Lögberg - 21.11.1957, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 21. NÓVEMBER 1957
Hjálmar Alberfr Krisfrjánsson
F. 16. nóv., 1905
Miðvikudagurinn, hinn 10.
júlí, 1957. Það var dagurinn —
örlagastundin? — Dagurinn,
sem hefir brent svipmynd
sína í sál mína og konu minn-
ar og hverfur þaðan ekki
meðan við lifum, fremur en
hrafninn hans Poe’s — „aldrei
meir." Og þó var hann einn
af hinum ylríku, broshýru,
sólbjörtu sumardögum hér
við hafið. Ég sat með bók við
suður-gluggann, en konan var
frammi í eldhúsinu, þegar ég
heyrði bíl stansa fyrir framan
húsið. Ég sá að Nanna, elzta
dóttir okkar, og maður henn-
ar, Leó Sigurðsson, koma út
úr bílnum. Þau voru (og eru)
vön að vitja okkar oft síðan
við fórum að eldast. Ég gekk
fagnandi á móti þeim eins og
ég var vanur og bjóst til að
ávarpa þau með einhverju
gamanyrði. En þegar mér
varð litið framan í dóttur
mína varð mér strax hverft
við og ég spurði hana: Hvað
er að? Féll hún þá um háls
mér og sagði mér lát sonar
og bróður. Og við áttum eng-
an annan son eða bróður.
Enda vissu bæði faðir og móð-
ir og systur að engum for-
eldrum eða systrum hafði
nokkru sinni hlotnast betri
bróðir eða sonur. Hér skal þó
ekki lengra gengið í þá átt að
auglýsa fyrir almenningi
„eigin hjartasviðann,“ eins og
Stephan G. orðar það í einni
af sínum munntömustu stök-
um. En hitt er þess vert að
minna sjálfan sig og aðra á, að
vísdómur, sem manni er nauð-
synlegt að læra, er fólginn í
þessum ljóðlínum E i n a r s
Benediktssonar: „Það er böl,
sem allan aldur andann bezt
til sjálfs síns leiðir.“ Þetta
finnur maður þegar frá líður
og maður fer aftur að greina
áttirnar. Nú les maður Sonar-
torrek Egils og Gests-kvæði
Stephans G. með nýjum aug-
um og fyllri skilningi. Og nú
greiðist manni gatan gegnum
myrkrahjúp þann sem um-
vefur aðra, sem eins er ástatt
fyrir. Því nú hefir samúðin
verið hreinsuð og stælt í eldi
eigin reynslu. Nú þarf hún
ekki lengur að nota ófullkom-
- D. 10. júlí, 1957
in orð, því handtakið og augna
tillitið hefir nú öðlast nýjan
mátt til að túlka það sem
engin orð ná til.
En minning góðra drengja
á að geymast ekki aðeins í
hjörtum saknandi ástvina,
heldur einnig annara, því það
er hverjum gott að kynnast
góðum dreng. Hjálmar, sonur
minn, var einn slíkra drengja,
og því eru þessar línur
letraðar.
Hjálmar var fæddur á
Gimli í Nýja-íslandi, 16. nóv-
ember, 1905. Barna- og mið-
skólanám stundaði hann í
Lillesve og á Lundar í Mani-
toba, og útskrifaðist ur mið-
skóla á Lundar. Síðan stund-
aði hann háskólanám við Jóns
Bjarnasonarskóla og Univer-
sity of Manitoba í tvö ár.
Hafði hann um tíma hug á að
leggja fyrir sig lögfræði, en
úr því varð þó ekki, enda
hvarf hann nú frá háskóla-
náminu. Hygg ég að það hafi
aðallega verið tvent, sem þar
réði. Hann vildi ekki vera
byrði fyrir fátæka foreldra
sína, og vildi vera sjálfráður;
engum háður. Ég veit engin
dæmi þess að hann hafi nokk-
urn tíma á æfinni látið hræða
sig eða ginna til nokkurs þess,
sem stríddi á móti hans eigin
viti eða vilja. En til þess, að
lifa lífi sínu á eigin ábyrgð
verður maður líka að lifa því
á eigin kostnað. Fór hann því
að líta eftir atvinnu tækifær-
um. Um þessar mundir þurfti
stjórn Manitobafylkis á mönn-
um að halda til eftirlits með
rjómabúum víðsvegar um
fylkið og fyrirskipaði nám-
skeið til undirbúnings því
starfi. Tók Hjálmar þetta
námskeið og tók svo til starfa
sem “cream grader“ og smjör-
gerðarmaður. Ætlunin var, að
nota þessa atvinnu til þess að
afla sér fjár til framhalds-
náms. En bráðlega skall á
kreppan mikla, sem byrjaði
um haustið 1929. Fóru þá
margar framtíðaráætlanir út í
veður og vind. Þóttist þá hver
heppinn, sem hafði einhvers
konar fast land undir fótum
fjármunalega. Þannig atvik-
aðist það að Hjálmar hélt á-
Hjálmar Alberi Krisijánsson
fram starfi sínu við rjóma-
búin, þó launin væru ekki há.
