Lögberg - 26.09.1957, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 26. SEPTEMBER 1957
Lögberg
GefiC út hvern íimtudag of
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
303 KENNEDY STREET, WINNIPEG 2, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR DÖGBERG, 303 Kennedy Stree, Winnipeg 2, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Skrifstofustjóri: INGIBJÖRG JÖNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
“Lögberg” is published by Columbia Press Limited,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Printers
Authorized as Seoond Ciass Mail, Post Office Department, Ottawa
WHitehalI 3-9931 ________________
Aðalsmaður í ríki tónanna lótinn
Síðastliðinn föstudag lézt hinn víðfrægi aðalsmaður í ríki
tónanna, Finnlendingurinn Jean Sibelius 91 árs að aldri, er
notið hafði ágætrar heilsu til þess allra síðasta, er heila-
blóðfall varð honum að bana; hann dó í húsi sínu skamt frá
höfuðborg Finnlands, er hann hafði reist fyrir freklega
fimnatíu og þremur árum.
Þessi undramaður, er svo var um'mælt, að sál Finnlands
speglaðist í tónum hans, byrjaði að semja lög, er hann var
einungis fimm ára gamall; innan við níu ára aldur, var hann
kominn vel á veg í píanóleik, en hvarf brátt frá því og fór að
gefa sig að fiðlu, en á þeim vettvangi listarinnar sagðist
honum sjálfum svo frá, að ævistarf sitt hefði átt að liggja;
um eins árs skeið stundaði Sibelius laganám við háskólann í
Helsingfors, en hafði þá fengið sig fullsaddan af þeim þurru
fræðum, enda sótti þá tónaregnið ákafar á hann en nokkru
sinni áður.
Þeim svipaði saman Grieg og Sibeliusi, að því leyti sem
báðir sköpuðu snildarverk úr gömlum þjóðlagastemmum, er
borist höfðu frá manni til manns jafnt á tímum hins mesta
fagnaðar og hinnar þyngstu sorgar.
Það beið sjötugsafmælisins, að Sibelius hlyti alþjóða
viðurkenningu sem einn hinna fáu útvöldu, en úr því var
hann hinn óumdeilanlegi meistari, er þroskuð söngmenning
hvarvetna laut; hann var maður stórvirkur og eftir hann
liggja hátt á annað hundrað tónsmíðar.
Sibelius var brennheitur föðurlandsvinur, og það var
ættjarðarástin, er svipmerkti líf hans frá vöggu til grafar.
Svo bar einhverju sinni við, er Sibelius var staddur í
Petrograd, að hann hitti Rússakeisara, keisarinn óskaði hon-
um til hamingju með afreksverkin á sviði hljómlistarinnar
og lét þess jafnframt getið hve mikils það væri um vert, að
eiga slíkan rússneskan meistara. „Fyrirgefið," greip Sibelius
fram í. „Ég er ekki rússneskur, ég er Finnlendingur í húð
og hár.“
Litlu síðar fékk Sibelius vegabréf út úr borginni. —
★ ★ ★
Þóttaskil
Noregskonungasögur eru skráðar enn, en nú á laugar-
daginn gerðust þáttaskil í þeirri sagnakeðju, því þá lézt í
höll sinni í Oslo Hákon Noregskonungur hinn VIII. hálf-
níræður að aldri, er setið hafði að völdum í meira en hálfa
öld við mikinn orðstír og góðan; hann var danskur prins að
ætterni, er gaf sig snemma við siglingum, og eftir að hann
tók við konungdómi í Noregi, gekk hann jafnan undir nafninu
siglingakonungurinn.
Hinn látni þjóðhöfðingi var maður hánorrænn að skap-
gerð og víkingur mikill að vallarsýn, nokkuð yfir sex fet á
hæð; hann tók ástfóstri við norsku þjóðina. og vildi veg
hennar í öllu; og mikill var fögnuður konungs, er hann kom
heim og norska þjóðin hafði endurheimt frelsi sitt.
Jafnskjótt og hljóðbært varð um lát . konungs, var
kvaddur saman ráðuneytisfundur, þar sem ríkisarfinn sór
eið að stjórnarskrá landsins og mælti á þessa leið:
„Ég hefi nú tekið við ríki af föður mínum; ég legg við
drengskap minn og sver að því eið, að stjórna norska konungs-
veldinu í öllum efnum svo sem landslög skipa fyrir.“
Þegar hið nýkosna þing kemur saman, skal hinn nýi
konungur mæla fram opinberlega eiðstafinn að stjórnskipu-
lögum þjóðarinnar.
