Lögberg - 18.10.1951, Síða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 18. OKTÓBER, 1951
7
Minningarguðsþjónusta í
Saurbæ ó Hvalfjarðarströnd
Sunnudaginn 26. ágúst var
hátíðarguðsþjónusta haldin að
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd í
minningu þess, að á þessu ári
eru þrjár aldir liðnar síðan
sálmaskáldið séra Hallgrímur
Pétursson fluttist að Saurbæ, en
þar var hann prestur frá 1651—
1667, er hann varð að láta af
prestsþjónustu vegna holdsveiki,
en af völdum hennar andaðist
hann árið 1674.
sem sættir mannssálina við allt,
jáfnvel hina sárustu kvöl og
dýpstu sorg.
Gegnum Jesú helgast hjarta
í himininn upp ég líta má.
Guðs míns ástar birta bjarta
bæði fæ ég að reyna og sjá.
Hryggðarmyrkrið sorgar svarta
sálu minni hverfur þá.
í Saurbæ orkti Hallgrímur
Passíusálma sína, auðgaði þjóð
sína að heitustu trúarljóðum,
sem kveðin hafa verið á íslenzka
tungu. 1 Saurbæ sat hinn sjúki
klerkur við lindina í túninu,
sem við hann e\ kennd enn í
dag, sökkti sér niður í íhugun
trúarinnar og mótaði hugsanir
sínar í ljóð, ljóð sem lifa, ljóð
sem yljað hafa þjóðinni um
hjartarætur í þrjú hundruð ár.
Það var fjölmennt í Saurbæ
þenna dag enda veður hið á-
kjósanlegasta, hlýtt og stilt, þótt
ekki væri mikið sólfar.
Guðsþjónustan hófst í kirkj-
unni kl. 2 e. h. Kirkjan var þétt-
skipuð fólki. Fyrir altari þjónaði
biskup landsins herra Sigurgeir
Sigurðsson. Trúarljóð séra Hall-
gríms hljómuðu enn um hina
litlu kirkju og fundu enn endur-
óm í hjörtum fólksins. Biskup
flutti nokkur ávarpsorð frá alt-
ari og mælti á þessa leið:
„Ég veit, kæru vinir, að vér
erum öll gripin lotningu, þakk-
læti og tilbeiðsluhug, er vér
komum hingað í þessa litlu
kirkju í dag. í sambandi við
hana, þennan stað og manninn;
sem hingað kom fyrir þrem öld-
um til þess að þjóna hér í vín-
garði heilagrar kirkju, eigum
vér minningar, sem eru á meðal
dýrustu fjársjóða andans, sem
kirkju vorri og þjóð hafa gefizt.
Fyrir þá fjársjóði viljum vér
þakka í dag. Vér þökkum góðum
guði, sem vakað hefir yfir þess-
um stað og þessari þjóð, þökk-
um honum, sem gaf oss Hall-
grím Pétursson og trúarljóðin
hans, sem hafa lýst kynslóðun-
um og veitt þeim huggun og
kraft og von þegar dimmt var
í landi, dimmt var í huga og
hjarta.
Vér lítum í anda liðna tíð í
dag. Vér sjáum yfirlætislausan
mann, koma hingað í Saurbæ
til þess að takast þar á hendur
prestsþjónustu. Vér sjáum hann
að störfum í kirkjunni, sjáum
hann ganga að vinnu á engjum
og túni, eins og íslenzkir prestar
og bændur hafa jafnan gjört.
Vér sjáum hann ganga um stað-
inn, upp að lindinni og öðrum
kærum stöðum. En anda hans
birtust dásamlegar sýnir, jafn-
vel þó að rökkvaði fyrir sjónum
hans í baráttunni við sjúkdóm
sinn og margháttaða erfiðleika.
Hann átti þá skuggsjá, er hann
sá í hin eilífu og stóru sannindi,
Og hann hóf að yrkja sín ó-
dauðlegu ljóð. Hann söng um
það, sem hjarta hans var dýr-
mæast og kærast.
Séra Hallgrímur var sjúkur,
líkt og líkþráu mennirnir, sem
sagt er frá í guðsspjalli þessa
dags, og sem vér áðan heyrðum.
En hann hafði hlotið þá innri
lækningu, þá gjöf, sem tendraði
ljós í sálu hans svo að hryggðar-
myrkrið sorgar svarta hvarf. Og
hann sneri aftur til þess að gefa
Guði dýrðina:
Meðan lífs æð er í mér heit,
ég skal þig, Drottinn, prísa;
af hjartans grunni í hverjum
reit
heiður þíns nafns auglýsa.
