Lögberg - 21.02.1957, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 21. FEBRÚAR 1957
5
%VWV^VW VW»'^'V V V
AIÍIJ6/ÍHAL
LVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Vort daglegt brauð
í síðasta McLEANS hefti er
birt smásaga, sem heitir: Vori
daglegi brauð, eftir Ferenc
Mora. Hann var leiðtogi þeirra
skálda og rithöfunda, er vöktu
athyggli heimsins á eymdar-
kjörum alþýðufólksins í smá-
þorpunum í Ungverjalandi. Úr
jarðvegi þess bókmenntaskóla
spratt október-byltingin í
haust. Ég tók mér bessaleyfi á
þessari sögu og snaraði henni
á íslenzku. Skáldið lætur lít-
inn dreng segja frá:
-----0---
Ég var þá fimm ára — og
ég gat staðið á höfðinu, ef eng-
inn sá til mín. En — í þetta
skipti var auga á gægjum í
gegnum smágat á girðingunni.
Þetta var augað hans Joska,
manns á aldur við mig, sem
ég öfundaði mjög, því hann
var að því leyti frábrugðinn
öðrum mönnum, að hann bar
stráhatt á höfði á vetrum en
afarmikla loðhúfu á sumrin.
Ekki svo að skilja að Joski
vildi þannig bjóða almennum
höfuðfatavenjum byrginn; —
hann gerði þetta fyrir þá ein-
földu ástæðu, að pabbi hans
notaði stráhattinn á sumrin en
loðhúfuna á vetrin.
Hvað um það — Joski lét
mig vita, að hann væri að
horfa á mig. Einmitt á því
augnabliki stóð ég á höfði, á
næstu mínútu lá ég flatur á
jörðinni. Ég sagði ekkert við
Joska, og þegar ég hafði
strokið óhreinindin af fötjun-
um mínum fór ég inn. Til
allrar lukku var mamma nið-
ursokkin í bænabókina sína.
Ég settist á bekkinn hjá henni,
lagði höfuðið í kjöltu hennar
og horfði á varir hennar
bærast:
„Verið glaðir, því umbun
yðar á himnum mun verða
ríkuleg---------“
Bænin gerði mig sifjaðan.
Þegar ég vaknaði hvíldi ég
enn hjá mömmu. Nýfallinn
snjór úti, gaf af sér birtu, svo
bjarta, að ég gat séð andlit
mömmu í myrkrinu. Hún var
að biðja án bókarinnar:
„Og gef oss vort daglegt
brauð.“
„Mamma,“ sagði ég, „hvað
fáum við í kveldverð?“
Án þess að flýta sér lauk
hún við bænina sína, signdi sig
og kyssti krossmarkið á bók-
inni. Þá og ekki fyrr svaraði
hún: „I kveld höfum við þrjá
rétti — brauð, skorpur og
mylsnu.“
„Ég vil heldur hina venju-
legu tvo rétti,“ sagði ég, „bara
brauð með ofurlitlu svínakjöti
ofan á.“
Mamma lagði hleif af brauði
á borðið og sagði: „Ó, barnið
mitt, allt svínakjötið okkar
fór til þess að greiða skattinn.“
Ég var þá kornungur og mér
var enn ókunnugt um, að
skattar eru ríkisstofnun, og að
litli grísinn okkar hafði gegnt
skyldu sinni með því að hjálpa
til að efla hag ríkisins. — En
ég hafði nokkrar hugmyndir
um góðan Guð. Ef honum
þóknaðist, þá vissi ég, að hann
gat að minnsta kosti gefið
okkur smjörögn á það litla
brauð, sem við áttum. Ef til
vill myndi eitthvað breytast
til batnaðar þegar pabbi kæmi
heim. Hann pakkaði tóbak
fyrir Ring kaftein, og myndi
ekki koma fyrr en kirkju-
klukkurnar hringdu til kvöld-
messu. Hann kom aldrei svo
heim að hann ekki færði mér
þrílitan mola af brjóstsykri.
Ég var hálfsofandi þegar
hann kopi — tómhentur. Hann
sat þögull við borðið, borðaði
brauðbita og drakk vatn, og
sagði ekki orð fyrr en hann
hafði kveikt í pípunni sinni.
Þá sagði hann aðeins: „Bölv-
aður sé þessi gamli kofi. Það
væri betra að brenna hann,
svo við þyrftum ekki að borga
skatt á honum.“
Eftir þetta dreymdi mig illa.
Ég þóttist sjá stráþakið í
snarkandi loga og pabba vera
að steikja tvo menn á heyfork
yfir eldinum. „Hvað ertu að
gera, pabbi?“ spurði ég. „Ég
er að svíða þessa skattheimtu-
menn á sama hátt og ég geri
við grísa.“ Ég vissi að skatt-
heimtumennirnir voru menn-
irnir, sem gengu hús úr húsi
til að innheimta skatta. Þeir
voru alltaf tveir, geðillur
bæjarskrifari, með blýant bak
við eyrað, og varðmaður sem
bar eyðublöðin og blekið; enn-
fremur sparkaði hann á burt
hverjum hundi, sem reyndi
til að glefsa í skattheimtu-
manninn.
