Lögberg - 19.07.1951, Blaðsíða 4

4
Eögterg
OeflB út hvern flmtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utan&slirift ritstjórans:
HDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Sigurður Júlíus Jóhannesson:
LJÓÐ. Reykjavík, 1950. tTtgefandi: Barnablaðið Æskan.
Steingrímur Arason annaðist um val kvæðanna.
Það hefir drengist úr hömlu, að ég mintist þessar-
ar fallegu, nýju ljóðabókar Dr. Sigurðar Júlíusar Jó-
hannessonar, er hann persónulega sendi mér að gjöf,
og skal nú lítillega úr drættinum bætt.
Sigurður Júlíus Jóhannesson er löngu kunnur með-
al íslendinga austan hafs og vestan, eigi aðeins vegna
strengmjúkra ljóða sinna, heldur og sakir snildarlegrar
meðferðar sinnar á óbundnu máli, er tiltölulega fáir
komast til jafns við.
Steingrímur Arason rithöfundur fylgir áminstri
ljóðabók úr hlaði með greinargóðum formálsorðum,
þar sem lýst er í stórum dráttum litbrigðaríkum ævi-
ferli þessa sérstæða mannvinar og umbótamanns, er
jafnan vakti á verði þeim til fulltingis, er höllum fæti
stóðu í lífsbaráttunni; hin eldri kvæða hans, svo sem
ljóðabók hans „Kvistir“, ber svo glögg merki um, eru
að meira og minna leyti pólitísks eðlis og mun slíkt lítt
hafa aukið á skáldskaparlegt gildi þeirra, þó mörg
þeirra séu að vísu hið bezta kveðin; en er lengra líður
á ævina, verður höfundurinn víðfeðmari og yrkisefnin
fjölbreyttari; um það blandast engum þeim hugur, er
fylgst hefir með þróun ljóðagerðar hans síðasta aldar-
fjórðunginn, eða freklega það. Dr. Sigurður er manna
bezt heima í braglist, og hefir lagt óvenjulega rækt við
fágað ljóðform, er ýmsir „modernistar“ nú sýnast ná-
lega skella skollaeyrum við, og braglýti í Ijóðum hans
mun engan veginn auðvelt að finna; stingur þetta mjög
í stúf við hina, er vaða á rosabullum inn í helgidóma
hins íslenzka ljóðforms og afbaka það að vild.
Kvæði Dr. Sigurðar mótast svo af fölskvalausri
mannást og hjartahita, að eigi verður um vilst, að þau
séu ort af innri þörf; hann ann hugástum ættjörð sinni
og helgar henni mörg sinna fegurstu ljóða; það er eftir-
minnilega fallegt og ræktarlegt kvæðið „Kveðja til ís-
lands“, bls. 19:
Þó ytri farsæld forlög mín
í faðmi sínum geymdi '
og upp í hæztu sæti sín
mig setti — ef þér gleymdi,
þá ríkti eilíft eyðihjarn
í instu veru minni,
því drottinn gæti ei blessað barn,
sem brygðist móður sinni.
w\ *
Ég bið þess Guð, er gaf mér þig,
að geyma í skauti sínu;
ég bið að gæfan geri mig
að góðu barni þínu.
Ég bið að læri þjóðin þín
að þekkja köllun sína;
þig drottinn blessi, móðir mín,
og mikli framtíð þína.
Nokkur vafi leikur á því, hvort ljóð Dr. Sigurðar
hafi fram að þessu orðið aðnjótandi þeirrar viðurkenn-
ingar, er þeim í raun og veru ber, enda mörg skáld
beðið slíks, uns þau fyrir löngu höfðu safnast til feðra
sinna.
í kvæðinu „Landneminn“, sem endurspeglar af-
stöðu skáldeins til samferðasveitar sinnar, standa
þessi táknrænu erindi:
Hvað landneminn átti hér örþrönga skó,
það einungis skaparinn veit;
en ánægður var hann og þakklátur þó
að þurfa ekki að dæmast á sveit.
Ef bróðir hans átti ekki björg eða hús
og brauðvana systur hans kól,
þá bauð hann þeim seinasta bitann sinn fús
og bygði þeim sæmilegt skjól.
