Lögberg - 18.04.1957, Side 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 18. APRIL 1957
5
\
V wwvwwwwwvwwwwwwwwvwv
r
r
AliteAHAL
IWENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Kryddjurtir «
Þegar við notum carry eða
sinnep í sósuna, eða pipar á
steikina eða kanel, negul og
engifer í brúnkökuna, hugs-
um við víst sjaldan eða al-
drei út í það, 'að þessar krydd-
tegundir, sem við notum dag-
lega og teljum alveg sjálf-
sagt að alltaf séu fáanlegar,
voru áður fyrr mjög torfeng-
in og sjaldséð lúxusvara.
Sjálfsagt hafa engar vörur,
sem nú eru notaðar daglega í
fæðu manna, verið greiddar
jafn dýru verði, eða verið jafn
mikið eftirspurðar áður fyrr
og einmitt kryddvörur.
Mörg þúsund árum áður en
nokkur menning reis upp í
Evrópu, var fjöldi kryddteg-
unda þekktur í Egyptalandi
og hinum gömlu menningar-
löndum Asíu: Kína og Ind-
landi. 2—3 hundruð árum
fyrir Krist er vitað, að krydd-
vörur voru farnar að berast
til Grikklands og Rómaborg-
ar, og urðu þar strax geysi-
lega eftirsóttar. Fyrir utan að
vera notað til matargerðar,
var kryddið notað til margs
annars, til dæmis ráðlögðu
læknar anís við auðnsjúkdóm-
um og ógleði; kúrenur þóttu
góðar til að lækna sár; hvít-
laukur þótti mjög góður við
margskonar sjúkdómum. —
skáldum og rithöfundum var
ráðlagt að hafa lárberjablöð
undir koddanum til þess að
auka andagiftina, og svo var
margs konar krydd notað í
þeirra tíma ástardrykki, sem
bæði voru bruggaðir til þess
að kveikja ástina og einnig til
að slökkva hana. Næstu aldir
eftir Krists burð var mikil
togstreita um kryddverzlun-
ina á milli Araba og hinna ört
vaxandi verzlunarborga við
Miðjarðarhaf, og urðu Fen-
eyjar að lokum ofan á. Síðan
hafa ýmsar borgir og ríki haft
kryddverzlunina í hendi sinni,
en alltaf gaf hún góðar tekj-
ur, því að allir vildu ná í
þennan sjaldgæfa varning. En
hann var svo dýr, að aðeins
vel efnað fólk gat veitt sér
slíkan munað. Um miðja 18.
öld fóru ríki eins og England
og Frakkland, að reyna að
rækta kryddjurtir í nýlendum
sínum, og tókst það vel. —
Komst þá meira jafnvægi í
verzlunina, því áður hafði ný-
lenduveldi Hollendinga að
mestu haft einokun á verzlun-
inni í nokkra áratugi. Nú á
síðustu áratugum hafa marg-
ar hinna fyrri nýlendna feng-
ið sjálfstæði, og því er nú lítil
hætta á, að kryddverzlunin
komizt í hendur neins eins
ríkis eða félagsskapar, sem
síðan gæti haft á henni ein-
okun. Þó getur það enn komið
fyrir, að auðhringar eða auð-
kýfingar taki sig saman um
að reyna að kaupa upp heims-
birgðirnar af einhVerri krydd-
tegund, til þess að græða síðan
á henni, en sem betur fer tekst
það venjulega ekki.
Á síðari tímum hefir krydd-
notkunin í 'heiminum alltaf
verið að aukast, sérstaklega
eftir síðari heimsstyrjoldina.
Pipar er sú kryddtegund, sem
alltaf er mest notuð. Hin ár-
lega uppskera er yfir 60,000
tonn. Næst á eftir kemur
kanell og þar næst carry, sem
er blanda af mörgum krydd-
tegundum. I góðu carry er
meðal annars koriander,
kanell, kúmen, kardimomma,
engifer, svartur pipar, spansk-
ur pipar, negull og múskat.
