Lögberg - 08.05.1952, Blaðsíða 2
2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 8. MAÍ, 1952
Marz bezti aflamánuðurinn
Geimrannsóknir á Palomarfjalli hafa leitt
margt furðulegt í Ijós
Frá Fiskifélagi' íslands hefir
blaðinu borizt eftirfarandi
yfirlit um gæftir og afla-
brögð í verstöðvunum í marz
mánuði.
Slykkishólmur.
Vegna aflatregðu hafa land-
róðrabátar ekki sótt sjóinn fast,
enda oft óhagstætt veður. Hins
vegar hafa útilegubátar róið oft-
ast og náð 10 lögnum á þessum
hálfum mánuði. Hafa þeir sótt á
djúpmið og fengið nokkurn afla,
beztur afli hjá þéim var 16.—17.
marz, 8—12 lestir í lögn og var
þá beitt loðnu. Hins vegar er afli
landróðrabáta afar rýr, eða rúm-
ar 100 lestir. Amjar útilegubát-
anna, Atli, hefir aflað um 300
lestir af öllum fiski.
Nú hafa Stykkishólmsbátar
tekið upp þann hátt að sækja á
Vestfjarðamið, allt norður fyrir
Kóp, en þar eru steinbítsmið.
Lögðu útilegubátarnir tveir þar
lóðir sínar fyrst 27. marz og
öfluðu þann dag og næsta um
17 lestir af steinbít á bát. Land-
róðrabátar eru nú einnig farnir
til veiða á sömu mið og hafa 2
setningar lóða. En langsótt er,
því róðurinn tekur á 3ja sólar-
hring við beztu skilyrði.
Grundarfjörður.
Frá Grafarnesi gengu 4 lóða-
bátar í marz og fóru aðeins 15
róðra í mánuðinum, því að gæft-
ir voru nokkuð stopular.
Aflinn var 55—70 lestir af
slægðum og hausuðum fiski í
mánuðinum og var um 1/8 hluti
aflans keila. Var hún hert, en
annar fiskur hraðfrystur.
Aflahæsti báturinn, Páll Þor-
leifsson, hefir aflað um 200 lestir.
Nægar birgðir eru af beitu-
síld á staðnum, en loðna hefir
einnig feng.izt til beitu. Virðist
fiskur vSrla líta við síldarbeitu,
þegar loðnubeittar lóðir eru í
sjó. Hefir það komið fyrir, að
bátar, sem hafa róið með síldar-
beitu, hafa komið þvínær afla-
lausir að landi.
Hin nýja fiskimjölsverksmiðja
á staðnum hefir nú verið reynd
og virðist búnaður hennar í góðu
lagi.
Ólafsvík.
Fyrsta vika marzmánaðar var
ógæftasöm, en síðan má telja, að
gæftir hafi verið góðar. Farnir
voru 10—14 róðrar í mánuðinum.
Afli hefir verið bæði tregur
og langsóttur. Sex bátar stund-
uðu lóðaveiðar í mánuðinum og
öfluðu þeir 273 lestir af slægð-
um fiski með haus í 75 sjó-
ferðum.
Aflahæsti báturinn hefir fisk-
að um 245 lestir og var hann
langhæstur í marz með um 70
lestir. Aðrir bátar hafa mun
minni afla.
Loðnuganga hefir verið og er
enn þar vestra og hefir hún
komið í góðar þarfir, því mjög
er orðið knappt um beitu hjá
sumum útgerðarmönnum.
Eyrarbakki.
Fimm bátar stunduðu neta-
veiðar frá Eyrarbakka síðari
hluta marz. Fyrri vikuna voru
slæmar gæftir, en afli sæmileg-
ur. Síðari vikuna voru allgóðar
gæftir en afli rýr. Róðrar hófust
ekki frá Eyrarbakka fyrr en í
byrjun febrúar og hefir afla-
hæsti bátunnn veitt 120 lestir í
febrúar og marz.
Aflinn er hraðfrystur og salt-
aður. Fiskúrgangur er sendur til
Þorlákshafnar og unninn í fisk-
mjölsverksmiðjunni þar.
Siokkseyri.
Þaðan ganga nú 5 netabátar.
Gæftir voru sæmilegar síðari
hluta marz og farnir 10 róðrar
á þessu tímabili. Afli hefir verið
rýr^ mest 6 léstir í róðri og allt'
niður í 300 kg. Hæstu bátarnir
hafa aflað um 120 lestir.
Veiðarfæratjón hefir ekki ver-
ið svo teljandi sé.
