Lögberg - 29.11.1951, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. NÓVEMBER, 1951
3
Sc frcu é ú afrmæli Norðurlandamóla
deiJdar rckishóskólans í N. Dakofra
Norðurlandamála- og bók-
menntadeild Ríkisháskólans í
Norður-Dakota (University of
North Dakota) á 60 ára afmæli
um þessar mundir, og verður
þess atburðar minnst með sér-
stöku hátíðahaldi á háskólanum
fimmtudaginn þ. 29. nóvember.
Deildin, sem er ein af elztu
háskóladeildum í þeim fræði-
greinum í Mið-Vesturlandinu,
var stofnuð með sérstakri ríkis-
þingssamþykkt árið 1891, er
mælti svo fyrir, að kennsla
skyldi veitt í norrænum fræð-
um við háskóla ríkisins í Grand
Forks. Hófst slík kennsla þar þá
um haustið, og hefir verið hald-
ið uppi jafnan síðan, að örfáum
árum undanteknum.
Tveir menn koma um aðra
fram við sögú deildarinnar og
hafa sett svip sinn á hana, þeir
John Tinglestad prófessor og
dr. Richard Beck.
Prófessor Tinglestad, er var
Norðmaður og prestur að mennt-
un, var kennari háskólans í
þýzku og Norðurlandamálum
1901—1911, en kenndi eingöngu
Norðurlandamál og bókmenntir
eftir það fram til loka skólaárs-
ins 1928, er hann lét af störfum
fyrir aldurs sakir. Hafði hann
mikið orð á sér sem kennari, og
kenndi meðal annars um skeið
norrænu; en með ágætri kennslu
sinni lagði hann traustan grund-
völl að framtíðarstarfi deildar-
innar.
Síðan haustið 1929, eða sam-
fleytt síðastliðin 22 ár, hefir dr.
Richard Beck verið prófessor
við háskólann í Norðurlanda-
málum og bókmenntum og for-
seti deildarinnar í þeim fræðum,
og notið vinsælda í starfinu. Auk
háskólakennslunnar hefir hann
einnig, eins og kunnugt er, flutt
víðsvegar um Bandaríkin og
Canada ræður og fyrirlestra svo
hundruðum skiptir um Norður-
lönd, bókmenntir þeirra og
menningú; skrifað sæg ritgerða
og gefið út margar bækur um
þau efni, og verið forystumaður
í félags- og þjóðræknismálum
íslendinga og Norðmanna vestan
hafs.
Vegna þess, að allur þorri
þeirra nemenda á Ríkisháskólan-
um í N. Dakota, sem leggja stund
á norræn fræði, eru af norskum
ættum, er mest áherzla lögð á
kennslu í norskri tungu, bæði
fyrir byrjendur, og þá, sem
lengra.eru á veg komnir í nám-
inu.
íslenzkan hefir einnig verið
kennd þar, stundum árlega, og.
er svo enn; er það orðinn hreint
ekki svo lítill hópur námsfólks
af íslenzkum stofni, sem fært
hefir sér þá kennslu í nyt að
einhverju leyti. í því sambandi
má einnig geta þess, að Ríkis-
háskólinn í N. Dakota er einn af
sárfáum háskólum í Bandaríkj-
unum, sem árum saman hefir
veitt fræðslu í íslenzku nútíðar-
máli. Fornmálið hefir einnig
verið kennt öðru hvoru á Ríkis-
háskólanum, og hafa nokkrir
framhaldsnemendur í bókmennt
um og tungumálum lagt stund
á það nám.
Um hendur Bréfaskóla há-
skólans (Division of Correspon-
dence Study) hafa norska og ís-
lenzka einnig verið kenndar af
hálfu deildarinnar, og er það
orðinn fjöldi stúdenta, víðsveg-
ar um Bandaríkin, sem notfært
hafa sér þá bréflegu fræðslu í
norsku, og eigi allfáir í íslenzku.
Norskar fornbókmenntir að
fornu og nýju hafa verið kennd-
ar á frummálinu, og lesin úrvals
rit Ibsens og Björnssons og ann-
arra norskra öndvegisskálda frá
ýmsum tímum.
