Lögberg - 01.01.1959, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 1. JANÚAR 1959
Lögberg
GeflS út hvern firatudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
303 KENNEDY STREET, WINNIPEG 2, MANITOBA
utaniÍHkrift ritstjórana:
EDITOR LÖGBERG, 303 Kennedy Street, Wlnnlpeg 2, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Skrifstofustjóri: INGIBJÖRO JÖNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
■'Lögberg" is publlshed by Columbla Press Limlted,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Prtnters
Authorized as Second Class Mail, Poet Offlce Department, Ottawa
WHItehall 3-0931
Canada-lceland Foundation
Frá ýmsum löndum hafa menn flutzt til Kanada og tekið
sér þar fasta búsetu. Hvert þjóðbrot mun leggja fram eitt-
hvað af fornum menningararfi til uppbyggingar hinni ungu
þjóð, sem byggir landið.
Hinir fyrstu landnámsmenn í Kanada efndu til félags-
skapar, sem sniðinn var eftir andlegum þörfum þeirra og
hugðarefnum. Menn lögðu allt kapp á að veita hverjir öðrum
lið í lífsbaráttunni, sem háð var við erfiðar kringumstæður,
sem gerðu kjör manna oft og tíðum hin óblíðustu. Það var
eðlilegt, að landnámsmenn teldu nauðsyn til þess bera að
halda uppi sambandi við heimalandið. Skilnaðurinn við það
skerpti þjóðerniskenndina. Fjarlægðin stækkar oft hlutina
í hugum manna og bregður ljóma yfir fornrar slóðir og
gamlar minningar. Á þessi regla ekki síður við innflytjendur
frá Bretlandseyjum en aðra þá, sem ekki eru engilsaxnesks
uppruna.
Frumherjarnir reistu sér kirkjur og byggðu skólahús.
Voru þessar stofnanir meðal annarra sniðnar eftir sameigin-
legum hugðarefnum þess fólks, sem átti við svipaða örðug-
leika að etja í því að semja sig að nýjum venjum í nýju landi.
Þetta fólk lagði sig í líma við að varðveita þekkingu sína á
sögu, tungu og bókmenntum feðra sinna, en jafnframt efldist
skilningur þess á Kanada, þjóðtungunni, hinum ýmsu stofn-
unum landsins og löggjöf þjóðarinnar.
Meira en áttatíu ár eru nú liðin, síðan fyrstu íslenzku
landnámsmennirnir komu til Kanada, og á þeim tíma hafa
frumherjarnir ásamt með afkomendum sínum lagað sig eftir
kanadískum þjóðfélagsháttum. Vegna margs konar sam-
skipta og tengda við hérlent fólk hafa þjóðareinkenni Vestur-
Islendinga orðið smám saman óaðskiljanlegur hluti hinnar
kanadísku þjóðasamsteypu. Slíkur samruni hefir breytt þjóð-
félagslegum, efnahagslegum og menningarlegum viðhorfum
vorum. Þannig má segja, að sum þeirra málefna, sem félög
hinna fyrstu íslendinga vestur hér létu til sín taka, hafi að
nokkru leyti úrelzt.
Með hverjum áratug hefir orðið erfiðara um vik að halda
uppi virku starfi innan sumra þeirra félaga, sem áður er að
vikið.- Slíkt er ekkert undrunarefni. Aðstæðurnar hafa
breytzt og þau markmið, sem unnt var að keppa að fyrir
fjörutíu, þrjátíu eða jafnvel tuttugu árum, hafa í dag annað-
hvort lítið gildi eða eru úrelt orðin. Á hinn bóginn eygjum
vér nú nýjar leiðir og ný málefni, sem hægt er að vinna að
og til gagnsemdar mega horfa. Ætti slíkt að endurlífga áhuga
vorn og virðingu fyrir því, sem verðmætast er í hinum
íslenzka arfi vorum.
Kanadamenn þeir, sem rekja ættir sínar til Islands, geta
lagt fram sinn skerf til kanadískrar menningar. Vér getum
teflt fram menningarerfðum og rismiklum bókmenntum,
sem skráðar eru á fornri þjóðtungu, er hefir varðveitzt betur
en nokkurt það tungumál, sem vér til þekkjum. Þannig vill
til, að það tungumál, er vér tignum, er hin norræna tunga,
sem lagt hefir fram drjúgan skerf til nútíðarensku. Þekking
á þeirri tungu er jafnnauðsynleg þeim, sem leggja stund
æðra tungumálanám, og þekking á fornensku, en bæði eru
þessi tungumál náskyld. Tunga vor er einstæð að því leyti, að
hún er klassískt mál, en þó lifandi, töluð af þjóð, sem að
vísu er fámenn, en nýtur þó þeirra réttinda að eiga aðild að
Sameinuðu þjóðunum og Atlantshafsbandalaginu.
