Lögberg - 10.10.1957, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 10. OKTÓBER 1957
Séra Gísli Brynjólísson:
Blika í heiðríkjunni
Ræða haldin í Kálfafellskirkju í Fljótshverfi, sunnud. 8. ágúst
SUMRI er tekið að halla.
Hinum föla blæ haustsins
er þegar tekið að slá á jörðina.
Fyrir honum verður hið græna
skrúð sumarsins að víkja nú
eins og endranær, þegar þessi
árstími nálgast.
Flestir landsmenn ljúka upp
einum munni' um það, að nú
eigi þeir að baki eitt fegursta
og sólríkasta sumar, sem þeir
hafi lifað. Að vísu getum við
hér í þessari sveit ekki að öllu
tekið undir það. Samt hygg ég,
að við munum lengi minnast
þessa sumars, sem nú er að
líða og minnast þess að góðu.
Það sem sérstaklega hefur
sett svip sinn á þetta Iíðandi
sumar eru þess lognkyrru
dagar með mildi og blíðu frá
morgni til kvölds. Þakklát
megum við öll vera fyrir þessa
blessuðu sumardaga. öll hefð-
um við að vísu heldur kosið
þá fleiri, bjartari og sólríkari,
en hversu unaðslegir voru
þeir samt ekki, þegar maður
gat eins og laugað sál sína í
ró þeirra og mildum friði.
EN SAGA þessa sumars,
sem nú er senn liðið, er nú
vitanlega ekki öll sögð með
veðurblíðu þess og sólarbirtu.
Það er nú orðið svo, að það á
ekki við um mennina, ekki
heldur íslenzkt sveitafólk, að
þeir eigi allt sitt undir sól og
regni, og að einber gleði og
gæfa blasi við, enda þótt ár-
gæzka ríki til landsins — og
náttúran sé á gæði sín gjöful.
Ég las í sumar blaðagrein
eftir bónda, sem hann kallaði:
Skuggar yfir framííðinnL —
Hann fór að vísu nokkrum
orðum um það, hversu veðr-
áttan hefði leikið við hann og
starfsbræður hans í sveitinni,
— en þó fór hann fleiri orðum
um hitt, hversu dökkar blikur
hann sá á himni framtíðar-
innar. — En þær blikur voru
vitanlega ekki í neinu sam-
bandi við heyskap eða tíðar-
far. Þær stöfuðu af allt öðrum
og ólíkum ástæðum. Þær or-
sökuðust af því, að fólkið
kunni svo illa að skipta með
sér og notfæra sér þau miklu
gögn og gæði, sem þessari
þjóð falla í skaut.
Þjóðin áflar nú meiri verð-
mæta úr djúpi hafs og skauti
jarðar heldur en nokkru sinni
áður. Þess vegna hefur hún
vitanlega úr meiru að spila en
áður— En þarfirnar eða kröf-
urnar hafa vaxið langt um
meira en þetta. Það er þess
vegna, sem bóndinn sá blik-
una á lofti mitt í heiðríkjunni.
— Það er þessi kröfuharka, að
maður ekki segi kröfufrekja,
sem skapar deilur, veldur
sundrungu og sviptingum í
þjóðfélaginu, mitt í auði og
allsnægtum, og tímanlegri vel
gengni. Mikið er rætt um þau
• vandamál, sem þessir erfið-
leikar í sambúð og samskipt-
• um manna skapa. Og þau
blasa ekki einungis við hjá
okkur, heldur virðast þau ekki
síður gera vart við sig hjá
öðrum þjóðum, sem við telj-
um miklum kostum búnar.
Þar virðist lausnin jafnvand-
fundin eins og hér. Þar eins
og hér leita menn að úrræðun-
um með umbótum á hinu ytra
skipulagi, með því að semja
fleiri lög, koma á nýjum regl-
um, gefa fleiri fyrirmæli, um
það, hvað megi gera og hvað
megi ekki gera. Það er með
öðrum orðum alltaf verið að
reyna að breyta því sambúðar-
formi, sem mennirnir búa við,
fullkomna það og endurbæta,
koma á réttlátari skiptingu
þeirra tekna, sem þjóðin aflar
sér, svo að hver fái það, sem
honum réttilega ber, svo að
hver og einn geti unað glaður
við sitt. En þetta vill ekki
ganga greitt.