Um 100 lestir af aflanum hafa
farið í salt, en hinn hefir verið
fryst.
Eins og á Eyrarbakka, er fisk-
úrgangur sendur til vinnslu í
Þorlákshöfn.
Hornaf jörður.
Þaðan gengu í marz 10 bátar,
7 með línu og 3 með net. Gæftir
voru allgóðar. Sæmilegur afli
var framan af mánuðinum, en
sáratregur, er leið á mánuðinn.
Loðna hefir ekki gengið á grunn
mið, en veiðst lítilsháttar dýpra.
Afli hefir verið engu betri, þó
að loðnu væri beitt. Þorskur
hefir verið saltaður, en ýsa hrað-
fryst. í nýju fiskmjölsverk-
Einn hinna yngri flug-
manna okkar, hefir verið
ráðinn í þjónustu hins heims
kunna hollenzka flugfélags
K. L. M., til flugstjórastarfa
austur í Indónesíu. — Hann
heitir Hallgrímur Jónsson
og fer héðan í dag ásamt
konu sinni og börnum.
Hallgrímur Jónsson flugmað-
ur, sem er 23 ára, er sonur Jóns
Björnssonar vélstjóra á Aust-
firðingi og konu hans Sigríðar
Helgadóttur.
Flugmaður um fermingu.
Þegar Hallgrímur var um
fermingu gerðist hann svifflug-
maður og varð brátt í hópi hinna
betri. Þá er hann hafði aldur til
fór hann í flugskóla. Var annar
tveggja, er fyrstir luku flug-
námi hér á landi, er veitti rétt-
indi til farþegaflugs.
Hann var um skeið flugmaður
hjá Loftleiðum, en fór utan til
Bretlands til frekara náms í sam-
bandi við farþegaflugið. Meðan
hann var ytra kynntist hann
konu sinni, en hún er brezk.
smiðjunni hafa verið framleidd-
ar 100 lestir af fiskimjöli.
Djúpivogur.
Tveir bátar réru með línu í
mánuðinum og var reitingsafli
framan af, en tregur síðari hluta
mánaðarins. Gæftir voru góðar.
Róið var með færi til reynslu,
en ekkert aflaðist. Aflinn hefir
verið frystur.
Stöðvarf jörður.
Einn bátur réri með línu í
mánuðinum og annar með net.
Afli var sáratregur, en gæftir
allgóðar.
F áskrúðsf jörður.
Fjórir bátar réru með línu í
mánuðinum og var afli tregur.
Ekki varð vart á handfæri, þegar
reynt var. Aflinn var frystur.
Botnvörpungurinn Austfirðing-
ur lagði 270 lestir af fiski á land
á Fáskrúðsfirði og var aflinn
unninn í frystihúsunum á staðn-
um. Mikið af aflanum var ufsi.
Eskif jörður.
Þrír bátar gengu þaðan með
net og var sæmilegur afli fram-
an af. Afli þeirra var ýmist salt-
aður á skipsfjöl eða lagður upp
í frystihús.
Neskaupstaður.
Tveir bátar þaðan stunduðu
togveiðar en einn netaveiði.
Afli var allgóður, en varð treg-
ur, er leið á mánuðinn eins og
annars staðar fyrir Austurlandi.
Togbátarnir lögðu aflann í
frystihús ,en afli netabátsins var
saltaður, báðir togararnir veiddu
fyrir Englandsmarkað.
—TÍMINN, 1. apríl
Hjá KLM.
Þegar að því kom að vinna
varð minni hér við flugið, fór
Hallgrímur utan í atvinnuleit. —
Var það í desember síðastliðn-
utn. — Ég var svo heppinn að
leggja leið mína til Hins kon-
unglega hollenzka flugfélags
(KLM), sagði Hallgrímur. Eftir
að hafa gengið undir inntöku-
próf, fór ég á námskeið hjá fé-
laginu. Var það nám í ýmsu
varðandi flugið, en við stjórn
flugvéla beindist það einkum að
Dakótaflugvélum. — Einn liður
námsins, sagði Hallgrímur, var
sálfræði, líkams- og heilsufræði.
Þrjú ár í Indónesíu.
Að þessu prófi loknu afréð ég
að ráða mig til starfa hjá Indó-
nesiska flugfélaginu í Jakarta,
sagði Hallgrímur. — Hollenzka
flugfélagið á nú 49% hlutabréfa,
en á næstu 10 árum er hug-
myndin að félagið færist alveg
yfir á hendur Indónesíumanna.
