Lögberg - 17.10.1957, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 17. OKTÓBER 1957
Gíslason
NNING —
EYÞÓR ERLENDSSON:
ÁRIÐ UM KRING
Halldór
— ÆFIMI
Þann 7. ágúst s.1. lézt að
heimili dóttur sinnar Mrs.
Dóru Hampton í Winnipeg
Halldór Gíslason frá Hofs-
strönd í Borgarfirði eystra.
Foreldrar hans voru hjónin
Gísli Benediktsson og Una
Guðlaug Sigfúsdóttir frá
Hamborg í Fljótsdal. Bjuggu
þau hjón að Hofsströnd, og
þar var Halldór fæddur 1873.
Stóðu að Halldóri traustar og
alkunnar austfirzkar ættir;
faðir Halldórs var kominn af
séra Halldóri á Desjarmýri,
sem þótti merkur klerkur, og
var hann albróðir Árna, sem
var faðir þeirra Hafnar-
bræðra, sem allir Islendingar
kannast við af sögum og sögn-
um. Móðurættin var aftur á
móti hin alkunna Melaætt.
Hairdóri kippti í kynið, hann
var kjarkmaður og karlmenni,
og útþrá mun honum hafa
verið í blóð borin, því um
tvítugt siglir hann til Kaup-
mannahafnar að læra trésmíði,
dvaldist hann þar við nám og
störf í 10 ár, og eitthvað af
þeim tíma í Þýzkalandi líka.
1 Danmörku giftist hann þar-
lendri konu Rosemine Mikkel-
sen að nafni. Árið 1904 flytja
þau hjónin sig til Canada og
settust að í Winnipeg, þar sem
hann stundaði handverk sitt,
en hann var ágætissmiður.
Árið 1910 tóku þau sig^enn
upp og fluttu til Leslie, Sask.
Þar tók hann heimilisrétt á
Iandi, frekar lélegu, því öll
betri lönd voru upptekin.
Fljótlega festi hann kaup í
löndum sem að því lágu og
komu þau hjónin sér upp
myndarlegu heimili, eftir því
sem þá gerðist. Var búskapur
þeirra allumfangsmikill, bæði
með akra og gripi; þar að auki
keypti Halldór sér fljótlega
þreskivél og þreskti mikið
fyrir nágrannana og aðra, því
að ákafinn og dugnaðurinn
var með afbrigðum; voru þá
elztu drengir hans líka farnir
að hjálpa til, enda harðdug-
legir.
En því miður stóð þessi, að
mörgu leyti álitlegi búskapur,
ekki eins föstum fótum og
skyldi. Svo þegar þurkaárin
og kreppan herjuðu og prísar
urðu svo lágir, að þeir borg-
uðu ekki nærri framleíðslu-
kostnaðinn, þá liðaðist bú-
skapurinn að nokkru í sundur
og rann út í sandinn.
Það var óbætanlegt áfall
fyrir Halldór, þegar kona
hans dó frá þeirra stóra barna-
hóp. Hún var mesta myndar-
og dugnaðarkona, og þó þau
hjónin væru allólík á ýmsum
sviðum, þá voru þau samhent
í dugnaði og risnu. Halldór
seldi bú sitt 1938, og fluttist
til Manitoba, og einnig var
hann um tíma vestur á Kyrra-
hafsströnd. — Einhvernveginn
vann hann fyrir sér, þó fjörið
og dugnaðurinn væri farið að
dvína. Síðasta áratuginn eða
svo var hann búsettur í Winni-
peg, og munu börn hans, sem
búsett eru þar, hafa litið til
með honum, sérstaklega dóttir
hans Mrs. Halldóra Hampton,
og maður hennar. og á heimili
þeirra hjóna fékk hann hvíld-
ina, eftir langt og mikið dags-
verk, sem fyrr er sagt.