Og er það ekki einmitt þetta, sem Dr. Sigurður
hefir um langan mannsaldur daglega verið að gera, að
bjóða fúslega síðasta bitann sinn, skjóta skjólshúsi
yfir olnbogabörnin, er urðu honum samferða á lífs-
leiðinni?
Vísurnar, „Saga stjórnmálamannsins“, bls. 73,
sverja sig mjög í ætt við fyrri kvæði höfundar, er hann
var blóðheitastur, og rann sárast til rifja undirferlið á
vettvangi stjórnmálanna, eða svikin við fólkið og Íífið:
Einn á verði ungur stóð hann
yfir heillum fósturlands,
þjóðina varði þrælatökum —
þó voru allir fjendur hans.
Seinna virðing, fé og frægðir
fann — í sporum svikarans;
þjóðina beitti þrælatökum —
þá voru allir vinir hans.
0
Sem skáldi æskunnar má skipa Dr. Sigurði í röð
brautryðjenda, og þar á hann, ekki ósennilega, lengst
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. JÚLÍ, 1951
Uppeldismálaþingið vill íá:
Kennslustofun í uppeldisvísindum við
hóskólann sem allra fyrst
Telur framkvæmd ákvæða fræðslulaganna um það
hafa dregizl um of.
Uppeldismálaþingið, sem haldið var hér í Reykjavík fyrir
helgina, samþykkti áskorun á fræðslumálastjórnina og
rektor háskólans um það, að komið verði upp hið bráðasta
kennslustofun í uppeldisvísindum við Háskóla íslands, svo
sem ákveðið er í lögum frá 5. marz 1947. Taldi þingið,
að framkvæmd þessara ákvæða fræðslulaganna hefði
dregizt um of og ótækt sé að fresta henni lengur.
Ályktun þingsins um mennt-
un kennara fer hér á eftir orð-
rétt:
„Sjöunda uppeldismálaþing,
háð í Reykjavík 13.—16. júní
1951, lítur svo á, að fullkominn
árangur af starfi skólanna sé að
miklu leyti háður góðri og vax-
andi menntun kennara. Telur
þingið, að stóraukna áherzlu
beri að leggja á það, að kenn-
araefni fái sem bezta menntun,
hagnýta og fræðilega. I þessu
sambandi leyfir þingið sér að
benda á það, að Kennaraskóli Is-
lands, sem veitir kennaraefnum
skyldunámsstigsins lögboðna
menntun, býr við húsnæði, sem
háir starfi hans mjög og gerir
suma þáttu þess óframkvæman-
lega. Þingið telur þó, að enn
verr sé ástatt um menntun kenn-
araefna gagnfræðastigsins. Eng-
ir kennarar framhaldsskólanna,
að norrænunemendum undan-
skildum, eiga hér á landi kost
hæfilegs náms í undirbúnings-
starfi sínu. Ýmsir hafa þó með
ærnum kostnaði aflað sér við-
hlítandi þekkingar í kennslu-
greinum sínum, en flesta skort-
ir uppeldisfræðilega og kennslu-
fræðilega undirstöðumenntun.
Þetta ástand lamar mjög starf
framhaldsskólanna og dregur
úr árangri þess.
Af þessum sökum leyfir upp-
eldismálaþingið sér að beina
eftirfarandi áskorun til mennta-
málaráðherra, fræðslumála-
stjóra og rektors Háskóla ís-
lands:
I. Kennaraskólinn.
1. Hraðað verði byggingu
kennaraskólans, svo sem frekast
er unnt. Við teikningu skólans
sé vel séð fyrir þeim stórfelldu
breytingum 1 kennslutækni og
kennsluaðferðum, sem nú ger-
ast óðum og sýnilega munu fara
í vöxt á þessum síðari helmingi
aldarinnar.
2. Jafnframt kennaraskólan-
um verði reistur fullkominn æf-
ingaskóli, sem lúti stjórn kenn-
araskólans og starfræktur verði
til hagnýtrar fræðslu og æfinga
kennaraefna skyldunámsstigs-
ins. Þingið telur æfingakennsl-
una einn meginþátt kennara-
menntunarinnar og vill hvetja
til þess, að hún verði stóraukin,
jafnskjótt og bætt húsakynni
kennaraskólans leyfa. Núver-
andi skilyrði til æfingakennslu
telur þingið óviðunandi með
öllu.
