Lögberg - 30.08.1951, Blaðsíða 6

6
J..ÖGBERG, FIMTUDAGINN 30 ÁGÚST, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ
J. J. BILDFELL,, þýddi
„Nei“, svaraði Vandemont; „ég þarf að
kynnast honum. Ég get staðið mig við að eiga
nokkuð á hættu, því ég ætla mér að komast
að, hvort ég get unnið nokkuð á fyrir persónu,
sem að mér er kær. En að öðru leyti“, tautaði
hann, „þá þekki ég hann of vel til þess að vara
mig ekki a honum“. Með þessum ummælum
fór hann þangað sem Lilburne lávarður var
og þáði boð hans að taka þátt í spilinu, sem
þá var byrjað. Seinna um kveldið á meðan á
kveldiverði stóð var Vandemont skrafhreifn-
ari en hann átti að sér að vera; hann beindi
tali sínu sérstaklega til Lilburne lávarðar og
hlustaði með mikilli eftirtekt á bituryrði lá-
varðarins í sambandi við hvert einasta umtals-
efni, sem á góma bar, og hvort heldur það var
snild Vandemonts eða áhugi Lilburnes lávarð-
ar í sambandi við skapgerð hans, sem honum
var ný — eða að báðir mennirnir voru af-
burðamenn í karlmannlegum listum, þá var
samtal þeirra þess eðlis, að það varð þeim sjálf-
um meira áhugamál en öðrum. Og þeir voru
enn í alvarlegum samræðum, er dagur ljómaði.
„Ég hefi setið lengur en allir aðrir gestir
þínir“, sagði Vandemont og leit í kringum sig
í auðu herberginu.
„Það er sú mesta virðing, sem að þú gast
sýnt mér. Við skulum næst stytta okkur tíma
við ævintýra-endurminningar, þó að þú á þín-
aldri og með þínu útliti sért mér ráðgáta að því
er spilin snertir. Ég hefði haldið að þú værir
ekki maður sem leitaðir gæfu þinnar í spilum.
En máske að þú sért stundum hrifinn af kven-
legri fegurð“.
„Hrifning þín af þeirri fegurð ,er máske eins
mikil nú og hún hefir nokkru sinni verið“.
„Mín? Nei, ekki eins mikil og að hún var.
Mismunandi hneigð fylgir mismunandi tíma-
bilum ævinnar. Á þínum aldri elti ég þær, en
á mínum kaupi ég — sem er betri aðferð, því
að hún tekur ekki nærri eins mikinn tíma“.
„Ég held, að hjónaband þitt Lilburne lávarð-
ur, hafi ekki verið blessunarríkt að því er
barnaeign snertir. Þú saknar þeirra máske
stundum?
„Ef að ég gerði það, þá gæti ég fengið mér
þau í tylftatali. Aðrar konur hafa verið af-
kastameiri á því sviði heldur en að hið liðna
lafði Lilburne var. Friður sé með henni!“
„En“, sagði Vandemont og leit alvarlega á
lávarðinn, „ef að þú værir virkilega sannfærður
um, að þú hefðir átt barn, eða að þú værir
barnsafi — og að móðir þess hefði verið kona,
sem þú unnir á æskuárum þínum — elskulegt
barn og fagurt, og þyrfti á sérstakri umönnun
að halda, mundir þú ekki vilja leyfa því barni,
þó að það væri ekki hjónabandsbarn, að njóta
þeirrar föðurlegu umhyggju, sem að þín eigin
börn hefðu notið, ef þú hefðir átt þau?“
„Föður-umönnun ,vinur!“ endurtók Lil-
burne lávarður; „sem þyrfti umönnunar minn-
og verndar við! Og sei, sei! Með öðrum orðum,
mundi ég vilja gefa einhverjum vafakrakka
fæði og húsnæði, sem að léti sér detta í hug
að segja, að Lilburne lávarður væri faðir hans?“
„En ef að þú'værir sannfærður um, að það
væri sonur, eða máske dóttir — sem er við-
kvæmara nafn en hitt, og þarfnast frekar
verndarinnar?"
