Lögberg - 21.06.1951, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. JÚNI, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LAVARÐ
J. J. BlLDFELL, pýddi
Maðurinn tók við veskinu og leit einkenni-
lega á hana.
„Madame má reiða sig á varkárni mína“.
Eugénie var aftur ein. í eyrum hennar hljóm-
uðu þessi orð, að hún Eugénie de Merville,
mælli reiða sig á varkárni þjóns síns! Hún hné
niður á stól sinn yfirkomin af hugararngri, fól
andlitið í höndum sér og grét. Hún vaknaði
upp af því rauna-ástandi við það að hún var
ávörpuð lágt og hæversklega; hún leit upp og
sá unga manninn krjúpa við fætur sér.
„Farðu — Farðu!“ sagði hún: „Ég hefi gert
alt fyrir þig, sem að ég get gjört. Þú heyrðir —
þú heyrðir — verkahjú mitt í tilbót! Með því
að stofna heiðri mínum í hættu, hefi ég frelsað
þig. Farðu!“
„Heiðri þinum! Eugénie, hafði ég ekki
tekið með í reikninginn, að það var augna-
ráð en ekki orð, sem særði dramb henn-
ar. — „Heiðri þínum“, endurtók hann og leit
í kring í herberginu — á innanstokksmunina,
tjaldið, litla herbergið, sem að hann var falinn
í — allt þetta bar vott um siðprýði og að þar
byggi hin siðprúðasta kona, en fyrir ókunnug-
an mann að ganga inn í herbergi slíkrar konu
var hin mesta goðgá. Philip skildi og sá það
nú. Heiður þinn — vinnuþjónn þinn! Nei,
Madame, nei!“ Hann reis á fætur. „Slíka fórn
skalt þú ekki færa fyrir mig! Velgjörningur
þinn skal ekki verða þér svo kostbær. Heyrið
þið þarna! Ég er maðurinn, sem að þið leitið
að!“ og hann gekk hratt til dyrnanna.
Þetta svar flaug í gegnum huga Eugénie
eins og elding. Hún stökk á fætur og náði í
hann.
„Þey! Þey! — í guðanna bænum! Hvað ætl-
arðu að gjöra? Heldurðu að ég geti nokkurn
tíma orðið farsæl, ef traust það sem þú sýndir
mér væri svikið? Vertu rólegul- — hafðu þig
hægan. Ég vissi ekki hvað ég var að segja. Það
verður hægðarleikur að skýra þetta fyrir mann-
inum — þjóninum, þegar að þú ert úr hætt-
unni. Og þú ert saklaus — ertu ekki?“
„Já, Madame“, sagði Philip, „ég segi það af
heilum huga, að ég er saklaus — ekki af ör-
byrgð — armæðu — yfirsjónum — og vanvirðu,
heldur af glæpum. Guð blessi þig!“ Um leið og
hann sagði þetta, tók hann hendi hennar, sem
að hún hafði lagt á handlegginn á honum, bar
hana upp að vörum sér og kyssti á hana; og það
var eitthvað í málróm hans svo innilegt og
tignarlegt í atburðum hans, að Eugénie gleymdi
sjálfri sér í undrun, meðlíðun og einhverju,
sem nefna mætti aðdáun.
„Þú hefir“, sagði hann í mikilli geðshrær-
ingu og horfði á hana með bljúgu og blikandi
augnaráði. „Þú hefir aukið verðmæti lífs míns,
með því að bjarga því. Þú — þú, sem frá því
fyrst að ég sá þig, og sem ég hef svo oft verið
að hugsa um, og dreymt um. Héðan í frá,
hverju svo sem að ég mæti, þá á ég endurminn-
ingu, sem — sem . . . .“ Hann þagnaði skyndi-
lega; því að tilfinningarnar yfirbuguðu hann;
og þögnin sagði Eugénie meira heldur en þó
að mælska Rausesau hefði logað á tungu hans.
„Hver eða hvað ertu?“ spurði hún eftir litla
þögn.
