Lögberg - 25.04.1957, Side 4
4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 25. APRÍL 1957
t
Lögberg
GeflíS út hvem flmtudag aí
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
303 KENNEDY STREET, WINNIPEG 2, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 303 Kennedy Stree, Winnipeg 2, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Skrifstofustjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
“Lögberg” is published by Columbia Press Limited,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Printers
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
PHONE 93-9931 _____
Nýstárlegt og athyglisyert safnrit
Eftir prófessor RICHARD BECK
Síðastliðið haust kom út á vegum Bókaútgáfu Menningar-
sjóðs í Reykjavík nýstárlegt og athygljsvtert safnrit,
KRISTALLAR — lilvitnanir og snjallyrði, valið og þýtt af
séra Gunnari Árnasyni frá Skútustöðum. Er hér, eins og
hann víkur að í forspjalli sínu, um frumsmíði að ræða, í þeim
skilningi, að þet'ta er fyrsta rit af sínu tagi, sem út hefir
komið á íslenzku, en erlendis eru slík söfn kjarnyrða algeng
og að finna í öllum helztu bókasöfnum. Var því tími til
kominn og öll ástæða til, að Islendingar ættu þess konar rit á
sínu máli, og hefir séra Gunnar nú bætt úr þeim skorti með
þessu efnismikla safni sínu. í forspjalli sínu gerir hann svo-
fellda grein fyrir tilorðningu ritsins:
„Það er upphaf þessarar bókar, að ég hef í langa hríð
skrifað margt mér til minnis, sem mér hefur þótt umhugsun-
arvert eða vel sagt ^ þeim bókum, er ég hef lesið. Slíkt kemur
sér oft vel fyrir þá menn, er iðka ræðuhöld.
Ég hef einnig haft með höndum nokkrar erlendar bækur,
sem teknar hafa verið saman í þessu skyni, að veita mönnum
aðgang að sumu því, sem vel hefur sagt verið í fáum orðum
og handhægt til heimfærslu um hin og þessi efni.
Þegar ég fór að steypa bók úr þessum glefsum og bauga-
brotum, ákvað ég að taka ekkert með úr sjálfri Ritningunni,
sakir þess að hún ætti að vera í svo margra höndum og öllum
almenningi kunn. Þetta er þó gert í hliðstæðum ntum. Samt
taldi ég rétt að lofa að fljóta með fáeinum greinum úr helgi-
ritum, sem ekki eru að jafnaði prentuð í biblíuútgáfum.
Hins vegar var það upphaflega ætlun mín að taka nokkrar
tilvitnanir eftir íslenzka höfunda. Sérstaklega hafði ég gert
úrval úr íslenzkum ljóðabókum. Taldi ég, að bókin yrði bæði
skemmtilegri, fjölbreytilegri og gagnlegri með því móti. En
að ósk útgefandanna varð það úr, að ég kippti burt öllum
íslenzkum greinum, hvort heldur í bundnu eða óbundnu
máli. Væri þar og að sjálfsögðu efni í aðra bók.
Skylt er að taka það skýrt fram, að ég hef ekki valið
efni bókarinnar þannig, að ég sé öllu sammála, sem greint er.
Þvert á móti eru einstaka greinar, t. d. eftir þýzku nazistana,
beinlínis teknar með af því, að þær eru svo andhverfar skoð-
unum mínum og fjölda annarra. Og sízt kemur mér til hugar,
að allir verði á eitt sáttir um val mitt. En ég vona, að flestum
lesendum finnist, að hver grein hafi til síns ágætis nokkuð,
veki til umhugsunar og hvetji annaðhvort til samsinningar
eða andmæla. Þá er vel, ef bókin veitir lesendum nokkurn
fróðleik og einhverja skemmtun.“
Ekki fæ ég betur séð, en að bókin nái ágætlega þeim
tilgangi sínum. Þar koma fram mörg og fjarskyld sjónarmið;
gerir það efnið bæði fjölskrúðugra og girnilegra til fróðleiks,
og að sama skapi vekjandi til íhugunat, en í tilvitnunum
þessum er fjallað um þau grundvallar atriði í lífi manna og
mannlegri tilveru almennt, sem hugsandi menn og konur á
öllum öldum hafa leitast við að gera sér sem gleggsta grein
fyrir.
Sjálfur hefir séra Gunnar þýtt langflestar greinarnar og
leyst það vandaverk prýðisvel af hendi, þó að vitanlega geti
alltaf orðið skoðanamunur um orðalag í slíkum þýðingum.
