Lögberg - 07.02.1957, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 7. FEBRÚAR 1957
5
VVW V y W V1"?
ÁHLGAMÁL
rVENNA.
4 ' Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Heimsókn ó heimili rússneskrar fjölskyldu
Síðustu tvö árin hefir all-
mikill ferðamannastraumur
legið til Rússlands með leyfi
stjórnarinnar þar, en á tíð
Stalíns mátti landið heita lok-
að fyrir ferðamönnum, nema
þá kommúnistaflokksmönn-
um þeirra erlendis. Nýlega eru
komin heim eftir fjögra vikna
ferð um Rússland, Bruce og
Beatrice Goulcl, ritstjórar
Ladies’ Home Journal. Höfðu
þau aðallega hug á því að
kynnast kjörum og lifnaðar-
háttum alþýðunnar. Slíkt er
ekki auðvelt fyrir þá, sem
ekki kunna landsmálið, því
þeir eru algerlega komnir upp
á ferðamannaskrifstofu túlk-
ana, én þeir sýna ferðamönn-
um og og túlka aðeins það,
sem þeim er lagt fyrir. Þau
hjónin voru á vegum ferða-
mannaskrifstofanna þar, en
amerískur stúdent, sem lagt
hafði fyrir sig rússnesku-nám
og skildi og talaði má>lið reip-
rennandi, var í för með þeim.
Þau sögðu leiðsögustúlk-
unni frá ferðaskrifstofunni í
Leningrad, að þau hefðu á-
nægju af gönguferðum, og
eftir að hún hafði sýnt þeim
merki^staði borgarinnar,
sögðu þau henni að þau
þyrftu hennar ekki með
lengur, að þau ætluðu að
ganga heim til gistihússins.
Síðan gengu þau ásamt stúd-
entinum þar til þau komu að
stóru íbúðarfjölhýsi. Þau
gengu inn í húsgarðinn, fyrir
utan voru konur með skóflur
og rekur að gera við strætið.
Byggingin lá að strætinu en
garðurinn var milli tveggja
álna hennar. í garðinum, sem
var fremur óþrifalegur, sátu
gamlar konur á bekkjum og
höfðu auga á leikjum ung-
barna. Aðrar konur voru þar
á fleygiferð með eldivið, þvott
eða matvöru. Beatrice Gould
segir frá:
„Loks sáum við konu eina
séí í einum dyrunum. Amer-
íski túlkurinn okkar lagði
fyrir hana nokkrar spurning-
ar: Þetta er stór bygging. Átti
hún heima hér? Er húsið út-
búið öllum þægindum, jafn-
vel heitri vatnsleiðslu? Við
sögðum henni að við værum
ferðafólk frá Ameríku og
þætti vænt um að fá að sjá
lifnaðarhætti rússneska fólks-
ins. Loks lét hún tilleiðast að
bjóða okkur upp í íbúð sína.
Hún var lágvaxin kona, lið-
lega fertug (leit út sem sextug
á okkar mælikvarða). Var
klædd í hina algengu þungu
og drungalegu yfirhöfn, tau-
skó og ullarskýlu. Við gengum
járnstiga upp á aðra hæð. Allt
var húsið innan og utan frem-
ur úr sér gengið og óþrifalegt.
Við komum í þröngan gang,
7 fet á lengd og 4 fet á breidd.
í honum voru kartöflupokar,
yfirhafnir, þvottabretti, fötur,
sópar, skóflur og svo lyktin,
sem alls staðar eltir mann
hvar sem maður fer um Rúss-
land — óþefurinn af gömlu®
yfirhöfnum,. sem aldrei eru
hreinsaðar, því fólkið á ekki
til skiptana; af fólki sem
sjaldan fær bað, af káli, mat-
arsuðu og óþvegnum barna-
rýjum. H,var sem farið er
verður þessarar ólyktar vart,
í flugvélum, leikhúsum og
söluhúsum.