„Útlagi — föðurleysingi — afhrak! Ég á
ekkert nafn! Vertu sæl!“
„Nei, farðu ekki strax — þú ert eljþi úr allri
hættu enn. Bíddu þangað til þjónn minn er
genginn til sængur; ég heyri til hans enn. Sestu
niður — sestu niður! Hvert ætlarðu að fara?“
„Ég veit það ekki“.
„Áttu enga kunningja?"
„Enga'.
„Ekkert heimili?1
„Nei“.
„Og lögreglan í París svo árvökur!“ sagði
Eugénie og néri saman höndunum. „Hvað er
hægt að gjöra? Ég hefi bjargað lífi þínu til
einskis — þeir finna þig! Hvað gefa þeir þér
að sök? Ekki þjófnað — ekki... .“ og hún þagn-
aði líka allt í einu, því að hún þorði ekki að
nefna orðið hræðilega, „morðingi!“
„Ég veit það ekki“, svarði Philip og strauk
hendinni um enni sér, „nema ef það er, að vera
vinur eina mannsins', sem að hefir verið mér
góður ,og sem að þeir hafa drepið!“
„Þú skalt segja mér allt um það seinna“.
„Seinna!“ endurtók hann, ákafur — „á ég
þá að sjá þig aftur!“
Eugénie roðnaði undan augnaráði hans og
fagnaðarhreimnum, sem var í rödd hans.
„Já“, sagði hún; „já. Ég verð að hugsa. —
Vertu rólegur — og þegiðu. Ó, — það var ágætt
innfall!“ Hún settist niður og skrifaði nokkrar
línur á blað, setti í umslag og læsti því, og fékk
Philip.
„Taktu þetta bréf til Madame Dufour, utaná-
skrifin segir þér hvar þú átt að finna hana og
það greiðir þér aðgang að óhultum samastað.
Ég get reitt mig á hana — hún var í þjónustu
hjá mér og hjá móður minni áður, og ég gef
henni dálítil eftirlaun. Hún rekur gistihús —
og hefir autt herbergi, sem að ég lofaði henni
að fá leigjanda í — farðu til hennar og minstu
ekkert á það sem skeð hefir. Ég skal finna hana
og semja við hana. Bíddu! — hlustaðu — allt
er kyrrt. Ég skal fara fyrst og vita hvort nokk-
ur er á gægjum. Stansaðu“, (hún opnaði glugga
og leit út í garðinn). „Það er gott að dyr dyra-
varðarins eru opnar. Flýttu þér og guð veri
með þér!“
Eftir fáar mínútur var Philip kominn út á
götu. Það var snemma morguns — engin um-
ferð, og engar búðir opnar. Húsið, sem bréfið
vísaði til, var hinu megin við Seine. Hann fór
sömu leiðina og að hann hafði farið kveldið
áður — yfir sömu fallegu brúna og að hann
hafði staðið á í örvæntingu og farið af, endur-
nýjaður maður — hann kom á Rue Fauborg de
Honoré-götuna, og þá fór fram hjá honum ung-
ur maður í léttivagni, sem var á heimleið frá
næturskemtun munaðarlífsins í París, sem
skilið hafði eftir merki sitt á útliti hans og
andliti, en vasar hans voru fullir af gulli, sem
að hann hafði unnið á spilahúsunum. Þegar að
Philip fór fram hjá þessum manni, þá beygði
maðurinn sig áfram í vagninum, en Philip var
í þungum þönkum og veitti því enga eftirtekt.
En maðurinn í léttivagninum beygði inn á götu
til vinstri handar og stansaði. Hann kallaði í
kúskinn, sem sat dottandi í sæti sínu aftan á
vagninum, og sagði:
„Veittu þessum manni eftirför! varlega —
og sjáðu hvar hann á heima og láttu mig vita.
Ég fer heim“, og með það keyrði hann á stað.
Philip, sem ekkert vissi um þessa eftirför,
kom að húsinu, sem að hann var að leita að.
