Lögberg - 02.08.1951, Qupperneq 1

HVERT STEFNIR?
Grein eftir
DR. MANFRED BJÖRQUIST
biskup
, Hefir nokkur af okkur látið
það sér til fulls að kenningu
verða, er gerzt hefir og gerist nú
á Vesturlöndum, að ekki sé sagt
um víða veröld? Hefir nokkur af
okkur gjört sér ljósa grein fyrir
þeirri rotnun, sem á sér stað í
öllu þessu? En er okkur ekki
brýn nauðsyn á að koma auga á
voðann, til þess að við getum
hafið samtök gegn honum?
Við höfum hrokkið við af ótta
við kjarnorkusprengjuna og þá
heima, sem hún hefir lokið upp.
Hún er svo sem ekki ein út af
fyrir sig. Frægur náttúruskoðari
á okkar dögum ritaði fyrir fáum
árum: „I fyrsta sinni í sögunni
hefir nú maðurinn orðið hrædd-
ur við það, sem vit hans hefir
framleitt.“ Hvers vegna? Jú, af
því að við höfum í einu vetfangi
orðið lostnir þeim ægilega grun,
að vit mannkynsins, leyst úr öll-
um tengslum við siðferðilega á-
byrgð og andlegt samhengi, get-
ur orðið höfuðfjandi þess. Vitið á
ekki sökina, heldur stafar hún af
því, að hæfileikar mannanna og
With Compliments of . . .
Soudack
FUR AUCTION
SALES LIMITED
294 William Avenue
Phone 933 591
WINNIPEG , MANITOBA
l •
Með innilegum kveðjum
í tilefni af
íslendingadeginum
6. ágúst 1951
Frá
VINI OG VELUNNARA
Minnumst
sameiginlegra erfða
á íslendingadeginum
á Gimli, 6. ágúst, 1951
★

FURNASMAN STOKER
WINNIPEG LIMITED
178 FORT STREET PHONE 935 471
Specialists in
AUTOMATIC HOUSE HEATING
OIL BURNERS - COAL STOKERS - AIR CONDITIONED FURNACES
\
reynsla og menningarstarf á ýms
um sviðum er komið allt út á
yztu nöf. Og þangað hefir stefnt
öldum saman.
Margir höfðu áður reist vonir
sínar um framfarir mannkynsins
á tækninni. Menn myndu læra af
tækninni að hafa meiri not af
auðlindum náttúrunnar. Og þá
væri von til þess í fyrsta skipti
í sögunni, að öll jarðarbörn gætu
búið við mannsæm kjör, er færu
batnandi á komandi árum.
Menn gleymdu því helzt til
oft, að tæknin veitir þeim ekki
aðeins vald yfir náttúrunni. Hún
veitir þeim einnig vald yfir með
brœðrum þeirra. Hún hefir gjört
litlum hóp kleift undir forystu
voldugs manns að kúga alla hina.
Einræðisríkin á vorum dögum
gætu ekki staðið nema með full-
tingi tækninnar.
Það er ekki tækninni að kenna,
að svo hefir farið og á ef til
vill eftir að fara í enn stæri stíl.
Það er mönnunum að kenna. Það
er því ekki ófyrirsynju, að skarp
skyggnustu leiðstogarnir nú á
dögum taka að beina athygli
sinni að mönnunum. Ástandið í
heiminum er auðsjáanlega að
verða mönnunum ofviða. Eða
eins og einn hefir komizt að
orði: „Á tímum flugvélanna er
mannshugurinn enn mótaður af
hjólbörunum.“
Og það, sem er enn verra. Við
höfum síðustu öldina smám
saman misst traustið á mann-
inum, hugsjónafyrir mynd
mannsins —á veginum, sem hon-
um ber að ganga. Þegar Imman-
uel Kant fyrir meira en hálfri
annarri öld hóf kenninguna
frægu um siðgæðisvitund mann-
sins, þá benti hann á öruggt verð
mæti, skýran boðskap um það,
hvernig mennirnir ættu að lifa.
