Lögberg - 18.10.1951, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. OKTÓBER, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LAVARÐ
J. J. BILDFELL. þýddi
„Komdu, barnið mitt, við skulum fara heim“.
„Bíddu ofurlítið við“, sagði Fanny — „þú
gleymir“. Og hún fór og lét blómin, sem eftir
voru í körfunni á leiði Katrínar.
„Skyldi móðir mín geta fyrirgefið mér“,
hugsaði Vandemont, „ef að í huga mér eru aðr-
ar hugsanir, en um hatur og hefnd, í sambandi
við fólkið, sem byggt hefir vellíðan sína á nafnr
hennar, sem það svívirti?“
Hann stundi við: — og gröfin hafði mist
sorgartöfra sína.
VII. Kapíiuli
Vandemont fór þá um kveldið til Lundúna,
og þegar að hann kom heim til sín, lá þar bréf
til hans frá Lilburne lávarði, þar sem lávarður-
inn tilkyr nti honum að hann væri mikið skárri
af gigtinni, og að læknir sinn hefði sagt sér,
að loftlagsbreyting væri æskileg og þar sem
Beaufort Court var í vesturhéruðunum og lofts-
lagið þar einkar viðfeldið, þá hefði hann ásett
sér að fara þangað um tíma — að hann hefði
boðið nokkrum samlöndum Monsieur Vande-
monts og nokkrum öðrum kunningjum þangað
til þess að sveitalífið yrði ekki of þreytandi
og dauft — að Beaufort lávarður og lafði Beau-
fort teldu sér það sóma, ef að hann vildi vera
gestur þeirra, og að hann með því að þiggja
boðið gerði miskunnarverk á sér. —LILBURNE
Það glaðnaði yfir Vandemont við fyrsta lest-
ur þessa bréfs. Fyrsta hugsun hans var: „Ég sé
hana“. „Verð í sama húsinu og hún!“ En gleði-
hugsunin hvarf fljótt, sama húsi! — Hvaða
húsi? Að vera gestur í húsi, þar sem að hann
leit á sjálfan sig sem herrann! — Vera gestur
hjá Robert Beaufort! — Var það virkilega allt?
Hann var alráðinn í að hefja það bitrasta stríð,
sem að nútíðar lífs-siðfágunin leyfir — laga-
legt stríð — um nafn, um eignir og heimili með
öllu því, sem heimilum heyrði til, gegn þessum
manni. — Var það hugsanlegt að hann gæti
þegið gestaboð af honum? „Og hvaða meining
er svo í þess;u?“ spurði hann sjálfan sig á með-
an að hann gekk í æstu skapi fram og aftur
um herbergið. — Sökum þess, að faðir hennar
gerði mér rangt til, og sökum þess, að ég ætla
mér að ganga eftir því, sem mér ber, verð ég
þess vegna að útiloka úr huga mér og frá aug-
um mér, mynd svo hugljúfa og fagra — af
henni sem kraup með mér þegar að hún var
barn, frammi fyrir hinum harðhjartaða föður
sínum? — Er hatrið svo göfug ástríða að það
verði að útiloka hvern einasta kærleiksneista?
— Kærleiks! Hvaða orð er það? Það er betra
fyrir mig að gá að mér í tíma! Hann þagnaði
og hin bitrasta sjálfsprófun barðist um í huga
hans. Hann gekk út að herbergisglugganum og
opnaði hann til að anda að sér útiloftinu. Her-
bergið, sem að hann var í, var nálægt St. James
og rétt í því að hann leit út um gluggann, eins
og til þess að eyðileggja allt mótstöðuafl hans
og binda enda á hugarstríð hans, kom keyrslu-
vagn frú Beaufort og hún og Camilla í honum
og keyrðu fram hjá. Frú Beaufort leit upp og
sá hann og hneigði sig, og Camilla sá hann líka,
og hann sá hana roðna, þegar að hún hneigði
höfuðið lítið eitt. Hann horfði á eftir þeim og
stóð á öndinni þangað til að vagninn hvarf;
svo lét hann gluggann aftur og settist niður til
þess að prófa sjálfan sig og hugleiða hlutina.