Hefi ég borið allmargar þýðingarnar úr ensku saman við til-
vitnanirnar á frummálinu, og eru þær bæði nákvæmlega
þýddar og smekklega; gildir það einnig um tilvitnanirnar úr
Norðurlandamálum, sem ég hefi borið saman við frumritin.
Niðurröðun og flokkun efnisins er einnig hin skipuleg-
asta, en atriðunum, sem um er fjallað, er skipað niður eftir
stafrófsröð eins og tíðkast í slíkum safnritum erlendis, og
gerir það hinn mikla fróðleik, sem er að finna innan spjalda
bókarinnar, lesendum mjög aðgengilegan.
Hundruð manna og kvenna úr öllum álfum heims, að
fornu og nýju, koma fram á þessu málþingi, og er þeirra
getið í fróðlegri höfundaskrá aftan við bókina, sem jafnframt
ber því vitni, hve víða safnandinn hefir leitað til fanga um
tilvitnanir og spakyrði. Er einnig skemmst frá að segja, að
þar er að finna margt það fegursta, spakasta og fleygasta, sem
snjöllustu, vitrustu og ágæt-
ustu menn og konur heimsins
hafa sagt í óbundnu máli, og
einnig að sumu leyti einnig í
ljóði, þó að safnandi háfi
rúmsins vegna takmarkað
mjög ljóðatilvitnanir. Hér er
því af miklu að taka, og má
segja, að slíkt kjarnyrðasafn
sé í rauninni alþjóðleg „Háva-
mál,“ því að í þessum spak-
mælum speglast reynsla mann
kynsins um alla jörð og á öll-
um öldum; hér er djúptæk
hugsun og algild ósjaldan
færð í búning markvissrar
málsnilldar. örfá dæmi skulu
tekin þeim ummælum til stað-
festingar:
Enska skáldinu Charles
Kingsley farast þannig orð
um bækur: „Ekkert er undur-
samlegra — að lifandi mönn-
um fráskildum — heldur en
bók. Hún er boðskapur hinna
dánu, boðberi mannssálna,
sem vér höfðum engin kynni
af og áttu ef til vill heima í
órafjarlægð. Og þó tala þær
til vor af þessum litlu pappírs-
blöðum, vekja oss, skelfa oss,
kenna oss, hugga oss, opna
hjörtu sín fyrir oss, svo sem
værum vér bræður þeirra.“
Guðrækni skilgreinir hinn
mikli mannvinur dr. Albert
Schweitzer á þessa leið: „Hinn
sanni skilningur á Kristi er
raunar viljaákvörðun. Hin
sanna afstaða til hans er að
láta hrífast af honum. Gildi
guðrækni vorrar fer nákvæm-
lega eftir því, í hve ríkum
mæli vér helgum honum vilja
vorn.“
Af skyldum toga spunnin er
þessi skilgreining Johns Gals-
worthy, rithöfundarins enska,
á göfugmennsku: „Ef um það
væri spurt, hvað fullkomið
göfugmenni ætti að hafa til
að bera, mætti svara því á
þennan hátt: „Fúslejka til að
setja sig í annarra spor. Óbeit
á að knýja aðra út í það, sem
hann sjálfur mundi hörfa frá.
Styrk til að gera það, sem
PASSIUSÁLMARNIR minna
á svo margt. Meðal annars
rifja þeir upp versin, sem við
áttum að læra utan að.
Nú hefir verið sú tízkan að
böm lærðu sem minnst utan
að. Þau hafa átt að tileinka
sér efni og fegurð ljóða og
fræða án þess erfiðis sem
„utanað“ lærdómur hefir í för
með sér fyrir þau.
EN SANNLEIKURINN er að
efni, sem hefir verið lært orði
til orðs, já, til hins ýtrasta og
síðan eða áður skýrt til full-
komins skilnings, er hið full-
koxpnasta stig þekingar, sem
mannleg sál getur náð, og get-
ur talizt menntun í víðtæk-
ustu merkingu, ef slík þekk-
ing nær tökum á vilja og til-
finningum.
