Lögberg - 08.05.1952, Side 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGÍNN, 8. MAÍ, 1952
Langt í Burtu
frá
HEIMSKU MANNANNA
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
„Hvernig dyrfist þið að nefna nafn þess
manns í návist minni!“ sagði Bathsheba æst.
„Ég hefi sagt ykkur, að minnast aldrei á hann,
og það skulið þið ekki gera, ef þið viljið halda
á fram að vinna fyrir mig. Ó!“ bætti hún við
glaðlegri, „Boldwood bóndi getur gjört þetta/‘
„Nei, hann getur það ekki, ungfrú,“ sagði
Mathew. „Tvær af fallegustu ánum hans lentu
í þessu sama um daginn. Hann sendi mann undir
eins eftir Gabríel, og Gabríel fór og bjargaði
þeim. Boldwood bóndi hefir verkfærið til að
gjöra þetta með. Það er hol pípa með beittu
járni innan í til að prikka með. Er það ekki rétt,
Joseph?“
„Jú, hol pípa — það er það sem það er“,
sagði Joseph.
„Já, vissulega, það er verkfærið,“ samsinnti
Henry Fray eins og Austurlandamaður, sem
ekkert er að hugsa um hvað tímanum líður.
„Jæja“, sagði Batsheba áköf, „standið þið
þá ekki þarna og galið ,já‘ og ,vissulega‘ eins
og páfagaukar! Fáið þið einhvern til að lækna
féð, undir eins.“
Þeir fóru allir skelkaðir af stað til þess að
ná í einhvern, eins og að þeim var sagt, án þess
að hafa minnstu hugmynd um hver það ætti
að vera. Innan stundar voru þeir allir farnir út
um hliðið á girðingunni, og Bathsheba var ein
eftir hjá fénu, dauðvona.
„Ég skal aldrei senda eftir honum — al-
drei!“ sagði hún ákveðið við sjálfa sig.
Ein ærin kreptist sundur og saman af
kvölum, rétti úr sér, tókst hátt á loft, skall
niður og lá svo kyrr. Bathsheba gekk til hennar.
Ærin var dauð. ^
„Ó, hvað á ég að gjöra!“ stundi hún upp
aftur og neri saman höndunum. „Éf sendi ekki
eftir honum. Nei, ég skal ekki gjöra það!“
Hið áherzlu-mesta áform, kemur ekki æfin-
lega heim og saman við áformið sjálft. Það
brýst oft út, eins og til að styðja meiningu,
sem er að linast, en sem á meðan að hún er
ákveðin þarfnast ekki neins ákvæðis til að
sanna að svo sé. Þetta „nei, ég skal ekki“, hjá
Bathshebu, meinti í rauninni. Ég verð líklega
að gjöra það. Hún fór á eftir mönnum sínum
út úr girðingunni og benti einum þeirra að
koma til sín. Laban fór til hennar.
„Hvar er Oak staddur?“
„I neðsta húsinu hinu megin í dalnum.“
„Taktu brúnu hryssuna og farðu til hans og
segðu honum, að koma undir eins til baka —
að ég segi sv®.“
Tall fór undir eins og var komin á bak
Polly (svo hét hryssan) söðullaust og með tjóð-
urband fyrir beizli.
Bathsheba stóð og horfði á hann. Það gerðu
mennirnir líka. Tall reið greitt eftir götuslóð-
anum í gegnum fjárbeitarlandið, miðengjarnar,
flatirnar, hrosshagann og fjarlægðist smám
saman þar til að hann var orðinn eins og ofur-
lítill dill þegar að hann fór yfir brúna og upp
dalbrekkuna hinu megin. Húsið, sem að Gabríel
hélt til í þangað til að hann var tilbúinn að
flytja alfarinn burt úr sveitinni, sást eins og
lítill hvítur díll undir bláleitu skógarbelti á
hæðinni fyrir handan dalinn.