Saga Noregs er kennd á ensku,
til þess að ná til ýmsra þeirra
stúdenta af norskum ættum, og
annarra, er eigi kunna eða leggja
stund á norska tungu. Af sömu
ástæðum eru nútíðarbókmennt-
ir Norðurlanda og Islands einn-
ig kenndar með fyrirlestrum á
ensku, og valin rit norrænna
samtíðarhöfunda lesin í hinum
beztu ensku þýðingum, sem
fyrir hendi eru. Var norrænu-
deild Ríkisháskólans brautryðj-
andi í slíkri kennslu á sínum
tíma.
Bæta má því við, að deildin er
jafnframt í rauninni upplýsinga-
skrifstofa um Norðurlönd, því
að henni berast stöðugt fyrir-
spurnir um sögu þeirra, menn-
ingu og bókmenntir, og er það
ólítill þáttur í kynniiigarstarfi
deildarinnar.
Ennfremur á deildin ósjaldan
hlut að sérstökum samkomum
og fyrirlestrahöldum á háskól-
anum. Meðal fyrirlesara, sem
nýlega hafa flutt ræður á há-
skólanum á vegum hennar, má
nefna dr. Henry Goddard Leach,
fyrv. forseta menningarfélagsins
T h e American-Scandinavian
Foundation; dr. Alexander Jó-
hannesson, rektor Háskóla Is-
lands, og dr. Francis Bull, pró-
fessor í norskum bókmenntum
við Osló Háskóla.
Starfsemi Norðurlandamála og
bókmenntadeildar Ríkisháskól-
ans í N. Dakota er því, þegar alls
er gætt, æði fjölþætt og víðtæk.
Allstór hópur stúdenta stundar
árlega nám í þeim fræðigrein-
um, sem þar eru kenndar, en með
öðru fræðslustarfi sínu, sem
þegar hefir lýst verið, nær deild-
in einnig til fjölda annarra víða
um álfuna.
Sfrærsfra njósr.cmái
Framhald af bls. 2
Lykillinn að vörnum
N.-Svíþjóðar.
Meðan Andersson starfaði á ís-
brjótnum, vann hann ötullega að
myndatökum með myndavél, er
hann hafði keypt fyrir 1200 kr.
sænskar. Þá peninga fékk hann
frá Rússum. ísbrjóturinn hélt
n o r ð u r með ströndinni og
Andersson fékk hvert tækifærið
af öðru til að ljósmynda flota-
stöðvar o. fl. Honum, ásamt öðr-
um yfirmönnum á skipinu var
boðið að skoða flugstöðina í
Lulea og þá hafði hann upp úr
fylgdarmanninum upplýsingar
um fjölda flugvélanna, hlutverk
flugstöðvarinnar o. fl.
— „Ef ske kynni að 10.000 ame
rískir hermenn svifu til jarðar
í Svíþjóð, var nauðsynlegt að
vita að hvaða stöðvum þeir helzt
myndu snúa sér“, sagði Anders-
son við réttarhöldis.
í Lulea skoðaði hann einnig
strandvirki og vakandi augu
Anderssons tóku vel eftir öllu og
sérstaklega því, sem fylgdarmað-
urinn tók fram að væri hernað-
arleyndarmál. Stuttu síðar gat
hann gefið „vinnuveitendum“
sínum nákvæma skýrslu um
„lykilinn að vörnum Norður-
Svíþjóðar", ásamt því, hvernig
vörnunum væri hagað.
Fékk ekki eyri jyrir
„snúð“ sinn.
Anissimof, fréttamaðurinn, hjá
Tass, hélt heimleiðis, en í stað
hans kom nýr starfsmaður, N.
P. Orolf, og hann setti sig strax
í samband við Anderssoh. Hinn
nýi foringi fól Andersson að afla
upplýsinga um enska skipið
„Montclar“, sem heimsótti Karls-
krona. En þegar sú skýrsla átti
að afhendast, skaut sænska lög-
reglan upp kollinum og tók
Andersson fastan.
Samtals hefir Andersson mót-
tekið frá Rússum 4530 krónur
sænskar. Öll sú upphæð hefir
farið í kostnað við njósnastarf-
semina og ástæðan til verknaðar
Andersson var heldur ekki pen-
ingagræðgi.