Mr. Gould tók fram í: í beztu
gistihúsum og matsöluhúsum
er sprautað um herbergin
sterku ilmvatni til að reyna
að yfirskyggja þetta óræka
vitni fátæktarinnar.
Mrs. Gould hélt áfram:
Þrettán manns bjuggu í
þessar íbúð, þííjár fjölskyldur
og hafði hver fjölskylda eitt
herbergi. í einni fjölskyldunni
6 manns foreldrar og þrjú
börn og amma gamla; — í
öðru voru fjórir og í hinu
þrír. Þrjár fjölskyldur höfðu
sama eldhúsið og salernið.
Þarna var ekkert baðherbergi.
Rússneska konan sagði: —
„Maðurinn minn hefir unnið 1
sömu verksmiðjunni í 20 ár og
við getum ekki fengið betri
íbúð; við lifum eins og skepn-
ur!“ Hún sparkaði til hliðar
kartöflupoka og sýndi okkur
inn í sitt herbergi, það var tólf
fet á breidd og lengd. í því
voru tvö -hvílurúm, matar-
borð með leirtaui, gömlum
steindum potti og tekatli. Við
tókum fyrst ekki eftir dökk-
hærðu höfði á einum koddan-
um. Hún skýrði fyrir okkur,
að það væri annar uppkominn
sonur hennar, þeir svæfu í
rúminu til skiptis, anpar á
daginn, hinn á nóttunni; hún
og maður hennar svæfu í hinu
mjóa rúminu. Stór fataskápur
aðskildi rúmin. (Jafnvel í ný-
reistum íbúðarfjölhýsum eru
innbyggðir fataskápar sjald-
gæfir).
Herbergið var svo troðfullt
af dóti þessara fjögra að varla
var hægt að snúa sér við;
fjórir venjulegir stólar, einn
stór, fóðraður og slitinn
þægindastóll, á honum voru
hreinir heklaðir dúkar;
blúndublæjur fyrir gluggun-
um, og gluggakistan hlaðin
blómum. Þarna var og lítið
sjónvarpstæki.
Rússneska koan opnaði dyr
að litlu herbergi, 6 fet á lengd
og 5 fet á breidd. í því var
rúm og smárúm fyrir barn,
hægt var að smeygja sér á
hlið inn í þessa kytru. Þarna
sváfu þriðji sonur hennar og
kona hans og tveggja ára
gamalt barn þeirra. Þau voru
bæði í vinnu, en barnið á
barnadagstofu. Þetta herbergi
var hreint og þrifalegt.
Þrjár fjölskyldur, þrettán
alls notaði eldhúsið; þar var
þveginn þvotturinn og hengd-
ur þar til þerris eða í gangin-
um. Eldhúsið var 9 fet á
breidd og 10 á lengd. þrjú lítil
borð við vegginn, eitt fyrir
hverja fjölskyldu, á stærð við
gamaldags þvottastanda, hill-
ur fyrir neðan borðin fyrir
potta og pönnur og hillur
fyrir ofan þau fyrir leirtau.
Það snerti tilfinningar mínar
sð sjá, að fyrir hillunum voru
hreinlegir dúkar, s u m i r
skreyttir með hekluverki eða
útsaumi. Seinna tókum við
eftir, að hér um bil undan-
tekningarlaust reyndu konur
að „fegra“ heimili sín, hvern-
ig sem að þeim var búið.
Það var vaskur 1 eldhúsinu,
en enginn kæliskápur. Ég
spurði: „Hvernig getið þið öll
FÖGUR er á björtum &egi
leiðin út Höfðaströnd í
Skagafirði, grösug sveitin,
tíguleg norðlenzk fjöll á aðra
hönd, fjörðurinn á hina,
Drangey, Höfðavatn og Þórð-
arhöfði, Skagafjöll í fjarska
vestan fjarðar. Þetta er leiðin
út á Siglufjörð, yfir skarðið.
