Lögberg - 26.09.1957, Side 1

70. ÁRGANGUR WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 26. SEPTEMBER 1957 NÚMER 39
Sögur Solveigar
Ekki alls fyrir löngu sá ég
í ensku blaði, sem að mestu
er tileinkað lesendum af ís-
lenzkum stofni, dálítinn rit-
dóm um bækurnar, We Loved
Them Once og Heaven in My
Heart, eftir Solveigu Sveins-
son (Ronda Rivers); og með
því að umsögnin var fremur
last en lof, langar mig til að
smeygja fram ofurlitum at-
hugasemdum, þó ég játi fyrir-
fram að ritdæming, sem fag,
sé fyrir utan og ofan minn
verkahring.
Ef að skáldverk rithöfunda
eiga að hlíta ströngum reglum
og dæmast eingöngu á ein-
hvern vísindalegan mæli-
kvarða, þá er þekking mín
með öllu ónóg- En ef að til-
gangur skáldsagna er sá, að
vera skemtilegar aflestrar,
auk þess máske að læða inn
þáttum af lífsskoðun höfund-
arins, þá finst mér að hver og
einn ætti að vera dómbær um
áhrifin á sjálfan sig. Tilfinn-
ingar manna fara ekki að jafn-
aði eftir forskriftum, og það
sem á við einn er öðrum oft
móti skapi. Ég er, til dæmis,
nýbúinn að lesa mjög ann-
álaða smásagna-bók, sem mér
geðjaðist illa að öllu leyti.
Sögu-efnin, að mínu áliti eru
einskis verð og málið — sjálf-
sagt af ásettu ráði — stakasta
hrognamál. Og samt hefur
bókin fundið hljómgrunn
meðal margra og útbreiðst
víðsvegar. Skáldsögur og önn-
ur spárit verða því naumast
dæmd til fullnustu eftir há-
spekilegum forsendum.
Hinn áminsti ritdómur finn-
ur sögum Solveigar aðallega
tvent til foráttu: tyrfið en þó
ómengað mál, og áður notuð
yrkisefni. Og Heaven in My
Heart, sem fram er látin fara
á íslandi, er í augum dómar-
ans sýrð íslenzkum hugtökum
og því með dálítið útlendum
blæ í enskunni.
Að mínu áliti er málið á
báðum sögunum lipurt og
hár-rétt og næstum ótrúlega
viðfeldið og eðlilegt. I sög-
unni, sem bygð er á hinum ís-
lenzka grunni, eru að vísu
fáein gælu-orð og hugtök,
sem ekki eiga vel heima í
enskunni, svo sem “My
Helga,” “My Stína” (Helga
mín, Stína mín); en með engu
móti verða þau betur sögð en
gert er í sögunni. Að limlesta
þau á enska vísu væri sannar-
lega engin búbót, og þar að
auki væri það málfræðilegur
glæpur. Saga sem gerist á ís-
landi, þó á útlendu máli sé
rituð, á að vera íslenzk að
áferð á allan þann hátt sem
ritmálið leyfir. Hve oftlega
gætir ekki slíks í heims-bók-
mentunum áhrærandi önnur
og meiri lönd, og þykir sjálf-
sagt? Sagan er alls ekki of
íslenzk.
Að yrkisefnið sé gamalt og
oft áður notað er heldur ekki
neinn ágalli. Það sem gott er
og hugnæmt verður ávalt, og
á að verða, gamalt. Og það
getur orðið gamalt aðeins
vegna þess að það endurnýjast
með hverri kynslóð, eins og
hið eilífa evangelium hinna
trúuðu. Enda yrði ekki auð-
sótt að finna það söguefni,
sem aldrei áður hefur verið
hugsað né ritað um. Það eina,
sem hægt er að gera núorðið,
er að segja hið gamla á ofur-
lítið sérstakan hátt, og það
hefur Solveigu tekist full
sómasamlega. Og einmitt það
nýjabragð, frábreytnin, sem
á framsetningunni er, verður
máske með tímanum viður-
kent sem hinn stærsti og hald-
bezti kostur verksins.
Til eru margir ennþá, sem
fátt finna nýtilegt í sögum
Laxness, af því að orðbragð
hans er annarlegt og ein-
kenni sögu-hetjanna hranaleg-
Nokkrar af bókum hans hafa
verið þýddar yfir á ensku, og
hver sem hefur lesið Inde-
pendent People, til dæmis, sér
hve óþýðanleg sum af íslenzku
hugtökunum eru. Þar kennir
útlends blæs eigi síður en í
Heaven in My Heart. Og þó
fékk Laxness Nobels verð-
launin líklega fyrst og fremst
vegna þess rits, eins og það
tók sig út á enskunni. En því
aðeins minnist ég á þetta at-
riði (því flest annað mun ólíkt
með þeim höfununum) að það
sýnir hve léttum höndum
heimurinn tekur á lenzkum
yfirleitt. Það álízt sjálfsagt að
hver þjóð hafi sín séreinkenni
og sinn eigin talshátt.
Játað skal að þessar bækur
Solveigar eru ekkert Grettis-
tak á sviði bókmentanna; en
þær eru skemtilegar aflestrar
og lausar við alt siðspillandi
hugsanafar. Ég álít þær jafn-
gilda flestu því betra á sínu
sviði, sem nú er til boðs á
bókamarkaðinum. Og svo er
höfundurinn íslenzkur!
—P. B.
Guest Artist
Snjólaug Sigurdson
Snjólaug Sigurdson will be
guest artist with the CBC
Winnipeg Concert Orchestra
over station CBW on Saturday
September 28th at 8 p.m. She
will play Cesar Franck’s
Symphonic Variations with
the orchestra, which is under
the direction of Eric Wilde.