Næsta morgun þegar sólin
strauk svefninn af augum
mínum, þaut ég út til að gá
að þakinu. Það var alveg eins
og það hafði alltaf verið, með
grænum mosablettum, sem
gægðust upp úr snjónum hér
og þar.
„Nei,“ hugsaði ég, „mótlæti
okkar stafar af einhverju
öðru. Ástæðan fyrir því að
góður Guð neitar okkur um
brauð, hlýtur að vera hnapp-
urinn hans Lacika.“
Lacika hefir sjálfsagt verið
hinn tötralegasti skraddari,
sem nokkurn tíma hefir feng-
ist við að bæta jakkaræfla og
buxur. Hann var um fimtugt;
skeggið alltaf fullt af tvinna-
spottum, og hann var úrræða-
laus og fávís eins og barn.
Þess vegna kallaði ég hann
Lacika, sem þýðir litli Lazlo,
en hann aftur á móti kallaði
mig unga manninn. Hann
heimsótti okkur á hverjum
sunnudegi eftir kveldsönginn
í kirkjunni; dvaldi-fram eftir
kveldinu og hjálpaði pabba til
að bannsyngja minningu
Ferenc Deak, tækifærissinn-
ans, sem í byltingunni 1848
hélt því fram, að betra væri
að miðla málum en að beita
valdi. Þegar myrkrið lagðist
yfir sveitina umhverfis, stóð
Lacika á fætur, snart mig með
stafnum sínum og sagði:
„Jæja, ungi maður, hvað
hefir þú að segja?“
„Lengi lifi átján hundruð og
fjörutíu og átta,“ hrópaði ég.
Hann klappaði mér ánægju-
lega á öxlina og lofaði því, að
ef Guð gæfi honum að lifa
nógu lengi, skyldi hann sauma
mér jakka, sem væri eins
fallegur og hans. Mér fannst
satt að segja, að ég hefði séð
betri jakka en hans á fugla-
hræðunum á ökrunum -r að
undanskildu einu. Á jakkan-
um hans Lacika var sá falleg-
asti hnappur, sem ég hafði
nokkurn tíma séð. Hann var
gerður úr rauðu beini með
svartri umgerð. Upphaflega
hefir hann hlotið að prýða
kjól reglulegrar hefðarfrúar.
Hlutverk hans á jakka Lacika
var einungis sem skraut. Jafn-
vel þegar umræðurnar stóðu
sem hæst hvíldu auga Lacika
með aðdáun á hnappnum.
Þetta var hnappurinn, sem nú
var falinn inn undir minni
eigin skyrtu. Einn daginn gat
ég ekki staðist freistinguna,
hnappurinn var svo fallegur.
Ég gerði mér lítið fyrir og
klippti hann af jakkanum
hans Lacika. Og það var þessi
hnappur, sem nú olli mér
hugarangri.
Um hádegið laumaðist ég
inn í gömlu kirkjuna og um
leið og ég þóttist vera að
kyssa altarið lét ég hnappinn
á það. Það er satt, að það hefði
verið einfaldara að smeygja
hnappnum í vasa Lacika, en
þá hefði góður Guð ekki vitað
um það, og ég vildi umfram
allt komast í sátt og endur-
rýja vináttuna við hann.
Um kveldið hafði mamma
óvæntan mat fyrir mig: „Væni
minn, við höfum grænmetis-
steik í kveldverð.“ I því falli
að þú skiljir þetta ekki, þá er
þetta nafn, sem fátæka fólkið
gefur graskeri — pumpkin. —
Það er gott ef þú hefir lyst á
því, en síðustu vikur vetrar-
ins breytist hunangssæti lög-
urinn í graskerinu í vatn, sem
bragðast eins og skólp. — Mig
langaði svo ákaft í brauð eins
og við höfðum áður, með
skorpum og mylsnu; og þó
ekki væru nema skorpur.
----0----
Það var hart í ári; land-
skekillinn okkar gaf illa af
sér. Það sem frostið ekki eyði-
lagði var barið niður af hagli
eða skrælnað af sólinni. —
„Jafnvel kirsuberjatréð okkar
gefur ekkert af sér í ár nema
samanskorpin ber,“ sagði
pabbi beisklega um leið og
hann og hann kastaði pokan-
um sínum út í horn. Brauð-
skorturinn var svo mikill, að
eitt sinn fengum við ekki
brauðbita í heila þrjá daga og
þá brögðuðust jafnvel hin
skrælnuðu kirsuber vel.
Ég var að ráfa um strætið,
þegar hin ríka frú Dóbak, sem
verzlaði með hænsni, kallaði
til mín þaðan, sem hún stóð
bak við blómapottana í
glugga sínum: „Heyrðu barn,
farðu og skerðu niður nokkr-
ar grænar hríslur fyrir litla
grísinn minn.“ Ég skoðaði
hríslurnar og fann heilmikið
af berjum á þeim, svo grísinn
fékk laufin en berin faldi ég í
vasa mínum. Hvílík máltíð
yrði úr þeim. Hin ríka frú
Dóbak var mjög ánægð með
vinnu mína og hún borgaði
mér með þykkri sneið af hvítu
brauði.
