Lögberg - 29.11.1951, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. NÓVEMBER, 1951
5
wwwwvwvvwvvvwwvwvvwvi
ÁHU43AMÁL
UVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
KVENFÉLAG FYRSTA LÚT. SAFNAÐAR 65 ÁRA
„Valtýr á grænni treyju", ný
skáldsaga eftir Jón Björnsson
Á miðvikudaginn, 21. nóvem-
ber^ var gestkvæmt í Fyrstu
lútersku kirkju og fór það að
vonum, því þá minntist hið vin-
sæla kvenfélag kirkjunnar 65
ára afmælis síns, en það var
stofnað af fáeinum konum 5.
ágúst 1886 undir forustu hinnar
merku og tápmiklu konu, frú
Láru Bjarnason. Allar konurn-
ar, sem hana þektu minnast
hennar jafnan með mikilli hlýju,
aðdáun og virðingu. Það var eins
og andi hennar svifi þarna enn-
þá yfir vötnum. Til sýnis voru
margir fornir munir og meðal
Frú Lára Bjarnason
Fyrsti forseti Kvenfélags Fyrsta
lúterska safnaðar.
þeirra voru fagrir munir úr
Jieimili þeirra Dr. Jóns Bjarna-
sonar og frú Láru. Þeir eru nú
í eigu fósturdóttur þeirra hjóna,
Miss Theodóru Herman og var
hún þarna til staðar og talaði
um þá við gestina. „Þetta er silf-
ur-borðbúnaðurinn og glerdisk-
arnir, sem við notuðum dags
daglega. Þetta er blekbyttan
hans pabba“. Blekbyttan er fer-
köntuð, úr gleri með bláum
blómum. Hún er ekki sérlega
falleg, en þegar maður hugsar
um hinar mörgu málfögru og
kjarnyrtu greinar, sem voru rit-
aðar með aðstoð þessarar blek-
byttu, þá óx hún að gildi og
varð að dýrgrip. Þarna voru og
munir, sem mörkuðu áfanga í
lífi þessarar merku hjóna: gift-
ingargjöf, 1870; rjómakanna og
sykurker; voldug súpuskeið úr
silfri og var grafið á hana, að
hún táknaði þakklæti Seyðfir^5-
inga fyrir bindindisstarfsemi
séra Jóns, ártalið er 1884. Þar
var og múrskeið úr silfri, er
söfnuðurinn gaf frú Láru og er
grafið á hana: „Með þessari
múrskeið lagði frú Lára Bjarna-
son hornsteininn að kirkju
Fyrsta lúterska safnaðar, 20.
ágúst 1903“. Þá var þar mikið
silfurskrín eins og biblía í lag-
inu, fóðrað fjólubláu silki, en á
lokinu er upphleypt mynd af
kirkjunni á Bannatyne Ave. og
Sherbrooke Street; þetta var
gjöf frá söfnuði séra Jóns 1909,
í tilefni af 25 ára prestsþjónustu
hans. Þarna voru og myndir af
frú Láru á ýmsu aldursskeiði,
er allar endurspegla gáfur og
styrkan karakter þessarar merku
konu. Þessir munir og þessar
myndir hafa mikið sögulegt
gildi ekki einungis fyrir hina
nánustu heldur og fyrir alla
Vestur-íslendinga, því þessi hjón
mörkuðu djúp spor í sögu þjóð-
arbrotsins vestan hafs. Hafi Miss
Herman þökk fyrir að varðveita
vel þessa dýrmætu hluti.
'Þarna voru og margir aðrir
forngripir, er Mrs. G. M. Bjarna-
son útskýrði fyrir gestum. Hún
hafði lánað gamla „albúmið"
sitt, sem hafði inni að halda
myndir af mörgum íslenzkum
frumbyggjum. Mrs. Bjarnason
er frábærlega listræn kona og
hefir málað margar fallegar
myndir um ævina; kvennasíða
Lögbergs hefir lengi ætlað að
minnast verka hennar og mun
gera það við fyrsta tækifæri. —
Þegar konurnar voru að und-
irbúa sýningu þessara gömlu
muna, langaði þær til að sýna
eitthvað til m i n n i n g a r um
Rebekku Johnson, en hennar
mun jafnan minnst í sögu Vestur
Islendinga fyrir líknarstarf
hennar bæði í Nýja-íslandi og í
Winnipeg. Þá minntist Mrs.