En í gegnum sjálfsprófuniría og rökfærsluna sá
hann alltaf kinnroðann og brosið. Að síðustu
stóð hann upp hýrari í bragði og með höfðing-
legum svip: — „Já, ef ég stíg fæti inn í það
hús, ét brauð og drékk hans vín, þá verð ég
að láta af, ekki því sem rétt er — ekki því sem
nafn móður minnar krefst — heldur öllum
haturs- og hefndarhug. Ef ég stíg fæti inn í
það hús — og ef að forsjónin leggur mér lið
til þess að afturheimta rétt minn — þá getur
hún, sem er saklaus, orðið til þess að vernda
föður sinn frá efnalegri eyðileggingu, og staðið
eins og engill á vegamótum réttlætisins og
hatursins! Og er það ekki þar fyrir utan skylda
mín að finna Sidney? Og einu upplýsingarnar,
sem um er að ræða fyrir mig, er þar að finna“.
Með þessar hugsanir í huga hvarf honum allt
hik — hann réði við sig að taka boðinu, þar
sem ekki var óhugsanlegt, að það gætí orðið
á hans valdi að endurgjalda það tíu þúsund
sinnum. „Og hver veit“, sagði hann við sjálfan
sig, „nema að forsjónin með því að láta þessa
geðþekku persónu verða á vegi mínum hafi vilj-
að hirta og temja geðofsa minn, sem að svo
lengi hefir ráðið hugsunum mínum. Eftir að
sjá hana — þá get ég ekki lengur hatað föður
ríennar!“
Hann sendi Lilburne lávarði bréf og sagði
honum að hann þægi boð hans. Þegar því var
lokið var hann þá ánægður? Hann hafði lagt
Cins göfugan og víðtækan skilning í skyldur
þær, sem að hann undirgekkst með því að taka
boðinu, eins og að frekast var unt. En það var
eins og að einhver hvíslaði að honum: „Það er
veikur þráður í göfuglyndi þínu, minn kæri, þú
elskar dóttur Roberts Beaufort“. Og þeirri ródd
gat hann ekki svarað.
Þróun kærleikans fer ekki eins mikið eftir
tímaiengd eins og jarðvegi þeim, sem að hon-
um er sáð í. Ungur maður, sem lifir vanalegu
nversdagslífi og eyðir dögum sínum í áhuga-
og iðjuleysi, frekar en að beita tilfinningum
smum við eitt viðfangsefnið á eícir öðru, er ó-
nkcegur til að festa heita, varnalega tryggð við
íyrstu sýn. Æskan er eldfim aðeins á meðan
hjartað er ungt!
Það eru vissir tímar í lífi karlmanna, jafnt
sem kvenna, að hvort þeirra fyrir sig, er mót-
tækilegra fyrir áhrif frá hverju hýru auga og
iríðu andliti, sem fyrir augu þeirra ber en ella.
Þau tímabil eru þegar persónan hefir verið ein-
mana og útilokuð frá öðrum, og þegar að menn
hafa verið iðjulausir eftir að hafa staðið í orra-
hríðum og spermandi ævintýrum. Og það stóð
einmitt þannig á fyrir Vandemont. Þrátt fyrir *
það þótt að metnaður hans hefði verið draum-
hugsjón hans í mörg ár, og sverðið förunautur
hans, þá var hann að eðlisuppruna ástúðlegur
og tilfinninganæmur, og hafði oft möglað und-
an hlutskipti sínu. Smátt og smátt hafði að-
dáun hans og lotning fyrir minningunni um
Eugéne rénað, máske þó með því, að veikja
hinar ákveðnari og harðari hugsanir, sem gera
menn líklegri til að veita nýjum vináttubönd-
um móttöku, heldur en að sporna við þeim; og
við úthaf hugljúfra endurmiqjinga titrar við-
kvæm vonin. Uppihald á starfi hans, fyrirætl-
unum hans, baráttu hans og framtíð hans gaf
ástríðum hans enga framrás. Hann var því óaf-
vitandi undirbúinn til þess að elska.
