það
sýndist enginn vera þar inni — svo að hann
fór inn og lét dyrnar aftur á eftir sér. í her-
berginu var borð og vín og alls konar veizlu-
búnaður á þeim; og gylltir speglar voru á veggj-
unum og sá Philip sjálfan sig í þeim, hér og
þar í herberginu voru tilbúin blóm, pappírs
borðaflækjur voru á gólfinu, sem allt benti á
gleði, smekkvísi og munað — dans, gleðihóf
og átveizlur — allt það í sama húsinu og rúm-
fletið — líkið — ekkjan — hungrið og sorgin
var í! Slíkt á sér stað í stórborgum, sérstaklega
París! Þar sem svo marg-mismunandi stétta-
andstæður eiga heimili undir sama þaki! Það
er ekkert einkennilegt við það; en það er ein-
kennilegt og sorglegt að nágrannar, sem eru
svo nálægt hver öðrum, en svo ókunnugir, að
konan sem bjó í herbergjunum, sem hér um
ræðir og sem ekki mátti neitt aumt sjá, án
þess að reyna að bæta úr því, vissi ekkert um
vandræðin, sem þó voru svo nærri henni. Mús-
ikin sem hafði skemt gestum hennar sveif létti-
lega upp til angurs þeim, sem við hungur og
veikindi stríddu. Philip gekk í gegnum þetta
herbergi og inn í annað — í gegnum það og
inn í hið þriðja, þar sem Eugénie de Merville
var. Hún leit upp og sá fyrir sér fyrirburð, sem
vel hefði getað skotið hinu hraustasta hjarta
skelk í bringu. Hann var berhöfðaður — hárið
á honum stóð út í allar áttir — andlitið fölt,
en fallega tilkomumikið, en svipinn, ef að list-
málarar hefðu myndað hann, þá hefðu þeir
sýnt víking íklæddan brynju fyrirlitningarinn-
ar, ógnandi mitt í vonleysinu. Tötrarnir, sem
að hann var klæddur í, villimannlega útlitið og
augun dökk, sem blátt áfram glóðu í húmi
herbergisins, hjálpaðist að, til að gjöra þessa
skyndilegu heimsókn enn hræðilegri.
„Hver ert þú? Og að hverju leitar þú hér?“
sagði Eugénie hikandi og rétti upp hendina til
að hringja á hjálp.
Philip tók um hendina á henni.
„Ég er að leita mér lífs! Ég er eltur. Ég er
nú á þínu valdi! Ég er ekki sekur! Geturðu
bjargað mér?“
Á meðan að hann sagði þetta, heyrðist hurð-
inni að íbúðinni lokið upp, og fótatak og manna-
mál.
„Ó, það ert þú, sem að ég hefi flúið til“,
sagði hann eftir að hafa virt hana fyrir sér og
hopaði á hæl.
Eugénie kannaðist nú líka við hann, og
það var eitthvað í aðstöðu þeirra — biðjandans
og verndarans, sem að örvaði bæði ímyndun
hennar og vorkunsemi. Hún roðnaði lítið eitt
og svipur hennar var góðlátlegur og meðlíðun-
arsamur.
„Vesalings drengur! Svo ungur!“ sagði hún.
„Þey!“ Hún sleppti hendinni á honum, gekk til
hliðar fáein skref og lyfti tjaldi, sem var fyrir
dálitlum afkima og benti inn í kimann, sem
að svefnbekkur var í, eins og algengt er í hús-
um á Frakklandi, og sagði lágt:
„Farðu þarna inn — þér er borgið“.
Philip gjörði eins og honum var sagt, og
Eugénie lét tjöldin falla saman aftur.
XIII. Kapítuli
Eugénie lét tjöldin falla saman, og naumast
hafði hún gert það þegar tveir lögregluþjónar
og þénari komu inn í herbergið hennar.
„Fyrirgefðu frú“, sagði annar lögreglu-
þjónninn. „Við erum að elta glæpamann. Við
höldum að hann hafi farið inn um glugga á
þessu húsi uppi, á meðan að þjónar þínir voru
úti á götunni. Leyfðu okkur að leita“.
„Sjálfsagt", svaraði Eugénie og settist nið-
ur. „Ef að hann hefir komið hér inn, þá er
hann í einhverju af hinum herbergjunum, leit-
ið þið þar. Út úr þessu herbergi hefi ég ekki
farið“.
„Rétt er það. Fyrirgefðu ónæðið“.
Og lögreglumennirnir sneru til baka og leit-
uðu í hverjum krók og kima, þar sem að flótta-
maðurinn var ekki. Því að í því líktust varð-
menn réttvísinnar húsmóðurinni: hvenær leitar
réttvísi mannanna í réttu plássi?
Þjónn varð eftir í herberginu til þess að
segja sögurnar, sem að hann hafði heyrt, og
frá því, sem að hann hafði séð, þegar að lög-
reglumennirnir fóru. Á meðan að haxm var að
því, sá hann tjöldin hreyfast. Hann hrópaði
upp — stökk á fætur og var kominn að tjöld-
unum þegar að Eugénie greip í handlegginn á
honum. Hún sagði ekki orð, en þegar að hann
leit undrandi til hennar, þá sá hann að hún
skalf eins og hrísla, og að hún var náföl í
framan.
Madame“, sagði hann hikandi. „Það er ein-
hver á bak við tjöldin“.
„Já! Hafðu ekki orð á því“.
Það vaknaði grunur í huga þjónsins. Svo
þetta var þá hin hreina, drambsama, flekklausa
Eugénie!
„Það er maður þarna! — Inni í herbergi
frúarinnar sjálfrar“, sagði þjónninn eins og
hálfgert utan við sig.
Eugénie áttaði sig undir eins á hinni ógeðs-
legu aðdróttun þjónsins. Það var eins og neistar
hrykkju af augum henni — og hún stokkroðn
aði í framan. En hið göfuga eðli hennar sigraði
fyrirlitninguna og bituryrðin, sem voru komin
fram á varir hennar. Segja sannleikann! — Gat
hún treyst þessum manni? Vafasamt og þá yrði
maðurinn, sem hexmi var trúað fyrir, svikinn.
Hún náfölnaði og fór að gráta.
„Ég hefi verið þér góð, Franqois. Segðu
ekki orð“.
,Það er nóg, að þú treystir mér Madáme“,
sagði Frakkinn, brosti og dróg sig til hliðar
kurteislega.
Annar af lögregluþjónunum kom nú inn
til þeirra aftur.
„Við höfum lokið leitinni Madame og hann
er ekki hér. — Ó! tjaldið þarna!“
„Það er svefnherbergi frúarixmar“, sagði
Franqois. „Ég hefi gáð þar“.
„Mér þykir fyrir að hafa gert þér þetta
ónæði, Madame", sagði lögregluþjónninn og
gerði sig ánægðan með svar Franqois; „en við
náum honum seinna“, bætti hann við og fór.
Fótatak lögregluþjónsins heyrðist ekki leng-
ur, og öllum hurðum í íbúðinni var lokað að
baki hans og Eugénie og þjónn hennar voru ein,
og horfðust í augu.
„Þú mátt fara að hátta“, sagði Eugénie og
tók peningaveski, sem lá á borðinu hjá henni,
og fékk honum.