Ég réði mig til þessa félags til
næstu þriggja ára.
Að lokum sagði Hallgrímur að
hann hlakkaði mjög til þess að
taka upp flugstjórastarfið í Indó-
nesíu. Þar mun hann verða í
innanlandsflugi annað hVort með
Dakóta- eða Katalínaflugvél.
Bað hann Morgunblaðið fyrir
kveðjur til vina og kunningja.
Hann fer í dag til Prestvíkur
ásamt konu sinni og tveimur
börnum — Margréti Katrínu,
sem farið hefir átta sinnum yfir
hafið með flugvél, þó að ekki sé
hún eldri en hálfs þriðja árs.
Sonurinn heitir Jón Stefán og
er fimm mánaða.
Eflir mánuð.
Næsta mánuð verður hann í
Amsterdam og flýgur þá flug-
vélum KLM á ýmsum leiðurp,
bæði til Brussel, Lundúna, Ham-
borgar og Kaupmannahafnar.
Síðan 'fer hann austur og eftir
um það bil hálft ár mun hann
verða orðinn flugstjóri á ein-
hverri hinna indónesisku flug-
véla.
—Mbl., 11. marz
Hin mikla stjörnurannsókn-
arstöð á Palomarfjalli hefir
nú starfað að því í tvö ár að
ljósmynda heimingeiminn
og er nú hér um bil hálfnuð
með það, enda var svo ráð
* fyrir gert í upphafi að því
verki yrði lokið á fjórum
árum. Það eru um 3/4 hlut-
ar af himinhvolfinu, sem
sjást þaðan, og er því skipt
í 1870 reiti eða myndir, sem
síðan eru settar saman, svo
að þær mynda eina heild.
Það er „Big Schmidt"
stjörnusjáin, sem myndirnar
tekur, en þegar þarf að fá
skýrari myndir af einhverj-
um stað í geimnum, þá er
notuð hin mikla stjórnusjá,
sem hefir 200 þumlunga
breiðan holspegil og nær að
ljósmynda stjörnuhverfi
lengra úti í himingeimnum
en nokkurt mannlegj auga
hefir fyr skyggnzt.
Framfarir í þekkingu
á himingeimnum
ÞAÐ VAR austur í Litlu-
Asíu fyrir þúsundum ára að
hirðar, sem vöktu yfir sauðfé
um nætur, tóku eftir því að af-
staða stjarnanna breyttist inn-
byrðis. — Þetta þótti merkilegt,
því að áður höfðu menn haldið
að stjörnurnar væri settar til
skrauts á himinhvelfinguna. En
svo leið langur tími þangað til
menn uppgötvuðu að stjörnurn-
ar gengu eftir hringbrautum. Og
enn leið langur tími þangað til
menn skildu að þær gengu um-
hverfis sólina.
Seinna skildist mönnum að
sólin sjálf væri stjarna, lík þús-
undum annarra er sjást á fest-
ingunni. Enn seinna skildist
stjörnufræðingunum að vetrar-
brautin, sem eygja má eins og
ljósleitt band þvert yfir himin-
hvolfið, var í raun og veru
þyrping stjarna og sólna, sem er
svipuðust hjóli 1 laginu og að sól
vor er aðeins ein af 200 þúsund-
um milljóna sólna í þessu mikla
stjörnuhverfi.
Vetrarbrautir skipta
milljónum
Þegar stjörnusjárnar stækk-
uðu og bötnuðu, uppgötvuðu
menn svo, að auk þessarar vetr-
arbrautar eru þúsundir milljóna
annarra vetrarbrauta í himin-
geimnum, stjörnuþyrpingar og
stjörnuþokur, eins og þær eru
kallaðar. En til þess að geta gert
sér einhverja hugmynd um fjar-
lægðirnar á milli þeirra, fundu
menn upp að telja fjarlægðirnar
í ljósárum (þ. e. a. s. þeirri veg-
arlengd, sem ljósgeislinn fer á
einu ári). Það er sú stærsta
lengdareining er menn hafa, því
að ljósgeislinn fer um 300.000
km. á hverri sekúndu, en um sex
milljónir milljóna mílna á ári.
Hin mikla 200 þumlunga
stjörnusjá á Palomar hefir ljós-
myndað stjörnuþokur, sem eru
í 1000 milljóna ljósára fjarlægð.
