Lögberg - 29.08.1957, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 29. ÁGÚST 1957
5
?VVtV▼VVVVvw▼WWW
ÁHUGA/ViÁL
IWENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Samlal við hálfiíræða ömmu:
Þegar ég var stelpa og gekk úr rúmi
fyrir gestum, þó svaf ég á fjósloftinu
og las biblíuna
VILBORG EINARSDÓTTIR. — Fædd 25. júlí 1862 í Þykkvabæ I Land-
broti, döttir Einars síSar oddvita Einarssonar á Strönd, MeSallandi, og
konu hans Rannveigar Magnúsdttur á Skaftárdal Magnússonar. Giftist
1888 Sveini bónda og smiS ólafssyni og bjuggu þau fyrst á Eystri-
Lyngum I MeSallandi, siSan á Ásum í Skaftártungu, þvinæst 11 ár á
HöfSabrekku í Mýrdal og loks í Hvammi i sömu sveit. Þau fluttust til
Reykjavíkur áriS 1920. Vilborg missti mann sinn áriS 1934. Þau
eignuSust þrjá syni, sem allir komust úr æsku; liía tveir.
PERSÓNUR:
AMMAN, gömul og reynd,
ern, fylgisí vel með blöðum
og útvarpi, tekur ofan gler-
augu, þegar hún les.
BLAÐAMAÐURINN, ungur
og óreyndur.
Blaðamaður: Jæja, amma
mín, nú á að eiga viðtal við
þig, af því að þú ert orðin svo
gömul og merkileg.
Amma: Æi, nei, verið nú
ekki að gera veður út af mér,
rétt komin í gröfina.
Blaðamaður: Jú, nú áttu að
segja mér frá því, þegar þú
varst ung.
Amman: Það er ekkert að
segja, þetta var alþýðuheimili,
eins og gengur og gerist.
Blaðamaður: H v e n æ r
manstu fyrst efti'r þér?
Amman: Ég hef verið á
fjórða ári, en það skaltu nú
nú ekki skrifa. Það voru tveir
menn komnir í baðstofuna, og
þá segi ég, krakkinn á fjórða
ári: Þetta er ljótur maður.
ann svarar: Þykir þér við
Ijótir?
Blaðamaður: Bíddu við, ég
hef ekki við að skrifa.
Ammaij: Svo var það á jóla-
dagsmorgun, við Karítas syst-
ir mín vorum úti á kálgörð-
um með ósköp fallega, nýja
sko, sem hún móðir okkar
saumaði. Þá var snjórinn svo
mikill, að við gátum hvergi
gengið nema á kálgörðum. —
Hann faðir minn hafði þá
reglu að lesa alltaf húslestur-
inn á kvöldin áður en gengið
var til náða og lét okkur
krakkana syngja með. Á stór-
hátíðum las hann húslestur á
morgnana kl. 6. Svo fór hann
til kirkju, hann var með-
hjálpari. * '
Og svo var nú farið að gefa
öllum skepnunum.
Blaðamaður: Voru ekki
stundum kveðnar rímur hjá
ykkur?
Amman: Hann fór oft með
rímur og þá lærði ég þær.
Blaðamaður: Hverjar féllu
þér bezt?
Amman: Ég veit ekki. Þær
voru nú margar góðar. Þor-
steins rímur uxafótar, Víg-
lundarrímur, Gísla rímur
Súrssonar (ég held ég hafi al-
drei heyrt Refsrímur, þær
voru eftir hann séra Hall-
grím).
Blaðamaður: Viltu nú ekki
kveða brot fyrir mig úr rímu?
Amman: (heldur áfram):...
Svoldarrímur eða Jónsvík-
ingarímur, þar sem Svoldar-
orrusta gerðist, Ferstrands-
rímur og Plató . . .
Blaðamaður: En hverjar
þótti þér mest til um?
Amman: Ég veit ekki, okkur
þótti alltaf gaman af Úlfars-
rímum og Bærings rímum
fagra. Þarna sátum við öll við
vinnu okkar og stundum voru
lesnar Islendingasögur. (Enn
við sama heygarðshornið):
Rímur af Reimar og Fal.
Númarímur. Ég held mér hafi
nú þótt þær einna skemmti-
legastar.
Blaðamaður: Leyfðu mér nú
að heyra eina stemmu?
Amman: (kveður Núma-
rímur, er von bráðar orðin
spennt yfir efninu, þylur upp
úr sér eina vísuna af annarri
og ætlar aldrei að hætta. Kann
ógrynnin öll og man).
Blaðamaður: Hvenær lærð-
irðu að lesa, amma?
Amman: Ég hef sjálfsagt
verið orðin vellæs svona 6 til
8 ára.