Kryddvörum er venjulega
skipt í þrjá flokka. Það er
ferskar kryddjurtir, þurrkað-
ar kryddjurtir og efnafræði-
legar kryddjurtir, svo sem
edik, bökunardfopa o. fl. —
Flest krydd er hægt að fá
bæði heilt og steytt. Heila
kryddið er yfirleitt betra,
vegna þess að venjulega er
bezta varan seld ósteytt. Hún
geymist líka betur þannig, og
svo er ekki hægt að falsa hana,
en það getur stundum komið
fyrir, að steytt krydd sé á ein-
hvern hátt falsað eða að það
dofni við geymslu í óþéttum
ílátum. Allt krydd þarf að
geyma í vel lokuðum ílátum,
og yfirleitt er sjálfsagt að
kaupa krydd í góðum um-
búðum, þótt það sé dýrara.
Allrahanda (Allspice) er
ekki fullþroskaður ávöxtur af
Pimentmyrtunni, sem vex
aðallega í Vestur-Indíum.1 —
Nafnið kemur af því, að lykt-
in minnir á bæði negul, kanel
og muskat.
K a n e 11 (Cinnamon) er
þurrkaður innri börkur af
kaneltrénu. Það er gerður
greinarmunur á Ceylonkanel
og Kassiakanel. Við fram-
leiðslu á Ceylonkanel eru að-
eins teknar fullþroskaðar
greinar, berkinum flett af og
yzta lagið tekið af, svo aðeins
innri börkurinn er eftir. Hann
er síðan þurkaður og seldur í
20—30 cm. stöngum, sem
stungið er hverri inn í aðra.
Liturinn er ljósbrúnn, óslétt-
ur í sárið. Kassiakanell fæst
af annari tegund. Við fram-
leiðsluna eru trén felld, börk-
urinn tekinn af og skorinn í
ca. 40 cm. stykk; sem yzta
lagið er heflað af. _ egar hann
er þurrkaður, vefst hann upp,
en stöngunum er ekki stungið
MINNINGARORÐ:
Jcikob Erlendson
1876—1956
í septembermánuði síðast-
liðnum var okkur hjónunum
tilkynnt með hraðskeyti frá
Cavalier, N.D., að vinur okkar
Jákob Erlendson væri nýlát-
inn á sjúkrahúsinu þar. Okkur
setti hljóð við fréttina. Að
sönnu vissum við að hann
hafði undanfarið verði alvar-
lega sjúkur, og einnig að hann
var hniginn að aldri. En
næstliðið sumar höfðum við
dvalið að Mountain, og starfað
í hinu víðlenda prestakalli í
Pembina-sýslu um rúmt
tveggja mánaða skeið. Höfð-
um við þá séð Jakob við og
við á heimili hans og skrif-
stofu í Cavalier; og svo nokkr-
um sinnum farið með honum
og Jacob syni hans að kveldi
dags til Winnipeg, til þess,
ásamt með feðgunum, að
heimsækja þar á sjúkrahúsi í
bænum, Gwennie konu
Jakobs, sem þar var alvarlega
sjúk. Var Jakob undra hress
þá, þrátt fyrir aldur og erfið-
ar ástæður. Okkur þótti vænt
um að eiga kost á þessum
ferðum með þeim. Við höfð-
um áður átt með þessum
hjónum og fjölskyldu þeirra
ljúfa samleið um nálega 20
ára skeið. Okkur var því ljúft
að vera með þeim aftur á
þessum tíma reynslunnar.
Það var því sárt að frétta,
að Jakob væri nú fallinn frá,
og kona hans, sem enn var
við tæpa heilsu, var eftirskil-
in ,ein á hinu vingjarnlega
heimili þeirra. Að sönnu viss-
um við vel að hún stóð ekki
uppi ein í sorginni, heldur var
umvafin ástúð og hjálp kærra
barna og barnabarna.
Æviferill Jakobs sál. var
meira en í meðallagi litbrigða
ríkur. Um skólamehntun hans
er mér ekki mikið kunnugt.
