Lögberg - 22.08.1957, Síða 7

I
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 22. ÁGÚST 1957
7
Hafsbotni breytt í akurlönd
Ég sat í flugvél, er flaug
yfir Holland. Skyndilega
þyrptust hollenzku farþeg-
arnir saman við gluggana.
Langt niðri breiddi úr sér
akurlendi, græn og frjósöm.
Hvað var sérstakt við þetta?
Einfaldlega, að landið undir
okkur hafði nýlega verið
þurkað upp. Það var einn
hluti af hinum nýju fylkjum,
sem Holland var að leggja
undir sig frá hafinu. Flæði-
lönd kalla þeir þau, og þau
eru stolt Hollendingsins. Augu
þeirra ljóma þegar talið berst
að þeim.
Aðferðin er þannig, að þeir
byggja flóðgarða út frá strönd
inni og á þann hátt loka þeir
inni sneið af hafinu. Síðan er
sjónum dælt út, og beðið í
nokkur ár, meðan regnvatnið
hreinsar saltið úr jarðvegin-
um, síðan er byrjað að ræsa
og rækta.
Þetta er ekkert nýmæli í
Hollandi. Þetta hefir verið
gert í tugi ára, munurinn að-
eins sá, að véltæknin hefur
verið tekin í notkun við fram-
kvæmdirnar, og spildurnar
eru stærri nú en áður. Við
ökum út einn garðinn, sem
umlykur eitt flæðilandið.
Ströndin var að baki okkar,
en vegurinn lá út til hafsins,
þetta var mikilfenglegt. Að
síðustu náðum við út til úthér-
aðsins, verðandi höfuðstaðs
Lelystad. Enn er hann aðeins
áfangi í flóðgarðabygging-
unni, og þar standa um' fimm-
tíu íbúðarhús, skóli og sjúkra-
hús. Eru það aðallega starfs-
menn við flóðgarðinn, sem
búa þar. Beggja vegna bæjar-
ins ólgar hafið, erkifjandi
Hollendinga. Ef stíflugarðarn-
ir væru ekki, væri stór hluti
Hollands undir sjó. Hluti af
landinu liggur sex metra fyrir
neðan sjávarmál, og það er
þetta, sem gerir Holland að
Hollandi. Landflæmið, sem að
skilið hefir verið frá hafinu,
þornar ekki af sjálfsdáðum,
til þess eru myllurnar notað-
ar, sem dæla vatninu upp. 1
Hollandi sér maður alls staðar
til skurða, síkin liggja með-
fram götum kaupstaðanna,
fylgja þjóðveginum, og liggja
þvert í gegnum búgarðana.
Þannig verður það að vera,
því til þess að fá vatnið af
jörðinni, verður að hafa
skurði þvers og krus í gegn-
um engin með aðeins 30 metra
millibili.
Hin smærri ræsi liggja í
önnur stærri og þau aftur í
skurði, og að síðustu nær
vatnið til dælustöðvanna, sem
dæla því til hafs. Enda „kerin“
í Amsterdam, Rotterdam og
fleiri borgum. Eru stíflur
með flóðgáttum. Er flæðir að,
lokast flóðgáttin, svo að sjór-
inn streymir ekki inn, en er
fjarar, opnast gáttirnar svo
vatnið rennur út. Flæðilöndin
eru héruð framtíðarinnar, og
hefir hinn fyrrverandi Zuider-
sjór verið þurkaður spildu
fyrir spildu. Þessar risaspildur
eru frá 20,000 til 50,000
hektarar að stærð- Á hverri
eiga að rúmast allt upp í 2,500
bóndabýli, 12 þorp og 1 kaup-
staður. Zuidersjó-áætlunina
var byrjað að framkvæma
1923, og fyrsta spildan var
þurr orðin 1930. Hin næsta var
tilbúin 1942 og er nú verið að
rækta hana upp, og sú þriðja
verður tekin í notkun næsta
ár, en sú síðasta ekki fyrr en
1980.
Þegar flóðgarðaframkvæmd
unum er lokið, taka jarðvegs-
fræðingarnir til starfa, síðan
brúar- og vegagerðarflokkur,
og að síðustu húsasmiðirnir.
Er landið rís úr sæ er það
alger eyðimörk, grá og ömur-
leg. En í áætluninni er þegar
búið að gera ráð fyrir hvar
kauptúnin eiga að standa,
bændabýlin, engin og skóg-
arnir. Skógur? — Auðvitað.
Börnin verða að hafa skóg til
að leika sér í, og seinna meir
leiða sér við hlið sinn eða sína
útvöldu. — Hollendingarnir
hugsa fyrir öllu.
En það er ei fyrr en eftir
margar vorrigningar, að saltið
þvæst úr jarðveginum, og þá
er farið að ræsa landið fram.