Lögin verða fleiri, reglurnar
flóknari, en þrátt fyrir það
verður sambúðin erfiðari,
misklíðar- og deiluefnin fara
vaxandi. I þessum efnum er
nú svo komið að það virðist
ekki duga fyrir mönnum að
breyta — heldur verður hann
sjálfur að breylasl. Hann
verður sjálfur að öðlast annað
viðhorf til lífsins, eignast ann-
að mat á hlutunum, fá komist
í aðra afstöðu til náunga sinna
og samferðamanna. Það er
þetta, sem að vissu leyti er
þungamiðja á siðakenningu
kristindómsins. Það er þetta,
sem á máli trúarinnar heitir
afturhvarf, en við mundum
máske frekar vilja nefna það,
í þessu sambandi, lífsvenju-
breytingu.
En það er einmitt það, sem
við þurfjim fyrst og fremst á
að halda nú. Það er breyting
á lífsstefnu okkar og lífsvenj-
um. Það er enginn efi á því,
að þrátt fyrir mikinn feng,
háar þjóðartekjur, er nú eytt
miklu meira en aflað er. Með
öðrum orðum við lifum um
efni fram .Allir vita hvernig
fer fyrir þeim einstaklingi,
sem það gerir. Hann verður
vanskilamaður, sem enginn
treystir. Hann kemst fyrr eða
síðar á vonarvöl. Og alveg
sama lögmál gildir um þjóð-
arheildina- Við áttum okkur
bara síður á því, við finnum
það a. m. k. síður, heldur en
þegar það er okkar eigin per-
sónulegi hagur, sem í veði er.
ÞAÐ HLÝTUR því að liggja
öllum í augum uppi, að meðan
svona horfir, meðan þessu fer
fram um eyðslu um efni fram,
þá duga engar breytingar á
skipulagi, það koma engin lög
og engar reglur að haldi nema
grafið sé fyrir þetta þjóðar-
mein, sem á rætur sínar í
hugsunarhætti, lífsstefnu og
líísvenju einstaklingsins.
Það er því hér, sem þunga-
miðjan liggur í öllum okkar
vandamálum. Við þurfum að
vísu mörgu að breyta, en við
þurfum þó fyrst og fremst að
breytast. Aðalorsök allra okk-
ar svokölluðu efnahagsvanda-
mála liggur ekki í hinu ytra
skipulagi, heldur hið innra hjá
okkur sjálfum, í þeim háu
kröfum, sem við gerum um
hóglífi og lífsþægindi, í öllum
þeim óteljandi þörfum, sem
okkur finnst við þurfa að fá
uppfylltar. Við verðum því að
slá af þessum kröfum, við
verðum að fækka þessum svo-
kölluðu þörfum, svo að eyðsl-
an verði í samræmi við það,
sem við öflum, en ekki um-
fram það. — Þeessi lífsvenju-
breyting verður að gerast hjá
hverjum einstaklingi. Það er
hægt að koma henni á, ef
margir taka sig saman, en þó
er það alltaf einstaklingurinn,
sem hér veltur á. — Þó ber
því ekki að neita, að jafnvel
hér í okkar lýðræðislega jafn-
aðar þjóðfélagi, eru þeir lík-
legastir til áhrifa í þessu efni,
sem mestan trúnað hafa hlot-
ið. Hér þurfa þeir að ganga á
undan og vísa veginn. Þeir
eiga að sýna það með fordæmi
sínu að kröfurnar til samfé-
lagsins eru orðnar úr hóf?
fram. Þeir eiga að verða fyrst-
ir til að sýna þá hugarstefnu-
breytingu í verki, sem við vit-
um að nauðsynleg er.
Ég efast um að t. d. kirkjan
gæti nú sem stendur unnið
þjóðinni þarfara verk með
öðru móti en því að þjónar
hennar, hefðu samtök um að
afsala sér þeim launahækk-
unum eða „kjarabótum“, sem
opinberir embættismenn sýn-
ast eiga kröfu til „samanborið
við aðrar stéttir" eins og það
er nú oftast orðað. Raunar
kann einhver að segja sem svo
að frekar ættu þeir að hefjast
handa, sem meira bera úr bít-
um af sameiginlegum sjóði
landsmanna, og má það e. t. v.
til sanns vegar færa. Hitt er
þó meira um vert, að sú stofn-
un hafi forgönguna, sem telur
það skyldu sína að vera á
verði gegn óhollum lífsvenj-
um og benda á hætturnar þeg-
ar hagur og velferð þjóðarinn-
er er í veði.