Bjarnason þess, að þegar hún
heimsótti Rebekku eitt sinn, fyr-
ir nálega fimmtíu árum síðan,
þá bað Rebekka hana að mála
mynd af kaffikvörninni sinni og
kaffikönnunni. Mrs. Bjarnason
gerði þetta; vafði upp myndina
og hafði ekki litið á hana í fjölda
mörg *ár. Og þafna hékk hún
þessi táknræna mynd, sefn end-
urspeglaði gamlar minningar.
Þarna voru skrautmunir
keyptir í búð Árna Friðriksson-
ar, er Mrs. Liniker hafði lánað;
silfurskeiðar gerðar af Kristjáni
Geiteying 1890; 100 ára gamall
glerdiskur, er Mrs. Bertha
Nicholson hafði lánað; íslenzkur
rokkur og kambar; klukka úr
Jóns Júlíusar heimilinu, er
Mrs. B. S. Benson hafði lánað:
voldug kaffikvörn frá 1838, er
Bill Olson hafði lánað, og gam-
an var að sjá brúðargjöfina, er
Mrs. J. A. Blöndal hafði fengið
frá Torfhildi Hólm, skáldkonu,
það eru útsaumuð blóm — upp-
hleypt flos á svörtum flauels-
grunni.
Margar ljósmyndir af hinum
gömlu frumbyggjum voru festar
á tjöldin fyrir framan sviðið en
sá var ljóður á, að ekki voru
nöfn undir myndunum, og vil
ég nú leyfa mér að benda eig-
endunum á, að þeir eiga í þeim
mikilsverð söguleg verðmæti,
Frú Margrét Stephensen
Núverandi forseti Kvenfélags
Fyrsta lúterska'safnaðar.
sem ekki koma að gagni nema
því aðeins að nöfnin séu þeim
samfara. Mesta ánægju hafði ég
af hópmyndunum: Hockey-
flokknum, sem íslendingar
mynduðu fyrir aldamótin og
myndunum af séra Jóni og
helztu stuðningsmönnum hans;
á þeim myndum er þessi mikli
forustumaður bæði vinalegur og
kempulegur í senn.
Efst á sviðinu yfir þessu safni
fornmuna og mynda hékk falleg
mynd frá Þingvöllum, er Mrs.
G. M. Bjarnason hafði málað og
gefið Kvenfélaginu í afmælis-
gjöf, og sómdi hún sér þar prýði-
lega, því hún er bæði vel af
hendi leyst og táknar eitt hið
allra helgasta í íslenzkri sögu. —
Um kveldið náði þessi hátíð
hámarki sínu að fjölmennri að-
sókn. Þá flutti Mrs. Sofía Wathne
erindi um frumsögu Kvenfélags-
ins. Hún brá fyrst upp mynd af
Winnipeg, eins og borgin var,
þegar félagið var stofnað 1886.
Myndina fann hún með því að
lesa dagblöð borgarinnar og ís-
lenzku vikublöðin frá því tíma-
bili. Er ekki ólíklegt, að hús-
mæðurnar, sem á hana hlustuðu,
hafi þótt formæður sínar lán-
samar, að þurfa ekki að borga
nema 10 til 15 cents fyrir pund
af kjöti, $1 fyrir 7 til 10 pund af
kaffi, $1 fyrir 20 pund af sykri,
15 til 18 cent fyrir tylft af eggj-
um og 13 til 15 cents fyrir pund
af smjöri. En kaupgjaldið var
lágt að sama skapi svo að þær
voru ekki betur settar, eins og
ræðukonan þenti á.
Borgin var ung og framgjörn
og þrungin af starfsáhuga. Þá
var bæjarráðshúsið reist og járn-
brautin lögð um Winnipeg vest-
ur að hafi. Og þá voru íslending-
ár tiltölulega miklu fjölmennari
í borginni en þeir eru nú; þeir
voru um 2000 eða um 10 prósent
af borgarbúum, og þeir létu til
sín taka á öllum sviðum; þeir
voru matsölukaupmenn, álna-
vörukaupmenn, skófatnaðar-
kaupmenn, eldsneytiskaupmenn,
skrautmunasalar, kjötsölumenn
og fasteignasalar; þeir stofnuðu
kveldskóla til að kenna íslend-
ingum ensku og aðrar náms-
greinar og þeir reistu mikla og
fagra kirkju 1887 á William Ave.
og Nena Street.
