Lögberg - 10.10.1957, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 10. OKTÓBER 1957
7
Skógar dafna nú vel bæði ó
íslandi og Jótlandi
Góður geslur frá Heiðaíélaginu í heimsókn hér
Drekkurðu te?
Hér á landi hefir um hálfs-
mánaðar skeið dvalið góður
gestur, sem okkur hefir verið
ánægja og mikill fengur að fá,
sagði Hákon Bjarnason skóg-
ræktarstjóri, er hann kynnti
Birger Steensstrup frá Viborg,
forstjóra skógræktardeildar
Heiðafélagsins danska, fyrir
fréttamönnum s.l. þriðjudag.
Steenstrup hefir dvalið hér
og ferðast um landið í boði
Skógræktar ríkisins og Skóg-
ræktarfélags íslands. Hefir
hann skoðað helztu skógrækt-
arsvæðin á landinu og er nú
á heimleið eftir „mjög á-
nægjulega ferð,“ sagði hann
við fréttamennina.
„Ég kem hingað fyrst og
fremst sem ferðamaður og ég
hefi orðið fyrir miklum áhrif-
um af íslenzku landslagi,
jöklum, hverum, fjöllum og
dölum, sem allt er svo ólíkt
því, sem er í mínu heima-
landi. Jafnvel jarðvegurinn er
ólíkur því sem er . í Dan-
mörku.“
Józka heiðin og ísland
Það er skemmtilegt að rifja
það upp að saga józku heiðar-
innar, þessa óbygilegasta
svæðið Danmerkur, og saga
íslands eru tengdar hvor ann-
ar. Það er fastmótað í minni
hvers skólabarns að einu sinni
var talað um að grípa til
þeirra örþrifaráða að flytja
Islendinga til búsetu á Jót-
landsheiði. Slíkt þótti jafnvel
hinum aumustu á íslandi sem
að fara úr öskunni í eldinn,
því Jótlandsheiðin var þá á-
litin óbyggileg með öllu, nema
hvað harðgerðir sauðfjár-
bændur gátu haldið í sér líf-
tórunni þar.
„Sennilega“, sagði Steen-
struP. „hefir aðstæðum svipað
saman á Islandi og józku heði-
unum áður en skógræktar-
starfið hófst, en nú hefir orð-
ið mikil breyting. Á þessum
90 árum, er búið að rækta 900
þúsund hektara, af því eru
700 þús. hektarar ræktað land,
200 þús. hektarar skóglendi og
100 þúsund eru enn lyngheiði.
Á þessu svæði sem er um 1
milljón hektarar alls hafa
verið reizt 20 þús. bændabýli."
„Ég varð undrandi að sjá
þann árangur, sem orðið hefir
af skógrækt á Islandi og ég er
sannfærður um að hér er
hægt að rækta nytjaskóg í
stórum stíl.
Rétíar tegundir
„Að mínu áliti hefir það
haft serstaka þýðingu fyrir
skógrækt á Islandi að finna
hinar réttu trjátegundir, sem
hæfa íslenzkri veðráttu og
jarðvegi. Tel ég að Hákon
Bjarnason hafi á þessu sviði
unnið mjög merkilegt starf og
nauðsyn beri til að halda á-
fram á þessari braut. Mér
fannst mjög mikið til um þann
skógargróður, sem ræktaður
hefir verið upp á seinni árum
svo sem siberiskt lerki, sitka-
greni og rauðgreni." Steen-
strup tók það fram að þegar
búið væri að fá svo rækilega
sönnun fyrir því að auðvelt
væri að rækta hér skóg yrði
að hraða skógræktinní enn
meir og fá sterkari þátttöku
almennings og ekki sízt
bænda. Áleit hann að skóg-
ræktardeildirnar úti á landi
hefðu mjög mikilsverðu hlut-
verki að gegna í því að klæða
landið skógi og væri núver-
andi skipulag á skógræktar-
málunum einmitt vel til þess
fallið að skapa sem mesta þátt
töku í skógrækt.
„Við Danir lítum á land og
ræktun þess sem verðmæti er
hafi fast gildi, þess vegna er
okkur annt um það og hlúum
að því. Þar af leiðandi vakti
það undrun mína að sjá stór
svæði af grónu landi, sem er
að blása upp. Það verður að
koma í veg fyrir slíka land-
eyðingu. Ég tel einmitt að
friðun gömlu skóganna hafi
verið fyrsta skrefið til að
endurgræða skóg á íslandi og
eitt hið mikilsverðasta til
um að Islandsförin hafi orðið
sér til mikillar ánægju og
fróðleiks og að hann fari héð-
an fullviss um að skógrækt á
Islandi eigi sér mikla framtíð.
