Lögberg - 06.09.1951, Blaðsíða 4
4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 6. SEPTEMBER, 1951
lögberg
Gefi8 út hvern fimtudag af
THE COLUMBIAPRESS LIMITED
695 SARGENT AVENDE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Hressandi lestrarefni
Fyrir nokkrum vikum barst ritstjóra þessa bláðs
í hendur tímarit af íslandi, er nýlega hefir hafið göngu
sína, en ritstjóri þess er gamall góðvinur hans, Snæ-
björn Jónsson, bóksali og rithöfundur í Reykjavík; er
hér um misserisrit að ræða, sem nefnist Kvöldvaka, og
helgað er bókmenntum og öðrum menningarmálum;
þetta fyrsta hefti inniheldur 10 arkir af samanþjöppuðu
lesmáli, og er fyrir margra hluta sakir einstætt í sinni
röð; það svipmerkist af langtum meiri einurð en alment
gerist, enda er ritstjórinn kunnur að bersögli og haturs-
maður fláttskapar og undirhyggju, en slíkrar skapgerð-
ar verður stundum langt að leita á blómaöld þeirrar
yfirborguðu ritfroðu, sem með lævíslegum áróðri, er
haldið að almenningi og glepur honum sýn.
Ritstjórinn fylgir þessum hvítvoðung 'sínum úr
hlaði með nokkrum íhyglisverðum formálsorðum, er
gera glögga grein fyrir tilgangi Kvöldvöku og hlutverk-
inu, sem henni er ætlað að leysa af hendi, og er þar með-
al annars svo komist að orði: —
„Við eigum ekkert tímarit, er sérstaklega sé helg-
að bókmentunum eða þjónustu við þær. En á tímum
efnalegra örðugleika er þess brýn þörf, að þjóðin sé
sem rækilegast látin vita um það, sem bezt verður til
í bókmenntum hennar, svo að hún megi hlúa þar að,
auðga með því sálarlíf sitt og sækja þangað metnað og
styrk í baráttu sinni og framsókn til göfugra þjóðlífs.
Jafnframt ber líka að vara við hinu, sem miður er gert,
svo að hvorki sé sóað fyrir það fé né heldur spilli það
hugsunarhætti siðum eða tungu“.
Kvöldvökumenning íslenzku þjóðarinnar, er öld-
um saman hélt í henni lífinu og kom í veg fyrir að hún
byði tjón á sálu sinni verður seint fuilmetin og víst er
um það, að hún verður aldrei metin til peninga, því til
þess var hún langt of verðmæt; þetta er ritstjóra Kvöld-
vöku auðsjáanlega manna ljósast, svo sem ráða má af
því, hvernig hann lýkur formálsorðum sínum:
„Um langan aldur var kvöldvakan þjóðskóli íslend-
inga. Hér þarf ekki að fjölyrða um þann skóla og menn-
ingargildi hans. Hitt má segja, að þá var betur farið en
heima setið, ef þetta litla tímarit kafnar ekki alveg
undir nafninu“.
Tvær gagnmerkar ritgerðir og lærdómsríkar, er
að finna í áminstu Kvöldvökuhefti eftir séra Benjamín
Kristjánsson, „Kristindómurinn og þjóðin“, sem nú er
endurprentuð hér í blaðinu og „Litið inn til gömlu
skáldanna“. Er þar skemst frá að segja, að báðar þess-
ar ritgerðir eru djúphugsaðar og mótaðar karlmannleg-
um stílþrótti; fyrri ritgerðin á brýnt erindi til allra
þeirra manna, er láta sér ant um, að ekki verði með öllu
kipt fótum undan þeirri fegurstu lífsskoðun, sem mann-
kynið hefir eignast, án þess að von sé til að nokkuð
nándar nærri eins fagurt og göfugmannlegt komi í stað-
inn, auk þess sem ætla má að hugvekja þessi kunni að
rumska við einhverjum, sem látið hafa sér standa á
sama um alla skapaða hluti varðandi menningarlega og
andlega velferð sína og væri þá ekki til einskis barist;
naumast getur heldur nokkrum heilskygnum manni
blandast hugur um það hve hollara það sé, bæði fyrir
stofnþjóðina í austri, og eins fyrir íslendinga vestan
hafs, að kynna sér alvörueldinn í ritgerðum séra Benja-
míns, sém skráðar eru á gullaldarmáli, fremur en eitt-
hvert afvatnað „helgiþvaður“ eins og Matthías komst
að orði, sem í þess stað að lækna, getur orsakað andlega
sullaveiki.