Bathsheba gekk fram og aftur í órólegu
skapi. Mennirnir fóru inn í girðinguna og
reyndu að hagræða fénu, en gátu ekkert gert
til að lina þrautir þess.
Bathsheba hélt áfram að ganga fram og
til baka. Það sást til reiðmannsins; hann var
að koma ofan dalbrekkuna og þræddi svo sama
veginn til baka. Hún vonaði að Tall hefði haft
hugsun á því að fá Gabríel hryssuna, en ganga
sjálfur til baka aftur. Reiðmaðurinn færðist
nær, og hún sá að það var Tall.
„Ó, hvaða vandræði!“ sagði Bathsheba.
Gabríel sást hvergi.
„Hann er máske farinn í burt úr byggð-
inni!“ sagði Bathsheba.
Tall kom til þeirra og hljóp af baki og svip-
urinn á andliti hans var eins raunalegur og
svipurinn á Morton eftir bardagann við
Shrewsbury.
„Jæja“, sagði Bathsheba og var treg til að
trúa því, að orðsending hennar hefði ekki haft
nein áhrif.
„Hann sagði, að ölmusumenn ættu ekki
kost á að velja“, sagði Tall.
„Hvað?“ spurði Bathsheba, leit upp og dró
að sér loftið í stórum teyg. Joseph Poorgrass
gekk í hlé við fjárbyrgið.
„Hann sagði, að hann kæmi ekki, nema að
þú bæðir sig kurteislega um það, og á sóma-
samlegan hátt, eins og hverri konu, sem að um
sér hlunnindi væri að biðja, sæmdi.“
„Ó, það er þá svarið! Hvar fær hann sína
mikilmensku? Hver er ég, sem þannig er farið
með? Verð ég að fara og biðja manninn, sem
að kropið hefir frammi fyrir mér?“
Önnur ær hentist upp í loftið og féll niður
dauð.
Bathsheba sneri sér undan og augu hennar
flutu í tárum; vandræðin, sem að hún var í
vegna stórmensku sinnar og stærilætis, urðu
ekki lengur dulin; hún fór að hágráta, í augsýn
þeirra allra og reyndi ekki til að dylja það.
„Ég mundi ekki gráta út af því, ungfrú“,
sagði Smallbury með hluttekningu. „Því ekki
að fara betur að honum? Ég er viss um, að hann
mundi þá koma. Það eru góðir mannspartar
í Gabríel."
Bathsheba stöðvaði grátinn og þurrkaði sér
um augun.
„Ó, þetta eru miskunnarlaus þrælatök á
mér — það eru þau!“ tautaði hún. „Hann neyð-
ir mig til að gjöra það, sem að ég vil ekki með
nokkru móti gjöra; já, hann gjörir það! —
Tall, komdu inn með mér!“
Eftir þessa uppgjöf, sem að ekki var neitt
sérlega tignarleg fyrir húsmóðurina, fór hún
heim í hús sitt og Tall með henni. Hún settist
niður og skrifaði bréf í flýti á milli ekkasog-
anna, sem komu eftir grátinn, eins og hafalda
eftir ofsaveður. Þetta bréf var ekki ókurteisara
fyrir það, þó að það væri skrifað í flýti; hún
hélt því upp og var í þann veginn að brjóta það
saman, þegar að hanni datt í hug að bæta við
liana orðunum: „Yfirgefðu mig ekki ,Gabríel!“
Hún var dálítið rjóðari í framan, þegar að hún
var að brjóta blaðið saman og þrýsti saman
vörunnum, eins og að hún væri með því að
fresta sjálfsprófun huga síns um það hvort
að þetta tiltæki væri forsvaranlegt. Bréfið var
sent, eins og oíðsendingin, en á meðan beið
Bathsheba heima hjá sér.