Það var lítið hús í heiðarlegu umhverfi; hann
hringdi dyrabjöllunni aftur og aftur. Að síð-
ustu kom öldruð kona með næturhúfu á höfð-
inu til dyranna og lauk upp. Hún horfði lengi
og frekar óhýr í bragði á aðkomumanninn. En
bréfið frá Eugénie de Merville breytti útliti
hennar og efa. Hún fór með hann inn og sýndi
honum herbergi á fyrsta gólfi — lítið en hreint
og vel búið og í því var setustofa og svefnher-
bergi og sagði með hógværð:
„Gjörir Monsieur sig ánægðan með þetta?“
Monsieur sýndist þetta vera konungshöli.
Philip kinkaði kolli til samþykkis.
„Vill ekki Monsieur sofa um stund?“
„Jú“.
„Rúmfötin eru vel viðruð. Herbergið hefir
aðeins verið autt í þrjá daga. Get ég lánað þér
nokkuð þangað til að farangurinn þinn kemur?“
Nei“.
Konan fór. Hann háttaði — fleygði sér í
rúmið — og vaknaði ekki fyr en á hádegi.
Þegar að hann vaknaði og leit í kringum sig
í herberginu, sem var hreint og hugþekt, þá
leið nokkur tími þangað til hann áttaði sig á
hvort að hann væri að dreyma, eða að hann
væri vakandi. Hann saknaði hins háværa og
sterka málróms Gawterys — reykjarilmsins
frá Meerrschaum pípunni hans — draugalega
þakherbergisins — óhreinu veggjanna — leyni-
lega hljóðskrafsins hans Birnie; og viðburðir
síðustu tólf klukkutímanna liðu í gegnum huga
hans. Hann stundi við, sneri sér í rúminu, þeg-
ar dyrnar á herberginu voru opnaðar lítið og
hægt, og hann spratt á fætur.
„Hver er þar?“
„Og það er nú bara ég“, svaraði Madame
Dufour. „Ég er búin að koma hér inn þrisvar
til að vita hvort að þú værir vaknaður. Það er
hér bréf, sem að ég held að sé til þín, þó að það
sé nafnlaust“, og hún lagði bréf á stól við hlið-
ina á honum. Hann tók bréfið. Það var engin
áritun á því, það var innsiglað með lakki.
Skyldi það vera frá verndarengli hans? Hann
opnaði það og fann innan í því fjórar ávísanir
upp á 1000 franka hverja — upphæð, sem í
enskum peningum nam um 160 pundum.
„Hver sendir þetta? Konan sem að ég kom
með bréfið frá?“
Nei, það er vissulega ekki frá henni, herra“,
svaraði Madame Dufour, sem var að hella vatni
í þvottaskálina og hagræða hlutum á þvotta-
standinum. Það kom ungur maður hér, hér um
bil tveimur klukkutímum eftir að þú varst hátt- %
aður, og lýsti þér og spurði hvort að þú ættir
nér heima og hvað þú hétir. Ég sagði að þú
værir nýkominn og að ég vissi ekki hvað þú
hétir. Svo hann fór í burtu og kom hálfum
klukkutíma síðar með þetta bréf, sem að hann
bað mig að sjá um, að þú fengir með skilum“.
„Ungur maður — heldri maður?“
„Nei, herra; hann virtist vera skynugur, en *
annars var hann algengur almúga maður“. Því
Madame Dufour veitti ekki eftirtekt, að óbrotna
svarta yfirhöfnin, sem að maðurinn var í og
máðu legghlífarnar voru einkenni hins sér-
stæða búnings, er þjónar heldri manna á Eng-
landi bera.
„Frá hverjum gat þetta komið, ef það kom
ekki frá Madame de Merville? Máske frá ein-
hverjum kunningja, sem að Gawtrey átti. —
Grunur um Arthur Beaufort flaug í gegnum
huga hans, en hann hvarf frá þeim grun óðara.
Menn leggja sjaldan mikið upp úr því, sem
að þeir sjálfir eru tregir á að trúa! Hvaða vin-
áttumerki höfðu Beaufortarnir sýnt honum
hingað til — látið móður hans deyja í angist og
örvæntingu — stolið bróður hans frá honum,
sem að var sá eini, er hann átti rétt á að von-
ast eftir þakklæti og ástúð frá! Nei, það hlýtur
að vera Madame de Merville. Hann bað Ma-
dame Defourt um pappír, blek og penna —
settist við borðið og reit Eugénie bréf — þakk-
lætisbréf, en þó með fullkominni sjálfsvirðingu,
lét ávísanirnar innan í það og læsti því, kallaði
á Madame Dufourt og bað hana að fara með
það til Madame de Merville.