Ekki fer hjá því, að manni hlýni um hjartarætur
við lestur Minninganna um Ólaf Davíðsson fræðimann
eftir séra Kristinn Daníelsson, þennan glæsilega vöku-
mann og núverandi aldursforseta íslenzku prestastétt-
arinnar; þeir voru eins og fóstbræður og útskrifuðust
saman úr Latínuskólanum.
Margt og mikið má læra af kaflanum „Nýjar bækur
og gamlar“, þar sem í margt og merkilegt er vitnað og
óvenju hreinskilnislega frá öllu sagt; og alveg sérstakt
ánægjuefni er það, hve Jóni Magnússyni eru þarna í
tiltölulega stuttu máli gerð góð skil.
„Um það var ekki að efast, að þar sem þessi smá-
vaxni maður fór, þar fór stór maður. Þar var sannar-
lega einn af fremstu og beztu mönnum þjóðarinnar“,
segir greinarhöfundur og mun það ekki véfengt, að hér
sé um sannmæli að ræða.
Ritstjóri Kvöldvöku hefir árum saman látið sér
næsta hugarhaldið um menningarmál Vestur-íslend-
inga og lagt mikla rækt við bókmentaskerf þeirra;
kemur þetta enn á ný greinilega í ljós í hinu fróðlega
menningarmálayfirliti hans, er gengur undir nafninu
„Staksteinar“.
Heill fylgi Kvöldvöku og þeim öllum, er að henni
standa!
Nýjasta karlmannsfatnaðarbúðin í Winnipeg — Dorchester
Shops — er af nýtízku gerð á að líta og á mjög hentugum
stað að 536 Main Street og James Avenue. Dorchester Shops
hafa keðjubúðir um alt landið, og verzla einungis með úrvals
fatnað, er selst á því verði, sem sparar mikla peninga.
Ævintýrið um Rauðhettu á
einræðisherra vísu
GREIN ÞESSI, sem er eftir ameríska blaðamanninn, H. P.
Philips, var upphaflega rituð með hliðsjón af hinu brúna
og svarta einræði nazismans og fasismans. Nú á grein
þessi alveg eins vel við hið rauða einræði kommúnismans,
og má því með sanni segja, að hún sé ævintýrið um
Rauðhettu á einræðisvísu.
ÞAÐ VAR EINU SINNI aum-
ur og vesæll úlfur. Hann var
góður og mildur. Hann elskaði
alla, og alla, varð mjög hrygg-
ur er hann leit í kringum sig og
sá öll þessi ósköp af svikum,
lygum, blekkingum, undirferli
og tortryggni, hvert sem litið
var. En það einasta sem hann
óskaði eftir var að fá að lifa í
friði.
f húsi einu í skógarjaðrinum
átti lítil stúlka heima, hún var
nefnd Rauðhetta litla (en auð-
vitað var það dulnefni). Hún var
njósnari og þægur þjónn auð-
valdsins. Hverjum og einum
mátti vera ljósar illar artir Rauð
hettu og lævísi. Hinir gullnu
lokkar hennar v i t n u ð u um
skuggalegan tilgang. Hvert ein-
asta litbrigði í mjúkum andlits-
dráttunum vitnaði um ofbeldis-
hneigð. Við fyrstu sýn leit Rauð-
hetta litla út sem falleg lítil
stúlka á 10. ári, en það var yfir-
borðskennd eðlisgreining. Það
var ekki hægt að reiða sig á hana
á milli herbergja. Hún var eitur-
naðra og auðvaldssinni. Auk
þess hafði hún ekki nokkurn á-
huga á friði eða fullkomnara
heimsskipulagi.
Rauðhetta litla átti ömmu,
sem átti heima í nokkurra rasta
fjarlægð. Amma gamla var einn-
ig svikari. Enginn úlfur gat þol-
að hana. Þeir buðu henni aldrei
neins staðar.
Dag nokkurn bar svo við, að
vesalings hjálparlausi úlfurinn
tók inn asperínskammt og
styrkjandi meðal og fór svo í dá-
litla gönguför. Þegar úlfurinn
var á gönguför notaði hann ætíð
tækifærið til þess að hugsa um
hlutina. Aðalumhugsunarefni
hans var hið ömurlega heims-
ástand, hvernig hægt væri að
breyta því þannig, að ailir mættu
una glaðir við sitt. Slíkar athug-
anir og umhugsun kostaði svei
mér ekki litla einbeitingu hug-
ans; og þegar úlfurinn var kom-
inn í slíkan einbeitingarham,
gleymdi hann sér svo gjörsam-
lega, að hann vissi vart af sér.
Af þessari ástæðu var það, að
hann rankaði ekki við sér fyrr
en hann var kominn inn í hús
ömmunnar, og það meira að
segja inn í svefnherbergi henn-
ar. Hann hafði brotið dyrnar.