Blaðamaður: Þú hefur þá
lært að lesa fyrir tæpum 90
árum?
Amman: (Finnst ekkert
merkilegt eða undarlegt við
það): Já, ég býst við því. Æ,
teldu það ekkert, blessaður
vertu.
Blaðamaður: Sitthvað hef-
urðu víst lesið um ævina?
Amman: (hugsar og kemst
að niðurstöðu). Ég hef líklega
lesið nokkuð margt. Ég las nú
þegar ég var telpa, og það
komu gestir i og ég gekk úr
rúmi, þá svaí ég á fjósloftinu
og las biblíuna. Ég las hana
aldrei frá orði til orðs, ég
hljóp yfir sumt af spámönn-
unum. Svo las ég Norður-
landasögurnar, ekki á fjós-
pallinum, svona á vökunum.
Og Islendingasögurnar-
Blaðamaður: Hvaða íslend-
ingasögum hélztu mest af?
Amman: Njála þótti mér
skemmtilegust. Það held ég
mér hafi alltaf þótt. Svo var
Egils saga Skallagrímssonar.
(Hallar undir flatt, var ekki
búin að ljúka sér af með rím-
urnar): Þórðar ríma, Þórðar
hreðu.
Blaðamaður: Og hvaða per-
sónur í íslendingasögunum
þótti þér vænzt um?
Amman: Ég hélt upp á Njál
á Bergþórshvoli. Auðvitað eru
margar góðar persónur þar.
Hallur á Síðu, Flosi á Svína-
felli, Ólafur pá, Kjartan Ólafs
son.
Blaðamaður: Og eitthvað
hefurðu nú kunnað af kvæð-
um?
Amman: Jæja, dálítið kunni
ég nú. Hér um bil öll kvæðin
hans Kristjáns Jónssonar og
Jóns Ólafssonar. Man það
ekki, það er ekkert að marka
það svona í kasti. Dálítið eftir
Matthías. Ég kunni hérna það
sem hann þýddi um Finnann,
gamla Stál:
Ei nefnist hann, er hana reit,
en hún var um landvörn
Finna.
Hjá gylltum bókum gleymd
hún lá >
í grárri kápu, þunn og smá.
Og sagan leizt mér helg og há,
mitt hjarta óðum tók að slá!
Svo urðu þeir vinir, Runeberg,
skáldið, og gamli maðurinn.
Ef herrann fýsir, fékk hann
téð,
ég frætt hann get, því ég
var með.
Þar var Sveinn dúfa og þeir
voru margir, ég man ekki í
bili, hvað þeir hétu. Hann
hefur þýtt það hann séra
Matthías.
— Ég hef heyrt Andrarímur
og Gönguhrólfsrímur.
Blaðamaður: Fékkstu ekki
svolítið við að yrkja sjálf?
Amman: Nei. Ekkert. Bara
einstaka stöku. (Eyðir tali
þessu): Ég held ég hafi lesið
Nýja testamentið allt-
Blaðamaður: Hvaða bækur
hefur þér þótt vænzt um?
Amman: Ja, guðsorðabæk-
urnar, eiginlega. Faðir minn
las Péturspostillu, einstaka
sinnum úr Jónsbók, húslestr-
ana á Strönd. Eftir að ég fór
að búa las ég húslestrana úr
Helgapostillu. Svo eignaðist
ég margar bækur (telur upp
og tínir fram). Nei, ég vil ekki
telja það upp fyrir nokkurn
mann. Passíusálmana lærði
ég. Ég söng þá á föstunni á
vetrin. Fólk gerði það al-
mennt. (Enn að hugsa um
bækurnar). Vertu ekkert að
telja þetta upp, heldur get-
urðu sagt, að ég hafi lesið
dálítið bækur.
Hvað ertu að skrifa, blessað
barn?
Blaðamaður: .... Ekkert,
nema fáein hjartnæm orð.
Amman (lítur ráðlaus í
kringum sig): Það tekur því
ekki að vera að skrifa mikið.
Lífið hefur verið mikil barátta
oft. En Guð hefur styrkt mig.
— Heyrðu, viltu ekki þiggja
hjá mér mjólkurglas?
Blaðamaður: Segðu mér
meira, amma.
Amman: Á ég að segja þér
frá einni allra skemmtilegustu
nótt, sem ég hef lifað. Það var
hvítasunnunótt, ég var að
vaka yfir lambfénu. Það var
svolítil úðarigning- Og fénu
leið svo lifandis ósköp vel, það
lá á Ströndinni, það voru
bakkar, sem hétu Strönd. —
Loftið ómaði af fuglasöng. Og
hélan sat á stránum. Lömbin
lúrðu ofan á mæðrum sínum.