Og satt bezt að segja, það er
ekki unnt að læra neitt vel án
þess að læra það utan að orði
hann telur sjálfur rétt, án þess
að skeyta um, hvað aðrir
hugsa eða segja.“
Ummæli Thomas Carlyle
um hugrekki standa einnig
óhögguð: „Það hugrekki, sem
vér þráum og dáum, er ekki
hugrekki til að deyja sóma-
samlega, heldur hugrekki til
að lifa drengilega.“
kið sama gildir um skil-
greiningu Carls Schurz, amer-
íska stjórnmálamannsins, á
hugsjónum: — „Hugsjónirnar
líkjast stjörnunum. Þú getur
ekki snert þær með höndun-
um/en þú kýst þér þær að
leiðarljósi og fylgir þeim, unz
þú nær takmarki þínu, líkt og
sæfarinn úti á reginhafi.“
Margt hefir að vonum verið
sagt til skilgreiningar á mann-
lífinu, og eru margar tilvitn-
anir þess efnis í umræddu
safni, en engin kjarnorðari
heldur en þessi skilgreining
skáldspekingsins Goethe: —
„Lífið er bernska ódauðleik-
ans.“ Jafn kjarnorð er skil-
greining Matthews Arnold á
menniuninni: „Menntun er að
vita það bezta, sem hugsað
hefur verið og sagt í veröld-
inni.“
Og ef mönnum hættir til að
sjást yfir gildi smámúnanna,
þá er holt að minnast orða
Emersons: „Sköpun þúsund
skóga felst í einu akarni.“
Milton hafði svipað í huga, er
hann sagði: „Framtíð vizk-
unnar er að vita, hvað liggur
hendi næst daglega.“
Svo þykir mér vel sæma að
ljúka þessum fáu tilvitnunum
með eftirfarandi ummælum
Johns Ruskin um uppeldi: —
„Markmið hins sanna uppeld-
is er ekki það eitt að fá menn
til þess að gera hið rétta, held-
ur til þess að unna því rétta, —
ekki aðeins að vera starfsam-
ir, heldur að njóta annanna, —
ekki aðeins að vera lærðir,
heldur að elska lærdóminn, —
ekki aðeins að vera hreinir,
heldur líka að unna hreinleik-
til orðs að meira eða minna
leyti. Enda er orðaforðinn,
sem nemandi nær á sitt vald,
miklu meiri með slíku námi
og færni hans og hæfni, geta
og þroski til að sjá sig sjálf-
stætt og vald hans yfir mál-
inu vex alveg ósjálfrátt og
þar með sjálftraust og ör-
yggi-
Þetta gildir alveg sérstak-
lega með ljóð og sálma. Hve
mörg sálmavers eða ljóðkorn,
sem við lærðum ung, hefir
einmitt orðið perla og gim-
steinn í minjasafni vitundar-
innar. Perla og gimsteinn,
sem þá ljómuðu skærast, er
dimmast var og urðu stærstur
auður og dýrmætastur í
mestu og sárustu örbirgð og
örvæni lífsbaráttunnar.
VERSIN, stökurnar, sem ís-
lenzkan er svo auðug af, verð-
Framhald á bls. 5
anum, — ekki aðeins að vera
réttlátir, heldur að þyrsta
eftir réttlætinu.“
Þetta kjarnyrðasafn er, í
fáum orðum sagt, ágætt rit og
handhægt til notkunar, mikil
gullnáma spakmæla, sem
fræða menn og vekja þá til
umhugsunar um tilveru þeirra
og hlutverk í lífinu, og svalar
jafnframt fegurðartilfinningu
þeirra, því að hér er svo margt
með aðalsmarki hinnar sönnu
málsnilldar, samhliða spak-
legri hugsun.
Eins og sæmir efni slíks rits,
er bókin prýðilega úr garði
gerð um ytri búning hennar.
ADDITIONS
Betel Building Fund
Frá Winnipeg, Maniioba
Mr. & Mrs. M. Gunnlaugson,
511 Agnes Street,
Mr. & Mrs. L. Gunnlaugson,
88 Lipton Street, $10.00
In loving memory of our
brother-in-law and uncle
Sheridan Dunning.
Mr. & Mrs. F. Bardarson,
413 Victor Street, $5.00
In memory of Sheridan
Dunning.
Björgólfur Sveinson,
511 Agnes Street, $5.00
In memory of Sheridan
Dunning.
---0----
Frá Sylvan, Maniioba
Mrs. Thorunn Lindal $5.00
Mr. & Mrs. Joseph Lindal 5.00
Mr. & Mrs.
Hendy Hibert 10.00
"Betel" $180,000.00
" Building
Campaign Fund
---—180
—160
Make your donailons io the
"Beiel" Campaign Fund.
123 Princeu Streei,
Winnipeg 2.
ÞÁTTUR KIRKJUNNAR:
„VERSIN M í N "