„Kæri herra Vandemont, þú ert án efa hug-
prúður veraldarmaður. Ef að börnin, sem að
lögin neyða upp á okkur, eru í níu tilfellum
útúrdúr slík endemis plága ímyndar þú þér
þá, að maður mundi ganga þeim börnum í
föðurstað, sem að lögin leyfa okkur að losna
við! Hjónabandsbörn eru þær auðvirðilegustu
verur, sem í heiminum finnast, og ég — ég
er einn af Bramistunum“.
„En“, hélt Vandemont áfram; „fyrirgefðu
þó að ég haldi umtalsefninu áfram. Ég er má-
ske að leita góðra ráða til þín í sambandi við
sjálfan mig — segjum þá, að maðurinn hefði
unnað móðurinni, og gjört henni rangt til —
segjum að hann hefði vitað, að barnið án hans
hefði verið í hættu fyrir áreitni og böli, sem
þeir veiku og hjálparlausu eiga við að stríða, en
sem með hans aðstoð, hefði getað, þegar árin
liðu, orðið honum félagi, hjúkrunarkona og að-
hlynnari......“
„Sussu!“ tók Lilburne lávarður fram í frek-
ar órólega. „Ég veit ekki hvernig að samræður
okkar hafa lent út í slíka sálma. En ef að þú
virkilega ert að leita skoðunar minnar í sam-
bandi við eitthvert sérstakt atriði, eða atburð
í lífinu, þá skulu þær í té látnar. Ég skal segja
þér, Monsieur de Vandemont, að enginn mað-
ur hefir stúdérað ánægju lífsins meira en ég,
og ég skal trúa þér fyrir leyndarmáli — bittu
þig eins fáum böndum og unt er. Hjúkrunar-
kona! — Ja, hérna! Þú, eða ég, gætum ráðið
hjúkrunarkonu í viku, sem væri þúsund sinn-
um gagnlegri og gætnari, heldur en leiðinlegur
krakki. Aðhlynnari! — Gáfaður maður kærir
sig aldrei um neinn aðhlynnara. Og sorgar gæt-
ir ekki á meðan að heilsan er góð, peningarnir
nógir, og að þér stendur á sama um alla. Ef
að þú lætur þér annt um fólk og kringumstæð-
ur þess, þá getur það valdið sársauka. Búðu
aldrei einn, en vertu alltaf einn. Þér finnst
þetta óvingjarnlegt., Það má vera. Ég er enginn
hræsnari, og sjálfur er ég aldrei' annað, en það
sem ég er, John Lilburne“.
Á meðan að lávarðurinn var að tala, stóð
Vandemont upp við dyrnar og horfði á hann
með bæði forvitni og fordóm í huga. „Og hugs-
aði hann, John Lilburne er álitinn að vera
merkur maður, en William Gawtrey mesti ó-
þokki. Þú heldur ekki hugsunum þínum leynd-
um? — Nei, ég skil það. Auður og völd þurfa
ekki á hræsni að halda. — Þú ert maður last-
anna — Gawtrey var maður glæpanna. Þú
brýtur lögin aldrei — verk hans voru glæp-
samleg. Og glæpamaðurinn bjargaði barninu
frá lastaferli, og dóttur þess, sem bar blóð þitt
í æðum sér og sem að þú afneitaðir: hvor þess-
ara manna skyldi vera sekari í augum guðs?
Nei, kæra Fanny. Ég sé, að mér er það ekki til
neins. Ef að hann vildi kannast við þig, þá
mundi ég ekki sleppa þér við slíka haust sál: —
Vistin er betri hjá blinda manninum og hjarta-
kalda!“
„Jæja, Lilburne lávarður“, sagði Vande-
moni^upphátt og hristi af sér araumkend-
ina. „Ég verð að viðurkenna, að vér virðist
heimspekisskoðun þín vera sjálfum þér hollust.
Það gæti verið annað, ef fátækur maður ætti í
hlut — fátæklingarnir þurfa á hluttekningu að
halda“.
„Ó, þeir fátæku, já, vissulega“, sagði Lil-
burne lávarður með uppgerðar hluttekningar
hreim.