Við vöktum til skiptis, syst-
urnar. Ég vakti oftast, mér
oótti gaman að því.
Blaðamaður: Þú hefur al-
drei sofnað?
Amman (hissa, jafnvel
hneyksluð): Nei. Vakti. Svo
iegar voru stórrigningar, þá
var um að gera að koma ánum
inn í hús, áður en þær fæddu
lömbin — þykir þér gaman að
skrifa um það — þá varð ég
að koma þeim inn áður en þær
bæru. — Svo þegar sólin kom
upp um morguninn, þá greidd-
ist úr þokuúðanum og varð
glaða sólskin. Ó, það var dýr-
legt — viltu ekki skrifa það —
það gerir ekkert til. Og svo
rann féð í hagann.
Blaðamaður: Hvaða störf
þóttu þér skemmtilegust?
Amman: Mér þóttu hann-
yrðir skemmtilegar, og mér
þótti líka skemmtilegt að lesa
bækur. Annars þótti mér
alltaf gaman að ríða góðum
reiðhesti.
Blaðamaður: Finnst þér þá
hneisa og eftirsjá, hvað fáir
bændur sinna útreiðum nú
orðið?
Amman: Það er vandræði.
En það er margt ólíkt. Og það
væri langt mál að lýsa fortíð-
inni og nútíðinni. Faðir minn
t. d. eiginlega vel sjálfmennt-
aður maður, gáfumaður, mjög
góður skrifari, starfsmaður
mikill og það, sem kallað var
búhagur, smíðaði allt sem
þurfti til heimilisins. Á ég að
nefna, hvað við vorum mörg
systkinin. Við vorum nú 13,
7 komust úr æsku, hin dóu
ung, fóstursonur sá áttundi,
og svo þegar hart var í ári,
voru tekin börn frá fátækara
fólki í nokkrar vikur- Ég er
fædd í Þykkvabæ í Landbroti.
Hann séra Þorvarður, faðir
hans séra Þorvarðar í Vík
skírði mig. Á ég að segja þér
hvað hann gerði, þegar hann
og tautaði að þó að hann væri
sjálfur kannski feigur, þá
væri þetta barn ekki alveg
íarið úr heiminum. Og rétt á
eftir dó hann.
Blaðamaður: En þú varst
ekki alveg farin úr heiminum.
Amman: Ekki þá, ekki þeg-
ar ég var hvítvoðungur.
Blaðamaður: Bjóstu við, að
þú yrðir svona gömul, amma?
Amman: Ég vissi ekkert um
það. Nú erum við Sólveig
tvær einar eftir, ég var elzt^
af þeim sem komust á legg og
hún var yngst. — Ertu nú
ekki ánægður? Ég get ekki
sagt þér, elskan mín, því það
er svo margbrotið.
Blaðamaður: Er það lífið,
sem er svo margbrotið, amma?
Amman: Já.
Blaðamaður: Það hefur
margt breytzt á þinni löngu
ævi. Viltu ekki segja méir
eitthvað um breytingarnar?
Amman: Get það ekki, þær
eru svo miklar.
Blaðamaður: Þú hefur þó
fylgzt vel með. Hérna um árið
varstu að tala um að það væri
hálfgerður hvotingur í þér að
fljúga til Vestmannaeyja,
þetta tæki enga stund.
Amman: Nei, ég legg það
ekki upp lengur.
Blaðamaður: En heldurðu
nú, að það sé meira gaman að
lifa nú en þegar þú varst ung?
Amman: Það efast ég um.
Þá var náttúrlega linnulaust
erfiði, allt unnið með hönd-
unum, og engar voru vélarn-
ar, en þar sem góð samheldni
var á heimili, þá var bara
furðu skemmtilega (sezt við
rokkinn og fer að spinna).
Blaðamaður: Hvað viltu
segja mér meira, amma?
Amman: Ég hef ekkert að
segja, nema ég er orðin af-
gömul kelling. Mig dreymdi í
nótt svolítinn draum, viltu
heyra hann. Þú skalt nú ekki
skrifa hann. Ég var stödd á
stórri flatneskju, sem sneri og
hallaði að sjónum. Það var
vorhlýja í lofti. Ég finn, að
mér lízt vel á þennan stað, og
langaði að fara að reisa okkur
hús og fara að búa í þessu
dalverpi. Svo leit ég yfir alla
ströndina og allt austur í
Skaftafellssýslu. Og hvergi
öíviiuí img. nann toK mig og
bað fyrir mér, þau sáu það,
finnst mér eins búsældarlegt.
—Alþbl., 25. júlí