Það leið áhyggjufullur kvart-klukkutími
frá því sendiboðinn fór og þangað til að hófa-
tak heyrðist úti fyrir. Nú gat hún ekki litið út,
en beygði sig með aftur augun fram á borðið,
sem að hún hafði skrifað bréfið á, eins og að
hún vildi bægja voninni og óttanum út úr
huga sér.
En það rættist betur en áhorfðist. Gabríel
var ekki reiður; hann var hvorki reiður né
glaður, þó að fyrri skipun hennar hefði verið
eins myndug og að hún var. Slíkir myndug-
leikar hefðu fordæmt dálítið minni fegurð, en
á hinn bóginn hefði slík fegurð eindurheimt
dálítið minni myndugleika.
Bathsheba fór út þegar að hún heyrði hófa-
takið og leit upp. Ríðandi maður reið fram hjá
henni á leið til kindanna, hann leit við um leið
og hann fór fram hjá. Það var Gabríel, sem
að leit á hana. Það eru augnablik, þegar augu
og tunga konunnar tala algjörða andstæðu.
Tillit Bathshebu var fullt þakklætis, og hún
sagði: —
,jÓ, Gabríel, hvernig gastu verið mér svo
andstæður!“
Þessi auðmjúka ásökun hennar fyrir hans
fyrra afskiptaleysi af skipun hennar, var sú
eina, er hann gat fyrirgefið henni nú.
Gabríel svaraði einhverju svo lágt að það
heyrðist ekki og hélt áfram.
Bathsheba vissi hvaða lína í bréfinu það
var, er hún sendi honum, sem að hafði komið
honum af stað. Hún fór á eftir honum þangað
sem féð var. Gabríel var þegar kominn út á
meðal ánna uppþembdu og veiku þegar að hún
kom. Hann hafði farið úr treyjunni og brett
upp skyrtuermarnar og tekið lækningaverk-
færin úr vasa sínum. Það var lítil sivöl pípa
með beittum al, eða sívölu járni oddhvössu
innan í; og hann fór að nota það með listhæfni,
sem að hver skurðlæknir hefði mátt vera upp
með sér af. Hann strauk hendinni um holið á
kindinni vinstra megin, valdi rétta staðinn,
spretti skinninu, rak svo járnið og pípuna í
gegnum holdið, dró alinn svo út en skildi píp-
una eftir, og vindurinn rauddist út nógu sterk-
ur til þess að slökkva kertaljós, ef það hefði
verið við pípuopið.
Það hefir verið sagt, að linun á kvölum
veki sælutilfinningu um tíma; og þessar vesal-
ings skepnur sýndu það nú. Fjörutíu og níu
ástungur heppnuðust ágætlega, vegna þess að
ærnar voru langt leiddar og Gabríel þurfti að
flýta sér mistókst honum við eina svo að hún
dó. Fjórar voru dauðar þegar að hann kom,
og þremur batnaði af sjálfsdáðum. Tala kind-
anna, sem komust í flaxakurinn og veiktust,
var fimmtíu og sjö.
Þegar að þessi ástfangni maður hafði lokið
verki sínu, kom Bathsheba og horfði á hann:
„Gabríel, viltu vera hjá mér áfram?“ spurði
hún og brosti vinalega og hirti ekki um að
láta varirnar aftur eftir spurninguna, vegna
þess að hún átti von á að brosa aftur bráðlega.
„Ég skal gjöra það“, sagði Gabríel.
Og hún brosti við honum aftur.
XXII. KAPÍTULl
Mönnum fer eins aftur og hverfa inn í
heim sinnleysisins fyrir það, að þeir notfæra sér
ekki bjartsýni og hugrekki á meðan að þeir eiga
yfir því að ráða, og eins fyrir skort á því, þegar
þeir þurfa á því að halda. Gabríel hafði upp á
síðkastið og í fyrsta sinni eftir hið efnalega ó-
happ sitt, sem að hann varð fyrir, verið sjálf-
stæður í hugsun, öruggur í athöfnum, svo áber-
andi var — kringumstæður, sem án tækifæra
eru eins aflvana, og tækifærin án þeirra, hefðu
án efa lyft honum upp og áfram, þegar að hag-
kvæm tækifæri gáfust. En hin ólæknandi trygð
hans við Bathshebu Everdene eyðilagði allt
fyrir honum sjálfum. Vorið var að líða hjá án
þess að hann hreyfði sig, og tíminn var máske
að nálgast, að hann ætti ekki kost á því.