Gömul tengsl
Hákon Bjarnason gat þess,
að þótt Steenstrup hafi aldrei
áður til Islands komið, hafi
einn af frændum hans, þ. e.
afabróðir hans ferðast um ís-
land. Var sá náttúrufræðingur
og ferðaðist með Jónasi Hall-
grímssyni á sínum tíma um
landið. Steenstrup þessi var
mikill vinur Jónasar sagði
Hákon, og veitti honum margs
konar liðsinni á Danmerkur-
árum Jónasar.
Það eru tvímælalaust áhrif
frá Heiðafélaginu að farið er
að hugsa til skógræktar á ís-
landi um aldamótin síðustu. —
Þótt undarlegt kunni að virð-
ast þá var það danskur skip-
stjóri á skipum Sameinaða,
sem var í raun og veru hvata-
maður þess að hefjast handa
um ræktun skóga á íslandi.
Skipstjóri þessi, sem lét ís-
lenzk málefni sig miklu varða,
hét Ryder og var það fyrir til-
verknað hans að prófessor
Prutz byrjaði skóggræðslu hér
á landi af talsverðum stórhug
á mælikvarða þeirra tíma.
Hann gróðursetti trjáplötur á
Grund í Eyjafirði, að Vöglum
og við Rauðavatn.
Prutz réð svo hingað skóg-
fræðinginn Flenzborg, en
hann var raunverulega lánað-
Talið er að Kínverjar hafi
einna fyrstir notað teblaða-
seyði til drykkjar- Hið vísinda
lega nafn te-runnans er líka
Thea eða Camellia sinensis.
Heimkynnið er Suðaustur-
Asía — í fjallaskógunum
landamærahéruðum Indlands,
Burma, Kína og Indókína. I
heimkynnum sínum vex vilt
teplanta ört og verður jafnvel
að allt að 15 m. háu tré á
nokkrum árum. En í ræktun
er plantan klippt og þá rækt-
uð sem runni. Frá fornu fari
er talað um tvö afbrigði: —
Kinate og Assam te. Eru
flestir ræktaðir te-runnar
kynblendingar þeirra af-
brigða. Terunninn er fremur
harðgerður og vaxtarsvæði
hans mikið. Terunninn vex
niður við sjó, en líka í allt að
2,500 m. hæð. Hann er rækt-
aður allt norður á 42. breidd-
argráðu (t. d. í Georgíu hinni
rússnesku, heimkynni Stalíns
sáluga) og suður um 27. breidd
argráðu í Argentínu og Chile.
Er fjarlægðin milli norður- og
suðurtakmarka teræktarinnar
þannig um 7,650 km!
Forn-Kínverjar drukku te
sér til heilsubótar. Síðar kom-
ust þeir upp á lagið með að
meðhöndla teblöðin á réttan
hátt svo að teið varð bragð-
góður og ilmandi drykkur —
drukkinn til hressingar og á-
nægju. Þegar á 8. öld, þ. e.
fyrir íslandsbyggð, var te orð-
in mikil verzlunarvara í
Kína. Á landnámsöldinni var
kínversku terunnafræi sáð í
Japan og þar varð teið
snemma þjóðardrykkur- —
Talið er að Hollendingar hafi
flutt te til Evrópu árið 1610.
Nú er drukkið meira af te í
veröldinni en nokkrum öðrum
drykk. Fram undir miðja 19.
öld kom mestallt te frá Kína.
En laust fyrir 1830 var farið
að rækta Assam terunna í Ind-
landi og fleiri löndum við
Indlandshaf. Nú er geysimikið
af tei flutt út frá Norður-Ind-
landi og Ceylon. Fyrrum var
Ceylon frægt kaffiræktarland.
En laust fyrir 1870 kom skæð
sýki í kaffitrén og eyðilagði
þau. Réðst ekki við neitt og
tóku menn þá að rækta te í
staðinn. Terunninn er aðaliega
ræktaður á stöllum í fjalla-
hlíðum, því að telaufið þaðan
verður ilmmeira og betra en
af hinum hraðvaxta láglendis
ur af Heiðafélaginu. Flenz-
borg er enn á lífi og var um
langt skeið samstarfsmaður
Birgers Steenstrups-
Prutz leit björtum augum á
framtíð skógræktar á íslandi
og lagði ódeigur út í skóg-
græðslu hér á sama tíma og
hann hélt því fram að það
borgaði sig ekki að rækta skóg
á Jótlandsheiðum. Reynslan
hefur sannað, að hann hafði
rétt fyrir sér hvað ísland
snerti, en honum skjátlaðist
með Jótlandsheiði. —VISIR
runnum. — Fjallagróðurinn
er kjarnmikill' víðar en á ís-
landi!