„Bíddu, ég ætla að láta ofur-
lítið af hunangi á það.“
En ég var þegar kominn út
og búinn að sökkva tönnunum
í þetta dásamlega, mjúka
brauð. Ég gat þó ekki kyngt
því, fölt andlitið hennar
mömmu minnar leið fyrir
sjónum mér. Ég leit á sundur-
bitnu sneiðina og óskaði ákaft
að hún væri orðin heil aftur.
Ég fyllti munninn með berjum
en gat ekki komið þeim niður
heldur.
Það var undarlegt, en
mamma var ekki glöð að fá
brauðið. Tárin runnu niður
kinnar hennar og hún reyndi
að þröngva mér til að borða
það.
„Ég er þegar búinn að borða
hina sneiðina," skrökvaði ég.
Aldrei hefir mér veitzt eins
erfitt að segja ósatt eins og
þá.
„En ég er líka búin að borða
kveldverð,“ sagði manna; „ég
borðáði indælar soðnar kar-
töflur.“ Kartöflur eru ekki
slæmar, ef maður hefir salt
með þeim, en við áttum hvorki
salt né kartöflur, það vissi ég.
„Veiztu nú hvað,“ sagði
mamma, „því geymum Við
ekki brauðið handa pabba
þínum. Aumingja maðurinn
verður svo glorhungraður
þegar hann kemur af akrin-
um.“
Ég sá ekki pabba þegar
hann kom heim. Ef að maður
fær ekki magaverk af berjum,
þá sofnar maður af þeim. Sól
var á lofti þegar ég vaknaði
og ég heyrði foreldra mína
vera að tala.
„Vertu ekki með áhyggjur,
elskan,“ heyrði ég pabba
segja, „ég þarf ekkert brauð,
kirsuberjatréð mun sjá fyrir
mér.“
„Nei, nei,“ sagði mamma
mín, um leið og hún smeygði
brauðinu í pokann hans,
„berðu ekki áhyggjur út af
okkur. Guð er góður og hann
mun gefa okkur í dag eins
mikið og hann gaf okkur í
gær.“
Og Guð gerði einmitt þetta,
— fáein ber, nokkrar gulræt-
ur og ostmola, sem við fund-
um á kistubotninum. Hann
hafði legið þar allan veturinn
og var orðinn svo harður og
seigur að jafnvel hnífurinn
vann ekki á honum. Mamma
varð glöð, því hún gat nú
gefið mér allan ostmolann.
„Mínar tennur geta ekki bitið
í gegnum þetta,“ sagði hún.
Ég var enn að naga ostinn,
þegar pabbi kom, heim af
akrinum. Hann sveiflaði pok-
anum sínum glaðlega: „Jæja,
Ferko,“ sagði hann við mig,
„gettu hvað ég færi þér.“
„Hvað?“ hrópaði ég og
hoppaði upp og niður, „er það
lítill næturgali?"
Nei, það var miklu óvæntari
gjöf, því þegar hann leitaði
í pokahorninu kom hendi hans
upp með sneið af hvítu brauði.
Það var sama brauðsneiðin,
sem hin ríka frú Dóbak hafði
gefið mér og ég hafði gefið
mömmu. Síðan þá, hefi ég allt-
af skilið hvað „vort daglegt
brauð“ þýðir.
__________________ N
Marleinn Guðmundsson
Mariin
l
Dáinn 26. janúar 1957
Ort £j-rir hönd eftirlifandi konu
hans, Kristbjargar Martin,
aS Baldur, Man.
Nú er þín ævi flúin
og okkar samleið þúin,
sem var svo ljúf og löng.
Hún öll var eins og fagur
og’ indæll sólskinsdagur
með æskugleði og ástarsöng.
Þú áttir auðlegð bezta,
þín ástúð tryggð og festa,
varst dyggðardrengurinn.
Þú ætíð vel mér vildir,
mitt veika ástand skildir,
þér allt ég þakka, Maateinn
minn.
Þín ljúfa minning lifir,
við leggjum blómsveig yfir
hinn lága legstað þinn.
Við lífs þíns leiðarenda
mig langar til að senda
þér hjartanskveðju, Marteinn
minn.
Þó hryggðarsár mér svíði,
ég samt ei neinu kvíði,
ég frið og huggun finn.
Ég þrái satt að segja
að sem ég megi deyja
og sameinast þér, Marteinn
minn.
V. J. Guiiormsson
— Þrætið þér fyrir, að hafa
kastað flösku með víni, í höf-
uðið á ákærandanum?
— Nei, herra dómari, en það
var ákaflega létt vín.
☆
í skóla einum í Osló, spurði
kennarinn börnin, hvort þau
vissu hvað brúðgumi væri.
— Eftir nokkra stund svar-
aði lítil stúlka:
— Það er eitthvað, sem er
notað við brúðkaup.