Það var 1. júní og búið að rýja, eða klippa
féð, og landið umhverfis, jafnvel hinir ófrjóustu
blettir þess, voru lífi þrungnir og litfagrir. Allt
graslendi var í endurnýjun,allar andholur opn-
ar, og hvert strá var þrungið af vaxtarlög, sem
þrýsti sér út og upp. Guð var alls staðar sýni-
legur í gróanda landsins, en fjandinn farinn
með fólkinu í bæina. Vessamikill víðir af nýrri
tegundinni, burkni eins og biskupssprotar,
moskusreyr með ferköntuðum höfðum, safa-
fullt gaukgras, líkt og slagaveikur helgur mað-
ur greiptur í fagurgrænan kopar, snjóhvít gauk-
blóm (“The Toothwort”) til að sjá eins og hold
á manni. Næturfegurðin sjálf, belladonna og
hjallaklukka voru sumar á meðal hinna sjald-
gæfari jurta umhverfis og í Weatherbury ,um
þennan annatíma ársins. Meðal dýranna voru
hinar breytilegu myndir af hr. Jan Coggan,
sem var æðstur af férúningsmönnunum; annar
og þriðji á meðal þeirra, sem stunduðu þá at-
vinnu, þarf ekki að nefna með nöfnum; Henry
Fray var sá fjórði; maðurinn hennar Súsan
Tall; sá fimmti Cain Ball; sá sjötti var að-
stoðarmaður og Gabríel Oak aðalumsjónar-
maður. Enginn þessara manna var klæddur á
þann hátt að vert sé að minnast á það, þeir
virtust í því efni hafa hitt á meðalhófið á milli
búnings Indverja af æðstu og lægstu stétt. At-
hafnir þeirra og andlitssvipur gáfu til kynna
að þeim væri full alvara með verk sitt. Þeir
rúðu eða klipptu féð í stóru útihúsi, sem var
kallað á meðan á rúningnum stóð — rúnings-
húsið, sem að neðan líktist kirkju í laginu.
Það var ekki einasta að það líktist kirkjunni,
sem stóð þar í nágrenninu, heldur var það líka
eins gamalt. Hvort það hefir einhvern tíma ver-
ið partur af opinberum byggingum eða ekki
vissi enginn, og vott þess var heldur hvergi að
sjá. Hin miklu fordyri við hliðarnar á henni,
sem voru nógu stór til að hægt var að aka
stórum kornbindaækjum í gegnum þau, voru
byggð úr steini, mikil og meistaralega gerð,
svo að ekkert því líkt var sýnilegt þar sem um
meira útflúr var að ræða. Harðviðarþakið, sem
var orðið dökkt og kámugt að innan, hvíldi á
bognum slám og bitum og var miklu tilkomu-
meira og úr betra efni gjört heldur en níu af
hverjum tíu þökum þeirra húsa, sem nú eru
byggð. Meðfram báðum hliðunum voru varn-
armúrar miklir og rammlega gerðir með vind-
augum, sem voru gjörð af list og líktust kirkju-
gluggum, sem bæði ræstu loftið og lýstu milli
múranna. /
Það mátti segja um þetta hús, sem naum-
ast var hægt að segja um kirkjuna eða kastal-
ann, sem bæði voru á aldur við það og í svip-
uðum stíl, að hugmyndin, sem upphafalega ráði
byggingu þess, var enn sú sama. Ólíkt og full-
komnara heldur en hinar tvær fyrrnefndu mið-
alda byggingar, sem byggðar voru í sama stíl,
stóð þessi ómerkt af tímans tönn að því er hina
upprunalegú mynd hennar snerti. Hér, að
minnsta kosti, sameinaðist hinn forni andi
byggingameistaranna nútíðar áhorfandanum.