í þessari náttúrudýrð er ef
til vill varla von, að menn
veiti athygli litlu húsi, sem
stendur ekki allfjarri vegi of-
arlega í túni innsta bæjarins
á Höfðaströnd. Sá hþitir Gröf,
og þar ólst séra Hallgrímur
Pétursson upp að einhverju
leyti. Húsið er kirkja, minnsta
guðshús á landinu, en jafn-
framt eitt hið merkasta. Það
er í eigu ríkisins og undir
vernd Þjóðminjasafnsins og
hefir fyrir nokkrum árum
verið gert upp að öllu leyti
eins og áður var. Þetta er
torfkirkja en þó að vissu leyti
timburhús eins og aðrar torf-
kirkjur, gaflar báðir úr timbri
og þiljað allt innan, en veggir
báðir og ytra þató úr torfi.
Umhverfis er kringlóttur
kirkjugarður úr torfi. Hér er
varðveitt heilleg smámynd úr
svip íslenzkra sveita fyrir
sements-öld. Svona hafa þau
verið, litlu bænhúsin, sem
fullt var af um allar sveitir á
miðöldum.
Kirkjan er aðeins 6,25 m.
löng og 3,30 m. breið, hæð
undir mæni 3,45 m. Kirkju-
gestir beygja sig undir bitana,
þótt ekki séu nema meðal-
menn. Á bekkjum geta setið
um 30 manns. Kór er afmark-
aður með kórg^indum og í
þeim að sunnan er prédikun-
arstóll, en altarið er á sínum
stað, allt útskorið og óvenju-
\
eldað hér?“ Hún var gröm —
„við rekum altaf saman aftur-
endarla“ — en algenga rúss-
neska orðið, sem hún notaði
var nú ekki „afturendi“.
Maður hennar var verk-
fræðingur, sem fær 1800 rúbl-
ur á mánuði, að minnsta kosti
tvisvar sinnum meira en al-
gengur verkamaður. Gremja
hennar stafaði af því, að þrátt
fyrir 20 ára dygga þjónustu á
sama verkstæði, gátu þau
ekki fengið betra húsnæði.
„Munið — þetta er okkar
líf,“ — sagði hún. „Þannig lif-
um við.“ — Þetta fólk var,
ímynda ég mér, það sem við
í Ameríku nefnum miðstéttar
fólk. Það var ekki fátækt og
byggingin var talin með þeim
betri í umhverfinu.
Að sjálfsögðu höfðum við
ekki aðgang að heimilum æðri
stéttarinnar embættis- og
stjórnarmanna, slíkt er sjald-
gæft ja.fnvel fyrir þá sem
dvalið hafa á Rússlandi í
marga mánuði, en af ásettu
ráði heimsóttum við ekki'hin
reg'lulegu fátækrahverfi.
Þannig er þá búið að verka-
lýðnum í hinu svokallaða
sæluríki hans.
lega'góður gripur. Útskurður-
inn er í barokkstíl og sver sig
til 17. aldar, og frá þeim sjón-
arhól skulum við athuga
sögu kirkjunnar.
Á 17. öld var Gröf í eigu
Hólabiskupa, Þorláks Skúla-
sonar og Gísla sonar hans.
Þeir sýndu staðnum mikla
rækt. Bænhús hafði þar fyrr-
um verið, en þá lengi van-
rækt, en biskupar tóku þar
aftur upp kirkjulega helgi,
endurreistu eða byggðu að
nýju kirkjuhús og létu það
með nýjum ornamentum
prýða. Eftir lát Gísla biskups
1684 fluttist ekkja hans, hús-
frú Ragnheiður Jónsdóttir, að
Gröf og bjó þar langan aldur
síðan. Hún fékk konungsbréf
fyrir því, að Grafarkirkja
skyldi vera þriðjungskirkja,
ef hún gæti fengið prest til að
syngja þar tíðir þriðja hvern
sunnudag. Hústrú Ragnheiður
andaðist 1715, og sennilega
hefjr þá vegur kirkjunnar
fljótlega minnkað, enda var
hún lögð niður að konungs-
boði 1765 ásamt fleiri óþörfum
guðshúsum.