Orlof var í septembermánuði
kvaddur heim samkvæMt til-
mælum sænska utanríkisráðu-
neytisins. —Mbl. 1. nóv.
hugljúfi, skapmikill og stilltur
vel. Greiðvikinn og bóngóður
var hann og vildi hvers manns
vandræði leysa. Hann var mikill
áhugamaður um stjórnmál og
eindreginn sjálfstæðismaður. —
Allt þjóðlegt var honum kært og
ást hans á móðurmálinu var svo
mikil, að enginn mátti níða það
í hans eyru. Hinn snari þáttur
skaphafnar hans var þó skáld-
gáfan. Hver tilfinning fær ljóð-
ræna útrás. Þessi lærdómsmað-
ur, er einskis lærdóms naut, en
las allt sem til náðist, lét eftir sig
dýrmætar perlur í ferskeytlu-
formi Ðýravinur var hann mik-
ill, en hesturinn honum samt
kærastur og um hesta sína orti
hann marga vísuna.
Eitt sinn orti hann um bleika
hryssu sem hann átti:
Rykið skvettir skeifum fjær
skýlin detta álfa.
Undir Glettu fótum fær
foldin þétt að skjálfa.
Heldur gerir hraða sér,
harma gleymist fjöldin
þegar merin bleika ber
Bjarna heim á kvöldin.
Jarpan hest átti hann eitt sinn.
Kom til mála að hann seldi hann,
hætti þó við það og sagði:
Býsna skarpur, betri seim
> bezt til hlaupa laginn.
Litli Jarpur labbar heim
líkt og fyrri daginn.
Um hest sinn Fífil yrkir hann:
Fallega berðu fótinn þinn
fleygir grjóti hörðu,
fölnar ekki Fífill minn
frost þó liti jörðu.
Framhald á bls. 5
Aldarafmæli hagyrðings
íslendingum hefir lengi ver-
ið Ijúft að halda til haga
ýmsu því frá lífi fyrri kyn-
slóða, sem fengur er í til
fróðleiks og skemmtunar. í
dag á áldarafmæli sá maður,
sem er góður fulltrúi þeirr-
ar kynslóðar, er byggði þetta
land fyrir og eftir síðustu
aldamót.
B J A R NI BJÖRNSSON frá
Neðra-Vatnshorni var fæddur 28.
okt. 1851 á Svarfhóli í Helga-
fellssveit. Hann var sonur Björns
Konráðssonar Konráðssonar. —
Voru þeir bræður Konráð Kon-
ráðsson og Gísli Konráðsson
sagnfræðingur. Móðir Bjarna var
Sigurlaug Brynjólfsdóttir, prests
í Miklaholti, Bjarnasonar prests
á Mælifelli í Skagafirði. Bjarni
var þannig kominn af breið-
firskum og skagfirskum stofnum.
Þau Sigurlaug og Björn áttu 13
börn,»en aðeins 6 komust til full-
orðins ára; Brynjólfur, Jóhann,
Magnús, Bjarni, Valgerður og
Sigurbjörn. Brynjólfur bjó við
Breiðafjörð. Hann var hagyrð-
ingur góður. Sigurbjörn fluttist
í Húnavatnssýslu. Bjó hann þar
í nágrenni Bjarna bróður síns.
Hann var og hagmæltur og hefir
sú gáfa haldist með ýmsum af-
komendum hans. Þriggja ára
gamall fór Bjarni til'fósturs hjá
Kára Koríráðssyni föðurbróðir
sínum í Hraunsfirði. Tæplega
tvítugur fór Bjarni til sjóróðra.
Fyrst undir jökli en síðan til
Suðurnesja. Var hann löngum
foramður og þótti fengsæll. Á
þessum árum fór hann oft um
sumur í langar ferðir um landið,
ýmist sem bóksölu- eða fjárkaup-
maður. Kemur þá strax í ljós
fróðleiksfýsn hans og þekkingar-
þrá. Fór hann þessar ferðir mest
í því skyni að auka þekkingu
sína á landi og þjóð.
Um þrítugt ræðst B j a r n i
kaupamaður norður í Víðidal.
Árið 1884 giftist hann fyrri konu
sinni Ingibjörgu Skarphéðins-
dóttur, Einarssonar, bónda á
Hvoli í Vesturhópi.
Móðir Tngibjargaí’ var Ingi-
björg Gunnlaugsdóttir prests á
Stað í Hrútafirði.
Þau hjón bjuggu á Hvoli um
átta ára skeið. Áttu þau þrjú
börn, tvö þeirra lifa enn, Skarp-
héðinn, búsettur á Hvamms-
tanga og Herdís, búsett^ Hafnar-
firði.