Eins og við höfum séð, þá hneigðust fyrstu
til finningar hans að Fanny. En hann hafði
undir eins séð hættuna og þess vegna ásett sér
að hrinda burt úr huga sér þeim hugsunum og
draumum, sem eru lífgjafar kærleikans, í sam-
bandi við hana, sem að hann áleit vera hálf-
vita og "hlyti því að stofna slíku sambandi í
vandræði og vanhelgi. Svo þegar Camilla kom
til sögunnar, þá var ekkert í vegi að hann gæfi
sig að henni. Fegurð hennar, hæfileikar hennar,
vist töframagn, sem ekki verður með orðum
lýst, var honum unaður, og þótti honum jafn-
vel meira til þess koma, heldur en fegurðar
hennar; endurminningin um fyrstu samfundi
þeirra var honum enn í fersku minni, geðþekk
og hugljúf; tal foreldra hennar um hana og
til hennar, sem var óalúðlegt og kalt, vakti
samúð hans með henni og örfaði andúð hans
gegn ámælum og stöðu þeirra, sem minni mátt-
ar voru, eða áttu rangindum að sæta; og hið
laðandi samband af viðkvæmni og glaðværð,
sem hún sýndi í umgengni sinni við móður-
bróður sinn, sem alltaf var ergilegur og í illu
skapi, sannfærði hann um hina varanlegu kven-
kosti hennar og hlýja hjartalag. Og svo eru
tilfinningar okkar einkennilegar og andstæðar
— að endurminningin, eða umhugsunin um að
hún væri tilheyrandi fjölskyldu, sem að hann
hataði, gjörði ímynd hennar enn bjartari, sök-
um dimmunnar sem í huga hans umkringdi
fjölskylduna. Var það ekki dóttir fjandmanns-
ins, sem að elshugi Verona varð ástfanginn í,
þegar að hann sá hana fyrst? Og erum við ekki
allir þannig gerðir — að ástríðan eins og sæk-
ist eftir mótsögnunum? Eins og kafarinn í hinu
dásamlega kvæði Schillers hélt sér í kóralstein-
inn í djúpi hafsins, þannig höldum við okkur
þakklátir við hverja drengilega hugsun og
hlífðarskjól í djúpi haturs og harðfengis.
Vandemont hefði máske ekki gefið sig eins
algjörlega á vald tilfinninga sinna, ef að hann
hefði ekki verið sannfærður um, að Camilla
væri þeim ekki fráhverf. Og hver veit nema
sú sannfæring þroski okkar eigin kærleiks-
magn svo að klukkutímarnir verði að árum?
Það var því með slíkum tilfinningum, sem
sviptu hann nálega hverri hugsun nema hugs-
uninni um að vera með og anda að sér sama
loftinu og þessi frænka hans gerði og, sem að
kom honum til að gleyma því liðna og því yfir-
standandi og skilja ekkert eftir í huga hans,
nema gleði hinnar líðandi stundar, að hann fór
til Beaufort Court. Hann fór ekki til H . . . áður
en hann fór, en skrifaði Fanny nokkrar línur
til þess að láta'hana vita, að hann mundi ekki
koma heim í nokkra daga að minsta kosti, og
sagðist skyldi skrifa henni aftur, ef að hann
yrði lengur en hann ætlaði sér.
í millitíðinni hafði siðferðisþroski Fanny
tekið miklum breytingum frá því að hún og
Philip töluðu síðast saman. Að kveldi þess sama
dags, þegar Philip var farinn og eftir að Símon
var genginn til hvílu, þá sat Fanny í stofunni
við arineldinn sem farinn var að kólna, hæg
og hugsandi, þegar að Sarah gamla, sem var
mjög ólík frú Boxer og unni Fanny, kom inn
eins og hennar var vani áður en hún fór að
hátta, til þess að líta eftir að eldurinn væri
dauður og að allt væri í röð og reglu, og þegar
að hún gekk að eldstæðinu brá henni við að
sjá Fanny þar.
„Kæra mín“, sagði hún, „þú getur fengiö
banvænt kvef — hvað ertu að hugsa?“
„Sestu niður, Sarah, ég vil tala við þig“.