Hornsteinar íslenzkrar menningar eru í nánum tengslum
við virðingu íslenzku þjóðarinnar fyrir frelsi, lýðræðislegu
stjórnarfari og friði. Hér má og telja ríka föðurlandsást,
ástundun skáldskapar og bóklegra fræða um aldaraðir.
Kanadískir niðjar þess fólks, sem virti framar öllu öðru þá
hluti, sem nú voru taldir, eiga þess vissulega kost að styðja
að nokkru menningu sinnar eigin þjóðar, og þeim ber í
rauninni skylda til að hafast nokkuð að í þeim efnum.
Með stofnun Canada Council má segja, að kanadísk
stjórnarvöld hafi mælt fyrir munn alþjóðar og lýst því yfir,
að tími sé til þess kominn að láta til skarar skríða um þau
mál, sem helzt mega verða til velfarnaðar kanadískri menn-
ingu. Canada Council hefir þegar orðið til stuðnings
kanadísku listafólki á sviði
myndlistar, hljómlistar og
bókmennta. Hin fjölþættu
markmið Canada Counci
hljóta að vera félagi sem
Canada-Iceland Foundation
hvatning til að leggja dálítið
af mörkum til þess menn
ingarstarfs, sem hér er verið
að vinna. Oss Kanadamönn
um, sem af íslenzku bergi
erum brotnir, ber skylda til
þess að standa sameinaðir og
leita stuðnings annarra um
það að gera þær menningar
erfðir vorar, sem varanlegast
gildi hafa, að sameign kana
dísku þjóðarinnar.
Fyrir nokkrum árum var
gengizt fyrir fjársöfnun, sem
nam 220.000 dollurum. Var
það fé afhent Manitobahá
skóla að gjöf með því skilyrði,
að í skólanum yrði komið
fót sérstakri deild, sem hefði
það með höndum um alla
framtíð að veita fræðslu um
íslenzka tungu og bókmennt
ir. Var hér um að ræða ein-
stætt afrek, sem í framtíðinni
mun verða eins konar aflgjafi
Canada-Icaland Foundation
og veita félaginu styrk til þess
að keppa einarðlega að
kveðnu marki.
Markmiðin eru þegar fyrir
hendi, og þau eru þess virði
að vér sameinaðir stefnum að
þeim. Mikið hefir þegar verið
unnið, en meira bíður vor á
næsta leiti. Víðs vegar höfum
vér leitað ráða. Bréf hafa ver-
ið send út af örkinni og hvatn
ingarorð borizt frá leiðandi
mönnum í Kanada, á íslandi
og í Bandaríkjunum. Sam
þykki varðandi höfuðstefnu
skráratriði Canada-Iceland
Foundation höfum vér hlotið
frá Þjóðræknisfélagi íslend
inga í Vesturheimi, the Ice
landic Canadian Club, Jóns
Sigurðssonar félaginu, for
mönnum Hekla-Skuld sjóðs
ins og Islendingadagsnefnd
Á íslandi hefir verið stofnað
félag, sem nefnir sig Island
Kanada ráð, og mun það fé-
lag starfa á svipuðum grund-
velli og Canada-Icelanc
Foundation.
Höfuðstef nuskráratriði
Canada-Iceland Foundation
eru sem hér segir samkvæmt
stofnskrá félagsins:
1. Að e f 1 a menningarleg
tengsl milli Kanada og ís
lands og auka gagnkvæm-
an skilning þeirra þjóða,
sem þessi lönd byggja.
2. Að efla virðingu manna
fyrir skyldum menningar-
erf ðum áðurnefndra
tveggja þjóða, en þær
erfðir birtast oss m.a.
lýðræðislegu stjórnarfari
og virðingu fyrir lögum og
rétti.
3. Að koma því til leiðar, að
íslenzk tunga verði viður-
kennd sem föst námsgrein
í sambandi við æðra ensku-
nám í kanadískum há-
skólum.
4. Að styðja stúdenta, sem
stunda íslenzkunám við
kanadíska háskóla, og veita
þeim námsstyrki.
5. Að efla áhuga Kanada-
manna af íslenzkum ætt
um á listum, bókmenntum
og þjóðfélagsfræðum og
styrkja þá til náms og
starfs í þessum greinum.
6. Að veita íslenzkum stú-
dentum fjárstyrki til náms
við kanadíska háskóla og
greiða götu þeirra hér
vestra á einn eða annan
hátt. Að styðja á sama hátt
kanadíska stúdenta, sem
hafa í hyggju að stunda
nám við Háskóla íslands.
