Lögberg - 24.01.1957, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 24. JANÚAR 1957
GUÐRÚN FRA LUNDI:
DALALÍF
NÝ KYNNI Á SJÓ OG LANDI
Þetta var líkast því að vera komin í nýja
veröld, fannst Önnu, þar sem hún stóð á þilfari
stóra gufuskipsins — að vera komin út á sjó í
fyrsta skipti á ævinni. Loks hafði hún haft sig til
að sjá ofurlítið meira af heiminum en þennan
litla blett, sem hún hafði setið á yfir þrjátíu ár.
Alltaf það sama, þegar litið var út á morgnana og
sofnað á kvöldin — Dalsfjöllin há og hrikaleg —
og alltaf sama fólkið, sem hún umgekkst, alveg
eins og það væri jarðfast og óbifanlegt eins og
fjöllin, gæti ekki hreyft sig úr stað. Það var svo
sem ekkert undarlegt, þó að kopa eins og frú
Matthildur talaði um slíkt tilbreytingarleysi með
talsverðri lítilsvirðingu, sem búin var að fara til
Kaupmannahafnar. Mikið yrði hún hissa að sjá
hana komna alla þessa leið um hávetur. Bara að
frúin gæti farið með henni til Reykjavíkur eins og
hún hafði verið að ráðgera þarna um vorið. Nú
var Jakob ekki lengur heima. Nú batt hana ekkert
lengur við dalinn. Og þó gat hún ekki ráðið við
tárin, sem leituðu fram í augun, þegar fjöllin voru
að hverfa sjónum hennar. Líklega sæi hún þap
aldrei framar. Bæirnir á Ströndinni hurfu líka ‘og
ný strönd tók við með háum, ljótum fjöllum. Allt
það kunnuga var horfið inn í fortíðina. Hún var
ein á hraðri leið inn í tilbreytingaríka framtíð.
Hún reyndi að telja sér trú um, að hún fyndi ekkí
til einstæðingsskapar og fyrirliti þessi tár. Hvað
hafði hún svo sem að syrgja? Ótryggan eiginmann,
sem hafði svikið hana hvað eftir annað, jafnvel
áður en þau komust í hjónabandið. Vinnufólk,
sem kjassaði hana upp í eyrun, en talaði um
einkamál hennar, þe^ar hún heyrði ekki til, eftir
því sem Dísa sagði. Hún ein var einlæg við hana.
Borghildi þótti alltaf vænna um Jón og fannst
sjálfsagt fyrir hana að taka öllu með þögn og
þolinmæði og sitja kyrr, hvernig Sem henni var
misboðið. Nei, það var víst óþarfi að syrgja slíkt
hlutskipti. Bezt að reyna að gleyma því, sem liðið
var, ef það væri hægt, fram undan var nýtt um-
hverfi og nýtt fólk.
Skammt frá henni sat gráhærð kona, döpur á
svip og horfði til lands. Anna gekk til hennar og
heilsaði henni með handabandi. Þæ^ spurðu hvor
aðra að heiti. Konan Var úr næstu sveit fyrir norð-
an Hrútadalinn — bærinn hennar hét Hranastaðir.
Hún var á leið til Reykjavíkur til að finna lækni,
sem henni hafði verið ráðlagt að leita til. Anna
spurði, hvort hún væri búin að vera lengi lasin.
„Já, það er orðið langt síðan ég fann til fýrst“,
svaraði konan. „Það hefur líka verið dregið helzt
til lengi að fara suður. En hvað gerir það svo sem
til“, andvarpaði hún, „ég hverf þess fyrr í burtu“.
Svona var þá hljóðið í fyrstu manneskjunni,
sem hún kynntist í þessum nýja. heimi, hugsaði
Anna. Alls staðar er harmur og alls staðar er böl.
„Áttu einhvern vin í Reykjavík, sem tekur á móti
þér?“ spurði Anna samúðarfull.
„Ég á þar systur. Annars hefði þetta ferðalag
aldrei komizt í framkvæmd. Ég hefði víst fengið
að deyja drottni mínum heima“, sagði konan
gremjulega. "
„Ertu ósköp fátæk?“ spurði Anna.
„Það læt ég vera, ég hefði þess vegna getað
farið fyrr. En þegar maður er orðinn gamall og
lasburða er öllum sama, hvort maður lifir eða
deyr“, var svarið.
„Nei, svo bágt er það ekki, kona góð“, sagði
Anna og hugsaði til þess, að einhverntíma yrði
hún sjálf eins gömul og þessi kona. Skyldi hún þá
verða svo vinum horfin, að enginn léti sér annt
um ha'na og léti sér standa á sama hvort hún lifði
eða dæi? „Ég held þetta sé ekki rétt hjá þér“,
sagði hún ennfremur, „mamma mín var víst á lík-
um aldri og þú, þegar hún dó, og við hefðum öll á
heimilinu og í allri sveitinni viljað gefa svo mikið
til að hún hefði fengið að lifa lengur hjá okkur.
Ég vildi að hún lifði ennþá, blessuð mamma mín“.