Halldór var vel gefinn mað-
ur til sálar og líkama, var hið
mesta snyrtimenni, og mun
Hafnarveran haft áhrif þar;
það var eins og einhver borg-
arbragur í allri hans fram-
komu. Hann var mjög félags-
lyndur maður, og yfirleitt
frjálslyndur í skoðunum; var
nærri einkennilegt hvað Hall-
dór gat verið samvinnuþýður
á fundum og í félagsskap, því
þar fyrir utan var hann all-
þrætugjarn og varði þá skoð-
anir sínar með oddi og egg,
þó all-óbilgjarnar væru og
óraunhæfar. — Bókhneigður
maður var Halldór í mesta
máta og las allt sem hann
komst yfir. Stóð hann þar líka
vel aS vígi, því að auk móður-
málsins las hann og talaði
ensku og dönsku, og þýzku
líka, og bækur átti hann á
öllum þeim málum. Halldór
var listrænn og listelskur
maður, enda smekkmaður á
öllum sviðum. Mun Hafnar-
vera hans hafa gefið þeim
eiginleikum byr undir vængi.
Hann kynntist þar ýmsum
menntamönnum og stúdent-
um og sótti eitthvað fundi
þeirra og samkomur, og var
honum tíðrætt um suma
þeirra, eins og Einar mynd-
höggvara frá Galtafelli o. fl.,
sem reyndust hafa verið per-
sónulegir vinir hans- Sérstak-
lega var Halldór gefinn fyrir
söng og músik, vissi líka nokk-
ur skil á undirstöðuatriðum
þeirrar listar, var vel tónlæs
og spilaði dálítið á orgel.
Hann var söngmaður góður,
hafði djúpa og sterka bassa-
rödd og því ágætur liðsmaður
í söngflokkum, sem hann til-
heyrði, enda ótrauður að sækja
söngæfingar, sem hann sagði
að væru sínar ánægjulegustu
stundir.
Halldór skilur eftir sig stór-
an afkomendahóp. Börn hans,
sem upp komust, voru 14, ung-
barn dó 4 mánaða gamalt, en
2 dóu á bezta aldri, bæði gift,
svo 12 lifa föður sinn. Barna-
börnin eru 35 og barna-barna-
börnin eru orðin 22. Sýnist
því að hann skili fóstru sinni,
Canada, álitlegri arfleifð. —
Auk þeirra handtaka, sem eft-
ir hann liggja, en þau eru
mörg og stór, því að ósérhlíf-
inn var hann. Tveir bræður
Halldórs lifa hann, Magnús,
búsettur í Noregi, og Þórarinn,
búsettur í Árborg.
Halldór var jarðsettur frá
Bardals útfararstofu. Dr. V. J.
Eylands flutti kveðjumál við
útförina, og frú Pearl Johnson
söng: Góða nótt. —Þ. G.
Ríki náttúrunnar er því lög-
máli háð, að taka sífelldum
breytingum frá ári til árs.
Þessar breytingar birtast í
ótal myndum og svipbrigðum
einstakra árstíða og ræður
veðurfar þar um mestu. Mætti
um þetta rita langt mál. —
Hér fara á eftir örfá brot og
minningar, sem þar að lúta.
VORIÐ
„Nú andar suðrið sæla vind-
um þýðum.“ Svo kvað Jónas
Hallgrímsson. í huganum hef-
ur hann séð, hvernig vorblær-
inn kemur úr suðri, mildur og
hlýr, og umvefur eyjuna hvítu
í norðurhöfum, séð, hvernig
sólarylurinn bræðir klakann
og fannirnar af tindum hinna
íslenzku fjalla. Einmitt þannig
gætir fyrstu áhrifa vorsins.
Veturinn, sem svo lengi hefur
drottnað yfir landinu, verður
smám saman að þoka fyrir á-
hrifamætti sólarljóssins. —
Snærinn á sér eigi friðland
lengur að niðandi lækjum.
Aðeins á jöklum uppi verður
veldi hans eigi brotið niður
til fulls, þar drottnar hann
ávallt og eilíflega.
Loks vaknar móðir náttúra
til nýs lífs eftir vetrardval-
ann. Fyrir sameiginleg áhrif
regns og sólar, teygir lífs-
meiðurinn mikli frjóanga sína
hvarvetna upp úr jörðinni og
fyllir hana dásamlegu lífi.