„Og ég skal bæta við“, hélt De Vandemont
áfram, „að ég sé ekkert eftir peningunum, sem
að ég tapaði, því að ég hefi fengið þá meira en
endurborgaða með því að hlusta á þig tala“.
„Þú ert geðþekkur maður: Komdu aftur á
fimtudaginn kemur og náðu þér niðri fyrir
kveldið í kveld, farðu heill!“
Þegar Lilburne lávarður var að hátta, sagði
hann við þjón sinn: „Svo að þú hefir ekki getað
komist að, hvað þessi ókunnugi maður heitir —
þessi nýi kostgangari, sem að þú vai:st að segja
mér frá?“
„Nei, herra, þeir segja bara að hann sé sér-
lega laglegur maður“.
,yÞú hefir ekki séð hann?“
„Nei, herra. Hvað viltu að ég gjöri nú?“
„Ekkert sem stendur! Þér ferst þetta svo
klauíalega, að þú getur komið mér í klandur.
Ég framkvæmi aldrei neitt þannig, að lögregl-
an geti fest hendur í hári mínu fyrir það, eða
að dagblöðin nái haldi á því. Ég verð að finna
eitthvert annað ráð — o, jæja! Ég hætti aldrei
við það, sem að ég hefi einu sinni byrjað á,
og feilar áldrei í því, sem að ég hefi ásett mér
að framkvæma! ^lf að lífið hefði verið þess
virði, sem að heimskingjarnir sækjast eftir í
því — viðskipta og vegsemda, þá ímynda ég
mér að ég hefði átt að vera atkvæðamikill mað-
ur með köldum huga — ha, ha! Ég einn af öllum
í heiminum lærði að þekkja til hvers að heim-
urinn var nothæfur fyrir! Láttu tjaldið fyrir,
Dykeman“.
VII. Kapítuli.
Ef að de Vandemont hafði ímyndað sér, að
sökum fátæktar og hrumleika Símonar, að hann
gerði rétt í, að ganga úr skugga um, hvort að
hinn eðlilegri, þó ekki lagalegri, verndari
Fanny, væri eins ákveðinn og ósveigjanlegur
egotisti, eins og að Gawtrey hafði sagt honum
að hann væri, þá þurfti hann ekki meira en
eins kvelds-samræðu við hann til þess að sann-
færast um það, og hætta alveg við að halda ætt-
arlegum rétti hennar fram við Lilburne lá-
varð. En Philip haíði aðra ástæðu til að halda
kunningsskap sínum áfram við hann. Gröf
móður hans hafði aftur minnt hann á hinn
týnda bróður sinn, sem að hann hafði svarið
að vernda og vaka yfir. Og þó að gremja hans
út af síðustu fréttunum, sem að hann hafði
fengið af Sidney, hefði sýrt og sýrði enn huga
hans, þá gat hann aldrei hrundið endurminn-
ingunum um ógleymanlega sambúð þeirra úr
huga sér, og í hvert sinn sem að hann gekk
fram hjá kirkjugarðinum, þar sem að móðir
hans hvíldi, þá var eins og rödd í undirmeðvit-
und hans talaði óaflátanlega til hans: „Viltu
ekki reyna að uppfylla síðustu bæn móður
þinnar í sambandi við drenginn, sem hún unni
og fól þér?“ Ef að Philip hefði liðið skort, eða
að hann hefði blettað nafn það, sem að hann
bar nú með framferði sínu, þá hefði hann máske
veigrað sér við að leita hann uppi, sem að hann
þá gat ekki orðið að neinu liði, en væri miklu
líklegri til að vinna mein. En þó að hann væri
ekki auðugur, þá hafði hann meira en nóg fyrir
ekki kröfuharðari mann en að hann var. Og
hann vissi sér til ósegjanlegrar gleði, að nafnið,
sem að Eugénie hafði gefið honum var hreint
og flekklaust eins og daggardropinn. Sidney
gat ekki veitt honum neitt, og þess vegna var
það skylda hans að leita hann uppi. Hann hafði
alltaf haldið að Beaufort-fjölskyldan vissi um
þetta leyndarmál, sem að hann þráði meira og
meira að leysa. Hann ásetti sér fyrir Sidneys
skuld, að tempra hatur það, sem að hann bar
í brjósti til þeirra frænda sinna, og hafna ekki
tækifærinu, sem að barst upp í hendurnar á
honum til að kynnast þeim, þvert á móti, á-
setti hann sér að leita þess kunningsskapar ör-
uggur í þeirri fullvissu, að hann gæti dulist
fyrir þeim undir sínu nýja nafni og breyttu
útliti, svo honum fannst sér óhætt, að leita þess
kunningsskapar, með það í huga að finna Sid-
ney og fullnægja síðustu ósk móður sinnar. —
Kynning hans við Lilburne og umgengni hans
við hann hlut að koma honum í samband við
Lilburne-fjölskylduna. Hann hugsaði sér því,
að hafna ekki heimboðinu til lávarðarins. Hann
hafði líka sterka tilhneigingu til að athuga
manninn, sem sjálfur var ímynd veraldarvan-
ans — heimslistanna — heimsins eins og prest-
arnir mála hann — heimsins, sem metur þetta
líf eingöngu, og hugsar hvorki um hið ókomna
né guð!