Þetta var baktjaldið, og nú
vitnaði ræðukonan í minnis-
blöð, er frú Lára hafði skrifað
Framhald af bls. 3
Beztur hestur Bjarna var rauð-
skjóttur hestur, ættaður úr
Skagafirði.
Um hann kvað hann:
Snar sem elding hlaupa hár
hita jelldi tárin.
Eljur, keldur, urðir, flár
ekki hrelldu klárinn.
Forðum þótti fótheppinn,
fram þá sótti ómæðinn,
húinn þrótti búkur þinn,
blessaður skjótti klárinn minn.
Þvilíkt metið skjaldarskarð
skjótt ei geta lýðir.
Sérhver hetja hníga varð
hels í flet um síðir.
Margt orti Bjarni fleira um
hesta sína og allt ber það vott
um ást og næman skilning á hin-
um þarfa þjóni.
Margar vísur urðu til við ýms
tækifæri. í kaúpstaðarferðum,
réttum, við samkomur og sam-
fundi bænda, er vínið hafði
hýrgað geð, varð Bjarna oft létt
um tungutak. Urðu vísur Bjarna
vinsælar og á hvers manns vör-
um.
Skulu hér tilfærðar vísur
tveggja samferðamanna hans,
sem bera þeim vinsældum vitni.
Kristján ívarsson yrkir:
Bjarni gildur burðamaður
býr Vatnshorni neðra á.
Oft með snilld á hörpu hraður
hróðra norna leikur sá.
Björn Friðriksson frá Berg-
stöðum kveður:
Á Vatnshorni ég rétt tel
eyðir snjallur hringa
Bjarna er yrkir bögur vel
blómið hagyrðinga.
Þeir bræður Brynjólfur og
Bjarni kváðust oft á í bréfum.
Um listir þessa heims, er þeir
bræðurmátu mest, má sjá á þess-
um vísum. Brynjólfur kveður:
Álms á hlíðar öndunum
yndi líð ég sanna,
fák að riða fjörugum,
faðma blíðan svanna.
Bjarni segir:
Hesti góðum hleypa um grund,
hlunna renna svíni,
syngja Ijóð við seima hrund
súpa á brennivíni.
um þessi fyrstu ár Kvenfélags-
ins, og má lesa þar á milli lín-
anna, að um þau samtök lék hinn
sami Ungi, framgjarni og óháði
frjálsræðisandi, sem þá ríkti í
borginni. Þessi minnisblöð hafa
sagnfræðilegt gildi og mega
ekki glatast. Mrs. Wathne gerði
umtalsefni sínu ágæt skil, og jók
á gildi þess með því að 'sýna
stækkaðar myndir af mörgum
hinna fyrstu kvenfélagskvenna.
Að erindinu loknu, skar Mrs.
J. A. Blöndal afmæliskökuna,
en Mrs. Blöndal var viðstödd á
stofnfundi félagsins, þótt ótrú-
legt sé, því hún er frámunalega
ungleg í útliti og ung í anda.
í þessi 65 ár, sem Kvenfélagið
hefir verið við líði, hefir það
innt af hendi mikil störf í þágu
kirkju sinnar og líknarmála.
Kvenfélag Fyrsta lúterska
safnaðar átti frumkvæðið að
því, að elliheimilið, Betel, var
stofnað. Frú Lára Bjarnason
reifaði málið á fundi félagsins
1901. „Var þetta ekki yndislegt
átak við upphaf nýrrar aldar?“
sagði Mrs. Wathne í lok ræðu
sinnar.
Eftir 65 ár er Kvenfélag Fyrsta
lúterska safnaðar í fullu fjöri
og þrungið af áhuga fyrir vel-
ferðarmálum safnaðarins. Nú-
verandi forseti félagsins er Mrs.
O. Stephensen, og með henni
tóku á móti gestum Mrs. V. J.
Eylands og Mrs. M. W. Dalman.
Má segja, að þarna mæli þeir
bræður fyrir munn samtíðar
sinnar.
Bjarni var skapmikill tilfinn-
ingamaður, viðkvæmur og næm-
ur. Er degi hallar hvarflar hug-
urinn oft til þess er kóma muni.