„Hvað hét móðir þín og hvar átti hún heima?“
spurði konan.
„Lísibet Helgadóttir á Nautaflötum. Hún var
nú reyndar ekki móðir mín, en það var sama. Ég
elskaði hana eins og móður“, svaraði Anna og
klökknaði.
„Ég kannast við hana. Það var einu sinni
vinnukona hjá mér, sem hafði verið eitt sumar
kaupa kona á þv-í heimili. Mig undrar það ekki,
þó að þú saknir hennar. Giftist þú ekki syni
hennar, einkasyninum?" sagði konan.
Anna játaði því lágt og fann að hún roðnaði.
Konan brosti ofurlítið. „Hann þótti víst falleg-
ur piltur, eftir því sem henni sagðist frá“, sagði
hún.
„Hann var það og er það ennþá“, sagði Anna
og málrómur hennar varð kuldalegur.
„Er hann með þér hér á skipinu?"
„Nei, það er hann ekki. Ég er ein míns liðs“,
svaraði Anna.
„Það er mikið. Vinnukonan mín sagði, að það
væri farði með þig eins og brothætt gler“.
„Já, einmitt“, sagði Anna og brosti, „það
flýgur víða, ef maður er vel giftur“.
„Það er hætt við því að þess sé getið. Hún
þótti víst lánssöm, sem sat uppi með „Dalaprins-
inn“, en svo nefndi hún hann“, sagði konan. „En
svo vill dálætið minnka stundum fyrir þeim,
blessuðum karlmönnunum“, bætti hún við.
„Hún hefur þá líklega getið þess líka, hvað
hann var lánlítill að taka að sér allslausa stúlku,
hálfgert barn þar að auki. Það hefur líklega
flestum fundizt".
„Nei, þess gat hún ekki. Mér heyrðist hún
telja það jafnræði“, svaraði konan.
Ung stúlka með laglegt andlit og hár, klædd
í upphlut, kom til þeirra. Hún heilsaði Önnu stutt-
lega, en talaði til Elínborgar í sama tón: „Þú ættir
að fara að koma niður og leggja þig, mamma. Það
er víst ekki hollt fyrir þig að sitja hér lengur11*
sagði hún.
„Mér líður alveg eins vel hér og niðri í skipi.
Veðrið er indælt. Ég fæ víst nógu lengi að kúldast
þarna í lotleysinu“, svaraði móðirin. „En ef þú
gætir náð í vatn í glas þætti mér vænt um“.
Stúlkan gekk í burtu. Anna fylgdi henni með
augunum. „Er hún ekki nærgætin við þig, hún
dóttir þín, góða mín?“ spurði hún.
„Æi nei, það vgntar nlikið á það“, andvarpaðí
konan. „Ég tapaði ást barnanna minna, þegar ég
tók það óhapparáð að gifta mig aftur. Þó gerði ég
það vegna þeirra. Ég hélt að hann myndi hugsa
betur um heimilið, ef hann ætti það að hálfu leyt^,
en það varð öfugt við allar mínar vonir. Börnin
höfðu andúð á honum og fóru burtu strax og þau
voru fermd. Þessi dóttir mín kom bara heim vegna
þess að ég var orðinn þessi vesalingur til heils-
unnar. Yngsti drengurinn fór frá mér í vor. Hann
vildi heldur vinna við sjóinn. Ég er alltaf að
hugsa um hann. Hann var ekki vel hraustur.
Svona er það, kona góð. Það eru mörg sporin
stigin á ská, sem hefðu átt að vera bein“.
. Stúlkan kom með vatnið. Konan dreypti á því,
en fékk samstundið kvalakást. Anna óttaðist að
hún myndi líða út af og kom henni til hjálpar.
„Hvar er maðurinn hennar?“ spurði hún. „Hann
verður að bera hana niður stigann“.
„Honum gengur það nú sjálfsagt erfiðlega“,
sagði dóttirin, en fór þó að leita að stjúpföður
sínum.
Anna strauk hlýlega um vanga konunnar og
hvíslaði að þenni: „Hún er að sækja manninn
þinn, sVo að hann geti borið þig niður“.
„Þa^S er nú víst ekki hans meðfæri", stundi
konan. „Bara að þetta fari að taka enda“.
Anna heyrði ungu stúlkuna kalla óþolinmóð-
lega í stiganum: „Rósant, þú verður að koma og
hjálpa mér, henni mömmu er svo illt“.
Svo kom hún aftur, köld og áhyggjulaus, og
beið nálægt þeim, en snerti ekki við móður sinni.
Anna stóð hjá henni og hállaði höfði hennar að
brjósti sér. — Aumingja konan, aumingja ein-
stæðingurinn, hugsaði hún, hugsa sér að nokkur
manneskja skyldi eiga svona bágt. Skyldi hann
láta standa lengi á sér, þessi eiginmaður hennar?