Amma varð voða hrædd og
hrópaði hástöfum: „Hvað er um
að vera?“
„Ég er að hrinda árás“, sagði
úlfuririn dræmt í undanbragða-
tón.
Amma var árásaraðili; um það
var engum blöðum að fletta.
Svo gleypti úlfurinn hana. Þetta
var gagnárás, þar sem fylgt var
eftir.
En þá heyrði úlfurinn fótatak
í ganginum. Hann varð óttasleg-
inn. Þetta hafði verið skelfileg-
ur morgun. Brátt var varlega
drepið á dyr. Úlfinum var það
þegar Ijóst, að frekari ofsókna
var að vænta.
„Hver er þar?“ spurði hann.
„Rauðhetta litla“, varð svarað
með mildri barnsrödd.
Úlfurinn vissi þegar hvernig
landið lá. Hann var umkringdur!
Hann fór í náttkjól ömmu gömlu
og setti á sig nátthúfu hennar og
stökk síðan upp í rúmið til þess
að hugsa málið nánar. Honum
lét svo vel að hugsa undir sæng.
„Komdu barnið gott!“ hróp-
aði úlfurinn til Rauðhettu; en
hann skalf af hræðslu og bjóst
við öllu illu.
Rauðhetta fór að ganga upp
stigann; -— hvílík reynsla var
það ekki fyrír vesalings úlfinn.
Honum fannst, að hún ætlaði al-
drei að komast upp á skörina.
„Tramp, tramp, tramp“, hljóm-
uðu fótatök hennar, skref eftir
skref. „Tramp, tramp, tramp!“
Úlfurinn var dauðhræddur og
beið í ofvæni. Loksins kom Rauð-
hetta skálfandi inn í svefnher-
bergið. En hvað hún var frek og
ágeng, þessi auðvaldsdindill.
Úlfurinn athugaði hana ná-
kvæmlega, meðan hún lagði frá
sér körfuna með góðgætinu, sem
hún hafði komið með. „Já, ein-
mitt það, eitraður matur“, hugs-
aði úlfurinn. Hann var ekkert
flón. Hann þekkti svo sem lífið.
„Ég er hérna með ýmislegt
góðgæti handa þér, amma mín“,
sagði Rauðhetta litla með ljúfu
brosi, sem sannarlega hefði
blekkt hvaða lýðræðissinna sem
var, en hafði ekki nokkur
minnstu áhrif á úlfinn. Hann
þekkti þess háttar bros. Slíkt
hafði hann séð á myndum af al-
þjóðlegum kauphallarbröskur-
um, og það oftar en einu sinni.
En hann sá nú að hættan var
sannarlega meiri en nokkru
sinni áður.
„Mig langar ekki í mat strax“,
sagði úlfurinn; „við skulum láta
hann bíða“. Hann reyndi að
vinna tíma og virti Rauðhettu
fyrir sér frá hvirfli til ilja.
„Komdu hérna, góða mín, og
seztu á rúmstokkinn hjá mér!“
Rauðhetta gerði það.
Úlfurinn var nú felmtri sleg-
inn frekar en nokkru sjnni; og
aldrei hafði hann heldur verið í
annarri eins hættu.
„En hvað þú hefir stór augu,
amma!“ sagði Rauðhetta.
„Það er til þess að ég geti bet-
ur séð þig!“
„En, amma, hvað þú ert með
víðan munn!“
Úlfinum féll ekki alls kostar
sú stefna, sem samtalið hafði tek-
ið. „Það er til þess að mér gangi
betur að kyssa þig“, sagði úlfur-
inn, til þess að draga tímann á
langinn.
„Já, en amma, hvers vegna
ertu með svona geysistórar
tennur?“ sagði Rauðhetta.
Nú var úlfinum sannarlega
nóg boðið. Nú var Rauðhettá
farin að hafa persónulegar ýfing-
ar í frammi. Hún var farin að of-
bjóða þolinmæði hans.
„Hættum að sýnast“, hrópaði
úlfurinn. „Ég er ekki hún amma
þín. Ég er úlfur. Ég er góður úlf-
ur, ég vil ekki eiga í útistöðum
við einn eða neinn. En hvað
skeður? í fyrsta lagi leggur
amma þín gildru fyrir mig, og 1
öðru lagi reynir þú að torvelda
mér undankomuna!“
„Hvar er amma?“ spurði Rauð
hetta, sem alltaf reyndi að koma
illu af stað.