Hélst honum heldur ekki vel
á þeim launum, sem hann
fékk, því margir voru þá illa
staddir, en hann lærði aldrei
þá list að halda fé sínu fyrir
þeim, sem gjörðust nauðleit-
armenn hans. Af þessu leiddi
svo eðlilega það, að undir-
búningurinn undir hans eigin
framtíð varð að sitja á hak-
anum- Hans hagsmunir komu
ætíð síðast.
Þar sem Hjálmar hafði
eftirlit lærðu menn brátt að
skilja það, að engar tilraunir
til að nota svik í viðskiptun-
um borguðu sig, því ekkert
slíkt lét hann fram hjá sér
fara án viðeigandi aðgerða.
E n gi n n rjómabúseigandi
komst upp með að fella af
vigt eða máli eða flokkun og
engum bónda leyfðist heldur
að svíkja inn í rjómabúin
skemmda vöru. En þrátt fyrir
þennan strangleika í eftirlit-
inu, og þrátt fyrir það þó í
hart slægi stundum við ein-
staka mann, varð hann alls
staðar vinsæll, því menn
lærðu að meta sanngirni hans
og óhlutdrægni. Eignaðist
hann marga vini á þessum
árum víðsvegar um fylkið og
við lát hans var hans minnst í
riti, sem búnaðardeild Mani-
tobafylkis gefur út. Segir þar
meðal annars, að hann hafi
eignast marga vini meðal
starfsbræðra sinna. Og frá for-
manni deildarinnar bárust
okkur þau ummæli, að betri
mann en Hjálmar hafi hann
aldrei haft í þjónustu sinni.
Þegar síðara heimsstríðið
skall á var hann enn starfandi
við rjómabúin. Var hann þá
kominn yfir herskyldualdur,
enda var hans full þörf þar
sem hann var. En þegar hann
sá unga men'n allt í kringum
sig tekna í herinn, fór sú
spurning að leita á hann, hvort
það væri rétt gert af sér að
nota sér afstöðu sína og aldur
til að hlífa sér við því, sem á
aðra væri lagt. Var ekki ten-
ingunum þegar kastað og út í
stríð komið? Var nokkur önn-
ur leið fær úr því sem komið
var en sú, að halda stríðinu
áfram þar til Hitler, Musso-
líni og samherjar þeirra, og
þar með ofbeldis- og kúgunar-
stefna þeirra væri að fullu
kveðin niður? Og var það þá
ekki skylda hvers dugandi
drengs að leggja allt sitt fram
til þess að fullur sigur fengist?
Var ekki líka í þessu fólgin
eina vonin um að betri heimur
risi upp úr rústunum að
fengnum sigri? Svar hans við
þessum spurningum varð svo
það, að hann innritaðist sem
sjálfboði í flugher Canada.
Hann fór austur um haf árið
1942 og þjónaði þar í 3 ár, eða
til stríðsloka. Hann særðist
tvisvar; í hvorttyeggja skiptið
á höfði (a fractured skull). í
síðara skiptið féll hann í loft-
fari niður í Irska sjóinn. Loft-
farið sökk og fór hann niður
með því, en á einhvern ó-
skiljanlegan hátt komst hann
út úr því og fleyttist upp á
yfirborðið á einhverju braki
úr loftfarinu. Þaðan var hann
tekinn meðvitundarlaus og
fluttur á spítala á írlandi. Lá
hann þar meðvitundarlaus í
Hjálmar Alberfr Krisfrjánsson
— STUTT KVEÐJA —
Mín skilnaðarkveðja er stirfin og stutt
og stíluð sem hálfkveðið ljóð;
þér var ekki að skapi að neitt fleipur sé flutt
með fjálgleik og hjáróma óð.