Lilburne lávarður var í sannleika hinum
djúphugsandi mönnum ráðgáta, óskiljanleg
þeim sem lítilsigldari voru. William Gawtrey
hafði átt yfir algengum vitsmunum að ráða;
og hann hefði getað séð yfirsjónir lífs síns. —
Lilburne lávarður átti yfir miklu skarpari gáf-
um að ráða, en þó að hann hefði orðið einsi
gamall og Parr, þá hefði hann aldrei getað
komið auga á það sanna. Hann komst aldrei í
kast við lögin, þó að hann smýgi í gegnum
þau öll! Hann þekkti ekki samvizkubit, af því
að hann kunni ekki að hræðast. Lilburne lá-
varður hafði kvænst snemma og mist konu
sína, sem var auðug og dóttir forsætisráðherra
Breta sem þá var, fyrir mörgum árum, og þótti
það gjaforð hið bezta í landinu. Hann tók um
stuttan tíma þátt í stjórnmálum, eina metn-
aðarstaðan, sem að mönnum í hans virðingar-
stöðu þótti þess virði að líta við og sýndi í
henni hæfileika, sem að hefðu getað reist svo
vel gefinn mann eins hátt í hefðarstöðu stjórn-
málanna og hægt var að komast, en hann hætti
allt í einu og féll til baka til sinna gömlu
venja og listisemda. „Ég vildi reyna“, sagði
hann einu sinni, „ef upphefðin væri eins höfuð
þíns virði, og ég hefi sannfærst um að hún
er það ekki, og að maður, sem að offrar hnossi
í hönd fyrir skugga vonarinnar er asni“. Frá
þessum tíma kom hann aldrei í lávarðarstof-
una og skipti sér heldur ekki af stjórnmálum
á einn eða annan veg. En þrátt fyrir það trúði
almenningur á vald hans, og Vandemont féllst
nauðugur á það álit fólks. Samt hafði maður
þessi ekkert framkvæmt, hann hafði lítið lesið,
en hann bauð heiminum byrginn, og það var
aðalástæðan fyrir valdi því, sem hann hafði
yfir þeim, sem komust í kunningsskap við
hann, eða voru í hans félagsskap. Sú fyrirlitn-
ing hans á heiminum, lagði heiminn, eða fólkið
réttara sagt, að fótum hans. Kaldhæðni en þó
fágaða afskiptaleysi hans, sú víðtekna stefna
hans, að ekkert væri umhugsunarvert, nema
lífsþægindi sjálfs hans, í hans huga var ekkert
óframkvæmanlegt, engir fordómar eða yfir-
hylmingar, hin einstaka þjálfun hans gjörði
honum kleyft að brjóta siðvenjurnar þegar að
honum sýndist, án þess að hneyksla siðprýðina,
sem ber vitið í eyrunum, og sem vaknar ekki
af svefni sínum við verknaðinn, heldur hávað-
ann, sem af honum verður, — allt þetta bar á
sér frækorn skipulags eðlis þess, sem ræður
á meðal hinna ósiðfágaðri stétta, því að ógáfuðu
fólki þykir mest varið í manninn, sem að lætur
mikið út af engu. Vald Lilburne lávarðar, ekki