„Ég efast um réttmæti þess,
að þú spyrjir mig slíkt“, svaraði
úlfurinn, sem hélt mjög frammi
alþjóðarétti. „Ef þú mótmælir,
þá sendu mér spurninguna skrif-
lega eftir diplomatískum leið-
um, eins og vera ber“.
„Ég krefst þess að fá að vita,
hvað hefir orðið um hana
ömmu“, endurtók Rauðhetta,
dróg upp hníf sinn og beindi hon-
um að úlfinum.
Slíka ögrandi framkomu gat
enginn úlfur þolað, sem virðingu
bar fyrir sjálfum sér. Auk þess
sem hér var um að ræða heiðar-
leik og drengskap. „Nú úr því
að þú vilt endilega vita það, þá
át ég hana“, sagði úlfurinn, át
hana í nauðvörn“.
Rauðhetta stökk niður af rúm-
stokknum og starði á úlfinn.
Hann sá að hún grét og neri sam-
an höndunum. Það var ljóst, að
hún gaf sig á vald tilfinninga,
haturs, heiftar og reiði.
„Einmitt það!“ sagði úlfurinn.
„ertu að hugsa um að ráðast á
mig!“
Rauðhetta féll á kné og gnýsti
tönnum. Hún myndaði sig til að
stökkva. Hún byrjaði. Svei mér
þá, minnsta kosti að mögla.
Hér mátti ekki mínúta glatast.
Úlfurinn var í bráðri lífshættu.
Hann var umkringdur. Þetta var
barátta upp á líf og dauða. Hann
stökk fra múr rúminu og fór að
fljúgast á við Rauðhettu, án þess
þó að nota annað í þeim átök-
um, en krafta sína, klær og kjaft,
en barnið notaði hins vegar
hnúajárn, eiturgas, segulmagn-
aðar bombur, sax og hamar.
Rauðhetta litla barðist eins og
villidýr, virti engar leikreglur,
lítilsvirti alla samninga og fyrir-
leit allar siðareglur. Þetta voru
heiptarleg slagsmál. Úlfurinn
sigraði eingöngu á hugrekki
sínu. Hann tætti Rauðhettu litlu
í sundur, en til þess að halda
virðingu sinni óskertri, þá át
hann hana upp til agna trúr
grundvallarhugsjón sinni.
„Ég skal kenna þeim að ógna
mér ekki“, sagði úlfurinn og hóf
By
D. M. McLean, M.Sc.,
Assistant Director,
Line Elevators Farm Service,
Winnipeg, Manitoba.
WARFARE ON RATS
Rats (and mice) have been
a continuing menace to food
production and public health
throughout h u m a n history.
Every year, rats destroy or con-
taminate vast quantities of grain
and grain products, milled feed
and other foods. The rat, as a
carrier of disease, has always
been a threat to public health.
Serious Menace — A single
rat can eat or spoil over 100
pounds of grain a year, besides
becoming a parent or grand-
parent to hundreds of other rats.
Rat damage is always conspic-
uous whenever large quantities
of grain have to be stored either
on farms or elsewhere, for long
periods in temporary storage.
Under such conditions, effective
rat control is doubly important
and can only be achieved by fol-
lowing three fundamentals —
sanitation, trapping and poison-
ing.
Research Pays Off — “Bait
shyness” has always been a
problem in rat control. Fifteen
years ago Scientists at the Uni-
versity of Wisconsin began to
study “Sweet Clover Sickness”
in cattle, where animals after
eating spoiled sweet clover, died
from internal bleeding. The
chemical factor involved was
isolated, named Dicumarol and
proved useful in Medicine as a
blood anti-coagulant. Further
work lead to the discovery of a
very toxic related chemical
which proved to be an effective
rodent killer and was named
Warfarin.
A New Control — Warfarin
is a slow acting poison. It kills
rats and mice in from 3 to 10
days by thinning the blood. For
best results provide plenty of
bait (using cereal grains) and
renew the supply frequently.
Since this poison has no objec-
tionable odor or taste and since
rats die without .any violent re-
action or pain — “bait shyness”
is not a problem.
Warfarin has a low potential
hazard to other animals. Birds,
fowl and sheep are highly resis-
tant, while horsés and cattle are
not usually harmed. Vitamin K,
the blood clotting vitamin, is
used as an antidote.
Unless we wage relentless
warfare on rats covering farms,
mills, elevators, food ware-
houses, stores and eating es-
tablishments; using an effective
poison such as Warfarin, they
will continue to be — mankinds
greatest enemy of the animal
world.
göngu sína að nýju í skóginum.
Hann var á góðri leið með að ná
aftur þolinmæði sinni.
—Alþbl., 5. ágúst
REYNIÐ ÞAÐ-
yður mun geðjast það!
//
Heimsins bezta tyggitóbak,/