En þetta þýðir það, að ljósgeisl-
inn sem kemur fram á myndum
hennar, lagði á stað frá þessu
stjarnhverfi fyrir þúsund millj-
ónum ljósára, og það er svo lang-
ur tími að öll saga mannkynsins
er eins og andartak í samanburði
við það. Þessi himinhverfi sjást
eins og þau voru fyrir 1000
milljónum Ijósára. Það er næsta
ólíklegt að þau sé enn á sama
stað og vel getur verið að þau
sé ekki lengur til.
Smástirni og vígahnettir
Svo að segja á hverri nóttu
koma fram á himinmyndunum
ný fyrirbæri, sem menn hafa
ekki veitt athygli áður. Sum
þeirra sjást undir eins og ljós-
myndirnar hafa verið framkall-
aðar, önnur sjást ekki fyr en
Ijósmyndirnar hafa verið rann-
sakaðar ýtarlega í smásjá.
Sumir af hinum nýju hnöttum
eru nágrannar vorir og fylgja
sólhverfi voru. Meðal þeirra eru
margar halastjörnur, þessir ein-
kennilegu „flækingar“ í himin-
geimnum, sem stundum ganga
nálægt sól, en þeytast svo eitt-
hvað út í buskann og koma ekki
aftur fyrr en eftir mörg ár, eða
koma aldrei aftur. Hinn 15. nóv-
ember 1949 fannst ný hala-
stjarna, sem ber mjög litla birtu,
og er hún einkennileg að því
leyti að hún fer hringbraut sína
á 2,3 árum, en það er ótrúlega
stuttur tími þegar um hala-
stjörnur er að ræða.
Svo mörg ný smástirni hafa
fundizt, að ekki hefir verið
hægt að koma tölu á þau. Eitt af
þessum smástirnum fannst 31.
ágúst 1951 og er það merkilegt
að því leyti, að það gengur svo
nærri sól, að það fer inn undir
sporbraut Venusar og fer því
þvert yfir sporbraut jarðar.
Þetta er sjötta smástirnið sem
mönnum er kunnugt um að fer
yfir sporbraut jarðar. Annars er
réttara að kalla þetta víga-
hnetti en smástirni, því að hgett-
ir þessir eru varla meira en 1—2
enskar mílur í þvermál.
Nú er það spurning hvort ekki
geti orðið árekstur þegar víga-
hnettir þessir ganga yfir spor-
braut jarðar. En vísindamenn-
irnir telja að ekki muni mikil
hætta á því. Þeir segja þó jafn-
framt, að ef þessir vígahnettir
rekist á jörðina, verði af því
miklu stórkostlegri sprenging
heldur en af vetnissprengju.
Þúsundir eða jafnvel milljónir
nýrra stjarna hafa fundizt í
vetrarbrautinni utan við sól-
hverfi vort. Og lengra úti í him-
ingeimnum hafa fundizt hring-
myndaðar stjörnuþokur, þúsund
um saman og svípar þeim til
vetrarbrautarinnar.
Hvar er jörðin stödd í
vetrarbrautinni?
Ef hægt væri að horfa til-
sýndar á vetrarbrautina, sem
sólhvejfi vort er í, mundi hún
líta út eins og gríðarmikill
mylnusteinn. Er talið að hún
muni vera um 80.000 ljósára í
þvermál, en þyktin um 10.000
ljósára, Á öðrum vetrarbrautum
úti í himingeimnum sézt, að þótt
þær sé hjóllaga, þá ganga eins
og dæsur út úr þeim. Eins
hyggja menn að muni vera um
vora vetrarbraut, og muni þá
sólhverfi vort vera einhvers
staðar út við röndina eða í einni
af þessum dæsum. En ekki er
auðvelt að ákveða það. En að
jörðin sé utarlega má marka af
því að vér sjáum inn til vetrar-
brautarinnar, sjáum líkt og í
röndina á henni. Þessi ljósleiti
bekkur á festingunni, sem vér
köllum í daglegu tali vetrar-
braut, er stjarnamergðin í miðju
„hjólinu“ og virðist renna sam-
an í eina heild vegna fjarlægð-
arinnar. Með því að telja stjörn-
urnar í öllum áttum frá oss, get-
ur skeð að takast megi að ganga
úr skugga um það hvernig vetr-
arbrautin er og hvar í henni vér
erum niður komnir.
Ótal stjörnuþyrpingar, sem eru
líkt og eyjar í hinum mikla út-
sæ geimsins, eru allt um kring
vetrarbrautina. Innstu stjörn-
urnar, eða sólirnar í þessum
þyrpingum, eru þær heitustu,
sem menn þekkja. Er talið að
yfirborðshiti þeirra sé um
180.000 st. á Fahrenheit, en til
samanburðar má geta þess, að
yfirborðshiti sólar vorrar er ekki
„nema“ 10.000 st. á Fahrenheit.