Þó að Fanny væri einstaklega góð við Sarah
og þætti vænt um hana, þá var hún ekki marg-
málug við hana, og í raunni ekki við neinn.
Það var vanalega að hún réði sínar eigin gátur
og leysti sín eigin vandamál í einrúmi.
„Viltu það, kæra ungfrú mín? Ég er viss um
að allt sem ég get . . . .“ og hún settist niður á
stól húsbóndans og færði sig svo þangað sem
að Fanny sat. Það var dimmt í herberginu en
bjarminn frá ^læðunum í eldstæðinu varpaði
daufri hirtu á andlit þeirra, annað svo undur-
samlega fagurt, áferðarmjúkt og blómlegt í
æskusakleysi sínu — hitt veðurbarið, hrukkótt,
magurt og kænlegt. Það var eins og að ljósálfur
og norn væru þar saman.
„Jæja, ungfrú“, sagði gamla konan eftir að
hafa setið um stund þegjandi, og að Fanny tók
ekki til máls. — „Jæja . . . .“
„Sarah, ég hefi séð giftingu!“
„Hefurðu?“ sagði gamla konan og hlóg. „Já,
ég heyrði að hún ætti að vera í dag! Waldron
var að gifta sig! Já, þau voru lengi búin að
vera trúlofuð".
„Giítir þú þig nokkurn tíma, Sarah?“
„Guð veri með þér — já! og það var ágætis
maður, sem að ég átti, vesalings maðurinn! En
hann er dáinn fyrir löngu! og ef að þú hefðir
ekki tekið mig að þér, þá hefði ég orðið að fara
á fátækra heimilið“.
„Hann er dáinn! Var ekki lífið erfitt og
gleðisnautt eftir að hann dó?“
„Guð gefur ekkjunum þrótt“, sagði Sarah
hátíðlega.
„Giftist þú bróður þínum, Sarah?“ spurði
Fanny og sneri upp á og ofan af svuntuhorni
sínu með höndunum.
„Bróur mínum!“ endurtók Sarah og stóð á
öndinni. „Þú mátt ekki tala svona, það er ó-
sæmilegt og ókristilegt. Það má enginn giftast
bróður sínum!
„Nei“, sagði Fanny hálfkjökrandi og fölnaði,
svo að áberandi var þó að birtan væri dauf.
„Nei! Ertu viss um það?“
„Það er ósæmilegt jafnvel að minnast á það,
kæra unga húsmóðir mín — en þú ert eins og
barn, sem enn er ófætt!“
Fanny þagði dálitla stund. Svo sagði hún
upphátt án þess að hún vissi af: „En hann er
ekki bróðir minn eftir allt!“
„Ja, ungfrú, Svei! Ert þú virkilega að hugsa
um þennan glæsilega herramann — þú líka —
nú er ég fyrst hissa! Ég sé að við erum allar
eins, þessar vesalings kvenverur! —Þú! Hverj-
um mundi hafa dottið það í hug? Ó, ungfrú
Fanny! Þú stefnir beint út í ógæfuna, ef að
þú lætur þér detta nokkuð slíkt í hug“.
„Detta hvað í hug?“
„Að þessi herramður muni giftast þér! Ég
er viss um, þó að hann sýnist vera svo lítillátur,
að hann er meiriháttar herramaður. Þeir segja,
að hesturinn hans hafi kostað hundrað pund!
Ég er svo hissa! Því gat mér ekki dottið þetta
í hug áður? Hann hlýtur að vera ákaflega vond-
ur maður. Ég sé nú hvers vegna að hann kom
hingað. Ég skal tala við hann, það skal ég gjöra!
— ákaflega vondur maður!“
Sarah vaknaði upp frá þessum andúðar-
hugsunum sínum við það, að Fanny stóð upp
hvatlega og stóð frammi fyrir henni í hálfbirt-
unni nálega ummynduð, svo tilkomumikil og
tignarleg sýndist hún vera.