II. Mennlun unglingaskóla-
kennara og gagnfraeðaskóla-
kennara.
1. Uppeldismálaþingið fagnar
því skrefi, sem stigið hefir verið
með breytingu á reglugerð fyrir
Háskóla íslands, nr. 47 1942, þar
sem ákevðið er, að Háskólinn
veiti kennaraefnum gagnfræða-
stigsins og menntaskólanna eins
misseris kennslu í uppeldis- og
kennslufræði. Skoðar þingið
þessi ákvæði sem viðurkenningu
á því, að uppeldisleg og kennslu-
fræðileg menntun sé hverjum
kennara nauðsynleg. Hins vegar
telur þingið, að þessi ráðstöfun
muni þá fyrst ná tilgangi sínum
að fullu, er allur þorri þeirra
manna, sem gerast vilja kennar-
ar við unglingaskóla og gagn-
fræðaskóla, á þess kost að fá
menntun sína við Háskóla Is-
lands. Samhliða námi kennslu-
greinanna mundi slíkt nám, sem
reglugerð háskólans gerir ráð
fyrir, koma að verulegu gagni.
2. Því leyfir þingið sér að
skora á fræðslumálastjórnina og
rektor háskólans, að komið verði
upp hið bráðasta kennslustofun
í uppeldisvísindum við Háskóla
íslands, svo sem ákveðið er í
lögum frá 5. maz 1947. Telur in
þingið, að framkvæmd þessara
ákvæða fræðslulaganna hafi
dregizt um of og ótækt sé að
fresta henni lengur.
sérfræðingar þjóðarinnar í nátt-
úrufræðilegum greinum. Hér
eru því nærtækir hinir ákjósan-
legustu kennarar, en þess eru
mörg dæmi erlendis, að rann-
sóknar- og kennslustörf eru
þannig sameinuð. Þingið lítur
svo á, að með samvinnu og góðu
skipulagi mætti hrinda hér í
framkvæmd, án mikils kostnað-
ar, einu brýnasta nauðsynja-
máli kennslustéttarinnar.
4. Uppeldismálaþingið v i 11
benda á það, að þessi stofnun
mundi greiða stúdentum leið að
stuttu, hagnýtu námi, en fjöldi
stúdenta vex með ári hverju.
Starfssvið hennar yrði æskileg
rýmkun á starfssviði B.A.-deild-
ar háskólans, svo að starfskraft-
ar þeirrar deildar nýttust í þágu
kennaramenntunaririnar.
5. Réttindi til náms í um-
ræddri kennaradeild eru ákveð-
í 14. gr. laga um kennara-
rríenntun. Uppeldismálaþingið
vill þó leggja áherzlu á, að
kennarar, sem þegar eru í starfi,
eigi kost á að ljúka námi í deild-
3. Kennslustofnun þessi veiti inni> enda Þótt Þeir hafi ekki
fræðslu í sem flestum þeim
greinum, sem kenndar eru á
gagnfræðastiginu, svo sem ís-
lenzku og sögu, ensku og dönsku
og ýmsum greinum náttúru-
fræði. Leyfir þingið sér að benda
á það, að við háskólann starfa
nú þegar einn eða fleíri kennar-
ar í mörgum veigamestu grein-
unum, svo sem íslenzku, sögu
og ensku, en við Atvinnudeild
Háskólans starfa ýmsir færustu
þreytt tilskilin próf.
6. Þingið vill ennfremur leggja
áherzlu á nauðsyn þess, að þeir
kennarar gagnfræðastigsins, sem
numið hafa erlend mál hér á
landi, stundi framhaldsnám í
sömu grein á heimalandi máls-
ins, hið minnsta sex mánuði, svo
að þeir nái leikni í að tala málið.
Telur þingið, að þetta mundi
leiða til hagnýtari tungumála-
kennslu“. —Alþbl. 20. júní
Aðalheiður Einarsson
1873—1951
Sú frétt barst hingað fyrir
nokkru, að dáið hefði að Sex-
smith, P.O. í Peace River hér-
aðinu í Alberta konan Aðal-
heiður Eyjólfsdóttir Einarsson í
hárri elli. Hún lézt 28. apríl s.l.