Satt er það, að eins og nú
er komið í efnahagsmálum
hefir slíkt ekki mikla þýðingu
fjárhagslega fyrir heildina.
En hér er ekki um það eitt að
ræða, heldur miklu fremur
hitt, að hér komi fram einhver
aðili, sem sýni það í verki að
hann vill ekki aðeins gera
kröfu til annarra heldur fyrst
og fremst til sjálfs sín. Og er
þá komið aftur að því, sem ég
gagði áðan að það sem hér um
ræðir er ekki það að fá fram-
gengt breytingu á því sem fyr-
ir utan mann sjálfan er, held-
ur hinu að breytast sjálfur og
laga líf sitt til samræmis við
það, sem hoílast og heillavæn-
legast er.
K J ÖR ALLRA landsins
barna hafa á undanförnum
áratugum tekið svo stórfelld-
um breytingum til batnaðar
að þar kemst enginn saman-
burður að frá fyrri tíma. En
það hefir líka sannast á okkur
nú, að við höfum ekki frekar
en aðrir nógu sterk bein til að
þola hina góðu daga, kunnum
okkur ekki hóf í velgengninni,
ástundum ekki þá nægjusemi
og sjálfsafneitun, sem ein
leiðir manninn til farsældar
og heilbrigðrar lífsnautnar. —
Tómstundir, skemmtanir, lífs-
þægindi og annað það sem er
nauðsynlegt í fábreytni og
önnum hversdagslífsins það
leiðir okkur á glötunarveg og
stofnar þjóðinni í voða, ef við
kunnum ekki að takmarka
það, rétt alveg á sama hátt og
kryddið eyðileggur matinn ef
það er notað í óhófi. — Með
því að kunna sér ekki hóf í
meðlæti þessara góðu daga
sóar þjóðin ekki aðeins verð-
mætum heldur einnig lífsgæfu
sinni og ánægju því að sá einn
sem iðkar dyggð, nægjusemi
og hófstillingu verður aðnjót-
andi hinnar hollu lífsgleði.
Við, sem búum í íslenzkum
sveitum, við eigum, eins og öll
landsins börn, mikið að þakka
Guði vors lands. Þegar við lít-
um kringum okkur á björtum
sumardegi eins og þessum, og
sjáum fegurð landsins og tign
þess, þá getum við með orð-
um guðspjallsins í dag sagt
eins og þar stendur: Allt hefir
hann vel gert. Og við getum
líka þakkað honum fyrir það,
að það umhverfi, sem við lif-
um í, sveitirnar íslenzku, þær
veita okkur betra tækifæri
heldur en mörgum öðrum
landsins börnum til þess að
iðka dyggð nægjuseminnar og
hófseminnar og láta okkur
stjórnast af anda ráðdeildar
og aðgæzlu á þessari öld eyðsl-
unnar óróans. Ég vil biðja
þess að hinir mörgu, kyrru
blíðudagar þessa sumars megi
hafa fært okkur heilbrigða
gleði og frið í hjarta, enda
þótt við höfum ekki haft
mikla möguleika til að stunda
þær skemmtanir sem langt
eru sóttar og dýru verði
keyptar. Eftir því sem fleiri
landsins börn öðlast slíka
reynslu, þá mun fækka þeim
skuggum, sem nú hvíla yfir
sambúð fólksins í þessu landi
heiðríkjunnar. ,
—TÍMINN, 15. sept.
COPENHAGEN
MtTUÍllUr
Heimsins bezta
munntóbak
FjarlæSin, sem aðskilur vini er vissulega siutt
FIRÐSÍMI
Þér gelið í rauninni notið þriggja mínútna
viðlals við vin svo að segja hvar, sem er
í Manitoba fyrir kostnað INNAN
við DOLLARI
AUÐÆFI
í VINÁTTU
INNAN við DOLLARl
mnniiQBn teiiEpnoiie síisteiii