Með því að miða þessar stjörnu-
þyrpingar nú og síðan aftur eft-
ir 20—25 ár geta menn svo ráðið
nokkuð í það hvernig vetrar-
brautin er.
Hiti og fjarlœgð sólna
Mönnum mun finnast torskil-
ið hvernig hægt er að reikna
út hita og fjarlægð sólna. — En
þetta er reiknað út eftir birtu
þeirri og ljósrófi, sem af þeim
stafar. Á þann hátt hafa menn
einnig komizt að raun um hvort
stjörnuhverfi nálgast oss eða
fjarlægjast. Þær stjörnur, sem
eru að fjarlægjast, stafa frá sér
rauðleitum geislum, en rauðu
geislarnir eru langbylgjur lit-
rófsins. Ef stjörnur nálgast, þá
er bjarminn af þeim bláleitur
eða purpuralitur, en það eru
stuttbylgjur litrófsins. Þessar
litabylgjur ljóssins haga sér
mjög líkt og hljóðbylgjur. Þetta
getur hver maður athugað með
því að hlusta á skip þeyta hljóð-
pípu sína. Ef það er nærri manni,
þá eru tónarnir skerandi, en þeg-
ar það er langt í burtu þá eru
þeir dimmir.
Nóg efni í nýja hnetti
Eitt af því sem getur gefið
upplýsingar um stærð og lögun
vetrarbrautarinnar, eru þoku- og
gasmekkir þeir, sem þar eru alls
staðar. Slíka mekki eða mökkva
hafa menn fundið í öðrum vetr-
arbrautum milli dræsanna, sem
þær draga á eftir sér. Nú hafa
fundizt í vorri vetrarbraut ýmsir
slíkir mekkir, sem menn höfðu
ekki séð áður. Aðeins höfðu
menn haft grun um að þeir væru
til, vegna þess, að það var stund-
um líkt og skyggði fyrir stjörn-
ur, er menn voru að athuga. Nú
hafa menn fundið að milli sól-
hverfis vors og hinna næstu sól-
hverfa í vetrarbrautinni, eru svo
miklir mekkir, að efnið í þeim er
eins mikið og í sólhverfunum
sjálfum. Þessir mekkir geta villt
mönnum sýn. Sums staðar eru
líkt og gloppur í geimnum, þar
sem fáar eða engar stjörnur sjást.
Menn vita ekki hvort það er af
því, að þar eru engar stjörnur,
eða þá að heljarmiklir geim-
mökkvar skyggja á þær. En nú
þegar þetta nýja himinkort kem-
ur, verður hægt að ganga új
skugga um það, t. d. ef eftir
nokkur ár sjást stjörnur á þeim
stöðum þar sem engar sjást nú.
Með þessum rannsóknum fást
líka margvíslegar upplýsingar
um hinar ýmsu tegundir sólna.
Sumar eru litlar og gular, líkt
og vorsól, en aðrar eru bláar og
sumar þeirra svo risavaxnar, að
ef sól vor væri í miðju þeirra
mundi yfirborðið ná út fyrir
sporbaug jarðar og gleypa hana
líka. Til eru líka fölvar sólir og
svo litlar, að þær eru lítið stærri
en jörðin. Svo eru til sólir, sem
ýmist stækka eða dragast saman.
Enn eru til sólir, er snúast hvor
um aðra og svo eru til heilar
sólnaþyrpingar.
Nú er það hlutverk stjörnu-
fræðinganna að ráða fram úr því
hvort allar sólir séu skyldar í
eðli sínu og mismunurinn á þeim
stafi aðeins af því að þær séu
misjafnlega gamlar, eða þá
hvort hægt er að skipta þeim
í flokka, ef svo mætti að orði
komast.
Eftir athugunum þeirra á Palo-
mar virðist mega skipta sólunum
í vetrarbraut vorri í tvo aðal-
flokka. í öðrum flokknum eru
gamlar sólir, ef til vill jafn-
gamlar vetrarþrautinni. í hinum
flokknum eru tiltölulega ungar
sólir og meðal þeirra eru allar
hinar björtustu, svo og bláu risa-
Framhald á bls. 3
Kaupið Lögberg
COPENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence YourBusiness Traimnglmmediately!
I
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21 804 695 SARGENT AV 1. WlNNIPEG
Hefir ráðið sig til flugstarfa
austur í Indónesíu