Hún var fædd í Skorradal í
Borgarfirði syðra 3. febrúar
1873. Foreldrar hennar voru
Eyjólfur Guðmundsson prests á
Hólmum í Reyðarfirði og máske
v í ð a r, Bjarnasonar umboðs-
manns í Sviðholti og fyrri kona
hans Ingveldur Sveinbjarnar-
dóttir hreppstjóra á Oddsstöð-
um í Suður-Reykjadal. Aðal-
heiður kom til Canada 1902 og
settist að í Argyle, faðir hennar
kom einnig vestur, var hann
greindur maður og skáldmæltur;
skrifaði hann ævisögu sína og
kennir þar margra grasa.
Aðalheiður giftist eftirlifandi
manni sínum (í Argyle 12. ágúst
1905) Jóni Einarssyni frá
Hvappi í Þistilfirði. Voru for-
eldrar hans Einar Benjamíns-
son Kjartanssonar og kona hans
Ása Benjamínsdóttir Ágústín-
usarsonar; er Jón bróðir Ágústs
Einarssonar skálds í Árborg,
Man.
Jón og Aðalheiður bjuggu í
Argyle í 10 ár eða til 1915. Þá
tóku þau sig upp allnokkuð
hnigin að aldri og gerðust frum-
herjar í óbyggðum Norður-
Alberta. Námu þar land í Peace
River héraðinu, nálægt Sex-
smith P.O. og hafa búið þar síð-
an og farnast mætavel. Er sagt
að hjónaband þeirra og heimilis-
líf hafi verið hið farsælasta,
enda voru þau bæði vel gefin,
iðjusöm, bjartsýn og lífsglöð.
Sex börn eignuðust þau, eru 3
á lífi: Ástríður, Ingólfur og
Aðaljón; dáin eru: Ingólfur og
tvær Liljur.
Aðalheiður var greind kona
og skyldurækin, og barst lítt á,
var hún af góðum ættum kom-
in og tók hún í arf margt það
bezta sem ættirnar lögðu til lífs-
ins. Situr nú Eklamakinn mjög
hniginn að aldri og allbilaður á
sjón og harmar liðinn ástvin og
tryggan ferðafélaga. Guð gefi
honum ævikvöldið rólegt og
fagurt. G> oleson
Um daginn voru Fred og Mary
gefin saman í hjónaband í Skot-
landi. Eftir hjónavígsluna spurði
brúðguminn prestinn, hve mik-
ið hann ætti að borga.
— Hvað finnst yður þetta
mikils virði? spurði presturinn
Brúðguminn hugsaði sig lengi
um og rétti prestinum síðan
shilling.
Presturinn horfði fyrst á
shillinginn, því næst á brúðurina
og rétti svo brúðgumanum átta
pence aftur.
☆
— Hefurðu nokkurn tíma hugs
að um, hvað þú myndir gera ef
þú hefðir jafn háar tekjur og
Rockefeller?
— Nei, en ég hefi oft velt því
fyrir mér, hvað Rockefeller
mundi gera ef hann hefði tekjur
á við mig.
líf fyrir höndum í íslenzkum bókmentum, og hafa ljóð
hans, slíkrar tegundar, fyrir nokkru verið gefin út í
bókarformi.
Þessi nýjasta útgáfa af ljóðum Dr. Sigurðar, er
um alt hin vandaðasta, en því miður, er hún enn ókom-
in á bókamarkað vestan hafs.
— LEIÐRÉTTING —
1 fréttabréfi mínu, er birtist í
Lögbergi vikuna sem leið, urðu
nokkrar villur og langar mig
að leiðrétta þær helztu:
1 dánarminningu Ingibjargar
Sveinson er maður hennar
nefndur Halldór Hjartarson, en
á að vera Hjaltason. I minning-
arorðum Einars Sigvaldasonar
er sagt að kona hans hafi verið
fædd í Múlakoti en á að vera
Márskoti í Reykjadal. Þar sem
minst er á hornleikaraflokkinn
frá Minnesota er Hr. John A.