Samúð þeirra hjóna varð stutt
en ástúðleg. Ingibjörg dó árið
1892. Syrgði Bjarni konu sína
mjög, og má vel ráða tilfinning-
ar hans í þessari vísu, er hann
yrkir að konu sinni látinni:
Vinar engin hjúkrar hönd
hart að þrengir kífið.
Sárt mig strengja sorgarbónd,
svona gengur lífið.
I þessum raunum sinum leggur
Bjarni land undir fót og fer vest-
ur til æskustöðva sinna. Mun
hann hafa ætlað að leita huggun-
ar og friðar í faðmi hinna breið-
firsku byggða. Ósk hans rættist
þó eigi að fullu. Minningin um
elskaða eiginkonu var honum
efst í huga, er hann snýr aftur
heim að Hvoli og mælir:
Hvar um land ég reyni ról
raunastand mig hryggir.
Veit þó banda sólbjört sól
sólarlandið byggir.
Huggun hans er sú að vita
konu sína í „sólarlandi“ og von
hans vaknar á ný er hann tekur
hina ungu dóttur sína í fang sér
og segir:
Von þá góða víst ég hef
virðing þjóða finni
lagar glóða liljan, ef
líkist móður 'sinni.
Á Hvoli dvelur Bjarni til árs-
ins 1894, en flytzt þá að Neðra-
Vatnshorni í Kirkjuhvamms-
hreppi, ásamt börnum sínum og
bjó þar til dauðadags.
Enn syrgir Bjarni konu sína.
Hann yrkir:
Enn við spornað enginn fær
illum nornagaldri.
Sárið forna sem ei grœr *
svíður þorna Baldri.
Bjarni ber þó harm sinn vel,
því að þessari vísu hans svarar
kunningi hans Ebenezer Árna-
son í Tungukoti á Vatnsnesi og
segir:
Á Vatnshorni Bjarni býr
bil með þorna valdri.
Enn við spornar Álmatýr
arna norna galdri.
Gjafamildur geymir sá
granna pyngju í vösum.
Hróðrar slyngur hörpu að slá
hraður að klingja glösum.
Nokkrum árum síðar kvænist
Bjarni seinni konu sinni, Soffíu
Jóhannsdóttur, Þorkelssonar. —
Móðir Soffíu var Þorbjörg Stein-
grímsdóttir ljósmóðir frá Brúsa-
stöðum í Vatnsdal. Þorbjörg var
merk kona, gáfuð og vinsæl.
Soffía er nú búsett hjá Stein-
grími syni sínum í Hafnarfirði.
Þau hjón áttu fimm börn: Ingi-
björgu, dó mjög ung, Kára, fór
ungur til Vesturheims, Ingi-
björgu, nú tli heimilis á Sólvöll-
um í Mosfellssveit, Björn og
Steingrím, báðir búsettir í Hafn-
arfirði.
I farsælli sambúð þeirra hjóna
tekur Bjarni aftur gleði sína og
þrátt fyrir missi tveggja Ingi-
bjarga er hann hamingjusamur,
er sú þriðja hvílir við brjóst hans
og hann kveður þessa fögru
vísu:
Þó að spenni mæðan mörg
mig á fjörsins línu,
ennþá hallast Ingibjörg
upp að brjósti mínu.
Bjarni og Soffía bjuggu góðu
búi á Vatnshorni. Var heimili
þeirra í þjóðbraut, enda oft gest-
kvæmt. G e s t r i s n i þeirra og
hjálpsemi var viðbrugðið. Bóndi
var Bjarni góður. Hann var og
hagur á allt er að smíðum laut.
Hann var meðalmaður á hæð,
þrekinn og hinn karlmannleg-
asti að vallarsýn.
Hann var dökkur á hár með
hátt enni og þótti fríður sýnum.
Hin brúnu augu hans gátu orðið
hvöss, ef honum þótti. Glaðlynd-
ur var Bjarni og hvers manns
Biu.ess aná i'.oiessu.ial Cards
PHONE 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 6—652 HOME ST.
Viðtalsttmi 3—5 eftir hádegi
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smilh St. Winnipeg
PHONE 924 624
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG. WINNIPEG
Fasteignasalar. Leigja hús. Ct.
vega peningalán og eldsábyrgð,
bifreiSaábyrgS o. s. frv.