Verða þá til ljóð um lífið og
gildi þess. Þessum næma huga
finnst heimurinn oft kaldur og
stundum bera vísur hans vott
um þunglyndi:
Hefur mig tíðum heimur þreytt
hans og skapið kalda.
Ég hef líka illa breytt,
og því hlýt að gjalda.
En hans meðfædda glaðlyndi
og mildi nær ávallt aftur yfir-
höndinni í skapi hans og síðar
finnur hann að trúin og „traust-
ið á drottins mildi“ eru þær
stoðir, er styðja bezt í veröld
þessari.
Þegar hann um jól ein er sjúk-
ur fjarverandi frá heimili sínu,
leitar hugurinn heim til ástkærr-
ar eiginkonu og barna. 1 fögru
ljóðabréfi, sem hann sendir
konu sinni þá, mælir hann m. a.:
Þegar heimsins þjaka mein,
þekkist lífsins gildi. •
Tvíllaust skapar trúin hrein
traust á drottins mildi.
Síðasta ár ævi sinnar átti
Bjarni við sára vanheilsu að
búa, en skáldgyðjan yfirgaf
ekki barn sitt, þótt annað þrek
bilaði.
Stuttu fyrir andlát sitt yrkir
Bjarni síðustu vísu sína. Viss um
lokin en sáttur við samtíðina
segir hann:
Lækka boðar lífs á dröfn
líkn hvað veitist þjáðum.
Blasir við mér heilög höfn
hliðið opnast bráðum.
Hann andaðist á Neðra-Vatns-
horni 11. nóvember 1917.
Hér hefir verið stiklað á stóru.
Margur kunnugur mun sakna
margs af vísum Bjarna, því að
minningin um hann vermir enn
huga þeirra, er muna hann.
En í þeirri trú, að hollt sé ís-
lendingum enn að minnast feðra
sinna og kynnast lífi þeirra,
hæfileikum og verkum, er þessi
fátæklega ritgerð um mætan
mann tií orðin. B. R. F.
—Lesbók Mbl.
Norðri gefur út 25 bækur í ár
Bókaútgáfan Norðri gefur
út nú í vikunni nýja sögu-
lega skáldsögu eftir Jón
Björnsson. — Nefnist hún
„Valtýr á grænni treyju“, og
er hin landskunna og ó-
gleymanlega þjóðsaga ívaf
hennar. Er bókin 308 blað-
síður að stærð ög sjötta
skáldsaga Jóns, sem nú er
kominn 1 tölu afkastamestu
yngri rithöfunda okkar.
Kunnust af fyrri skáldsög-
um hans er „Jón Gerreks-
son“, sem einnig er sögulegs
efnis, og mun vafalaust. mörg
um leika hugur á að kynna
sér, hvernig honum tekst í
glímunni við þjóðsöguna um
Valtý á grænni treyju og
dómsmorðið á honum.
„Valtýr á grænni treyju“
skiptist í 26 kafla og er mjög vel
til útgáfu bókarinnar vandað.
Hún er prentuð í Prentverki
Odds Björnssonar á Akureyri.
Meðal þeirra bóka, sem Norðri
gefur út næstu daga, er skáld-
sagan „Apna María“ eftir Elin-
borgu Lárusdóttur, en hún kem-
úr út í tilefni af Sextugsafmæli
Fyrir um það bil tveim
mánuðum var allt í einu gef-
ið út bann við því að selja
íslenzka mjólk á Keflavíkur-
flugvelli. Mjólkurneyzla
var þá mikil þar og fór stöð-
ugt vaxandi, og kom bann
þetta mjólkursölunni því
algerlega á óvart.
Á'stæðan fyrir þessu banni
mun vera sú, að aðrar reglur
gilda hér en í Bandaríkjunum;
eru strangari kröfur gerðar þar
varðandi neyzlumjólkina. Meðal
annars er þess krafizt vestra að
fullkomin berklaskoðun fari
fram á kúm, og sömuleiðis er
jafnan haft strangt eftirlit með
því að kýr séu ekki haldnar kálfs
fararsótt.