Olsen nefndur fararstjóri, en á
að vera forstjóri eða formaður
(Band master). Og loks í frá-
sögninni um silfurbrúðkaup
þeirra Mr. og Mrs. B. K. Johnson
er faðir Mrs. Johnson nefndur
Höskuldur en á að vera Hólm-
kell. Þetta eru hlutaðeigendur
beðnir að virða á betri veg.
G. J. Oleson
Fréttir frá Gimli
Eftir S. BALDWINSON
„Eftir gömlum aldasið, ýmis-
legt nú ber þar við“. Fyrst er að
nefna tíðina, hún hefir verið
köld og votviðrasöm, þó er gras-
spretta ágæt, og akrar blómleg-
ir, svo bændur eru vongóðir
og bjartsýnir; aftur á móti eru
fiskimenn ekki eins stoltir, því
aflinn er óvenjulega rýr, svo
naumast mun hann svara kostn-
aði, nema eitthvað lifni yfir
veiðinni.
Vinna er hér töluverð við
bryggjuna stóru og flóðgarðinn
til varnar landbroti af vatninu.
Stjórn vor veitti til þess góðan
fjárstyrk.
Allar lífsnauðsynjar hækka í
verði daglega, án þess að stjórn
vor skipti sér neitt af því enn,
samt verður hún að taka í taum-
ana, enginn annar hefir vald til
þess, t. a. m. brauð er nú orðið
13 cent, sem allir vita að ekki
kostar nema 8 cent, 3 cent efnið
og 5 cent verkið með háu kaupi;
en nú fara konur líklega að baka
öll sín brauð sjálfar, og bæjar-
menn setja upp bakarí. Þá er
mjólkin, hún hefir allatíð verið
að hækka í verði, en þegar hún
fór upp í 20 cent potturinn, „þá
gall í skrýtnum Skjá“. Gyðings-
tetur neitaði að ganga í sam-
bandið, að hækka mjólkina
meira en í 19 cent, og þá komu
allir kaupmenn niður líka, en
bændur fá víst ekki meira en
helming af því verði, enda má
kaupa af þeim mjólk með sann-
gjörnu verði, ef maður hefir
tíma til að sækja hana til þeirra.
Hvítfiskurinn hækkar um 15—
16 cent pundið frá bátnum og
upp á markaðinn, það eru rúmir
50 faðmar. Allir kaupmenn eru
farnir að selja kjöt í búðum, rétt
eins og tóbak, en það er svo dýrt,
að flestir eru hættir að neyta
þess, svo líklega verður fólk að
fara að éta hesta, og væri það
viturlegt.
Hingað komu þrír íslendingar
25. júní í ævintýraleit, þeir eru
efnilegir ungir menn, og fóru
strax að vinna sér inn peninga;
þeir eru handlægnir hér sem
annars staðar, það er aðallega
mér að kenna, að þeir lentu á
Gimli. Ég held að þeir verði
hamingjusamir í þessu landi,
eins og flestir sem hingað hafa
flutt.
Af heldri mönnum hefir dval-
ið hér nærri 2 mánuði, Þórður
Ellisson, ásamt sinni ágætu
konu, sem þráði mjög að sjá
börnin sín þrjú, sem öll eru nú
til heimilis á Gimli, þau fóru
heim í gær til Vancouver, B.C.,
þar sem þau eru búsett.
Fátt af sumargestum er kom-
ið hingað ennþá, of kalt til þess,
og vatnið ekki orðið nógu vel
volgt til að baða sig í því.
Eitt slys varð her við fiski-
veiðar á vatninu, er kviknaði í
bát á veiðum, svo snögglega að
mennirnir urðu að stipga sér á
kaf í vatnið, og formaðurinn var
druknaður áður en bátur kom
á vettvang til bjargar mönnun-
um.
Samkvæmislíf er hér fjörugt
á kvöldin því flugmenn kunna
flestir að dansa, og dömurnar
fullar af fjöri og lífi, eins og
annars staðar í heiminum.
14. júlí 1951.
S. Baldwinson
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sen. fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir tam
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
BARUGATA 22 REYKJAVÍK