Phone 927 538
SARGENT TAXI
PHONE 204 845
PHONE 722 401
FOR QUICK, RELIABLE
SERVICE

DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office Hours 2.30 - 6 p.m.
Phones: Office 26 — Res. 230
Phone 21101 ESTIMATES
FREE
J. M. INGIMUNDSON
Asphalt Roofs and Insulated
Slding — Repairs
Country Orders Attended To
632 Simcoe St. Winnipeg, Man.
GIMLI FUNERAL HOME
51 First Avenue
Ný útfararstofa me8 þeim full-
komnasta útbúna8i, sem völ er
á, annast virSulega um útfarir,
selur likkistur, minnisvar8a og
legsteina.
Alan Couch, Funeral Direclor
Phone—Business 32
Residence 59
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDING
Telephone 97 932
Home Telephonpe 202 398
Andrews, Andrews, Thorvaldson and Eggertson Lögfrœövngar 209 BANK OF NOVA SCOTIA BG. Portage og Garry St. Phone 928 291 j DR. ROBERT BLACK Sérfrœöingur í augna, eyrna, nef og hdlssjúkdömum. 401 MEDICAL ARTS BLDG. Graham and Kennedy St. Skrifstofusími 923 815 Heimasimi 403 794

CANADIAN FISH PRODUCERS, LTD. J. H. PAGE, Managing Director Wholesale Distributors of Fresh and Frozen Fish. 311 CHAMBERS STREET Office Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917 Branch e ■ s ^ store at íffEtDSTEU] 123 tenth ST- BRANDON 447 Portage Ave. Ph. 926 885 ,

• . HAGBORG FUF> PHOME 2l»i GUNDRY PYMORE Limited British Quality Fish Nettino 58 VICTORIA ST. WINNIPEG Phone 928 211 Manager T. R. THORVALDSON Your patronage will be appreciated
Office Phone Res. Phone 924 762 726 115 Dr. L. A. Sigurdson Minnist BETCL
528 MEDICAL ARTS BLDG. Offlce Hours: 4 p.m. - 6 p.m. and by appointment. í erfðaskrám yðar.

A. S. BARDAL 843 SHERBROOK STREET Selur likkistur og annast um út- farir. Allur útbúnaSur sá bezti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvar8a og iegsteina. Skrifstofu talsimi 27 324 Heimilis talsími 26 444 Dr. P. H. T. Thorlakson WINNIPEG CLINIC St. Mary’s and Vaughan, Winnipeg PHONE 926 441

Phone 23 996 700 Notre Dame Ave. Opposite Maternity Pavillion, General Hospital. Nell’s Flower Shop Wedding Bouquets, Cut Flowers, Funeral Designs, Corsages, Bedding Plants Nell Johnson Res. Phone 27 482 PHONE 927 025 H. J. H. Palmason, C.A. H. J. PALMASON & CO. Chartered Accountants 505 Confederation Life Bldg. WINNIPEG MANTTOBA
Office 933 587 Res. 444 389 THORARINSON & APPLEBY BARRISTERS and SOLICITORS 4th Floor — Crown Trust Bldg. 364 Main Street WINNIPEG CANADA PARKER, PARKER & KRISTJANSSON Barristers - Solicitors Ben C. Parker, K.C. B. Stuart Parker. A. F. Krlstjansson 500 Canadian Bank of Commerce Chambers Wlnnipeg, Man. Phone 923 561

SELKIRK METAl PRODUCTS Reykháfar, öruggasta eldsvörn, og ávalt hrelnir. Hitaeiningar- rör, ný uppfynding. Sparar eldi- vi8, heldur hita frá aS rjúka út meS reyknum.—SkrifiS, simiS til KELLY SVEINSSON 625 Wall Street Winnipeg Just North of Portage Ave. Símar: 33 744 — 34 431 Rovalzos Flower Shop 253 Notre Dame Ave. WINNIPEG MANITOBA Bus. Phone 27 989—Res. Phone 36 151 Our Specialties: WEDDING CORSAGES COLONIAL BOUQUETS FUNERAL DESIGNS Miss t . Christle, Proprietress Formerly with Robinson & Co.

DR. H. W. TWEED Tannlœknir 508 TORONTO GENERAL TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. Phone 926 952 WINNIPEG G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir. Keystone Fisheries Limited Wholesale Distributors of FRESH AND FROZEN FISH 404 SCOTT BLK, Sími 925 227