„Ert þú að tala um hann?“ spurði hún í mál-
rómi, sem var hógvær en þykkjuþrunginn —
„um hann! Ef að það er tilfellið, þá getum við
ekki verið lengur í sama húsinu!“ Hún sagði
þetta með svo mikilli alvöru og stillingu að
jafnvel Sarah, sem skalf á beinunum af ótta
og æsingu, fann hve háskalega að fólk gerði
þessari stúlku, sem hafði orðið að þola svo
margt, rangt til með því að kalla hana „hálf-
vita!“
„Ó! Hamingjan hjálpi mér! — ungfrú — Ma-
dama. — Ég sé svo eftir. — Ég vildi heldur bíta
úr mér tunguna heldur en að segja eitt móðg-
unaryrði í þinn garð; það var aðeins umhyggja
mín fyrir þér, saklausa, blessað barnið“, sagði
Sarah, fór að hágráta og tók í hendina á Fanny.
„Það hafa svo margar persónur, góðar og sak-
lausar, eins og þút ert, verið eyðilagðar. En
þú skilur ekki hvað ég meina. Ungfrú Fanny!
Hlustaðu á mig. Ég verð að reyna að segja það,
sem að ég ætlaði að segja. Þessi maður, þessi
herramaðúr — svo stoltur — svo vel til fara,
svo tignarlegur, — hann giftist þér aldrei —
aldrei —^aldrei! Og ef að hann segir þér nokk-
urn tíma að hann elski þig, og þú segir honum
að þú elskir hann, og að þið giftið ykkur ekki,
þá verður þú eyðilögð, ófarsæl og deyrð í
angist!"
Þessi einlæga og alvöruþrungna áminning
Sarahs gekk alveg fram af og næstum ógnaði
Fanny. Hún hné ofan á stólinn og leyfði gömlu
konunni að strjúka og gráta yfir hendinni á
sér um stund steinþegjandi. Að síðustu sagði
hún:
„Því má hann ekki giftast mér, ef hann
elskar mig? — Hann er ekki bróðir minn —
vissulega er hann það ekki! Ég skal aldrei kalla
hann það framar“.
Hann getur ekki gifst þér“, sagði Sarah á-
kveðin í að halda til streitu því, sem að hún á-
leit skyldu sína. „Ég segi ekkert um peninga,
því að þeir eru ekki alltaf skilyrði. En hann
getur eklsi gifst þér sökum þess — sökum þess,
að íólk, sem mentað er upp á einn veg, giftist
aldrei fólki sem alið er upp og mentað á annan
veg. Herramaður eins og hann þarf að eiga
konu, sem þekkir — Ó, sem þekkir svo ótal
margt; en þú . . , .“
„Sarah“, tók Fanny fram í og stóð upp aftur,
en nú lék bros um varir hennar, „segðu ekki
meira um þetta; ég skal fyrirgeía þér, ef þú
lofar mér því að tala aldrei óvingjarnlega um
hann aftur — aldrei — aldrei — aldrei, Sarah!“
„En má(ég aðeins segja honum að — að . . .“
„Að hvað?“
„Að þú sért svo ung og saklaus og eigir
engan að, sem að eins og líti eftir þér, og ef að
þú feldir ástarhug til hans, þá væri það honum
til vanvirðu — því það væri það sannarlega!“
„Og svo (það bar engan skugga á hugsanir
Fanny nú) — hæverska hennar, eðlisaðvörun
og ótti sló hana:
„Aldrei Aldrei! Ég elska hann ekki. Ég skal
aldrei elska hann, Sarah. Ef að þú segir nokk-
uð um þetta við hann, þá lít ég þig aldrei réttu
auga framar. Það er allt búið, kæra Sarah!“
Hún kyssti gömlu konuna; og Sarah hélt að ráð-
leggingar hennar og skarpskygni hefðu borið
sigur úr býtum, lofaði öllu, sem að hún var
beðin um, og þær fóru upp á loft saman — beztu
vinir.