Á styrjaldarárunum mun hafa
komið hér upp svipað vandamál
varðandi sölu íslenzkrar mjólk-
ur til setuliðsins, en þá kom
hingað amerískur dýralæknir og
ferðaðist um ásamt íslenzkum
mjólkurfræðingi og dýralækni
og skoðaði kýr á stærstu mjólk-
urbúunum og reyndust þær
heilbrigðar. Eftir það var sala
mjólkurinnar leyfð til setuliðs-
ins.
I ráði mun vera að hingað
komi einnig bandarískur sér-
fræðingur til þess að rannsaka
þessi mál. —Alþbl. 3. nóv.
Fornminjafræðingur: — Þessi
vasi er 2000 ára gamall. Þér verð
ið að fara varlega með hann,
þegar þér farið með hann út í
bílinn.
Flutningsmaðurinn: — Alveg
sjálfsagt. Ég skal fara eins var-
lega með hann og væri hann
hinnar vinsælu og víðlesnu skáld
konu. Er þetta seytjánda bók
frú Elínborgar, en fyrsta bók
hennar kom út 1935. Ennfremur
gefur Norðri út skáldsögu eftir
íslenzkan höfund, sem ekki hefir
gefið út bók fyrri. Sagan heitir
„Eins og maðurinn sáir“, en höf-
undurinn er Kristján Sigurður
Kristjánsson.
Þá gefur Norðri út ljóðmæli
og leikrit Páls J. Árdals, álþýðu-
skálds, sem átti miklum vin-
sældum að fagna á sinni tíð.
Dóttursonur Páls, dr. Stein-
grímur J. Þorsteinsson prófes-
sor, sér um útgáfuna ásamt
S t e i n d ó r i Steindórssyni frá
Hlöðum, og ritar Steingrímur
sem formála að bókinni ýtarlega
ritgerð um afa sinn.
Af öðrum innlendum bókum
má nefna endurminningar Á-
gústs Helgasonar í Birtingaholti,
sem séra Sigurður Einarsson
hefir búið til prentunar, og bók-
ina „Samskipti manna og hesta“*
eftir Ásgeir frá Gottorp.
Meðal erlendu bókanna eru
fyrsta íslenzka j^ildarútgáfan
af sögum Munchhausens baróns
eftir G. A. Burger með bráð-
skemmtilegum myndum eftir
Gustave Doré, en þýðingin er
gerð af Ingvari Brynjólfssyni
menntaskólakennara. Ennfrem-
ur gefur Norðri út skáldsöguna
„Hreimur fossins hljóðnar“ eftir
færeyska rithöfundinn Richard
Thomsen, sem skrifar á dönsku
og er^víðlesinn höfundur. Skáld-
saga hans „Blámannavík“ kom
út á styrjaldarárunum og var þá
til sölu 1 bókaverzlunum hér.
Alls mun Norðri gefa út í ár
25 bækur, og eru nokkrar þeirra
þegar komnar út.
—Alþbl. 4. nóv.
The Women's Associalion
of the First Lutheran Church,
Victor Street, will hold their
“Annual Christmas Tea” in the
Church parlors Wednesday, Dec-
ember 5, from 2:30 to 5:00 and
from 7:30 to 10 p.m.
Mrs. V. Jónasson, President,
and Mrs. V. J. Eylarids, with the
general conveners: Mrs. A. H.
Gray and Mrs. Quiggin, will
receive the guests.
HOME COOKING—Mrs. H.
Taylor, Mrs. Bolin, Mrs. Cooney.
Cooney.
HANDICRAFT—Mrs. J. And-
erson, Mrs. Olsen, Mrs. J. Ingi-
mundson, Mrs. Isford.
CANDY—Mrs. C. Sigmar, Mrs.
Frederickson.
WHITE ELEPHANT—Mrs. F.
Thordarson and Mrs. W. Pot-
truff.
Tea Table Captains bgkéj bg
TEA TABLE CAPTAINS—Mrs.
G. Finnbogason, Mrs. R. Broad-
foot, Mrs. P. Sivertson, Mrs.
Richardson.
— Þegar ég sé þig, þá dettur
mér alltaf í hug hann Jónas.
— Það er þó merkilegt, ekki
erum við neitt líkir?
— Þið eruð líkir að því leyti,
að þið skuldið mér báðir 500
nýr!
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Business TraintngImmediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21 804 695 SARGENT AV *. wlNNIPEG
Sala íslenzkrar mjólkur hefir verið
bönnuð ó Keflavikurflugvelli
Aldarafmæli hagyrðings