Grös og jurtir verða til, ná
smám saman fullum þroska og
mynda prúðar fylkingar,
hvert sem auganu er rennt.
Er unaðslegt að sjá allt þetta
líf umhverfis sig á sólríkum
vordögum, alla þessa þöglu
einstaklinga, sem í samein-
ingu sveipa foldina hlýjum
klæðum og breyta henni í
frjósamt land.
í skjóli gróðurs og moldar
endurfæðist og þróast marg-
víslegt líf. Ótölulegur grúi
skordýra skríður þar úr fylgsn
um sínum og fer á kreik. —
Og einnig á annan hátt vinnur
lífið stórfelldan sigur, því nú
koma farfuglarnir „með
fjaðrabliki háa vegaleysu“
yfir úthöfin bláu. „Vorboðinn
ljúfi,“ þrösturinn, er jafan
fyrstur í sumardalinn sinn. Og
brátt syngur heiðlóan „dýrðin-
dýrðin,“ og hvaðanæfa heyr-
ast margraddaðir tónar þess-
ara glaðværu gesta. Yfirgnæf-
andi eru hinir vellandi tónar
spóans og hið hneggjandi
hljóð mýrasnípunnar, en þess
á- milli heyrast aðrar hljóm-
fagrar raddir-, sem hinir ýmsu
fuglar láta til sín heyra. —
Hér og þar dreifir fénaðurinn
sér um græna hagana, og nú
eru kálfar og kýr leystar út.
Það er gleðibragur á öllum,
bæði mönnum og dýrum, allir
heilsa vorinu með takmarka-
lausum fögnuði, hvort sem
þeir eru ungir eða gamlir,
ríkir eða fátækir.
Þegar vorið er þannig búið
aðir og hættir að láta til sín
að ná hámarki sínu, fer nátt-
úran fyrst að verða töfrandi.
Sólin hellir geislaflóði sínu
yfir fjöll og fagrar grundir,
fagurniðandi fjallalækir
hoppa dansandi niður hlíð-
arnar, alls staðar ómar loftið
af unaðslegum fuglasöng og
öll jörðin er skrýdd litfögrum
blómum, sem fylla loftið in-
dælum blómailm.
Hin dásamlega fegurð vors-
ins kemur þannig fram í marg
víslegum myndum, sem falla
saman í eina samræmda heild.
Dauðamók vetrarnáttúrunnar
og myrkur virðist árafjarri,
því að albjartar nætur taka
við af sólbjörtum dögum, svo
að ætla mætti, að vald myrk-
ursins sé þrotið fyrir fullt og
allt. — Þessar björtu vornæt-
ur eru ævintýraheimur út af
fyrir sig í ríki íslenzkrar
náttúru- TJr skauti þeirra eru
runnar kynjasagnir um krafta
grös og náttúrusteina margs
konar. Þótti jónsmessunótt
bezt fallin til að leita slíkra
dýrgripa. Þá nótt var og dögg-
in talin vera svo heilnæm, að
hver sá, sem velti sér í henni
nakinn, varð alheill sjúkleika
síns, hvers eðlis sem hann
var. — Yfir slíkum töfrum
hefur íslenzka vornóttin búið
í vitund þjóðarinnar öldum
saman. Og enda þótt þessi trú
tilheyri nú fortíðinni einni, er
þó vornóttin enn sem fyrr dáð
og vegsömuð flestu öðru
fremur, og mun svo verða
jafnlengi og miðnætursól skín
við yzta haf.
SUMARIÐ
1 raun og veru er sumarið
komið löngu fyrr en allar þær
byltingar, sem getið er um
hér að framan, eru um garð
gengnar. En almenningur lítur
þó venjulegast þannig á, að
sumarið komi fyrst þegar
sumarfegurðin hefur náð há-
marki sínu, en allur sá tími,
sem náttúran þarf til þess að
umbreyta vetrinum í sumar,
er venjulegast kallaður vor.