Það er ei framkvæmanlegt
fyrir þá bændur, er þar ætla
að setjast að, sökum hins
mikla kostnaðar. Þar er það
ríkið, sem sér um fram-
kvæmdirnar, og eru notaðar
við það hinar fullkomnustu
vélar. Þar getur ekki hver
sem vill flutt til flæðiland-
anna. Hollendingar velja
þessa landnema með mikilli
nákvæmni, og það hvern ein-
asta. Það er rannsökuð fortíð
hvers og eins, framferði, lund-
erni og efni. Því landið verð-
ur að manna, ekki aðeins með
duglegum bændum, þar verða
einnig að koma góðif borgar-
ar, svo sem verzlunarmenn,
iðnaðarmenn o. s. frv., og með
þessu er ætlast til að hvert
flæðiland verði sem mest
sjálfu sér nóg frá byrjun.
Hollendingar skipuleggja og
byggja þessi nýju flóðasvæði
þannig, að þau líkist mest
hinu gamla. í kaupstöðunum
láta þeir hinar tvær aðalgötur
ekki þverskerast, heldur ská-
skerast, þeir teikna heldur
enga götu beina, heldur með
smábugðu. Einnig bónda-
bæirnir eru gerðir „gamal-
dags“, bugða á heimreiðinni,
plantað í lítinn lund, sem
gæti ef til vill eytt tilbreyt-
ingarleysinu o. s. frv. Ríkið
byggir hvert einasta hús,
bóndabæ, skóla og kirkju. —
Fyrst þegar trén eru gróður-
sett við bóndabæinn og lykill-
inn stendur í útihurðar-
skránni, fær bóndinn leyfi til
að setjast að á jörðinni. En
hann getur ekki keypt jarð-
eignina, heldur fær hann hana
leigða til 12 ára í senn, og
framlengist leigan aðeins, ef
hann hefir sýnt dugnað og
hagsýni í búskapnum. Sama
gildir um bæjarbúa.
Þjóðfélagsfræðingarnir á-
ætla, að á móti hverjum þrem
aændum, þurfi einn bæjarbúa.
Þeir vita nákvæmlega hve
marga myndasmiði, kjötkaup-
menn, úrsmiði o. s. frv. hvert
upplendi getur framfleytt, og
enginn keppinautur getur
eftir á flutt inn, því einfald-
lega er hvergi laust húsnæði.
Á margan manninn mundi
þessi mikla ríkisumsjón virka
næstum óviðfeldin. En Hol-
lendingar hafa aðra reynslu.
Þar var „vilta vesturs" aðferð
fyrir 100 árum síðan. Þeir
höfðu þurrkað upp stórt
flæmi, og leyfðu innflutning á
það án nokkurrar skipulagn-
ingar, vega eða skóla. Og það
gekk ekki. Fólkið bjó jafnvel
í jarðhúsum, stöðugar landa-
merkjadeilur, glæpir og þess
háttar áttu sér stað. Kólera
brauzt þar út, börnin voru
hvorki læs né skrifandi. Og
allt þetta í þessu mikla menn-
ingarlandi. — „Það tók þrjár
kynslóðir að lækna þetta stóra
sár“, segja Hollendingar.
En borgar þetta sig? Sem
hrein og bein verzlun — nei.
Landið kostar 50,000.00 kr. pr.
hektara, aðskilið frá hafinu,
og þá er eftir að þurrka, ræsa,
leggja vegi og byggja hús.
Ríkið leigir jarðirnar með
tapi. En fyrir þjóðina í heild
borgar þetta sig, segja þeir.
Þegar peningar landnemanna
komast í umferð, setja þeir
aðra starfsmenn í gang. Hvert
gyllini, sem hinir nýju land-
nemar græða, verður að sjö
gyllinum fyrir þjóðina.
Bóndinn verður að hafa
möguleika til að lifa í landi
Dagur mikilla minninga
Eftir dr. RICHARD BECK, forseta Þjóðræknisfélagsins
Ávarp fluti á íslendingadeginum að Gimli, 5. ágúsi 1957.
tíðahald þessa dags, sem með
í nærri 70 ár hefir þessi
dagur safnað saman þúsund-
um Islendinga í anda og krafti
ræktarseminnar við ættjörð
okkar og íslenzkar menning-
arerfðir, en slíkur ræktar-
hugur er bæði fagur og vekur
til dáða. Um mörg undanfarin
ár hefir þessi virðulega hátíð
ennfremur verið haldin á
þessum sögulega stað, þar sem
minningarnar tala sínu hljóða
en máttuga máli. Því að
hvergi í byggðum íslendinga
vestan hafs voru guðstrú ís-
lenzkra landnema, framtíðar-
trú þeirra og íslenzk mann-
dómslund, hert í eldi harðari
rauna á landnámsárunum en
einmitt á þessum slóðum. Það
er landnámsmönnunum og
landnámskonunum til ódauð-
legrar sæmdar, að þau létu
ekki þrautirnar þungu, sem
urðu á vegi þeirra, smækka
sig, en hófu sig yfir þær og
báru sigur af hólmi í barátt-
unni, afkomendum þeirra til
ævarandi blessunar og ómet-
anlegrar þakkarskuldar.