7. Að stuðla að því, að ís
lenzkar bókmenntir verði
þýddar á ensku og kana
dískar bókmenntir á ís
lenzku.
8. Að koma á gagnkvæmum
heimsóknum kanadískra
og íslenzkra listamanna og
stuðla að gagnkvæmri
kynningu í list þeirra.
Koma hér til greina sýn-
ingar á listaverkum, leik-
sýningar, hljómleikar og
útgáfustörf.
9. Að stuðla að söfnun og
varðveizlu listaverka, list
muna, bóka, tímarita,
handrita og skjala, sem á
einhvern hátt varða Is-
land eða íslendinga og
fólk af íslenzkum uppruna.
I fyrr greindri stofnskrá
hefir Canada-Iceland Founda-
tion áskilið sér rétt til þess að
styrkja félög, útgáfufyrirtæki
og annars konar stofnanir,
sem stefna að svipuðum
markmiðum og greind eru
hér á undan í stefnuskrá fé-
lagsins.
Félagið getur aflað fjár með
því að veita móttöku peninga-
gjöfum, peningatryggingum,
ánöfnun fjár eða eftir öðrum
leiðum, sem kunna að opnast.
Þessum fjármunum mun ráð-
stafað í samræmi við þau
fyrirmæli, ef fyrir hendi eru,
sem fylgja, þegar áðurnefndir
fjármunir renna í sjóð fé-
lagsins.
Þegar til þess kom að leggja
drög að stofnun Canada-
Iceland Foundation, voru
menn á einu máli um, að fé-
lagið yrði að hafa innan vé-
banda sinna fulltrúa ríkis-
stjórna, æðri menntastofnana
og annarra þjóðkunnra fyrir-
tækja. Óbreyttir liðsmenn fé-
lagsins munu að mestu leyti
verða úr röðum þeirra
Kanadamanna, sem komnir
eru af íslenzkum ættum, og
aðrir þeir, sem af einhverjum
ástæðum vilja styðja þau mál
efni, sem Canada-Iceland
Toundation lætur sig varða.
Eftirtaldir menn eru heið
ursfélagar og skráðir stofn-
endur félagsins:
A. Heiðursverndarar:
His Excellency, Rt. Hon.
Vincent Massey, C.H.,
landstjóri Kanada.
Herra Ásgeir Ásgeirsson,
forseti Islands.
B. Heiðursráðgefendur:
Hon. Sidney E. Smith,
utanríkisráðherra Kanada.
Herra Guðmundur I. Guð-
mundsson, utanríkisráð-
herra Islands.
Dr. Andrew Stewart, for-
seti félags háskólakennara
í Kanada og rektor há-
skólans í Alberta.
Dr. phil. Þorkell Jó-
hannesson prófessor, rek-
tor Háskóla íslands.
Dr. C. J. Mackenzie, for-
seti “Canadian Clubs,”
Ottawa.
Herra Ásmundur Guð-
mundsson, biskup yfir Is-
landi.
C. Fulllrúaráð:
Málefnum Canada-Iceland
Foundation er stjórnað af
fulltrúaráði. Fulltrúum má
fjölga, eftir því sem þörf
þykir hverju sinni.
D. Heiðursfullarúar:
Herra Thor Thors, am-
bassador Islands í Kanada
og Bandaríkjunum, Ot-
tawa og Washington, D.C.
Msgr. Alphonse-M a r i e
Parent, P.A., rektor Laval
háskólans, Quebec, P.Q.
Dr. H. H. Saunderson,
rektor háskólans í Mani-
toba, Winnipeg.
Dr. Watson Kirkconnell,
rektor Acadia háskólans,
Wolfville, N.S.
Hon. J. T. Thorson, forseti
fjármunaréttarins í Kan-
ada, Ottawa.
Dr. T. Thorvaldson,
Saskatoon.
Fred R. Emerson, Q.C., St.
Johns, Nfld.
E. Embæltismenn fulltrúa-
ráðs:
Forseti: W. J. Lindal dóm-
ari 788 Wolseley Avenue,
Winnipeg.
Varaforseti: Dr. P. H. T.
Thorlakson, M.D., LLD.,
yfirlæknir, W i n n i p e g
Clinic.
Ritari: Stefan Hansen,
F.S.A., deildarstjóri, Great-
West Life, Winnipeg.
Féhirðir: Grettir Eggert-
son, B.Sc., E.E., rafmagns-
verkfræðingur, 78 Ash St.,
Winnipeg.
Bréfritari: Kristján Thor-
steinson, fulltrúi, Manitoba
Framhald á bls. 5
BETELCAMPAICN
$250,000.00
223.015
26.985
17,415
219,166
Make your donationa to the
"Betel" Campaign Fund,
123 Prlncess Street.
Winnipeg 2.