Sumarið er því fyrst og fremst
sá tími, þegar sumarfegurðin
er í fullum blóma. — En kyrr-
staða á sér naumast stað hér í
heimi. Allt er á eilífri rás ár
og aldir í gegn. Straumur
tímans stöðvast ekki og hvað-
eina á fyrir sér að hverfa í
dauðans og gleymskunnar
djúp. Þessu lögmáli verður
einnig sérhvert sumar að lúta.
Fyrr en varir tekur hin blóm-
legasta fegurð þess að dvína
og þögult rökkur svífur yfir
foldina um kyrrlátar nætur.
Þegar komið er fram yfir
ágústmánaðarlok, er náttúran
sýnilega búin að tapa hinni
blómlegustu fegurð sinni.
Gróður jarðar er sýnilega
búinn að lifa sitt fegursta og
hefur fengið á sig fölva og
dauðamörk. Og sumarfugl-
arnir eru næstum alveg þagn-
heyra hina fögru og aðlaðandi
tóna. Og þess verður ekki
langt að bíða, að öll hin dá-
samlega fegurð sumarsins
verður horfin með öllu, blóm-
in fölnuð, trjáblöðin bliknuð
og sumarfuglarnir allir horfn-
ir á braut. En þegar náttúran
er búin að taka öllum þessum
stakkaskiptum, segjum við,
að sumarið sé liðið og komið
haust. +
Sumarnáttúran er litrík og
töfrum blandin. Allir kannast
við hina fögru liti regnbogans,
sem svo oft má sjá á mildum
regndögum, en á kyrrum
sumarkvöldum um sólseturs-
bil, nær litskrúð náttúrunnar
mestum ljóma. Andspænis
þeirri dýrð, sem þá getur að
líta, finnur maðurinn ósjálf-
rátt til smæðar sinnar og van-
máttar til orða og athafna.
Við sem dveljum að jafnaði
fjarri hafinu, eigum þess
sjaldan kost að sjá slík sól-
setur- Þó hefur mér auðnast
að sjá þau nokkrum sinnum,
og er mér einkum eitt þeirra
minnisstætt. — Það var í á-
gústmánuði, fyrir allmörgum
árum, að mér birtist sú ó-
gleymanlega sýn. Ég var á
ferð yfir hraunið norðaustan-
til við Hafnarfjörð. Er mér
ríkt í minni, hve umhevrfið
þar var laðandi í kvöldkyrrð-
inni. Voru þar víða fagrar
kvosir, grasi- og kjarrivaxnar,
með kynlega kletta umhverfis.
— En athygli mín beindist
brátt að öðrum og meiri dá-
semdum. Sólin var nefnilega
að kveðja við hafsbrún í vestri
og vesturhimininn var því
tekinn að sveipast undurfögr-
um litskrúða, sem endurspegl-
aðist þegar í haffletinum, svo
að himinn og haf virtust fall-
ast í faðma. Meginhluti vest-
ursins varð þannig á skammri
stund fagurrauður að lit. Og
upp af þessari litfögru víðáttu
teygðust hvarvetna samlitar
slæður eða tungur upp í há-
loftið, eins og dýrðlegar kór-
ónur. Sólin sjálf, sem var mið-
depill og orkugjafi alls þessa,
sendi stöðugt frá sér ljómandi
geislamagn, er sindraði út frá
henni til allra hliða og mynd-
aði síbreytileg blæbrigði víðs-
vegar um haf og himin. — En
þessi dýrð átti sér ekki langan
aldur. Brátt hvarf sólin bak
við hafsbrúnina og litskrúð
lofts og lagar dvínaði eðlilega
í samræmi við það.
Slíkar minningar, sem þessi,
eru í vitundinni, þótt sumarið
kveðji. Þær eru fjársjóður,
sem haustið og veturinn fá
ekki grandað.
★
Allur síðasti hluti sumarsins
er raunverulega tími hnign-
unar í náttúrunnar ríki. Þró-
unaröfl lífsins hafa lokið því
hlutverki sínu, að skapa hin-
um ýmsu tegundum jurta og
dýra varnir og öryggi gegn
komandi vetri. Smám saman
sígur máttugur svefnhöfgi yfir
náttúruna. Drungalegur svip-
ur færist yfir landið og haust-
ið svífur að.