Við burtsigling lífsins í ómælisátt,
um orsakir mannsandinn spyr.
Við hálfnaða ævi er úrlausnar fátt
hvað olli þeim hraðfara byr?
í gróanda ævinnar gæfu þá hlaust,
sem-göfugan árangur bar,
og foreldra og ættmenna ástríkis naust
svo útsýnið fegurra var.
Móðirin veitti sinn kærleikans koss
sínu kyni er í vöggunni svaf.
Og drenglyndið varð þér hið dýrasta hnoss,
sem Drottinn vor allsherjar gaf.
Þó burtför þín, Hjálmar, sé syrgjendum sár,
því saknaðskend minningin er.
Oss kent er þeir góðu hin gránuðu hár
greiði ekki í heiminum hér.
Vér þekkjum að akurgrös öngUðu bezt,
sem eggin um miðsumar skar.
Þá sonar og bróður saknað er mest,
er sönnun hver maður hann var. —G. St.
fleiri daga. Eftir nokkurra
vikna spítalavist komst hann
þó til heilsu aftur og tók til
síns fyrra starfs og hélt því
til stríðsloka, en hann var
L.A.C., I.C- Ekkert vissum við
um þetta æfintýr hans og
ekki einu sinni um spítalavist-
ina fyr en nokkru eftir heim-
komu hans. í einu af bréfum
hans frá Irlandi komst hann
svona að orði:
„Jæja, pabbi, þá er ég nú
loksins búinn að læra að
synda.“
Þóttu mér þetta góðar
fréttir, því ég hafði oft fært
þetta í tal við hann, en aldrei
orðið neitt úr framkvæmdum.
En löngu eftir heimkomuna
barst eitthvað í tal um sund-
kunnáttu hans. Kom það þá
upp að með orðunum, sem til-
færð eru hér að ofan, hefði
hann aðeins átt við það að
honum hafði einhvernveginn
heppnast að fleyta sér upp úr
írska sjónum. Og á þennan
hátt fengum við loksins að
vita, hvað fyrir hann hafði
komið.
Þessi saga er sögð aðeins til
að kasta nokkru ljósi á skap-
höfn Hjálmars. Að auglýsa
sjálfan sig var honum fjarri
skapi og allt skjall og skrum
var honum viðurstyggð. Hann
vildi vera maður, og leit því
smáum augum á allar tilraun-
ir til að sýnast.
Á leiðinni heim að loknu
stríði fékk hann afarvont kvef,
sem seinna snerist upp í
lungnabólgu. Varð hann brátt
að leggjast inn á spítaila og er
það skemst frá að segja, að
fyrstu tvö árin eftir heimkom-
una var hann stöðugt undir
læknishendi og lengri og
skemmri tíma á sjúkrahúsum,
ýmist í Winnipeg eða Van-
couver. Hafði hann þá náð
nokkurri heilsu, en læknarnir
vöruðu hann við að reyna
nokkra erfiðisvinnu. Ráð-
lögðu þeir honum að leita
fyrir sér um einhverja létta
vinnu. Hugkvæmdist honum
þá að taka námsskeið í “First
Aid,” því það er lagaskylda í
B.C. að við hverja námu eða
sögunarmylnu, eða viðartöku-
ver og fleiri slík framleiðslu-
störf skuli vera hæfur “First
Aid” maður. Verður hann að
hafa staðist próf, sem sett eru
af stjórnarvöldum, og enn-
fremur verður hann að endur-
taka þetta námskeið af og til í
því skyni meðfram að fylgjast
með öllum nýmælum í þess-
ari grein. Að þessu námi loknu
fékk Hjálmar svo atvinnu
sem “First Aid man og Pay-
master,” fyrst í viðartökuver-
um (Logging Camps) og seinna
við járnámur á Texada Island,
skamt norður með ströndinni
frá Vancouver- Þar vann hann
seinustu fjögur til fimm árin
og þar dó hann af hjartaslagi,
hinn 10. júlí síðastliðinn.
Við þessi störf, eins og
önnur, sem hann hafði tekið
að sér, reyndist hann hinn
vandvirkasti og ábyggilegasti.
Viðgerðir hans við sár og