„Ó, Madame“, sagði fyrverandi vinnukona
Madame de Merville, þegar að hún kom til
hennar. „Vesalings drengurinn! Hann er svo
myndarlegur, og það er skammarlegt fyrir her-
togann að láta hann vera svona illa til fara!“
„Hertogann!“
„Ó, kæra húsmóðir, þú getur ekki borið á
móti því. Þú sagðir mér í bréfinu, að ég skyldi
ekki spyrja hann neitt um hagi hans, en ég
gat mér til um það undir eins. Hertoginn sagði
mér sjálfur, að hann ætlaði að senda unga
manninn til mín innan fárra daga. Þú þarft
svo sem ekki að skammast þín fyrir hann. Þú
skalt sjá hvaða mismun að fötin gera á útliti
hans, og ég hefi tekið það upp á mig sjálfa að
senda skraddara heim til hans. Hertoginn verð-
ur að borga mér“.
„Segðu ekki orð um þetta við hertogann,
fyrst um sinn. Við skulum koma honum á
óvart“, sagði Eugenie hlægjandi.
Madame de Merville hafði verið allan morg-
uninn að reyna að gjöra sér grein fyrir um-
hyggju sinni fyrir þessum manni, nú barst lukk-
an upp í hendurnar á henni!
„En meðal annara orða“, sagði hún, „er
þetta bréf til mín?“
„Og ég var nærri búin að gleyma því“, sagði
Madame Dufour og rétti henni bréfið.
Hvað sem hingað til hafði verið í sambandi
við kringumstæður Philips, sem vakti áhuga
og skáldlega hrifning í sambandi við hann, hjá
Eugénie de Merville, þá varð hún nú enn hrifn-
ari, þegarh að hún hafði lesið bréfið frá honum.
Því þó að Philip, sem var vanari við að tala,
en að skrifa frönsku, skrifaði ekki eins háfleygt
mál, eins og rithöfundarnir og skáldin, sem að
hún daglega átti bréfaskipti við; en í því var
ófáguð en meðfædd göfgi, í hverri línu, sem
jók enn meira á undrun hennar og aðdáun.
„Allt umhverfi þessa manns, og allt hon-
um viðkomandi, er leyndardómur!“ sagði hún
við sjálfa sig og settist niður til að svara bréf-
inu.
Þegar að Madame Dufour fór með bréfið,
sat Eugénie þegjandi og hugsi með bréf Philips
fyrir framan sig í meira en klukkutíma; og ó-
ljósar en geðþekkar hugsanir og endurminning-
ar liðu um huga hennar.
Bréfið frá Eugénie og endursending ávísan-
anna sannfærði Philip um, að peningarnir væru
ekki frá henni. Hann reyndi að brjóta heilann
um frá hverjum að þeir mundu helzt vera, en
árangurslaust, svo að hann komst að þeirri
niðurstöðu, að undir kringumstæðunum, þá
væri það hlægileg heimska að hafna því, sem
forsjónin, sem hann á ný hafði falið sig, hafði
sent honum. Og það frelsaði hann líka frá, að
þurfa að þiggja nokkurn peningalegan styrk,
sérstaklega frá þeim, sem að hann gat ekki
hugsað til að þiggja hann frá. Hann gekk því
inn á að kaupa allt, sem að skraddarinn taldi
honum nauðsynlegt. Það hefði verið erfitt að
þekkja flóttamanninn vilta og æðisfulla í hin-
um velvaxna, djarflega' og fallega æskumanni,
sem sat við hliðina á Eugénie. Þann dag sagði
hann henni hina sorglegu sögu sína, og hún
grét. Upp frá því kom hann daglega; þannig
liðu tvær vikur í sólskins draumsælu fyrir
báðum, og þegar síðasti dagur þeirra var að
kveldi kominn, opnaði Philip hjarta sitt á knján-
um fyrir henni, sem að auður, glæsimenska og
gáfur hafði ekki haft nein áhrif á, og tjáði henni
elsku sína til hennar. Svo stóð hann upp til að
kveðja hana í síðasta sinn — þegar að tillit
hennar og andvarp tafði hann.