Nú hefir Haraldur prins verið formlega viðurkendur sem
krónprins Noregs.
Hinn nýi konungur er fimmtíu og fjögra ára að aldri-
★ ★ ★
Tekinn inn í ráðuneyti
Forsætisráðherra sambandsstjórnar, John D. Diefenbaker,
hefir kunngert, að hann hafi tekið inn í ráðuneyti sitt Senator
John T. Haig, er R. B. Bennett skipaði í þenna virðulega sess,
er íhaldsflokkurinn, sællar minningar sat að völdum í landinu.
Jurtir til lækninga
SN E M M A hafa þjóðirnar
lært af reynslunni að meta
og hagnýta fjölmargar jurtir
til lækninga. — Kínverjinn
Pentsaó samdi jurtalækninga-
bók um 2700 árum fyrir fæð-
ingu Krists (þ. e. fyrir meira
en 4600 árum). í bókinni lýsir
hann um þúsund lækninga-
jurtum, segir hvar þær vaxi,
og hvernig þær séu notaðar til
lækninga. Brum og blóm voru
einkum notuð til brjóst- og
höfuðkvillalækninga, en ræt-
urnar við fótameinum! Sumar
jurtirnar eru enn notaðar t. d.
rabarbararót, venusvagn, kam
fóra, ópíum, kanill, pipar o. fl.
Bó Pensaó hlýtur að grund-
vallast á ævagamalli reynslu.
Það þýðir að jurtalæknis-
fræðis er miklu eldri en þetta
í raun og veru. Trúarbragða-
höfundurinn Zaraþústra nefn-
ir jurtir í sinni helgu bók.
Samkvæmt því hafa Persar
stundað jurtalækningar um
500 árum fyrir Krist og senni-
lega miklu fyrr. Lýst er lækn-
ingajurtum á fornum egypzk-
um papýrusskjölum. Er þar
lýst um 700 lyfjum, flestum
úr jurtaríkinu (um 1700 árum
fyrir Krist). Hinir egypzku
læknar, sem flestir voru
prestar, virðast hafa notað all
mikið af lyfjum. Aztekar í
Mexico höfðu reglulega grasa-
garða og ræktuðu þar m. a-
mikið af lækningajurtum.
lýst er jurtalækningum í hin-
um ævafornu indversku Veda
bókum. Forn-Grikkir notuðu
jurtir til lækninga, a. m. k.
þúsund árum f. Kr. I safn-
ritum þeim, sem kennd eru
við Hippokrates og talið er að
samin séu á fjórðu og fimmtu
öld fyrir Krist, eru elztu jurta
lækningalýsingar, sem kunnar
eru í Evrópu. Er Hippokrates
stundum kallaður — „faðir
læknisfræðinnar" í Evrópu.
Um 200 tegundir eru nefndar
í þessum Hippokratesarritum,
en lýsingar vantar að mestu.
Þó er vitað að sumar jurtirnar
komu frá Egyptalandi og Ind-
landi upprunalega. Síðar, á
þriðju öld f. Kr. ritaði læri-
sveinn Aristotelesar, hinn
frægi Theophrastos, einhverja
fyrstu „grasafræðina“ og lýsir
þar um 500 tegundum.
Dioskorides, sem uppi var á
dögum Nerós keisara ritaði
eitt hið mikilvægasta læknis-
fræðilega verk fornaldarinnar
um lækningajurtir. Hann
lýsir um 600 lækningajurtum
í Grikklandi og heimalandi
sínu Lítlu-Asíu — og segir
hvernig þær skuli notaðar.
Ennfremur lýsir hann um 200
öðrum læknislyfjum úr dýra-
og steinaríkinu.