VIII. Kapítuli
Daginn eftir sá Sarah að Fanny var að telja
peningana, sem að hún var svo lengi búin að
draga saman og með svo miklum erfiðleikum,
til þess að kaupa fyrir legstein til minningar
um velgjörðarmann hennar. En þeirra peninga
þurfti ekki lengur við fyrir það fyrirtæki. —
Fanny sagði ekki orð um það við Símon eða
Sarah. Það lék einkennilegt brog um varir
hennar, sem að Sarah skildi ekkert í, þegar
að hún var að verkum sínum. Um miðjan dag-
inn kom pósturinn, sem sjaldan kom þó við
hjá þeim, og barði að dyrum, og kam með bréf!
—bréf til ungfrú Fanny. Fyrsta bréfið, sem að
Fanny hafði fengið! Og það var frá honum —
og það byrjaði méð: „Kæra Fanny“. Vande-
mont hafði kallað hana — kæra Fanny — svo
hundruðum sinna skipti, svo það ávarp var
ekkert nýmæli. En kæra Fanny sýndist allt
annað þegar það stóð skrifar. Bréfið sjálft gat
varla verið styttra, en það var, né heldur kald-
ara. En hún hafði ekkert út á það að setja. Það
byrjaði á „Kæra Fanny“, og endaði „Þinn ein-
lægur“ — minn einlægur — og það var fallega
gjört af honum að skrifa mér! Vandemont
skrifaði framúrskarandi fallega og hafði aldrei
látið ginnast af niðurlægingarklóri samtíðar
sinnar — skrifaði djarfa, hreina, reglubundna,
nærri því of fallega rithönd fyrir mann sem
ekki gjörði sér þá list að atvinnu. Og eftir að
íMnny, hafði lagt orð hans á minnið og lært
þau, læddist hún upp í herbergi sitt og tók
blöð út úr skáp, sem að hún hafði skrifað á
með eigin hendi ýmislegt í sambandi við hús-
haldið og kafla úr ljóðabókum þeim, sem að
Vandemont hafði gefið henni sér til minnis og
roðnaði þegar að hún bar sína skrift saman við
skrift Vandemonts; en þrátt fyrir það var skrift
hennar engan veginn slæm eða ósmekkleg. En
samanburðurinn varð til þess að vekja metnað
hennar og kapp. 1 bréfi sínu hafði Vandemont
gleymt, eða sökum annara viðfangsefna ekki
tekið fram við Fanny, að muna eftir að fara
ekki ein að heiman. Hún tók eftir þessu; og þar
sem að hún var búin að ná sér alveg aftur eftir
atrennuna, sem að gjörð var til að tæla hana
í burtu, fannst henni að sér mundi vera alveg
óhætt að taka upp fyrra frjálsræði sitt, og að
loforðið, sem að hún hafði gefið Vandemont
um að fara aldrei ein út, væri nú ekki lengur
til fyrirstöðu, því að hann hefði ekki minnst á
það í bréfi sínu. Svo hún fór ein út eftir
miðjan daginn og fór til skólakennarans, þar
sem að hún hafði fengið þá skólamentun, sem
að hún hafði. Hún hafði alltaf síðan haldið uppi
kunningsskap við kennarann, sem var kona,
síðan að hún var búin í skólanum; og þessi
kennari, sem lét sér hugarhaldið um Fanny
sökum þeirrar viðkynningar og ástæðna
Fanny’s fékk hana oft til að gjöra ýmislegt fyr-
ir sig og veitti hinum þögula þroska Fanny ná-
kvæma eftirtekt. Þær áttu langt tal saman og
þegar Fanny fór, hafði hún bunka af bókum
undir hendinni. Eftir það mátti sjá ljósið í
glugganum á svefnherbergi Fanny loga fram
eftir allri nóttu, og nótt eftir nótt. Hún var nú
búin að taka upp hinar fyrri, frjálsu siðvenjur
sínar, sem að Símon gamli tók ekkert eftir, en
Sarah hélt að væru hollari og betri en að híma
alltaf heima, og hafði því ekkert á móti þeim.
Fanny tók sér reglulega göngutúra í tvo klukku
tíma, þegar að Símon var sofnaður á daginn, en
hann mókti eða svaf frá kl. 12 og fram til
kveldverðar; og hún fór stundum út á kveldin
líka.