Hann var guðlegt skáld, „er
svo vel söng, að sólin skein í
gegnum dauðans göng“.
Móðirin fór með ljóðin hans
yfir vöggu barnsins og margt
gamalmennið átti enga dýrmæt-
ari eign en sálmana hans. Það
lýsir vel afstöðu íslenzku þjóð-
arinnar til sálma séra Hall-
^ríms, er gömul kona bað þess
a banadegi, að Passíusálmarnir
yrðu lagðir í kistuna hjá sér,
því þótt bókin yrði að dufti með
líkama sínum, þá ætti hún inni-
hald hennar og tæki það með
sér.
Þrjú hundruð ár eru'liðin. En
Passíusálmar Hallgríms Péturs-
sonar og Allt eins og blómstrið
eina lifir. Það má vera að sálm-
ar hans séu ekki á jafnmargra
vöcpm nú og áður var, en enn
þá ljóma hugsanir þeirra og lýsa
á harmastundum, og enn hljóma
þeir í kirkjum landsins. Passíu-
sálmarnir munu aldrei týnast
hinni íslenzku þjóð. Þeir halda
áfram að verma, hugga og
græða og benda sál til himins.
Og þótt formið kunni nú að
þykja að einhverju leyti ólíkt
því, sem samtíðin kann bezt og
skoðanir kunni að skilja í ein-
stökum atriðum, þá finnum vér
ávalt trúartilfinninguna, auð-
mýktina, einlægnina og til-
beiðsluna, sem að baki orðanna
býr .
Séra Hallgrímur Pétursson
bar þann kærleika til Krists og
fann til með þjáningum hans og
dauða á þá lund, sem hlýtur að
ná alla leið inn í sál þjóðarinnar,
meðan íslenzk hjörtu slá.
Það vantar minnisvarða yfir
Hallgrím Pétursson hér í Saur-
Vegna góðrar bæjarstjórnar
KJÓSIÐ ÞESSA
ÓHÁÐU
FRAMBJÓÐENDUR
2. Kjördeild
Til bæjarfulllrúa 1 skólaráð
BLACK BECK
ST JOHN MURPHY, Mrs.
3. Kjordeild
Til bæjarfulllrúa í skólaráð
REBCHUK GRAHAM
WAGNER ZAHARYCHUK
Njóla meðmæla g
CIVIC ELECTION NEFNDARINNAR
Merkið kjörseðilinn 1 og 2 í þeirri röð er þér æskið
Kjörstaðir opnir 10 f. h. til 9 e. h. — miðvikudag, 24. október
bæ. Það orkar ekki tvímæli
hvernig sá minnisvarði á að
vera. Mætti þessi dagur festa
með oss og allri íslenzku þjóð-
inni það áform að reisa þann
minnisvarða sem fyrst, — Hall-
grímskirkju í Saurbæ. Það er
minnisvarði í anda hans, sem
kvað:
Gefðu að móðurmálið mitt,
minn Jesú, þess ég beiði,
frá allri villu klárt og kvitt
krossins orð þitt út breiði
um landið hér til heiðurs þér,
helzt mun það blessun valda,
meðan þín náð lætur vort láð
lífi og byggðum halda.
Amen",
Síðan flutti prófasturinn séra
Sigurjón Guðjónsson í Saurbæ
prédikun, þar sem hann meðal
annars rakti helztu æviatriði
sálmaskáldsins.*
Að lokinni guðsþjónustu flutti
Dr. Sigurður Nordal snjallt er-
indi um sálmakveðskap séra
Hallgríms og gildi hans fyrir
þjóðina fyrr og síðar. Gestur
Pálsson leikari las kvæði Matt-
híasar Jochumssonar um Hall-
grím. Gengið var að leiði séra
Hallgríms og lagði biskupinn
blómsveig á gröf hans frá ís-
lenzku kirkjunni, mælti nokkur
þakkarorð fyrir hönd kirkjunn-
ar og þjóðarinnar og blessaði yfir
leiði hans og í sama bili brauzti
sólin fram úr skýjum og hellti
geislum sínum yfir gröf skálds-
ins. Að því búnu gekk fram séra
Friðrik Friðriksson, sem um
þessar mundir dvelst í stöðvum
K. F. U. M. í Vatnaskógi skammt
frá Saurbæ, og flutti kveðju
æskumannanna þar til séra Hall-
gríms.