En ég tel víst, að hann hafi
notið nokkurrar menntunar á
því sviði. Og hann var vel af
Guði gefinn, og mun hafa
aflað sér góðs forða af því,
sem nefnt er sjálfsmenntun.
Hann var á einu tímabili æv-
innar skrifstofumaður hjá
tveimur “Senators” frá N.
Dak., í þjóðþingi Bandaríkj-
anna.
Einnig var hann seinna
valinn í eina trúnaðarstöðuna
eftir aðra í heimahéraði sínu.
Stundum var hann þar virð-
ingamaður, mælingamaður,
gjáldkeri ,o. s. frv. I skólaráði
héraðs síns starfaði hann 27
ár. I Vídalínssöfnuði var hann
skrifari 35 ár, og fleira mætti
nefna.
Þrátt fyrir það, sem nú
hefir sagt verið, stundaði
Jakob búskap um langt skeið
með góðum árangri.
saman. Liturinn er dökkur, oft
grá- eða grænleitur. Þykir
ekki eins góður og Ceylon-
kanell.
—FRAMHALD
Jakob sál. fæddist á Jökli í
Eyjafjarðarsýslu 28. júlí 1876.
Foreldrar hans voru Jóhann
Erlendsson og Sigurbjörg kona
hans, sem þar bjuggu þá.
Eins og kunnugt er fluttu þau
til Ameríku 1886, en þrem
árum fyrr höfðu þeir bræð-
urnir, Jakob og Eggert, synir
þeirra, flutzt til Norður
Dakota með móðursystur
sinni. Þangað fluttust svo for-
eldrar þeirra með hin sex
börn sín 1886 og bjuggu þar
síðan við' góðan orðstír til
dauðadags.
Jakob giftist eftirlifandi
eiginkonu sinni, Gwennie
Emerson frá Deloraine í
Manitobafylki 12. marz 1913.
Eignuðust þau hjón tvo sonu
og tvær dætur. Eru þau öll
mjög myndarlegt og mikils-
virt fólk í sinni sveit. Nöfn
þeirra eru: Eggert, kvæntur
Ellen Mitchell, eiga þau tvö
börn, Jakob kvæntur Anne
Hollanitsch, eiga þau einn
son; Elín, gift Vincent Ram-
beck, eiga þau 4 börn; Ida, gift
Carter McConnell, og eiga þau
tvö börn.
Þessi hópur barna og barna
barna, sem hér er nefndur,
syrgir nú kæran föður og afa,
ásamt eiginkonu hans, sem
líka syrgir hinn kæra ástvin.
Jaköb Erlendson hélt jafn-
an fast á sannfæring sinni og
virtist stundum lítt bifanlegur
í skoðunum á málefnum.
Framhald á bls. 8
I A L • • • ÍSLENZKA MILLILANDAFLUGFÉLAGIÐ

Lægstu fluggjöld
til
ÍSLANDS
Einungis “tourist” flugþjónusta.
DAGLEGAR FIjEGFERÐIR.* . . . Síðdegis frá New York til
Reykjavíkur að morgni . . . ágætur kyöldverður, morgunverðiir,
að ógleymdu kaffi með koníakl, náttverður . . . ALiIjT YÐUR
AÐ KOSTNAÐARIiAFSU MEÐ IIiA! Rúmgóðir og þægilegir
fnrþegaklefar . . . áhöfntn, 6 Skandinavar, sem þjállaðir_ liafa
verið í Bandarfkjunum, býður yður velkominn um ÍKirð. Ekkert
flugfélag, sem viðurkennt er af C.A.B., getur boðið lsrgri fargjöld
til Evrópu.
i '
Eftir skamma viðdviil á fslandi Iialda flugvélamar áfram tll
NOREGS, SVfÞJóÐAR, DANMERKUR, BRETEANDS,
ÞÝ/.KAIiANDS og LUXEMBORGAR.
Upplýsingar í öllum ferfíaskrifstofum.
KEL
INES
15 West 47th Street, New York 36 PL 7-8585
Auch CHICAG0 • SAN FRANCISCO
•Frá 11. maf.
i ■!: !