Eugénie de Merville kom ekki dúr á auga
nóttina eftir. En um morguninn sendi hún eftir
Hertoga de Vandemont.
XIV. Kapíluii
Kveld eitt, nokkrum vikum eftir atburðinn,
sem sagt hefir verið frá, gekk ókunnur maður
inn í kirkjugarðinn í H . . . og leiddi barn.
Sólin var nýsest og kveldrökkrið var að sveipa
loft og láð. Það mátti enn heyra glaðvært fugla-
kvak í limi trjánna yfir gröfum hinna fram-
liðnu. Hvað kærðu þeir sig, íbúar loftsins, um
þá sem sváfu fyrir neðan þá? — Hvað kærðu
þeir sig um annað, en græna svörðinn og kyrrð
staðarins, — garðurinn og gröfin var þeim eitt
og hið sama! Maðurinn og barnið fóru fram
hjá einni gröf eftir aðra og rauðbrystingarnir
hreyfðu sig varla úr grasinu við fætur þeirra,
heldur litu upp og á þau. Kirkjugarðurinn er
aðlaðandi staður fyrir rauðbrystinga — heima-
fuglinn — „vin mannanna“, eins og hann hefir
verið nefndur af skáldinu, því þar gat hann
fengið fylli sína!
Þegar að ókunni maðurinn var kominn inn
í miðjan garðinn stansaði hann og leit í kring-
u msig. Svo gekk hann seint og hikandi að
steintöflu, sem þessi orð höfðu nýlega verið
letruð á:
Til minningar um hana, sem var ófrægð og
misboðiö; er þessi legsleinn vígður af syni
hennar.
Þetta, auk fæðingar- og dánardægurs, var
það, sem Philip lagði fyrir að skyldi standa á
iegsteini móður hans, og umhverfis gröfina var
ódýr girðing til varnar því, að á henni væri
troðið, sem bæði börn og fullorðnir oit gjöra
í hugsunarleysi og virðingarleysi við þá dauðu.
„Sonur þinn!“ sagði ókunni maðurinn með
barnið við hlið sér, sem var hugíangið ai trján-
um, grasinu, og söngfuglunum, en hugsaði
hvorki um sorg eða dauða. — „Sonur þinn! —
en ekki sá, sem þú hugsaðir mest um — unnir
mest — yngri sonur þinn; á hvaða stað á jörð-
inni hvilir auga þitt á honum? Vissuiega hefir
umönnup þín á hinum vakað yíir honum, sem
þú unnir mest hér á jörðu, svo að hann ekki
þyrfti að ganga í gegnum erfiðleika og hörm-
ungar þær, sem mætt hafa þeim, sem minna
var elskaður — útlaganum.
„Ó, móðir mín! Það var ekki glæpur hans —
hans Philips — að hann gat ekki fullnægt til
hlítar síðustu trúnaðarósk þinni! Það er máske
betur farið eins og er! Og ef að endurminning-
in um þig, er eins djúpt grafin í hjarta bróður
míns, eins og í mitt, hversu oft hefir hún þá
ekki aðvarað hann og varðveitt! Sú endurminn-
ing hefir verið verndarengill míns lífs. Þér —
þér, jafnvel í gröfinni, á ég að þakka, ef, þó
að misgjörðir mínar, sem eru margar, og ég
hafi verið í sambúð við óhreina menn, að ég
er enn ósaurgaður!“ orðin þögnuðu á vörum
hans, en tilfinningar hjarta hans ekki.
Eftir nokkrar mínútur sneri hann sér að
barninu og spurði þýðlega og með titrandi
rödd: „Fanny, hefir þér verið kent að biðja —
þú verður til heimilis nærri þessum stað. —
Vilt þú koma hingað stöku sinnum og biðja um,
að þú megir vaxa til þess að verða eins góð og
saklaus og til eins mikillar blessunar þeim, sem
unna þér, eins og sú var, sem hér hvílir“.