—Kirkjublaðið, 3. sept.
Ræktun regnbogasilungs reynd
í fyrsta skipti hér á landi
Stærsta klakstöð landsins reist
við Grafarholtslæk — eigendur
veiðivalna geta látið fóstra þar
seiði til 1 árs aldurs.
í tveimur litlum tjörnum,
sem gerðar hafa verið í hall-
anum við lækinn hjá Grafar
holti í Mosfellssveit, eru nú
150 þúsund smáfiskar. Þegar
þeir stækka verða þeir
fluttir á markað og seldir
fyrir erlendan gjaldeyri.
Fiskurinn þarna í tjörnunum
við Grafarholt er regnbogasil-
ungur, og það er Skúli Pálsson,
sem er að ryðja braut á íslandi
nýjum atvinnuvegi, sem stund-
aður hefir verið með góðum ár-
angri í Danmörku og fleiri lönd-
um allt frá síðustu aldamótum.
1 Danmörku til dæmis er regn-
bogasilungurinn alinn upp víðs
vegar um landið og fluttur í stór-
um stíl til Bandaríkjanna, þar
sem hann er seldur góðu verði,
svo að hann skapar Dönum veru
legar gjaldeyristekjur.
Byrjað á ræklun
fisksins í vor.
Skúli Pálsson hefir lengi hafc
í huga að koma á ræktun regn-
bogasilungs hér á landi ,og í vor
fékk hann hingað til lands all-
mikið af augnhrognum frá Dan-
mörku. — Flytja Danir slík
hrogn í milljónatali árlega til
margra landa í Norðurálfu.
Skúli fékk danskan sérfræð-
ing, Niels Andersen að nafni, til
þess að annast uppeldi fisksins,
og nú eru seiðin í tjörnunum við
Grafarholtslækinn orðin 6—8
sm. að lengd, og mjög bústin og
pattaraleg, svo að auðséð er, að
þau hafa þrifizt mætavel af lifr-
inni, þorshrognunum og fisk-
stöppunni, sem þau eru fóðruð
•. Hvergi sést í tjörnunum svo
mikið sem eitt einasta seiði
dautt.
150—200 grömm á 2—3 árum.
Regnbogasilunginn þarf að ala
í tjörnum í nokkur misseri, unz
hann er orðinn 150—200 grömm
að þyngd. Þá er honum slátrað,
enda orðinn mjög eftirsótt vara,
sem er auðseljanleg erlendis, að
minnsta kosti eins og nú er. Er
mikils vert að öðlast reynslu og
kunnáttu um uppeldi regnboga-
silungsins, því að aðstaða okkar
um fóður handa honum virðist
vera góð, svo að ekkert er lík-
legra en við gætum stundað
regnbogasilungsrækt með ágæt-
um árangri.
Uppeldi á laxaseiðum
og valnafiski.
Jafnhliða regnbogasilungs-
ræktinni hefir Skúli reist þarna
efra stærsta klakhús landsins,
þar sem unnt verður að klekja
út þremur milljónum seiða.
Ætlar hann ekki einungis að
nota það í sambandi við regn-
bogasilunginn, heldur hyggst
hann einnig að klekja úr hrogn-
um og ala upp lax- og vatna-
fisksseiði fyrir þá, er þess óska.
Ætlar hann ekki að láta seiðin
fara úr stöðinni sem kviðpoka-
seiði, eins og tíðkazt hefir í klak-
stöðvum hér, heldur ala þau
upp, þar til þau eru með öllu
laus við kvikpokann og orðin
fær í flestan sjó. Þrjár slíkar
klakstöðvar eru til í Svíþjóð, og
eru taldar hafa gefizt mjög vel.
Þegar um vatnasilung er að
ræða, eru 25—40% slíkra seiða
talin komast upp, en 3—5% af
laxaseiðum, og eru það marg-
falt minni vanhöld en þegar
seiðunum er sleppt sem kvið-
pokaseiðum.
Eitl ár í fóslri.
Seiði úr þeim hrognum, sem
Skúli tekur í klak í haust, verða
því í fóstri í stöðinni þar til
næsta haust, en þá verða þau
orðin þróttmikil og spræk og fær
um að bjóða ýmsum hættum
byrginn. — Virðast líkur til
mjög skjóts árangurs við upp-
eldi fisks í ám og vötnum með
slíkri aðferð, enda reynsla feng-
in um það erlendis.