Þarna kom hann vist, háleitur monthani með
langa pípu í öðru munnvikinu, sem náði niður
fyrir vestisvasa. En sá maður! Eftir andlitinu að
dæma leit út fyrir að hann væri um þrítugt, en
vöxturinn minnti á smáan fermingardreng. Hann
rambaði eftir þilfarinu, eins og hann ætti bágt
með að hreyfa sig-. Líklega var hann að stæla ein-
hvern ístrubelg.
„Það var hreint ekki nærfærnislegt af þér að
kalla á mig frá spilunum. Ég var í þessum líka
litla gróðá. Hvað vildurðu mér?“ Hann talaði við
yngri konuna — á hina yrti hann ekki.
„Þú verður að hjálpa henni mömmu niður,
ég get það ekki einu“, svaraði hún önug.
Maðurinn heilsaði Önnu með tilgerðarlegum
beygingum og þakkaði henni fyrir umönnun hepn-
ar fyrir konunni sinni. -r— Jæja, hugsaði Anna,
hann er þó skárri en dóttirin. Það leit ekki út fyrir
að hún virti það mikið.
„Þú hefðir átt að vera komin niður, áður en
þú fékkst þetta kast“, sagði hann við konu sína.
„Það verður annað en gaman að koma þér í rúmið
svona á þig komna“.
„Þá get ég setið hérna, þangað til það er liðið
hjá“, svaraði hún lágt.
„Ónei, það er ómögulegt að láta þig híma hér“,
sagði hann reykjandi, „enda þarf ég að komast til
spilanna aftur — það er beðið eftir mér. Ég var í
mokgróða, þegar Jóna kallaði til mín“, sagði
Rósant. „Þetta hlýtur að líða hjá“. Svo sneri
hann máli sínu til Önnu: „Þetta er hjartað og
taugarnar, hvoru tveggja bráðónýtt, eftir því sem
Halldór læknir segir“.
„Hún getur ekki gengið meðan hún á svoná
bágt“, sagði Anna.
„Við sjáum nú til“, sagði hann og tók undir
handlegg konu sinnar. „Svona, kómdu nú, gamla
mín! Við reynum að drasla henni á milli okkar“.
Dóttirin tók undir hinn handlegg hennar og þau
leiddu, hana burtu. Anna horfði á eftir þeim með
fyrirlitningu. En að nokkur kona skyldi láta sér
detta í hug að giftast slíku lítilmenni. Það var víst
engin furða, þótt hún vantreysti honum að bera
sig. Aumingja konan — óskandi að hún fengi að
deyja bráðlega frá öðrum eins manni og annarri
eins dóttur. Anna var allt í einu farin að gera
samanburð á manni sínum og þessu væskilmenni.
Það var ólíku saman að jafna. Þó að Jón hefði
náttúrlega marga galla, var hann þó maður, sem
hver kona gat verið hreykin af og treyst til að
bera sig ofan stiga og jafnvel gegnum allt lífið.
Honum hefði ekki orðið mikið fyrir því að bera
hana veika í sínum stóra, hlýja faðmi ofan einn
skipsstiga, og líklega ávarpað hana heldur virðu-
legar en þessi oflátungur. Hún stundi þuhgan.
Það var víst alls staðar eitthvað að.
Þokuröndin, sem hafði verið svo mjó og mein-
leysisleg í fyrstu, hafði færzt í aukana og huldi nú
að mestu allt norðurloftið. Það fór að anda kalt
frá henni, hægt í fyrstu, en óx stöðugt. Sjórinn
fór að verða ókyrr og setti upp smáhryggi. Anna
vafði yfirsjalinu um höfuðið á sér og sneri sér
undan andvaranum. Skyldi virkilega ætla að
fara að kólna, eins og veðrið var búið að vera
yndislegt í marga daga, hugsaði hún og horfði
kvíðafull út yfir hafflötinn óendanlega. Hvergi
var land néma í eina átt. Hún leit á úrið sitt. Nú
var fjósatími heima á Nautaflötum. En hvað margt
gat breytzt á einum degi! í gærkvöldi hafði hún
verið heima í húsinu sínu. Nú var hún hér. Skipið
fór að taka þungar dýfur. Sjórinn varð epn ægi-
legri en áður. Hamingjan góða, hvað hún hafði
verið heimsk og fljótráð að leggja út í þetta. Hér
var hún ein, og ef hún yrði sjóveik væri enginn,
sem skipti sér af henni. Allt í einu var hann
kominn til hennar, pilturinn, sem Þórður hafði
talað um. Hún þekkti hann vel. Hann var móður-
bróðir hennar Lísibetu litlu.
„Viltu ekki fara niður?“ spurði hann. „Það er
að kólna“.
„Hvar kemur skipið við næst?“ spurði hún.
„Kemur það við á þessari höfn?“ — hún benti inn
í fjarðarbotninn, þar var lítið kauptún. Pilturinn
vissi það ekki. „Viltu láta mig vita, ef það stanzar
þar“, sagði hún og stulaðist niður stigann og til
klefans, sem hún átti að vera í. Stúlkan, sem átti
að vera þar hjá henni, var lögzt fyrir og bar sig
vesældarlega.