Að standa og horfa á þessa byggingu, sá augað
nothæfni hennar, en andinn dvaldi við hina
liðnu sögu hennar með ánægjulegri meðvitund
um varanlega nothæfni þessarar byggingar —
meðvitund, sem vakti þakklætiskennd og metn-
að í sambandi við hugmynd þá, sem upphaf-
lega gaf henni mynd og form. Staðreynd sú,
sem að fjögur hundruð ár höfðu sannað, að
upprunalega hugmyndin var ekki á sandi
bygð, né heldur hafði hún vakið andúð í sam-
bandi við notkun hennar, eða gefið ástæðu tih
afturfarar, sem að máði hana eða eyðilegði, gaf
þessari gráu steinbyggingu fortíðarinnar vald
róarinnar, ef ekki tign, sem að forvitin rann-
sóknar hugsun gat ekki raskað í samanburði
sínum við kirkjur og kastala. í þessu tilfelli
héldust miðalda og nútíðar hugsanirnar í hend-
ur. Gluggarnir breiðastir um miðjuna, veður-
börðu bogasteinarnir með brúnu brúnfirnar,
mænirásinn og hin rammgerðu rjáfurstré,
bentu ekki á neina afreksvarnar list eða úrelt
trúarbrögð. Verndun og viðhald líkamans með
daglegu brauði er enn óráðin gáta, átrúnaður
og þrá.
Þennan dag var stór hliðarhurð opin á þess-
ari byggingu og sólin skein glaðlega inn, þar
sem mennirnir voru að klippa féð, en það var
á víðáttumiklu eikargólfi í miðri byggingunni,
þar sem vanalega var barið úr kornöxunum.
Gólfið var þykkt, dökkt og gljáandi, eins og
þinghúsgólf í tíð Elizabethar drottningar, eftir
þreskingarverkfærið, sem að á því hafði gengið
í mannsaldra. Þar krupu mennirnir, sem voru
að klippa, og geislar sólarinnar léku skáhalt
eítir upphituðum skyrtum, berum handleggj-
um og spegilfögrum klippum þeirra, sem endur-
spegluðu geislana, svo að þeir nærri blinduðu
þá, sem veikeygðir voru. Við fætur þeirra lá
féð eins og fangar og dæsti í óvissu, sem snerist
upp í hræðslu, unz það titraði eins og heit jörð-
in úti'fyrir.
Þessi mynd, eins og að hún er nú í fjögur
hundruð ára gamalli umgjörð, sýndi ekki þá
miklu mótsetningu, sem er á milli þess forna
og nýja, og er falin í þeim samanburði nú í
dag. I samanburði borganna var Weatherbury
óbreytanleg. Borgararnir þá eru búrarnir nú.