Og í byrjun okkar aldar gat einn
af mestu andans mönnum Norð-
urlanda, Harald Höffding, enn
borið vitni um trú sína á það,
er varanlegt gildi hefir. En nú
lifum við á mörkum þess, að
menn vísi öllum siðgæði norður
og niður. Hér er ekki unnt að
lýsa öllum aðdragandanum að
þessu. En á það skal minna, að
þessi stefna setur sverðið að rót-
um erfðamenningar okkar á
Vesturlöndum, manngildinu
sjálfu, persónugildinu. Og þetta
vantraust á mönnunum kemur
átakanlegast fram í lítilsvirðingu
á mannslífunum. Tvær heims-
styrjaldir hafa ekki liðið svo hjá,
að þeirra sjái engar menjar, og
gasklefarnir í fangabúðunum eru
í fersku minni. Við finnum og
skiljum angistina í spurningu há
skólakennarans og Gyðingsins:
„Hvað hefir komið fyrir mann-
kynið, að mannlífið skuli vera
orðið svo aumlegt, að menn sjá
sjá ekki lengur, að meðbræðurn-
ir eru persónur, gæddar eilífðar-
gildi-, heldur telja þá sálarlaus
kvikindi, sem megi drepa eins og
flugur?“
Já, á hverju eigum við að bygg
ja lotningu okkar fyrir gildi ein-
staklingsins, ef við sleppum
eilífðinni? Viktor Rydberg kvað
í hátíðaljóðum sínum fyrir 70 ár-
um:
Hver, sem heitt í hjartans inni
hyllir fagurt, satt og gott,
hann á innst í öndu sinni
eilífa lífsins pant og vott.
Dvíni einginelsku syndin,
eflist hjá þér guðdómsmyndin
kyn frá kyni, helg og há:
Þá skal mikla auðnin enda,
og um síðir skaltu lenda
Jórdans björtu bökkum á.
Svo kveður ekkert nútíma-
skáld. En hvað líður þá mann-
gildinu? Á hverju reisum við trú
okkar á óviðjafnanlegt gildi ein-
staklingsins? Hví hikum við að
viðurkenna rétt ríkisins til þess
að fara með einstaklinginn alveg
eins og verkfæri í sína þjónustu?
Við getum ekki flúið slíkar
spurningar til lengdar, svo fram-
arlega sem við viljum vinna að
bræðralagi allra manna.
Eg ætla ekki að fara að rekja
sundur allar þessar spurningar.
Eg hefi aðeins ætlað mér að bera
fram spurningu. En ég ætla þó
að nema staðar andartak við
spurninguna um manngildið og
mikilvægi hennar fyrir lífið á
líðandi stund.
Það má ekki fara með mann-
inn eins og meðal, heldur eins og
mark. Svo vottaði Kant einstakl-
ingnum virðing sína. Þetta má
einnig orða þannig. Það má ekki
fara með manninn algerlega eins
og þolanda, heldur eins og gjör-
anda. Þ. e. a. s.: Einn má ekki
nota mig til hvers sem vera skal.
Hamrar og steðjar. Hættan er
sú í nútímalífinu, að færri og
færri taki á sig fulla ábyrð sem
mönnum ber. Þeir velja sér það
hlutskipti, að vera steðjar, og
verða það að sama skapi sem
þeir hliðra sér hjá allri ábyrgð.
Ef til vill er mesta hættan 'í því
fólgin, að persónuleg ábyrgðar-
tilfinning fjari út.
Það er óþarft að taka það
fram, að hæfileikinn til þess að
taka á sig ábyrgð hverfur ekki
við það, þótt aðrir séu krafðir á-
byrðar. En við gjörum engum
manni greiða með því að losa
hann við ábyrgð. Og um fram
allt, við skulum sjálfir taka á
herðar okkar fulla ábyrgð. Mann
gildi og ábyrgð verða ekki að-
greind. Sá, sem gengst undir á-
byrgð, ber með því vitni um
manndóm sinn. Hættuleg til-
hneiging kemur fram í félagslífi
okkar, er við viljum sljóvga á-
byrðarvitund okkar — og það
jafnvel í nafni mannúðarinnar.
Því fleiri sem vilja gerast steðj-
arnir, því erfiðar verður að hef-
ja manngildið og því meir mun
þrjóta persónumenninguna og
félagsmenninguna. Þá geta
smám saman öll ósköp gerzt á
öld múgæsinga og einræðisríkja.
Framhald á bls. 12
For
The Best In Bedding . . .
GLOBE
• BEDS
• SPRINGS
• MATTRESSES
• DAVENPORTS AND CHAIRS
• CONTINENTAL BEDS
• COMFORTERS
• BEDSPREADS
• PILLOWS AND CUSHIONS
GLOBE BEDDING
COMPANY LIMITED
Winnipeg Calgary
Minnumst
sameiginlegra erfða
á íslendingadeginum
á Gimli, 6. ágúst, 1951
★
Thorkelsson's Garage
Verzlar með
0
CHEVROLET, PONTIAC, OLDSMOBILE OG BUICK-BIF-
REIÐAR — CHEVROLET og G.M.C.-FLUTNINGSBIFREIÐAR.
Allis Chalmers og Oliver Traktora og akuryrkjuverkfæri.
VIÐGERÐIR FLJÓTT AFGREIDDAR OG ABYGGILEGAR.
VÉLAPARTAR AF FULLKOMNUSTU GERÐ.
ASHERN, MANITOBA PHONE 30