Pliníus hinn rómverski, sem
fylgdi Neró keisara á herferð-
um hans, ritaði mikið náttúru
sögulegt verk. Hann nefnir
um þúsund jurtategundir og
lýsingar hans og lýsingar Dio-
skoridesar eru víða nærri orð-
rétt hinar sömu. Hafa þeir
e. t- v. notað báðir sömu fornu
heimildirnar, sem nú eru
týndar? Læknisfræðirit Dio-
skoridesar eru „biblía“ lækn-
anna um langan aldur. Það
var trúað á þau og sífellt
vitnað í þau, sem óskeikular
heimildir. Þau urðu eins kon-
ar „sveínsófi“ læknisfræðinn-
ar í naér 1500 ár, unz grasa-
fræðingar og læknar endur-
reisnartímabilsins gerðu brag-
arbót svo um munaði. —
Á Islandi hafa jurtir verið
notaðar til lækninga allt frá
landnámsöld. — Hið merki-
lega rit sr. Björns í Sauðlauks-
dal „Grasnytjar“ kom út 1783
og er orðið mjög fágætt. All-
margir kannast við rit Jóns
Jónssonar garðyrkjumanns —
„Lítil ritgjörð um nytsemi
nokkurra íslenzkra jurta“. —
Tók Jón ritið saman eftir
ýmsa höfunda og nefnir eink-
um til Ólaf Ólavíus, Eggert
Ólafsson, Odd Hjaltalín, Svein
Pálsson og séra Björn Hall-
dórsson í Sauðlauksdal. Hinar
íslenzku jurtalækningabækur
grundvölluðust aðallega á er-
lendum ritum, einkum Jurta-
bók Hinriks Hörpustrengs, en
Hinrik var læknir og kanúki
í Hróarskeldu í Danmörku á
dögum Snorra Sturlusonar.
Þegar í lok 13. aldar var farið
að þýða eitthvað af jurtabók
Hinriks á íslenzku. Talið er
að Hinrik Hörpustrengur
(sem kallaður var læknir Ei-
ríks konungs plógpenings)
hafi lært í Suðurlöndum, e. t.
v. í Salernó á ítalíu. í Slernó
var f r æ g u r háskóli og
streymdu þangað nemendur
frá mörgum löndum. Gætti
örvandi áhrifa frá Serkjum
o. fl. í Suður-Evrópu, m. a. í
læknavísindum- Búast má líka
við að sumar lyfjauppskrift-
irnar hafi verið að mestu ó-
breyttar frá dögum Dio-
skorides (70—80 árum eftir
Krists fæðingu), en þaðan má
rekja sum læknisráðin til
Austurlanda, eins og áðúr er
sagt. Svo djúpt standa rætur
íslenzkra grasalækninga. —
Nú eru grasalækningar lítt
stundaðar í norrænum lönd-
um. Mönnum þykir auðvitað
fyrirhafnarminna að kaupa
pillur eða smyrslabauk í lyfja-
búð. Að vísu eru ýms lyf unn-
in úr jurtum og margir eru
mestu pilluætur. Þegar skort-
ur var á lyfjum í ýmsum
löndum á stríðsárunum,
reyndu læknar og efnafræð-
ingar ýmsar fornar lækninga-
jurtir. Reyndust sumar prýði-
lega og sönnuðu forna
Senator Haig verður ráðherra án þess að veita sérstakri
stjórnardeild forustu. Senator Haig er áttræður að aldri, og
hann átti í mörg ár sæti í fylkisþinginu í Manitoba fyrir
hönd íhaldsflokksins.
reynslu. Mörg forn læknisráð
voru blandin hjátrú eins og
við mátti búast. Hin síðari ár
er mikið unnið að því að
rannsaka fjölda gamalla og
Framhald á bls. 5
ADDITIONS
lo Betel Building Fund
Lars Mathson
226 Union Avenue
Winnipeg 5, Man. $400.00
------------0----
Mr. & Mrs. P. A. Anderson
Glenboro, Manitoba $10.00
í minningu um kæran vin,
Jón Ásgeirsson, látinn 6.
júlí 1957 að heimili sínu
657 Lipton St., Winnipeg,
Manitoba.
----0---
Mr- & Mrs. S. A. Anderson
Baldur, Manitoba
Mr. & Mrs. Oddson
Langruth, Manitoba
Mr. & Mrs. G. Thorleifson
Langruth, Manitoba $15.00
í minningu um Sigurð
Magnússon, Spy Hill, Sask.,
sem dó 8. september 1957.
------------0----
Mr. & Mrs. Guðjón Danielson
Árborg, Manitoba $20.00
----0---
Mr. Peter Karowchuk
Gimli, Manitoba $10.00
----0---
United Farm Women
of Framnes
Framnes, Manitoba $30.00
-----------0---
J. J. Myres
5740 Division Street,
San Diego 14, Calf. $25.00
'# Befre r' $180,000.00
Building
Campaign Fund
—180
Make your donations to the
"Betel" Campaign Fund.
123 Princess Street,
Winnipeg 2.