En húsið, sem þeir biskupar
höfðu látið gera rækilega við
eða byggja frá grunni, stóð
áfram allt fram á vora daga
og er nú að öllu mjög líkt og
það var á 17. öld. Flestir viðir
voru endurnýjaðir, en altarið
er hið sama og svo prédikun-
arstóllinn. Og þessir gripir,
einkum altarið, 'sýna, hver
staðið hefir fyrir srúíði Graf-
arkirkju. Það hefir enginn
annar gert en sjálfur Guð-
mundur í Bjarnastaðahlíð,
kirkjusmiður og skurðlistar-
maður, sá hinn sami, , sem
Stefnir hefur Ijóða-
samkeppni fyrir'
ungt fólk
Nýtt og fjölbreytt hefti
komið út.
Út er komið nýtt hefti af
tímaritinu Stefni. Efni þess er
allfjölbreytt 'og' vandað, eru
það bæði ljóð, smásögúr, sögu-
kaflar og greinar um listir,
bókmenhtir og þjóðmál. í
héftinu er greint frá ljóðasam-
lceppni, sem tímafitið efnir til.
Er þetta samkeppni meðal
ungs fólks í ljóðagerð. Verð-
launin eru flugferð til Þýzka- •
lands og heim aftur. Kveðst
tímaritið með þessu vilja gera
sitt til þess að glæða áhuga
ungs fólks á bókmenntum.
Skáldskapur og ljóð
Af efni hins nýútkomna
heftis má telja kvæði eftir
Vilhjálm frá Skáholti, sem
nefnist „Þorsti“. Þá er ný
smásaga eftir Kristmann Guð-
mundsson er nefnist „Þú
veizt ei, hvern þú hittir þar“.
Einnig er athyglisverður kafl-
inn „í flæðarmálmu“, sem er
kafli úr óprentaðri skáldsögu-
eftir Sigurð A. Magnússon.
Um leiklisl og bókmenniir
Oddur Björnsson skrifar
langa grein um Leikhús í Vín,
Þórhallur Þorgilsson kynnir
íslenzkum lesendum spánska
skáldið Juan Ramon Jimenez,
sem var sæmdur Nóbelsverð-
launum í haust, en menn hér
hafa haft lítil kynni af þess-
um merkilega manni. Hannes
Pétursson skrifar ritdóma um
fjórar bækur.
Ungverjaland
Stefnir ræðir að þessu sinni
nokkuð um þá ógnþrungnu
atburði, sem hafa gerzt úti í
Ungyerjalandi. I heftinu birt-
ast kaflar, sem Ævar Kvaran
flutti á Ungverjalandskvöldi
Stefnis, þar sem greint er frá
frelsisbaráttu Ungverja árið
1848. Er það mjög eftirtektar-
vert, hve margt er líkt með
þeirri uppreisn og byltingunni,
sem brauzt út í Budapest 23.
október s.l. Um síðustu at-
burði ræðir í fróðlegri grein
eftir Harald Hamar, sem nefn-
ist „Stefna Stalíns, er stefna
lærisveina hans.“
—Mbl., 3^. des.
reisti Skálholtsdómkirkju fyr-
ir Brynjólf biskup og útbjó
skírnarfontinn mikla í Hóla-
kirkju og vann mörg fleiri
hagleiksverk fyrir Hólamerin,
einkum Gísla biskup og frú
Ragnheiði.
Fróðleiksfús ferðamaður
ætti að nema staðar hjá Gröf
og skoða litlu kirkjuna og
minnast þess, að hún er húsa'
elzt hér á landi og byggð áf
Guðmundi smið, sem mestur
var hagleiksmaður á íslandi á
sinni tíð. —Kristján Eldjárn
—TÍMINN, 11. nóv.
Grafarkirkja á Höfðaströnd