aðeins í sambandi við smekkvísi hans, heldur
líka- í því, sem maður kallar almenna dóm-
greind, var áiitið að ganga goðspá næst. Hann
lét sig vanalega engu skipta upphefð, sem að
hans stéttarmenn sóttust eftir svo sem jarls-
tign eða „Gartertign" (æðstu viðurkenningu
Breta), og menn lögðu honum þetta út til heið-
urs. En á gildi mannsins reynir fyrst þegar
honum er boðið eitthvað, sem að hann sækist
eftir. Jarlstignin og gartertignin voru lítils
virði í hans augum — ekki meira en þó honum
hefðu verið boðin barnaleikföng; en ef að þú
hefðir boðið honum óbrigðult gigtarmeðal eða
aldursstöðvunar inntöku, þá hefðir þú getað
ráðið hann fyrir skósvein þinn með hvaða kjör-
um, sem þig fýsti. Erfingi Lilburne lávarðar var
bróðursonur hans, maður, sem var algjörlega
upp á föðurbróður sinn kominn. Lilburne lá-
varður lét hann fá 100£ á ári og útvegaði hon-
um alltaf stöðu við sendisveitir utanlands. Hann
leit á þennan erfingja sinn sem mann, er þráði
völd, en að sér stæði þó engin lífshætta af
honum.
Þó að Lilburne lávarður héldi sig vel, og
neitaði sér ekki um neitt, var langt frá því að
hann væri eyðslusamur; það mátti miklu frem-
ur heita að hann væri aðhaldssamur, því að
hann vissi hversu mikil þægindi og umhyggju
hann átti peningunum að þakka og mat þá eftir
því. Hann þekkti beztu kjörkaupin og trygg-
ustu veðin. Ef að hann keypti axíur í Banda-
ríkjafyrirtæki, þá gast þú verið viss um að
þær tvöfölduðust í verði; ef að hann keypti
landareign, þá gastu verið viss um, að það voru
kjörkaup. Þessi fjárhagslega glöggskyggni jók
eðlilega á frægð hans og hyggindi. Hann hafði
á sínum fyrri árum verið heppinn í peninga-
spilum, og orð var á því haft að spilaaðferðir
hans hefðu ekki verið sem hreinastar; en eins
og sýnt hefir verið í sambandi við mann, sem
að tign var jafningi Lilburne lávarðar, þó að
hann hafi máske ekki verið eins skarpvitur,
þá voru vitsmunir hans þeim mun fágaðri;
þess má lengi bíða að dúfan ráðist á móti fálk-
anum, þekta og harðgerða. Orðsveimurinn var
svo laus og óábyggilegur, að hann hafði engin
veruleg áhrif. Á miðaldursskeiði atvinnuferils
síns, þegar að hann enn var heill heilsu, og.
í gengi lukku sinnar, hætti hann allri spila-
mensku. En þegar aldurinn færðist yfir hann
og tíminn hékk honum á höndum, tók hann upp
á henni aftur með sömu heppninni og fyrr.
Peningaviðskiptin, spilaborðið og kvenfólkið
voru viðfangsefnin og skemmtanirnar, sem að
Lilburne lávarður eyddi tíma sínum í að athuga
og leika sér við.