Java er þriðja mesta tefram-
leiðslulandið. Austur-Afríka
er yngsta teræktarlandið. Te
er og ræktað í Brazilíu, Tyrk-
landi, Síam o. fl. löndum, auk
hinna fyrrnefndu. Terunn-
arnir þurfa nákvæma hirð-
ingu. Farið er að tína af þeim
blöð þirggja ára gömlum, en
fullum krafti ná runnarnir 7
til 8 ára. Oft eru laufin tínd
hvern 7.—10. dag um vaxtar-
tímann (á Ceylon allt árið).
Venjulega eru tínd tvö yztu
blöðin og einn blaðknappur á
hverjum kvisti. — Það gefur
bezta teið- Gömul blöð eru
grófari og verri. Framleitt er
aðallega svart te og grænt te,
Svarta teið (laufið) hefur ver-
ið látið gerja, en hið græna
ekki. Við drekkum nær ein-
göngu svart te. Kínverjar,
Japanar, Bandaríkjamenn,
Norður-Afríkumenn og Rúss-
ar drekka mikið af grænu te.
Annarsstaðar er aðallega
drukkið svart te.
Ekki er telaufið notað eins
og það kemur fyrir við tínsl-
una. Ef laufið er strax hrað-
þurrkað við opinn eld eða í
sérstökum þerriklefum, fæst
hið græna te. Miklu meiri til-
reiðslu þarf svarta teið. Te-
laufið er þá fyrst hraðþurrk-
að, síðan er það farið og press-
aður út á því safi í sérstökum
vélum — og svo látið valda
því að telaufasafinn tekur í
sig mikið súrefni úr loftinu.
Laufið skiptir nú lit og verð-
ur eirrautt og loks dökkbrúnt.
Við þetta fær telaufið líka ilm
sinn. Að lokum er laufið loft-
þurrkað í ofnum og flokkað í
stórblaðað te (leaf tea) og
smátt (broken) te. —
I tei er ekki teljandi næring.
Áður var talið allmikið af
sútunarsýrum í telaufi, en það
hafa reynzt vera önnur efni
(te-katerkiner). Hin hressandi
áhrif tesins orsakast, auk ilms-
ins og bragðefnanna, aðallega
af koffeini sem í því er. Á te-
laufið er, eins og kunnugt er,
hellt sjóðandi vatni og sjóð-
heitt teið látið „trekkja" í 5
mínútur. Talið er að 1 kg. af
telaufi nægi í 400—500 bolla
af góðu sterku tei. (I sumum
löndum er tefölsun illræmd;
þ. e. tetegundum er blandað
saman og jafnvel öðrum jurta
tegundum blandað í telaufið).
Hér í álfu eru Englendingar
og Rússar sérlega miklir te-
drykkjumenn- — Stjórnmála-
maðurinn Gladstone sagði: —
„Ef þér er kalt vermir teið þig.
Sé þér of heitt, kælir það þig.
Ef þú ert dapur og niðurdreg-
inn mun teið hressa og fjörga
þig, og sértu æstur mun það
róa þig.“
Svo mælti „Gláði-Steini“ og
undanfarið hefur fólk horft á
„Tehús ágústmánans“ og séð
hve mikill þáttur tedrykkjan
er í þjóðlífi Austurlandabúa.
Já, og það sýður ekki tevathið
æði oft á „samóvarnum“ í
rússneskum sögum?
Islendingar hafa frá fornu
fari drukkið seyði eða „te“ af
ýmsum innlendum jurtum,
löngu áður en lauf terunnans
var hér þekkt. Fjallagrasa-te
var drukkið til heilsubótar
við kvefi, hálskvillum o. fl.
Brúðbergs-te sömuleiðis, en
einnig sem daglegur drykkur,
enda er það bragðgott og ilm-
andi. Brúðbergið (blóðbergið)
var til forna helgað Freyju og
hefur e. t. v. verið brúðar-
drykkur, (sbr. nafnið brúð-
berg, sem enn er algengt í
Eyjafirði og víðar). Te er
einnig drukkið af vallhumli,
ljónslöpp ,silfurmuru, gul-
muru o. fl. jurtum. Voru ýms-
ar slíkar te- og lækningajurtir
helgaðar Freyju í heiðnum sið,
en sumar síðan gefnar Maríu
mey, er kristni kom á Norður-
lönd. —TÍMINN, 10. sept.
Eiginmaðurinn: — Ég færi
þér hér einhverjar þær dá-
samlegustu perlur sem völ
er á.
Konan: — Já, en elskan mín,
þú varst búinn að lofa að gefa
mér bíl-
Maðurinn: — Já, en ég leit-
aði alls staðar að óekta bíl, en
hann var hvergi hægt að fá.
Kaupið Lögberg
VIÐLESN ASTA
ISLENZKA BLAÐIÐ
arri á ákveðnu skeiði sögunn-
verndunar íslenzkum gróðri
yfirleitt.
Steenstrup gat þess að lok-