í nafni Þjóðræknisfélags Is-
lendinga í Vesturheimi þakka
ég Islendingadagsnefndinni
það mikla og ágæta þjóðrækn-
isstarf, sem hún vinnur með
því að halda eins vel í horf-
inu og raun ber vitni um há-
ferðra sinna, ekki síður en
verksmiðjueigandinn e ð a
kaupmaðurinn.
Þess vegna stækka þeir
landið.
—Sunnudagsblaðið
NÝJAR BÆKUR FYRIR BÓKASAFN FRÓNS
B
902
903
904
905
906
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
Felsenborgarsögur ......
Þáttur Sigurðar málara
Rödd Indlands ..........
Lajla
..................Muninn
................... L. S
..................G. Dal
...............A. J. Frcs
Sigur að lokum .............................Goodwin
Gyðjan og uxinn .............................K. G.
Hlynskógar ..................................K. G.
Smásögur ...............................x..Laxness
Á flótta ................................E. S. Ellis
Kristín Lafrensdóttir ........................S. W
Ást og hleypidómar........................... J. Á.
Sól skein sunnan .........................Helgafell
Römm er sú taug .......................G- frá Lundi
Margs verða hjúin vís............................A. F.
Helvegir hafsins ..........................Hrímfell
Áfangastaðir um allan heim.......................A. K.
sjálfu heiti sínu minnir á allt
það dýrmæta og hjartfólgna,
sem felst í okkar þjóðræknis-
viðleitni: varðveizlu tignrar
tungu okkar, hugsjóna- og
menningararfleifðar. Fjall-
konan glæsilega, sem skipar
öndvegið hér í dag, er okkur,
eins og sambærilegar stall-
systur hennar á liðnum árum,
eftirminnileg táknmynd okk-
ar sameiginlegu móður, eða
ættarmóður, sem er í senn
„sögufoldin bjarta“ og „töfra-
mynd í Atlantsál“, andstæðn-
anna svipmikla land, þar sem
straumar hins gamla og nýja
falla í heillandi og heillavæn-
legan farveg í gróandi þjóð-
lífi.
Þessi dagur er henni helg-
aður og íslenzkum frumherj-
um, sonum hennar og dætr-
um, um annað fram. Og við
eigum því láni að fagna að
þessu sinni, að hér flytur
okkur kveðjur heimaþjóðar-
innar, og jafnframt minni ætt-
jarðarinnar, ágætur og kær-
kominn fulltrúi hennar, séra
Benjamín Kristjánsson, gam-
all og mikilsmetinn starfs-
bróðir okkar og hollvinur,
sem verið hefir okkur framúr-
skarandi talsmaður heima á
ættjörðinni. Þakklátum huga
býð ég hann af hálfu Þjóð-
ræknisfélagsins hjartanlega
velkominn á ný á vestræna
grund og óska þess, að honum
verði dvölin í okkar hópi sem
ánægjulegust, og að hann geti
sagt með sanni, er heim kem-
ur, að hér lifi enn í glæðum
ræktarseminnar til Islands og
þess, sem íslenzkt er og feg-
urst í erfðum okkar.
í þeim anda flyt ég ykkur
öllum hugheilustu kveðjur
Þjóðræknisfélags Islendinga í
Vesturheimi. Látum okkur
hverfa af þessum vinafundi
með þeirri ákvörðun að reyn-
ast sem trúust hinu bezta í
sjálfum okkur, í íslenzkum
erfðum, og þeim hugsjónum í
lífi og starfi, er verða mega
til sem ríkulegastrar blessun-
ar landinu, sem við eigum
þegnskuld að gjalda. Það er
að halda íslendingadag hátíð-
legan í fegurstu merkingu
orðsins.
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
A
Harpa minninganna .......................... Á. Th.
Vormenn Islands ........................B. frá Vogi
Þjóðtrú og þjóðsagnir............................Ó. B.
Heimilislæknir ..............................Margir
íslenzkt þjóðerni.........................J Jónsson
Old Nordisk Læsebog .........................Winmer
örnefni í Vestmannaeyjum .....................Þ. J.
Sýnisbók íslenzkra bókmennta ................B. Th.
Frá Grænlandi ...........................Breiðfjörð
Jörðin ...................................Á. Eydal
Seytjánda öldin .......................P. E. Ólason
Islenzkir bændahöfðingjar ....................S. E.
Hvers vegna? Vegna þess? .....................G. Á-
Foreldrar mínir ..............................F. G.
Skáldið á Þröm ..............................G. M.
Ljósmyndir ...................................H. J.
í gróandanum .................................K. A.
COPENHAGEN
Heimsins bezta
munntóbak