„Kemur pabbi nokkurn tíma til að hlusta
á mig biðja?“
Þessi raunalega og ósjálfráða spurning hafði
djúp áhrif á Philip. Barnið gat ekki skilið hvað
dauði meinti. Hann hafði reynt að útskýra það,
en hún hafði vanist á, að álíta skjólstæðing'
sinn dauðann, þegar að hann var í burtu frá
henni, og hún var enn sannfærð um að hún
mundi sjá hann lifandi. Og þessi ákafa- og
glæpamaður, sem stigið hafði óumventur og
ósýknaður frá syndinni til dómsins: Það var
ægileg spurning „ef hann skyldi heyra bænir
hennar“.
„Já“, sagði hann, eftir nokkra þögn, „já,
Fanny, það er til miskunnsamur faðir, sem
heyrir bænir þínar; bið þú hann að vera misk-
unnsamur öllum þeim, sem hafa verið góðir
við þig. Fanny, við hittumst ef til vill aldrei
aftur!“
„Ætlar þú að fara að deyja líka? Það er
sorglegt, að allir deyja frá Fanny!“ Og hún
hjúfraði sig upp að honum og rétti upp varirn-
ar til að kyssa hann. Hann tók hana í faðm sér,
og þegar tár féll á andlit henni, sagði hún:
„Grát þú ekki bróðir, því ég elska þig“.
„Gerir þú það góða Fanny? Gerðu það þá
fyrir mig? þegar að þú kemur hingað, ef að ein-
hver gefur þér fáein blóm ,að leggja sum
þeirra á steininn þarna. Og nú skulum við fara
til hans, sem að þú verður að láta þér þykja
vænt um líka, og til hans, sem að ég hefi sagt
þér að hann sendi þig; hann sem .... Komdu!“
Á meðan að hann sagði þetta setti hann Fanny
niður og leit í krihgum sig, og brá í brún við
að sjá fyrirburð á nákvæmlega sama stað og
að hann sá hann áður — á sama stað þar sem
faðirinn hafði formælt syni sínum, sat gamall
maður alveg hreyfingarlaus. Philip þekkti
frekar af hugboði heldur en af minni manninn,
sem að hann var að finna. Hann gekk hægt í
áttina til hans; en Fanny fór frá honum að
elta fiðrildi, sem flögruðu til og frá yfir gröf-
unum.
„Þú heitir, held ég, Símon Gawtrey“, sagði
Philip. „Ég hefi gjört mér ferð til Englands til
að finna þig“.
„Finna mig“, endurtók gamli maðurinn og
stóð á fætur og leit augum, sem að hann sá
ekkert með, í áttina til Philips. — „Finna mig?
Til hvers? Hver ertu? Ég kannast ekki við mál-
róm þinn!“
„Ég kem frá syni þínum!“
„Syni mínum!“ sagði gamli maðurinn hátt
og með allmiklum þjósti. — „Ótugtar kindinni!
— Fyrirlitlegu! — Óheiðarlegu! Illræmdu! —
og fordæmdu!" —
„Þey! Þú vanvirðir hinn dauða!“
„Dauða!“ tautaði vesalings faðirinn og hné
niður á sætið, sem að hann hafði staðið upp
úr — „dáinn!“ sagði hann með skjálfandi röddu
og svo angistarfullri, að hundurinn, sem lá við
fætur hans, og sem Philip hafði ekki tekið
eftir, tók undir með ámátlegu spangóli, sem
að minti Philip á daginn eftirminnanlega, —-
þegar faðirinn og sonurinn skildu síðast.
Hljóðið dró ^Tanny til þeirra og hún settist
niður í grasið og hló, sem að stakk mjög í stúf
við tilfinningar hinna, og fór svo að leika sér
við hundinn. Svo þarna, í reit hinna dauðu,
voru þrír hlekkir í keðju lífsins bræddir sam-
an — æskan vonglöð og fögur — aldurinn
hrórnandi og einmana — og dýrið mállausa,
sem enga tryggingu hefir fyrir lífi, að hérvist
sinni lokinni!