í Lundúnaborg er tuttuðu til þrjátíu ár langt
tímabil; í París fimm til tíu ár; í Weatherbury
eru sextíu til áttatíu ár eins og líðandi stund,
og ekkert minna en hundrað ár hafði nokkra
sjáanlega breytingu þess bæjar eða fólksins,
sem þar bjó. Hundrað ár breytti ekki sniði á
leggbjörgum eð útsaumi á hússkykkju kvenna
hársbreidd. Tíu mannsaldrar breyttu ekki einni
einustu setningu. í þessum útjaðrabæjum í
Wessex er tíminn gamall hjá hinum önnum
köfnu utanhéraðsmönnum; tími fólksins, sem
í þeim búa, er enn nýr; þeirra líðandi stund er
framtíðin. Svo að húsið var eðlilegt fyrir menn-
ina, sem voru að klippa féð í því, og þeir voru
í fullu samræmi við það. Endarnir í þessari
byggingu voru rúm-miklir og voru í laginu
eins og kirkja að innan — eins og kór og fram-
kirkja, en á milli kórsins og framkirkjunnar
var girt með viðarflekum og var allt féð króað
inni á þeim tveimur stöðum, og í einu horninu
var afgirt kró, þar sem þrjár eða fjórar kindur
voru alltaf inni handhægar fyrir rúningsmenn-
ina svo að þeir þyrftu aldrei að tefjast eða
stansa. Að baki til í dálitlum skugga voru þrjár
konur: Mary Ann Mooney, Temperance og
Soberness Miller, sem voru að taka saman reif-
in, bundu um þau með bandi, sem þær sneru
úr ullinni, og settu þau til síðu. Ölbruggarinn
aðstoðaði þær með hangandi hendi, því þegar
að hann var ekki við iðn sína — ölbruggunina,
sem að stóð yfir frá október til maí, þá vann
hann hjá bændunum í nágrenninu.
Á bak við allt þetta stóð Bathsheba til þess
að sjá um að mennirnir klipptu féð nógu snögt,
án þess þó að særa það.
Gabríel, sem fór úr einum stað í annan,
ókyrr og flögrandi undir augnaráði húsmóður-
innar, var ekki stöðugt við rúninguna, heldur
gekk hálfur tími hans til að aðstoða aðra. í
svipinn var hann önnum kafinn við að fylla
og rétta frá sér könnu með öli í, sem að hann
tók úr tunnu, er stóð þar í einu horninu, og
að sneiða niður ost og brauð.
Bathsheba, eftir að líta í kring, aðvara i
einum stað og ávíta ungan mann, sem hafði
sleppt kind, er hann var búinn að rýja, án þess
að merkja hana með fangamarki hennar, kom
til Gabríels, þar sem að hann hafði hætt við
matarskammtinn og var að draga dauðhrædda
á að rúningsborði sínu, og lagði hana á borðið
með einni handsveiflu. Hann opnaði ullarkrag-
ann í kring um höfuðið og hálsinn á ánni, en
húsmóðir hans stóð og horfði á hann.
„Hún roðnar af þessari móðgun“, sagði
Bathsheba lágt og horfði á bleikrauða roðann,
sem lagðist yfir háls og herðar kindarinnar,
þar sem ullinni hafði verið flett af henni —
roða, sem að margar af drottningum félagslífs-
ins höfðu ástæðu til að vera afbrýðissamar út
af, og líka verið heiður hverri konu, sem var
orsök viðkvæmni þeirri, sem að hann bar
vott um.
Gabríel var hinn ánægðasti yfir því að hafa
hana hjá sér og láta hana horfa á hversu meist-
aralega að hann beitti klippunum, sem virtust
ætla að taka stykki úr kindinni, en gerðu það
þó aldrei. Oak, eins og Guildenstern, var á-
nægður með að vera ekki of ánægður. Hann
kærði sig ekkert um að tala við hana: honum
var það nóg, að þau voru ein sér og enginn til
að trufla þau.
Það var Bathsheba sem talaði. Sumt tal er
meiningarlaust málæði og á þann hátt var tal
Bathshebu; og það er til þögn, sem segir mikið
og það var þögn Gabríels. Haldinn óvæntum
fögnuði sneri hann ánni, sem að hann var að
klippa eins og fisi, hélt höfðinu á henni á milli
í'ótanna og renndi klippunum aftur og aftur
gætilega eftir hálsinum á henni, svo eftir
bógnum og bakinu og síðast um dindilinn.
„Vel að verið og fljótt!“ sagði Bathsheba
og leit á úr sitt þegar hann var búinn.
„Hvað var ég lengi, ungfrú?“ spurði Gabríel
og þurrkaði svitann af enninu á sér.