Árnar og vötnin miklar
lekjulindir.
Það er engum vafa undirorp-
ið ,að ár okkar og vötn geta gef-
ið miklu meiri arð en nú er,
enda raunar furða, hvað enn er
af fiski í þeim eftir langa rán-
yrkju og síðan nú á síðustu ár-
um aðeins klak í'smáum stíl.
En þegar menn hafa áttað sig
á því, hvernig stunda á fiski-
rækt, og hvaða aðferðir gefa
bezta raun, er varla efi á því,
að góð veiðivötn og veiðiár geta
gefið stórkostlegar tekjur ár-
lega, margfalt á við það, sem
nú er.
Merkilegt brautryðjendastarf.
Hið tvíþætta starf Skúla Páls-
sonar í fiskiræktarmálum er
merkileg nýjung, bæði uppeldi
regnbogasilungsins og uppeldi
seiða af íslenzkum stofni, unz
þau ,eru komin á það aldurs-
skeið, %ð mestu hættunni er
bægt frá þeim. Hvorttveggja get-
ur, ef vel tekst, lagt grundvöll
að raunverulegri fiskirækt á
fslandi og gefið þjóðinni stór-
auknar tekjur, og þyrfti slíkt
brautryðjendastarf að njóta veru
legrar fyrirgreiðslu af opinberri
hálfu, unz það er komið yfir
byr j unarörðugleikana.
—TÍMINN, 19. sept.
— Hvernig er það með hann
frænda þinn. Þarf hann að borga
nema hálfvirði þegar hann fer í
kvikmyndahús, hann hefir bara
eitt auga?
— Það er nú bara sem þú
heldur, en það þarf að borga tvö-
falt fyrir hann, því að hann er
helmingi lengur en venjulegt
fólk að sjá myndina.
SóSskin s hverju korni
MAÐUR er nefndur De Vlieger.
Hann er belgiskur að ætt, en
fluttist til Bandaríkjanna þegar
hann var tíu ára að aldri. Hann
gerðist vélamaður og fyrir 24 ár-
um fluttist hann til California
og settist að í dalnum, þar sem
árnar San Joachim og Sacra-
mento mætast. Þar er frjósamt
og flatt land og hann sá þegar
að þar mundi gott undir bú, ef
menn legðu stund á að rækta
einhverja eina tegund jarðar-
gróða. Árið 1930 fékk hann sér
svo 300 ekra land þarna og byrj-
aði búskap fyrir sjálfan sig.
Hann ræktaði þar majs, bygg,
hveiti og alfa-alfa til þess að fá
nægar tekjur, en aðal-áhugamál
hans var að rækta sólíífil
(helianthus), sem engum hafði
áður dottið í hug að rækta í stór-
um stíl. Menn vissu þó að sól-
fífill var til margra hluta nyt-
samlegur. Blómin höfðu verið
notuð til þess að lita með þeim
gulan lit, blöðin voru notuð til
gripafóðurs og úr fræunum eða
aldinunum, höfðu verið gerðar
fóðurkökur handa hænsnum.
Auk þess hafði verið unnin mat-
arolía úr fræinu. En sólfífllinn
var hvergi ræktaður í stórum
stíl.
Ástæðan til þess að De Vlieger
fór að rækta sólfífil var sú, að
hann hafði lesið í gamalli ferða-
bók eftir einhvern bélgiskan
mann, sem hafði verið að ferð-
ast meðal Manchu-þjóðflokksins
í Asíu. Segir hann þar frá veizlu
höldum þeirra á þessa leið:
„Þetta eru einkennilegir menn,
því að þeir éta sólfíflafræ, og
það er engu líkara en að fræið
streymi upp í annað munnvikið
á þeim og út um hitt munnvikið.
Lærðir menn þar sögðu mér að
mikill lækningakraftur fylgdi
þessu fræi og í því væri fólginn
sá safi er lengdi líf manna“.
Til þess nú að ganga úr skugga
um hvort nokkuð væri hæft í
þessu, fór De Vlieger á fund
sérfræðings til þess að láta hann
rannsaka gæði fræsins, og sér-
fræðingurinn sagði að „sólskin
væri í hverju korni“. Hann sagði
ennfremur að neyzla þess mundi
bæta sjónina, gera menn liðlegri
í vexti, eyða fitu, draga úr blóð-
þrýstingi og róa taugakerfið.