Aðra aðferð notaði þessi maður til þess að
auka orðstír sinn, og hún var sú, að hann lézt
aldrei vita neitt um þau þekkingaratriði, sem
hann vissi sig sjálfan veikan í, og hann helgaði
sér heldur aldrei neinar þær dyggðir, sem að
hann sjálfan skorti. Hreinskilnin sjálf var al-
drei lausari við uppgerðar-látalæti eða yfir-
hylming, en þessi ímynd siðleysisins var. Ef
umheimurinn hyltti hann, þá var það ekki fyr-
ir það að hann sæktist eftir áliti hans. Það kom
ekki fyrir að nafn Lilburnes lávarðar sæist á
fjársöfnunarlista, hvort heldur að menn voru
að safna fé til að byggja kirkju, styrkja Biblíu-
félagið eða öreigafjölskyldu. — Enginn maður
heyrði nokkru sinni getið um að hann hefði
leyst af hendi eitt einasta drenglyndis-, vel-
gjörðar- eða vináttuverk, — enginn maður
heyrði nokkru sinni eitt einasta mannúðar-,
guðræknis- eða vináttuorð frá vörum hans. En
þrátt fyrir allt þetta, þá hafði fólk ekki aðeins
dálæti á Lilburne lávarði, heldur hófu hann
upp í sæti vegsemdanna. í stuttu máli, þá sýnd-
ist Vandemont-hann vera, eins og í raun og
sannleika að hann var, aðdáanlegt sýnishorn
kringumstæðnanna og viljans. Dálítið af af-
burða gáfum hefði gjört siðleysi Lilburnes lá-
varðar áberandi og bresti hans augljósa; dá-
lítið af viðkvæmni og venjur hans hefðu leitt
hann út í eina torfæruna á eftir annari og alls
konar vanvirðulegar athafnir. Það var jafn-
vægið, sem að honum var lánað, sem að fleytti
honum hvernig sem valt og hvað sem á bjátaði.
En allir þessir hæfileikar beinir og óbeinir,
hefðu ekki komið honum að neinu haldi, ef
að það hefði ekki verið fyrir aðstöðu hans, sem
. gjörði honum mögulegt að njóta þæginda lífs-
ins og gáfu honum tækifæri til að fullnægja
kröfum þess: óflekkuðu hefðarnafni, skrautlegu
heimili og öruggum leigutekjum. Vandemont
. bar þá Lilburne og Gawtrey saman í huga sín-
um og sá að síðustu hvers vegna að annar
þeirra var þorpari, en hinn mikilmenni.
Þó að ekki væru liðnir nema fáir dagar frá
því að Vandemont hafði fyrst mætt Lilburne
lávarði, þá hafði hann heimsótt hann tvisvar,
og þeir voru orðnir nokkuð kunugir — þegar
einn dag eftir hádegi að sá fyrrnefndi var á
ferð ríðandi til H . . . . að hann mætti lávarðin-
um, sem einnig var ríðandi á enskum gæðing,
sem eftir útliti sýndi smekk þann í leikfimis-
áttina, sem að Lilburne var orðlagður fyrir á
sínum yngri árum.
„Hvað kemur þér til að vera á ferð í þess-
um parti bæjarins, monsieur Vandemont? —
Forvitni eða upplýsingahneigð?“
„Það gæti verið eðlilegt fyrir mig, en hvað
ert þú að gjöra hér, sem ert svo kunnugur í
Lundúnum?“
„Ég er á heimleið eftir að hafa tekið mér
langan reiðitúr. Ég hef haft aðkenningu af gigt-
inni aftur og er að reyna að koma í veg fyrir
hana með hreyfingunni. Ég kom frá sumar-
heimili, sem ég á nokkrar mílur fyrir utan
borgina —» dálaglegt pláss, en meðal annara
orða, þú verður að heimsækja mig þar í næsta
mánuði. Ég hefi fullt hús glaðra gesta! Og all-
sæmilegan viðgjörning — ég á von á að þú
sért flínkur skotmaður?“
„Ég hefi ekki æft skotfimi nú í nokkur ár,
nema með riffli“.
„Það er slæmt, því að ég held að vikuskot-
veiðar séu nógu langur tími einu sinni á ári, en
ég er hræddur um, að heimsókn þín til Fern-
side verði ekki nógu löng til þess, að þú getir
komist upp á fullt skotlag“.
„Fernside!"
„Já, kannastu við nafnið?“
„Ég held, að ég hafi heyrt það áður. Keyptir
þú það lávarður eða tókstu það í arf?“
„Ég keypti það af mági mínum. Bróðir hans,
sem var glanni og hálfgerður villingur átti það,
en hann hálsbraut sig þegar að hann var að
reyna að láta hest sinn hlaupa yfir sex rimla
hlið, og vinur minn, Robert, hélt innreið sína
sama kveldið inn um það sama hlið til hinna
ágætu eigna!“
„Ég hefi heyrt um það. Svo Beaufort heit.
átti þá engin börn?“