Do not miss this musical
treat, turn on your radio to
hear this fine artist.
Ungverskur skókmaður biðst hælis
á íslandi sem pólitískur flóttamaður
Þau tíðindi hafa nú gerzt,
að einn ungversku skákmann-
anna, er þátt tók í stúdenta-
skákmótinu á íslandi, hefir
beðizt hælis sem pólitískur
flóttamaður. — Það er Pal
Benkö, er tefldi á fyrsta borði
fyrir Ungverjaland, einn
beztu skákmanna á mótinu.
Benkö hyggst þó ekki setjast
að hér á landi, heldur stefnir
hann að því að komast til
Bandaríkjanna. Benkö snéri
sér til Rauða kross Islands að
biðjast hjálpar. Blaðinu barst
í gær svolátandi fregn frá
Rauða krossinum:
„Til Rauða kross Islands
hefir leitað ungverski skák-
maðurinn Pal Benkö með ósk
um fyrirgreiðslu og að fá hæli
hér sem flóttamaður, þar sem
hann óskar ekki eftir að
hverfa aftur til Ungverja*
lands, heldur hyggst setjast að
í Bandaríkjunum. Dómsmála-
ráðuneytið hefir nú fram-
lengt dvalarleyfi hans hér til
1. nóvember næstkomandi".
Pal Benkö var við nám í
hagfræði við háskólann í
Til séra Benjamíns Kristjánssonar
í tilefni af heimkomu hans til Vesturheims 1957
Flutt í samsæti fyrir hann í Sambandskirkju, Wpg., 22. sept.
Vér þökkum kveðjur Islands æðstu manna;
Allrar vorrar þjóðar, dætra og sona;
alþjóðarkveðju ættarlandsins góða,
með andblæ dags í lundi nýrra vona,
um framsókn 'bræðralags á nýjum leiðum
og landnám stórra erfða í heimakynni.
Vér þrýstum bróðurhönd um hafið stóra
í hjartans þökk og fögnum ræðu þinni.
Sem dögg á gróður vorra heimahaga
er hvert það orð, sem lýsir fram á veginn-
Og bjarma slær á gulltöflurnar góðu,
sem gátu ei brunnið. Minningar og treginn
þar blandast hljótt við hita og þunga dagsins.
1 hreinu letri birtist landnámssagan
frá árdagsstund til síðsta sólarlagsins.
Að brúa hafið virðist þyngsta þrautin,
en þú komst fyrstur auga á nýjar leiðir,
á völund þann er brúna skyldi byggja.
En brúarefni og launin Island greiðir
úr sjóði vorra frægu ættarerfða,
sem auðlegð telst í lífi frjálsra manna.
Þitt nýja landnám er í andans heimi
vors ættarlands í framrás kynslóðanna.
Hver fögur hugsjón er sem blóm á engi,
sem ylur moldar hlýr og döggin nærir,
og sólargeislinn seður lífsins krafti,
hún sálum manna gleði og yndi færir.
Hið fyrsta spor til framkvæmda og dáða
hins frjálsa manns, er leit hins góða og sanna.
Því brú skal reist til ættarlandsins erfða
í andans ríki, á vegum göfgra manna.
S. E. Björnsson
Búdapest. Hann hætti þó
námi, er kenningar Marx áttu
að vera undirstaðan fyrir
náminu við háskólann. Síðan
hefir hann verið talinn „ó-
tryggur" og ekki fengið að
tefla utan heimalands síns,
nema hvað hann tefldi á síð-
asta ólympíumóti í Moskvu,
en talin hefir verið lítil hætta
á því, að hann gerðist póli-
tískur flóttamaður þar. — í
vor var þó brugðið út af
venjunni og Benkö fékk leyfi
til þess að taka þátt í svæða-
keppninni fyrir heimsmeist-
arakeppnina, sem háð var í
Dublin frá 12. maí til 1- júní.
Benkö varð þar í 2.—3. sæti
ásamt júgóslavneska stór-
meistaranum Packmann, sem
hér var fararstjóri tékknesku
stúdentanna. Hefir Benkö því
rétt til að taka þátt í næsta
! kandidatsmóti. — Eftir mótið
: í Dublin fór Benkö ekki heim,
! heldur dvaldist þar í landi
| þar til hann fór til Islands til
að taka þátt í heimsmeistara-
keppni stúdenta.
í skákþætti Tímans skrifaði
Friðrik Ólafsson um Benkö á
þessa leið, er hann kynnti ein-
staka keppendur á stúdenta-
mótinu: 1. borðsmaður Ung-
verja er víðfrægur skákmað-
ur að nafni Benkö. Hann hefir
í mörg ár verið talinn eeinn af
þremur beztu skákmönnum
þeirra, hinir eru stórmeistar-
arnir L. Szabo og G. Barcza.
Ekki er mér kunnugt um,
hvar Benkö hefir náð sínum
bezta árangri, en hann hefir
ævinlega staðið sig vel á þeim
mótum, sem hann hefir tekið
þátt í og jafnan verið meðal
þeirra efstu. Á síðasta Ólym-
píumóti í skák, sem fram fór í
Moskvu, stuðlaði hann mjög
að framgangi Ungverja með
því að ná geysihárri hlutfalls-
tölu á þriðja borði.
Eins og kunnugt er urðu
Ungverjar í 4. sæti á stúdenta
mótinu. Benkö hlaut 7% vinn-
ing úr 12 skákum eða 63%, og
náoi fjórða bezta árangri á
mótinu af 1. borðs mönnum.
t
Ekk' allir jafn hrifnir
Benkö dvelst nú með lönd-
um sínum, er hingað komu í
vetur, og verður væntanlega
unnt að segja nánar frá máli
hans á næstunni. Hinir ung-
Framhald á bls. 8