Síðan lét landbúnaðar ráðuneyt-
ið bandaríska rannsaka hvaða
efni væri í sólfíflafræi og hefir
lýst yfir því, að það sé hlaðið af
köfnunarefni, kalki, fosfór, járni,
caroteil, thiamine, riboflavin og
niacin. Rannsóknirnar sýndu að
í því var geysimikið af A-fjör-
efni og miklu meira af B- og D-
fjörefni en í nokkrum öðrum
matvælum, sem ræktuð eru.
Þegar hér var komið fór De
Vlieger að rækta sólfífil í stór-
um stíl og hugði að auðvelt
mundi að fá markað fyrir fræið.
En það varð annað uþpi á ten-
ingnum. Hann ferðaðist til New
York til þess að reyna að koma
þessari nýju fæðutegund á
framfæri, en menn vildu ekki
hlusta á hann. Vonsvikinn var
hann svo eitt kvöld á rölti í fá-
tækrahverfi borgarinnar. Það
var kalsaveður og rigning. Að
honum hópuðust holdvotir ungl-
ingar, illa til fara og gráir í gegn
af sulti. Þeir báðu hann að gefa
sér sælgæti. De Vlieger átti
ekkert sælgæti og enga peninga
til að kaupa það fyrir, en hann
var með vasana fulla af sólfífla-
korni. Hann tók upp hnefafylli
sína og rétti þeim. Þeim leist
ekki á þetta. „Er þetta ætt?“,
spurðu þeir. Hann sýndi þeim
þá hvernig þeir ættu að ná
kjarnanum úr hýðinu, og þá
gleyptu þeir á svipstundu alt,
sem hann var með í vösum sín-
um. Hann starði forviða á þá.
En svo tók hann til fótanna og
hljóp til gistihússins, þar sem
hann bjó, tók öll sýnishornin,
sem hann hafði farið með til
borgarinnar, og þaut svo þangað
aftur sem krakkarnir voru og
útbýtti því á meðal þeirra. Þeg-
ar þau skildu við hann var gatan
þakin af frækornahýði. En hann
hélt heim glaður í anda og sagði
við sjálfan sig: „Úr því að’börn-
unum þykir þetta svona gott, þá
ætla ég að halda áfram að rækta
sólfífla. Einhver fæst til að selja
vöruna“.
Og nú er svo komið, að fólk,
sem gat ekki hugsað sér það
fyrir nokkrum árum að leggja
sér sólfíflafræ til munns, er nú
orðið sólgið í það. Það er borið
á borð í samkvæmum, úr því er
gerður drykkur og jurtafeiti.
Það er hægt að fá keypt sólfífla-
mjöl og söltuð fræ, líkt og salt-
aðar hnetur. Og það er haft í
sælgæti, og þetta sælgæti er
heilsusamlegt, þvert á móti því
sem venjulegt er um sælgæti.
Ýmsir fleiri eru farnir að
rækta sólfífla síðan eftirspurn
að fræinu jókst. Árið 1949 var
andvirði uppskerunnar í Banda-
ríkjunum 634.500 dollarar. —
Búnaðarmálaráðuneytið varar
þó menn við að leggja of mikið
í þessa ræktun, því að enn sé
eftirspurnin takmörkuð. Það er
sérstaklega nokkur áhætta fyrir
bændur, sem ekki hafa hentug-
ar vélar, en De Vlieger hefir
látið smíða handa sér hentugar
sláttuvélar og þreskivélar, og nú
selur hann fræ fyrir 100.000
dollara á ári, enda hefir hann
nú 2000 ekrur undir ræktun.
—Lesb. Mbl.
Vinur: „Segðu mér, kunningi,
hvernig þú fórst að því, að afla
þér svona margra viðskiptavina.
Ég sé svo fjölda margt kvenfólk
fara inn í búðina þína á hverj-
um degi“.
Kaupmaðurinn: „Það skal ég
segja þér í trúnaði, lagsmaður.
Ég fékk mér páfagauk og kenndi
honum að tala nokkur orð. Síð-
an lét ég hann í búr og setti það
framan við búðardyrnar. Og í
hvert skipti sem einhver kona
kemur inn í búðina, segir hann:
„Ó, hvað hún er indæl! Ó, hvað
hún er fín!“ Já, þú ættir að sjá
hýru augun, sem þær gefa hon-
um, konurnar, sem koma að
verzla við mig“.
Kaupið
þennan
stóra
pakka
AF
VINDL-
INGA
TÓBAKI
vcgno
verðgildis